(Σημ. Φιλίστωρος: αφιερωμένο στην Γ. Λ.)
Η
γυναίκα στους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους θεωρούνταν, βιολογικά
και ψυχολογικά, πλάσμα που δεν είχε την ικανότητα να ελέγξει τον εαυτό
της και να αντισταθεί σε εξωτερικά ερεθίσματα. Έπρεπε να είναι σεμνή,
όμορφη και υγιής, προκειμένου να συμβιβάζεται με τα πρότυπα μιας
πατριαρχικής κοινωνίας, όπως ήταν η αρχαία ελληνική. Ακόμα και στην
τέχνη είναι δυνατόν να παρατηρήσει κανείς ότι από την αρχαϊκή περίοδο
ως και το τέλος περίπου της κλασικής περιόδου, όπου το θηλυκό κορμί
απελευθερώνεται, η γυναίκα -ιδιαίτερα στη γλυπτική- παρουσιάζεται
ευπρεπώς ενδεδυμένη, ενώ αποφεύγεται η έμφαση στα χαρακτηριστικά του
φύλου. Στα πλαίσια αυτά θα εξετάσουμε σε δύο ενότητες αντίστοιχα τη θέση
της στην οικογενειακή, κοινωνική και πολιτική ζωή σε Αθήνα και Σπάρτη
και το στόχο που εξυπηρετούσε. Παράλληλα, θα αναφερθούμε στη
διαφορετική αντιμετώπιση που τύγχαναν οι γυναίκες στις δύο
σπουδαιότερες αρχαίες ελληνικές πόλεις.
Ι. ΑΘΗΝΑΙ
Ο ρόλος της Αθηναίας στην οικογένεια
Στην
Αθήνα η πρώτη κύρια δυσκολία που αντιμετώπιζε ένα νεογέννητο κορίτσι
ήταν να του επιτραπεί να ζήσει. Εξαρτιόνταν άμεσα από την απόφαση του
πατέρα η έκθεση1
του νεογνού σε μια ερημική περιοχή, καθώς η γέννηση ενός θηλυκού
μέλους θεωρούνταν ανώφελο και επιπρόσθετο έξοδο για τον οίκο, εφόσον
μάλιστα σε ένα κατεξοχήν πατριαρχικό σύστημα κληρονομιάς δεν είχε τη
δυνατότητα να διατηρήσει το οικογενειακό όνομα και συνεπώς τα
οικογενειακά περιουσιακά στοιχεία.
Βασική αρχή στην αθηναϊκή κοινωνία ήταν το ότι η γυναίκα τελούσε
μονίμως υπό ανδρική κηδεμονία. Η νέα κοπέλα μέχρι το γάμο της εξαρτάται
άμεσα από τον πατέρα της. Όταν έφθανε στην αποδεκτή κοινωνικά ηλικία
γάμου, η οποία σύμφωνα με τις τότε αντιλήψεις υπολογίζονταν με βάση τη
γυναικεία ήβη, ο πατέρας της επέλεγε το μέλλοντα σύζυγό της. Σε πιο
σπάνιες περιπτώσεις, σύμφωνα με ένα παλαιότερο έθιμο, η νύφη αποτελούσε
το έπαθλο2 αγώνων που προκήρυσσε ο πατέρας της και ακόμη σπανιότερα η ίδια επέλεγε το γαμπρό.
