ΓΙΟΡΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΤΡΙΧΡΟΝΑ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΉ, 22 ΙΟΥΝΊΟΥ 2012

ΓΙΟΡΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΤΡΙΧΡΟΝΑ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ

Σκίτσο δημοσιευμένο στα τέλη του 1890, στο περίφημο εβδομαδιαίο σατιρικό φύλλο «Punch» του Λονδίνου. Παριστάνεται η Ελλάς γονυπετής να ζητά από την Αγγλία (όρθια με τρίαινα στο χέρι) την απόδοση των μαρμάρων του Παρθενώνος, μερικά από τα οποία φαίνονται στο βάθος. Το σκίτσο συνοδευόταν από ποίημα που μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον Γ. Βιζυηνό.

Η άγνωστη διεκδίκηση των Γλυπτών του Παρθενώνα το 1890, το ποίημα του Γ. Δροσίνη και η παρέμβαση του Κωνσταντίνου Καβάφη

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Λιγότερα από δεκαπέντε χρόνια έχουν περάσει από τότε που μερίδα του λονδρέζικου Τύπου παρουσίαζε τους Έλληνες ως αδιάφορους στο ζήτημα των Γλυπτών του Παρθενώνα. Χρονολογούσαν δε τη διεκδίκηση, μέσω της διπλωματικής οδού, μόλις το 1982, όταν δηλαδή ανέλαβε την εκστρατεία η τότε υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη.

Υποστήριζαν –και συνεχίζουν– δηλαδή ότι πρόκειται για σύγχρονη ελληνική φιλοδοξία, χωρίς προηγούμενο, αποκρύπτοντας το γεγονός ότι οι προσπάθειες για την επιστροφή τους ξεκίνησαν αμέσως μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους.
Πρόσφατα παρουσιάστηκαν έγγραφα των Γενικών Αρχείων του Κράτους, τα οποία αποδεικνύουν ότι από το 1836, μεθοδευμένα και μέσω της διπλωματικής οδού –της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο– η Ελλάδα μεθόδευε τη διεκδίκηση των Γλυπτών ώστε να αποκαταστήσει τη ζημιά που είχε προκαλέσει ο Λόρδος Ελγιν. Στην καλαίσθητη έκδοση του Οίκου «Αλήθεια», η οποία παρουσιάστηκε πρόσφατα με τον τίτλο «Ακρόπολις των Αθηνών», περιλαμβάνονται τα έγγραφα τεκμήρια των πρώτων εκείνων προσπαθειών.
Υπάρχει όμως και μία ακόμη, άγνωστη εν πολλοίς, διεκδίκηση των Γλυπτών που έγινε από τον Δήμο Αθηναίων πριν από εκατόν είκοσι δύο χρόνια (1890)! Tότε, το θέμα είχε ανακινηθεί από φιλέλληνες και κατέληξε, κατόπιν προτάσεως του δημοσιογράφου και Δημοτικού Συμβούλου Κ. Ξένου, στην έκδοση και επίδοση επίσημου Ψηφίσματος του Δήμου Αθηναίων στη Βασίλισσα Βικτωρία και το Αγγλικό Κοινοβούλιο.

Άλλο ένα από τα δημοσιευμένα σκίτσα στο «Punch».

Ο φιλέλληνας Φρέντερικ Χάρισον
Ο νομικός, ιστορικός και συγγραφέας Φρέντερικ Χάρισον (Frederic Harrison 1831-1923) επισκέφτηκε την Ελλάδα στα τέλη του 1888 «και εκ του σύνεγγυς ιδών την κολόβωσιν ησθάνθη όλην την οδύνην του φιλαρχαίου και όλον το μέγεθος της ιεροσυλίας του συμπατριώτου του» Έλγιν. Έτσι γράφτηκε στις αθηναϊκές εφημερίδες.
Όταν επέστρεψε στην πατρίδα του, με άρθρα και συγκεντρώσεις ανακίνησε ζήτημα επιστροφής των Μαρμάρων που είχε πάρει ο Έλγιν στον τόπο τους. Το γεγονός πληροφορήθηκε στην Ελλάδα ο δημοσιογράφος και δημοτικός σύμβουλος Κωνσταντίνος Ξένος, ο οποίος με τη σειρά του δημοσιοποίησε το ζήτημα ευαισθητοποιώντας τους ανθρώπους του Τύπου.

Μάρμαρα του Παρθενώνα που αποσπάστηκαν από τον Έλγιν.

Οι εφημερίδες των Αθηνών «ξεσπάθωσαν» αφιερώνοντας τα πρωτοσέλιδά τους και εξιστορώντας την τύχη των Μαρμάρων. Οι ποιητές εμπνεύσθηκαν. Ο Γεώργιος Δροσίνης ονειρευόταν την επιστροφή της «Ξενιτεμένης» Καρυάτιδας και έγραφε το γνωστό ποίημα. Οι ανταποκρίσεις από το Λονδίνο «έδιναν και έπαιρναν» καθώς και η αναδημοσίευση όλων των σχετικών άρθρων. Άγγλοι και Γερμανοί ποιητές δημοσίευαν τα ποιήματά τους, σε διάφορα περιοδικά. Ένα από αυτά δημοσιεύθηκε και στο βρετανικό «Punch» και συνοδεύτηκε από το σκίτσο που δημοσιεύεται.

Ο Παρθενώνας σε λήψη του 1890.

Το Ψήφισμα του Δήμου Αθηναίων
Ο Κ. Ξένος έφερε το θέμα στο Δημοτικό Συμβούλιο Αθηναίων, το οποίο εξέδωσε το εξής Ψήφισμα:
«Το Δημοτικόν Συμβούλιον του Δήμου Αθηναίων, ως και σύμπας ο ελληνισμός, φρονούν αδιστάκτως ότι σκοπός του λόρδου Έλγιν, αποσπάσαντος τας μετόπας του Παρθενώνος, εν η εποχή δορυκτήτορες ξένοι, ήκιστα ευλαβείς προς τα κειμήλια ταύτα, εδέσποζον της χώρας, ήτο να διασώση αυτάς από βεβαίας καταστροφής και συναισθανόμενος ότι από πολλού ήδη μετά την αποκατάστασιν του Ελληνικού Έθνους και την πασιφανώς εκδηλωθείσαν προς παν ό,τι συνδέεται προς την πάτριον τέχνην και την προγονικήν εύκλειαν λατρείαν του ελληνικού λαού, ούτος εγένετο άξιος να διαφυλάττη μόνος τα κειμήλια ταύτα, ευγνωμόνως δε αποδεχόμενον τας ορθάς σκέψεις του φιλέλληνος άγγλου πολίτου Φρειδερίκου Χάρισσον
Ψηφίζει
Ποιείται έκκλησιν προς την μεγάθυμον Κυβέρνησιν της Ανάσσης Βικτωρίας και το αγγλικόν Κοινοβούλιον υπέρ της αποδόσεως των μετοπών του Παρθενώνος.
Εκδηλοί την ευγνωμοσύνην του προς τον άγγλον πολίτην Φρειδερίκον Χάρισσον, θερμώς υποστηρίζοντα την απόδοσιν αυτών και τον αγγλικόν Τύπον τον συνηγορούντα υπέρ της προτάσεως και προσκαλεί πάντα αυτού τα μέλη ίνα αυτοπροσώπως μετά του Προέδρου του Συμβουλίου και του Δημάρχου επιδώσωσι το παρόν Ψήφισμα την ΑΕ τον Πρεσβευτήν του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας».

Frederic Harrison (1831-1923).

Η παρέμβαση του Κώστα Καβάφη
Η κινητικότητα που παρουσίασε στο Λονδίνο ο Χάρισον προκάλεσε και εσωτερικές αντιδράσεις. Ακόμη και ο διευθυντής του περιοδικού (Nineteenth Century) όπου δημοσιεύθηκε άρθρο του Χάρισον, με τον τίτλο «Αποδώστε τα Ελγίνεια Μάρμαρα» έσπευσε να ανασκευάσει γράφοντας πως ο Άγγλος ιστορικός αστειευόταν! Υπερθεμάτισε δε υποστηρίζοντας την πράξη του Λόρδου Ελγιν και προσπαθώντας να επιχειρηματολογήσει υπέρ της παραμονής των Γλυπτών στη χώρα του. Στο ζήτημα παρενέβη ο κοσμοπολίτης Κωνσταντίνος Καβάφης αντικρούοντας τα επιχειρήματά του, κατηγορώντας τον για ελαφρότητα και άγνοια και τονίζοντας πως οι ελληνικές κυβερνήσεις «ολιγόβιοι ή μακρόβιοι, επεδείξαντο πολλήν ευλάβειαν και φροντίδα προς τα αρχαία μνημεία, ότι διάφορα μουσεία συνεστάθησαν εν Eλλάδι, ων η διοίκησις είναι αξιόλογος».

Η κυβερνητική ηττοπάθεια
Δυστυχώς η τότε Κυβέρνηση «δεν πίστεψε στο όνειρο» και δεν συνηγόρησε στις προσπάθειες του Δήμου Αθηναίων. Σε συνέντευξη που παρεχώρησε ο υπουργός της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Αχιλλέας Γεροκωστόπουλος (1850-1900), στον γαλλικό «Χρόνο», δήλωσε απαισιόδοξος για την έκβαση της υπόθεσης.
Σε ερώτηση του δημοσιογράφου αν, έστω και ημιεπισήμως, η Κυβέρνηση υποστήριξε τις προσπάθειες του Χάρισον, εκείνος απήντησε: «-Όχι η Κυβέρνησις δεν ανεμίχθη. Θ’ απετύγχανεν. Είμεθα έθνος μικρόν, γενναίον, πλούσιον εις αναμνήσεις και με μέλλον, ελπίζω• αλλά δεν πρέπει ακόμη να ζητούμε τίποτε, διότι δεν ημπορούμεν ν΄απαιτήσωμεν τίποτε. Η γνώμη μου συνοψίζεται σε δύο λέξεις: δεν προσδοκώμεν τίποτε τώρα, αλλ’ ελπίζομεν».
Ανεξαρτήτως όμως αποτελέσματος, η προσπάθεια που έγινε ήταν σοβαρωτάτη.

Η ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΗ

Όταν την πήρε μ’ απονιά
Καταραμένου Φράγκου χέρι,
Μαρμαρωμένη μορφονιά
Για να την πάη σ’ άλλα μέρη.

Πήραν ζωήν ανθρωπινή
Τα μαρμαρόπλαστά της στήθια,
Κ’ εξέχυσαν καϋμού φωνή
Σαν να ζητούσανε βοήθεια.

Κ’ η άλλαις αδερφαίς εκεί
Ζωντανεμμέναις απ’ τη λύπη
Με μια φωνή σπαρακτική
Κράζαν εκείνη που ταις λείπει.

Και τώρ’ αν έρθη με το καλό
Εις την πατρίδα της και πάλι
Κι’ από του Φαλήρου το γιαλό
Δη την Αθήνα να προβάλη,

Τα δυο της μάτια τα σβυστά
Άμα το φως της αντικρύσουν,
Εις την Ακρόπολι’ μπροστά
Ζωή θα πάρουν, θα δακρύσουν.

Κι’ όλη η μαρμάρινη γενιά
Απ’ τη χαρά ζωντανεμμένη
Θα κράξη: «Έλα μορφονιά!
Καλώς την την Ξενιτεμένη!».

Πηγή: Ο Μικρός Ρωμηός