Στις 19 Νοεμβρίου, την ημέρα συμπλήρωσης των 70 χρόνων από την αρχή της αντεπίθεσης του σοβιετικού στρατού στο Στάλινγκραντ, στο στρατιωτικό νεκροταφείο του Μαμάγιεβ Κουργκάν ξεκίνησε μια πρωτότυπη πρωτοβουλία με τίτλο “Επιστρέψτε στον στρατιώτη το όνομά του”. Πρόκειται για την τοποθέτηση μιάμισης χιλιάδας αναμνηστικών πλακών με τα ονόματα των 17 χιλιάδων υπερασπιστών της πόλης που παρέμεναν άγνωστα μέχρι τώρα. Τα ονόματά τους έγιναν γνωστά χάρη στη μεγάλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το τμήμα αναζήτησης του μουσείου “Μάχη του Στάλινγκραντ” και διήρκεσε τρία χρόνια. Οι ήρωες αυτοί είναι θαμμένοι στο Κύριο ύψωμα της Ρωσίας, στον Μεγάλο και Μικρό αδελφικό τάφο.
Στον ονομαζόμενο “Μικρό αδελφικό τάφο” που βρίσκεται στη νότια πλαγιά του τύμβου, θάφτηκαν την περίοδο 1948 – 1949, οι σοροί των στρατιωτών που έχασαν τη ζωή τους ακριβώς στο ύψωμα 102,0. Είναι 1500 μαχητές κυρίως από την 284η μεραρχία, που είχαν ως αποστολή να κρατήσουν τον λόφο και να μη υποχωρήσουν κάτω στον Βόλγα. Στο “Μεγάλο αδελφικό τάφο”, ακριβώς κάτω από το άγαλμα της Πατρίδας-Μητέρας, είναι οι 34.000 σοροί Σοβιετικών στρατιωτών και αξιωματικών που υπεράσπισαν το Στάλινγκραντ. Τα λείψανά τους μεταφέρθηκαν εδώ κατά την ανοικοδόμηση της ερειπωμένης πόλης. Πολλοί  δεν γνώριζαν μέχρι τώρα σε ποιο σημείο είναι θαμμένοι οι δικοί τους άνθρωποι.
Βρήκαν τους ήρωές τους
“Επί 67 χρόνια η οικογένειά μας αναζητούσε το σημείο όπου κείται ο μεγαλύτερος αδελφός του πατέρα μου Αλεξάντρ Μιχέγιεβιτς Τσιριούλνικοφ”, λέει ο κάτοικος του οικισμού Κουμιλζέσκαγια της περιφέρειας του Βόλγκογκραντ Αλεξάντρ Τσιριούλνικοφ. “Ήταν διοικητής διμοιρίας τεθωρακισμένων, πέθανε σαν ήρωας, έχοντας εξουδετερώσει πέντε θέσεις πυροβολικού του εχθρού και πάνω από 300 Γερμανούς. Του απονεμήθηκε, μετά θάνατον, το παράσημο του Κόκκινου Αστέρα. Η γιαγιά μου έλαβε την ειδοποίηση ότι τάφηκε στην περιοχή Βοροσίλοβσκι, στο Βόλγκογκραντ. Όμως ο δρόμος, που αναφέρεται στην επιστολή, δεν υπάρχει εδώ και καιρό. Οι συνεργάτες του μουσείου εξακρίβωσαν πως η σορός του μεταφέρθηκε στο Μαμάγιεβ Κουργκάν. Έτσι αποδείχθηκε ότι το ανάχωμα με ιδιαίτερη αξία για την οικογένειά μας, το οποίο το αναζητούσαμε τόσα πολλά χρόνια, είναι το Κύριο ύψωμα της Ρωσίας.
Το όνομα του Αλεξάντρ Τσιριούλνικοφ είναι χαραγμένο στον τοίχο του στρατιωτικού νεκροταφείου. Το όνομα του Νικίφορ Φιόντοροβιτς Ιζραζτσόφ βρίσκεται ανάμεσα στα ονόματα των 17 χιλιάδων στρατιωτών που θα χαραχτούν στον τοίχο στο άμεσο μέλλον. Οι συγγενείς του επίσης έψαχναν τον τάφο του για χρόνια, και μόλις πριν από λίγο καιρό κατάφεραν να μάθουν ότι κείται στο Μαμάγιεβ κουργκάν. “Η τοποθέτηση της πλάκας είναι μια πολύ συγκινητική πράξη”, λέει ο απόγονος του μαχητή Αλεξάντρ Ιζραζτσόφ. “Η οικογένειά μας έχασε πια τις ελπίδες της να βρει τον τάφο του προπάππου μου. Αγωνίστηκε στην 49η μεραρχία πεζικού, έχασε τη ζωή του το 1942 στο Στάλινγκραντ, όμως εμείς δεν γνωρίζαμε πού βρίσκεται ο τάφος του. Χρωστάμε πολλές ευχαριστίες στους ανθρώπους που ασχολήθηκαν με την αναζήτηση”.
Για την αιώνια μνήμη τους
“Όταν έμαθα τον αριθμό των μνημονευμένων ονομάτων των στρατιωτών της Βέρμαχτ, και τον αριθμό των ονομάτων των σοβιετικών στρατιωτών, συγκλονίστηκα”, λέει ο Διευθυντής του μουσείου “Μάχη του Στάλινγκραντ” Αλεξέι Βάσιν. “Στο συλλογικό νεκροταφείο για τους Γερμανούς στρατιώτες που σκοτώθηκαν στη μάχη του Στάλινγκραντ, το οποίο βρίσκεται στο χωριό Ροσόσκι στην περιφέρεια του Βόλγκογκραντ, είναι χαραγμένα στον γρανίτη 117 χιλιάδες ονόματα των πρώην μας εχθρών. Ο αριθμός των μνημονευμένων αγωνιστών του Κόκκινου Στρατού, που έχασαν τη ζωή τους στην μάχη του Στάλινγκραντ, δεν φτάνει ούτε τις 15 χιλιάδες. Θεωρώ ότι αυτή η κατάσταση είναι προσβλητική για την μνήμη των χαμένων σοβιετικών μαχητών, και για μας, τους απογόνους τους. Πρέπει να τη διορθώσουμε, και να εργαστούμε γι' αυτόν τον σκοπό”.
Η διεύθυνση του Μαμάγιεβ Κουργκάν πάντα ασχολιόταν με ερευνητική εργασία. Ο βετεράνος του Β' Παγκοσμίου πολέμου, αγωνιστής της μάχης του Στάλινγκραντ Γκοργκόνι Μιχάιλοβιτς Ποντγιάκοφ, γεννημένος στην περιφέρεια του Βόλγκογκραντ, έχει εξακριβώσει, μαζί με το προσωπικό της διεύθυνσης του Μαμάγιεβ Κουργκάν, πάνω από τρεις χιλιάδες ονόματα συμπατριωτών, που έχασαν τη ζωή τους στη μάχη του Στάλινγκραντ.Ένα τεράστιο βήμα, στα πλαίσια της έρευνας, πραγματοποιήθηκε το 2009, όταν δημιουργήθηκε στο μουσείο το τμήμα αναζήτησης. Μέχρι τότε υπήρχε ήδη μια γενική βάση δεδομένων, το “Μεμοριάλ”, που ενημερωνόταν τακτικά. Πρόκειται για ένα μοναδικό και απαράμιλλο στον κόσμο έργο του υπουργείου Αμύνης,για την ψηφιοποίηση των αρχείων και τη δημιουργία ενός γενικού διαδικτυακού συστήματος πληροφοριών, που έδωσε νέες δυνατότητες στην αναζήτηση. Τα 17 χιλιάδες ονόματα αγωνιστών που τάφηκαν στο Μαμάγιεβ Κουργκάν, είναι απότοκο τριετούς εργασίας του μουσείου.
Όμως, ένα πράγμα είναι η εξακρίβωση των ονομάτων, και άλλο η διαιώνισή τους. Και εδώ προέκυψαν δυσκολίες. Το στρατιωτικό νεκροταφείο μνήμης στο Μαμάγιεβ Κουργκάν δημιουργήθηκε το 1995.  Εδώ μεταφέρθηκαν για ταφή οι σοροί των μαχητών που ανακαλύφθηκαν από τους ανθρώπους που πραγματοποίησαν την αναζήτηση στην περιοχή του Βόλγκογκραντ. Ένα μέρος του μνημείου αποτελεί ο μακρύς, 100 μέτρων, τοίχος, πάνω στον οποίο τοποθετήθηκαν πλάκες με τα ονόματα των αγωνιστών του Κόκκινου Στρατού που τάφηκαν στον λόφο. Πριν από 18 χρόνια, όταν εγκαινιάστηκε το νεκροταφείο, χαράχτηκαν στον τοίχο περίπου 6,5 χιλιάδες ονόματα χαμένων σοβιετικών στρατιωτών. Αλλά στη συνέχεια αυτό το έργο είχε περιπέσει στη λήθη για πολλά χρόνια. Ανασύρθηκε το 2011, όταν στον τοίχο αναρτήθηκαν 430 νέα ονόματα, και έπειτα τον Αύγουστο του 2012, άλλα 216. Η δράση για την ταυτόχρονη διαιώνιση της μνήμης των 17 χιλιάδων στρατιωτών και αξιωματικών είναι πρωτοφανής όχι μόνο στην ιστορία της νέας Ρωσίας, αλλά και της Σοβιετικής Ένωσης.
“Η σημασία αυτής της πρωτοβουλίας είναι ανεκτίμητη”, πιστεύει ο Διευθυντής του μουσείου “Μάχη του Στάλινγκραντ” Αλεξέι Βάσιν. “Το υπουργείο Πολιτισμού της Ρωσίας χρηματοδότησε την εγκατάσταση των πλακών”.
Προβλέπεται ότι οι εργασίες για την αναγραφή των ονομάτων θα ολοκληρωθούν ως τις 2 Φεβρουαρίου 2013, την 70η επέτειο της Νίκης στη μάχη του Στάλινγκραντ.