|
Matthew Musgrave – Supplement |
Ο
ρυθμός της κοινωνικής ροής με τις ταχύτητες και τις ποιότητες που
αναπτύσσει όχι μόνο απαξιώνει ως περιττή και μη παραγωγική κάθε είδους
ενασχόληση με τα έσχατα ερωτήματα της ύπαρξης και της συνείδησης, όχι
μόνο απωθεί την κριτική και την αναστοχαστικότητα έναντι της κοινωνίας
στη διαχρονική και συγχρονική της προοπτική, αλλά επιβραβεύει κάθε
είδους ανορθολογισμό έστω και με τον ενδιαίτημα της επιστημονικότητας ή
της φιλοσοφίζουσας γνώμης, εφόσον ανταποκρίνεται στις αδηφάγες
ναρκισσιστικές εκφάνσεις του πολιτισμού μας. Η απομάγευση του κόσμου
και η άνοδος του λεγόμενου ορθολογισμού, (για κάποιους
ψευτοορθολογισμού) όπως έδειξε η ιστορία δεν ήταν αρκετά για να μας
προστατευσει από την κόλαση που εγκυμονούμε, τόσο στο ατομικό, όσο και
στο συλλογικό μας ασυνείδητο. Σε πoια φιλοσοφική σύλληψη θα μπορούσαμε
άραγε να βρούμε μια σχετικά επεξεργασμένη διάγνωση της όλης
προβληματικής και ίσως να αναζητήσουμε μια κάποια λύση;
Ήδη
σε πολύ νεαρή ηλικία ένας Έλληνας στοχαστής ο Κώστας Παπαϊωάννου ήταν
σε θέση να διακρίνει πίσω από τα επιφαινόμενα της ανθρώπινης κατάστασης
ένα διαχρονικό στοιχείο του ανθρώπινου ψυχισμού, το οποίο διατρέχει τους
αρμούς και τα χάσματα κάθε πολιτισμού με «σκοπό» να τον αλώσει με τα
ίδια του τα όπλα, και να τον παραδώσει στην πλήρη αλλοίωση, στην
καταστροφή. Έκδηλος στο σημείο αυτό ο επηρεασμός του Παπαϊωάννου από την
ιδιαίτερη θέση που κατέχει στην κλασική φροϋδική θεωρία το «ένστικτο
του θανάτου».
Στην
προοπτική του Παπαϊωάννου το ένστικτο αυτό απαντάται ως δαιμονικό
στοιχείο, ως εσωτερική κόλαση του ανθρώπινου συλλογικού ψυχισμού.
Υπεύθυνο για τα μνημεία φρίκης, για τα ειδεχθέστερα εγκλήματα και για
τις επονείδιστες πράξεις και καταστάσεις της παγκόσμιας ιστορίας.
Η
φιλοσοφία του Παπαϊωάννου στο σημείο αυτό είναι εξαιρετικά υπαινικτική,
αν όχι σκοτεινή, ίσως διότι τα βήματα σε έναν τόσο ρευστό «χώρο», να
επιβάλλουν μια ιχνηλάτηση με οδηγό την ανεπτυγμένη φιλοσοφική διαίσθηση,
παρά τη σιγουριά των θετικιστικών μεθόδων. Κατ΄αρχάς δύο ερωτήματα
ζητούν επιτακτικά απάντηση: Πρώτον πως από το ατομικό ψυχικό υποκείμενο
το ένστικτο αυτό μεταβιβάζεται στον συλλογικό ψυχισμό και μάλιστα πως
αποτυπώνεται πολιτισμικά; Δεύτερον είναι ρεαλιστική η κατάταξη των
πολιτισμών σε δύο μεγάλες κατηγορίες, αυτούς που οργανώνονται με βάση το
συγκεκριμένο ένστικτο καταστροφής και αυτούς που παρασύρονται προς αυτό
σε ειδικές στιγμές κρίσης;