Η
κατάσταση στη Μέση Ανατολή υπήρξε πάντα έκρυθμη σε ένα βαθμό, αλλά
σπανίως εκτροχιάζεται τόσο πολύ ώστε να απειλήσει το ενεργειακό δίκτυο
της περιοχής, που προμηθεύει με τεράστιες ποσότητες πετρελαίου την
παγκόσμια οικονομία. Μια τέτοια περίπτωση βιώνουμε σήμερα, καθώς το ISIS προελαύνει προς τη Βαγδάτη και το Ιράκ βρίσκεται εκ των πραγμάτων σε εμφύλιο πόλεμο.
Χαρακτηριστική
είναι η δήλωση Αμερικανού κωμικού τις προάλλες, ο οποίος τόνισε με μια
δόση υπερβολής πως «θα πρέπει να ανησυχούμε όταν ο Λίβανος έχει
καταντήσει να είναι η πιο σταθερή χώρα της περιοχής».
Μέχρι στιγμής, ο αντίκτυπος της βίας στις διεθνείς τιμές του πετρελαίου είναι περιορισμένος, καθώς το Brent έχει
μεν ακριβύνει κατά μερικά δολάρια, αλλά όχι τόσο ώστε να μιλάμε για μια
κρίση. Εντούτοις, η εμφύλια σύγκρουση στο Ιράκ απειλεί να αλλάξει τα
δεδομένα στην περιοχή μακροπρόθεσμα και εμπλέκει μεγάλους παίκτες, όπως
το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία, καθώς και τις ίδιες τις ΗΠΑ που βλέπουν
την στρατηγική τους των τελευταίων 15 ετών να αποτυγχάνει οικτρά.
Στα αμερικανικά ΜΜΕ υπάρχει αυτές τις μέρες πληθώρα αναφορών που θέλουν το ISIS να
αποτελεί ουσιαστικά δημιούργημα της Σαουδικής Αραβίας, γεγονός που
περιπλέκει επικίνδυνα τις σχέσεις του Βασιλείου με τις ΗΠΑ και την Δύση
εν γένει. Την ίδια στιγμή, πολιτικοί κύκλοι στην Ουάσιγκτον δίνουν μια
νέα αίσθηση επείγοντος στην προοπτική αναθέρμανσης των σχέσεων με την
Τεχεράνη, ούτως ώστε να υπάρξει ένα αντίβαρο στις σουνιτικές ένοπλες
ομάδες και να επανέλθει η ισορροπία των δυνάμεων. Όπως είναι φυσικό, την
εξέλιξη αυτή ευνοεί και το ίδιο το Ιράν, το οποίο έχει υποφέρει τα
τελευταία χρόνια από τις δυτικές κυρώσεις και θα ήθελε όσο τίποτα άλλο
να ανοίξουν και πάλι οι ξένες αγορές για τα προϊόντα του και ιδίως για
τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Όπως
είναι προφανές, οι ΗΠΑ έχουν ξεμείνει ουσιαστικά από συμμάχους στην
περιοχή, καθώς αναγκάζονται να προσφύγουν στο… Ιράν για να
αντιμετωπίσουν τη νέα απειλή. Αυτή η έλλειψη συμμάχων έγινε αισθητή και
κατά την διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης, αλλά και στον εμφύλιο της
Συρίας, όταν οι ΗΠΑ δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν καμία από τις δύο
αντιμαχόμενες πλευρές.
Γεγονός
είναι ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν θεωρητικά να προβούν σε μια συνεργασία με
το Ιράν, παρόλο που θα δυσαρεστήσει την Σαουδική Αραβία. Ο λόγος είναι
ότι η αμερικανική οικονομία δεν εξαρτάται πλέον σε τόσο μεγάλο βαθμό από
το αραβικό πετρέλαιο όσο τα παλαιότερα χρόνια, λόγω της κατακόρυφης
αύξησης της εγχώριας παραγωγής, άρα δεν έχουν να φοβούνται τόσο τις
αντιδράσεις του Ριάντ. Βεβαίως, υπάρχει και ο αντίλογος που λέει ότι το
πετρέλαιο του Βασιλείου παραμένει σημαντικό για το σύνολο της παγκόσμιας
οικονομίας και κατ’ επέκταση οι ΗΠΑ οφείλουν να συνεργαστούν με τη
Σαουδική Αραβία για να προστατεύσουν το πλανητικό κοινωνικο-οικονομικό
μοντέλο που προωθούν και διαχειρίζονται.
Όπως
και να χει το θέμα, η Ουάσιγκτον καλείται να προχωρήσει σε προσεκτικές
κινήσεις στο εξής. Αυτό που είναι κοινός τόπος, πάντως, είναι ότι
χρειάζεται κάποιου είδους δράση στην περιοχή εκ μέρους της Δύσης, ώστε
να μην κυριαρχήσει το χάος στη Μέση Ανατολή. Ένα ενδιαφέρον ερώτημα
είναι το κατά πόσο θα μπορούσαν οι ΗΠΑ να προωθήσουν μια διεθνή
στρατιωτική επιχείρηση υπό την σκέπη του ΟΗΕ. Στις περισσότερες
περιπτώσεις, η Ρωσία και η Κίνα αντιτίθενται σε αντίστοιχες προτάσεις,
αλλά το γεγονός ότι οι πετρελαϊκές τους διαθέτουν σημαντικά συμβόλαια
στο Ιράκ ίσως να αποτελεί έναν μοχλό πίεσης που θα αλλάξει τα δεδομένα.
Τέλος, το ερώτημα που κυριαρχεί αυτή τη στιγμή στα χείλη όλων είναι το μέχρι που μπορεί να φτάσει το ISIS, τη στιγμή που ο στρατός του Ιράκ παραπαίει και οι σιίτες οργανώνουν δικά τους αντάρτικα για να αντισταθούν. Αν το ISISκαταφέρει
να καταλάβει τη Βαγδάτη, τότε θα μιλάμε για πλήρη ανατροπή του σκηνικού
που διαμορφώθηκε μετά το 2003 και για τεράστια αποτυχία της εξωτερικής
πολιτικής των ΗΠΑ, έστω σε συμβολικό επίπεδο, έστω και αν το ISIS δεν
καταφέρει τους μακροπρόθεσμους στόχους του.
ΥΓ:
Αν λόγω των συγκρούσεων διαταραχθεί η παραγωγή και οι εξαγωγές
πετρελαίου του Ιράκ, που αντιστοιχούν στο 3,5% της παγκόσμιας παραγωγής,
τότε θα δοκιμαστεί σοβαρά η πολυδιαφημισμένη υπερβάλλουσα παραγωγική
δυνατότητα (spare capacity) της Σαουδικής Αραβίας, η οποία και θα
πιεστεί για να αντισταθμίσει τις απώλειες. Υπάρχουν αρκετοί αναλυτές που
θεωρούν ότι η δυνατότητα αυτή υπάρχει περισσότερο "στα χαρτιά" παρά
στην πράξη και ως εκ τούτου η όλη υπόθεση παρουσιάζει ενδιαφέρον γιατί
θα δείξει ποια είναι τα πραγματικά όρια της σαουδαραβικής παραγωγής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου