Όλες
οι πόλεις τις οποίες έχτισε ο Αλέξανδρος αποτελούσαν μέρος στρατηγικού
σχεδίου, που στόχο είχε την ανάμειξη του πληθυσμού και τον εξελληνισμό
των κατακτημένων περιοχών.
Εκτός από την ίδρυση
αυτών των πόλεων, μια σειρά από οχυρώσεις και άλλου είδους έργα
κατασκευάστηκαν με σκοπό να υποβοηθήσουν την αύξηση της παραγωγής, τη
δημιουργία χερσαίων και υδάτινων εμπορικών δρόμων, και τη διατήρηση της
ηρεμίας στις κατακτημένες περιοχές.
Η πρώτη
Αλεξάνδρεια που
ιδρύθηκε, και συγχρόνως η πιο φημισμένη από όλες, ήταν η Αλεξάνδρεια η
εν Αιγύπτω ( 331 π.Χ.). Ο Αλέξανδρος αντιλήφθηκε την αναγκαιότητα για
την ίδρυση μιας πόλης στο Δέλτα του Νείλου που θα έδινε στις μεσόγειες
πόλεις της Αιγύπτου μια διέξοδο στη θάλασσα, με πρόσθετο σκοπό η
καινούργια πόλη να αντικαταστήσει στην οικονομική ζώνη της ανατολικής
Μεσογείου την Τύρο της Φοινίκης.
Ο Αλέξανδρος επέλεξε ο ίδιος το σημείο στο οποίο θα χτιζόταν η πόλη, ενώ επέβλεψε και τη σχεδίαση της.
Η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου,
όπως ακριβώς την οραματίστηκε ο Αλέξανδρος, εξελίχτηκε σε σημαντικότατο
λιμάνι και μεγάλο εμπορικό σταθμό, ενώ σύντομα αναδείχθηκε σε λίκνο του
ελληνικού πολιτισμού.
Στα χρόνια του Αλέξανδρου αλλά και λίγο
αργότερα εμφανίστηκαν και άλλες πόλεις με το όνομα Αλεξάνδρεια. Οι
ιστορικές πηγές της εποχής είναι πολύ φτωχές σε πληροφορίες γι’ αυτές
τις πόλεις.
Τα περισσότερα στοιχεία
τα αντλούμε από μεταγενέστερους συγγραφείς, περιηγητές, ιστορικούς και
γεωγράφους, που όμως δεν συμφωνούν ούτε ως προς τον αριθμό των πόλεων
ούτε ως προς τη θέση στην οποία κατασκευάστηκαν, και σε ορισμένες
περιπτώσεις ούτε ως προς την ύπαρξη τους.
Δεν είναι λίγες οι φορές
που οι πληροφορίες για τις πόλεις συμφύρονται με μύθους και ιστορίες
των λαών της Ανατολής. Το πιθανότερο, πάντως, είναι ότι ο Αλέξανδρος δεν
ίδρυσε καμία άλλη Αλεξάνδρεια πριν από τη μάχη στα Γαυγάμηλα, το 331
π.Χ.
Ακολουθεί μια παρουσίαση των πόλεων για τις οποίες υπάρχει
κάποια ιστορική και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αρχαιολογική τεκμηρίωση
σχετικά με την ύπαρξή τους.
Στη συνέχεια παραθέτουμε τις
πόλεις με το όνομα Αλεξάνδρεια,
που είτε ιδρύθηκαν μετά το θάνατο του μεγάλου στρατηλάτη είτε οι
σχετικές με την ύπαρξη τους πληροφορίες ελέγχονται ως μάλλον ανακριβείς.
1. Αλεξάνδρεια η εν Αρείοις
Ιδρύθηκε
στη διάρκεια του έτους 330 π.Χ., όταν ο Αλέξανδρος εισέδυσε στην
περσική σατραπεία Αρεία ή Αρία ( σημερινό Αφγανιστάν). Βρισκόταν κοντά
στην πρωτεύουσα της επαρχίας, Αρτακόανα, που ταυτίζεται με τη σημερινή
πόλη Χεράτ. Πιθανολογείται πως ερείπια της βρίσκονται κάτω από τη
μεσαιωνική ακρόπολη της σύγχρονης πόλης.
2. Αλεξάνδρεια η Προφθασία
Ιδρύθηκε
το 330 π.Χ. στη Δραγγιανή, νότια της Φράδα ( σημερινό Φαράχ του
Αφγανιστάν). Τοποθετείται βόρεια του ποταμού Ετύμανδρου (σημερινός
Χέλμαντ). Η ίδρυση της δεν είναι επαρκώς στοιχειοθετημένη.