CHYPRE : L’islamisation aux portes de la partie occupée de Chypre.

CHYPRE : L’islamisation aux portes de la partie occupée de Chypre.
Το ισλαμικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), στην εξουσία από το 2002 στην Τουρκία, προσπαθεί να ισλαμοποιήσει σταδιακά την τούρκικη κοινωνία. Επιτίθεται με τον ίδιο τρόπο και στα κυπριακά κατεχόμενα εδάφη.
Στην Τουρκία, ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αξιοποιεί όλες τις ευκαιρίες που του προσφέρει η πολιτική κατάσταση προς όφελος της ισλαμιστικής ιδεολογίας του.
Χαράλαμπος Πετεινός, ιστορικός.
Αλέξης Χριστοδούλου, φοιτητής.

Πρέπει να θυμηθούμε ότι ο Τούρκος πρωθυπουργός εξέφρασε επανειλημμένα, ακόμα και στο κοινοβούλιο, την θέλησή του να « εκπαιδεύσει μια θρησκευτική νεολαία » στη βάση με « των αξιών και αρχών του τούρκικου έθνους ». Απαντώντας στις διαμαρτυρίες των κοσμικών και δημοκρατικών κύκλων, πρόσθεσε μάλιστα : « περιμένετε από το AKP να εκπαιδεύσει μια γενία άθεων ; ». Ο Ερντογάν επανέλαβε τα λόγια του την Κυριακή 22 Φεβρουαρίου μπροστά στους νέους του AKP.
Η τούρκικη αντιπολίτευση αντέδρασε στις δηλώσεις αυτές. Στην διάρκεια μιας προεκλογικής ομιλίας στο Ντιγιαρμπακίρ, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP, κεμαλικό), κατηγόρησε το AKP ότι έχει υιοθετήσει ένα κρυφό σχέδιο μονοπόλωσης της εξουσίας μετά τις εκλογές.
Επιπλέον, στα κατεχόμενα, το AKP και το Κόμμα Εθνικής Ενότητας (UBP, εθνικιστική δεξιά) κατηγορούνται ότι θέλουν να διαδώσουν το σουνιτικό Ισλάμ και ότι εμποδίζουν την επίλυση του κυπριακού.
Ο τουρκοκυπριακός και τούρκικος τύπος αναφέρεται στα γεγονότα αυτά. Η τουρκοκυπριακή ημερήσια εφημερίδα Kibris (13.02.12) αφιερώνει εκτενές άρθρο στη συνάντηση των εκπροσώπων της συνδικαλιστικής οργάνωσης των Τουρκοκυπρίων καθηγητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (KTOEOS) με ηγέτες του Κόμματος της Ενωμένης Κύπρου (BKP, κομμουνιστική αριστερά). Σύμφωνα με την εφημερίδα, οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν κυρίως στο άνοιγμα ενός τμήματος θεολογίας στο επαγγελματικό λύκειο στη κατεχόμενη Μια Μηλιά.
Ο πρόεδρος του KTOEOS Tahir Gokcebel δήλωσε ότι η πράξη αυτή ανήκει σε μια γενικότερη επίθεση κατά της πολιτιστικής ταυτότητας και της κοινωνικής και οικονομικής δομής της τουρκοκυπριακής κοινότητας.
Πιο συγκεκριμένα, καταδίκασε την τούρκικη κυβέρνηση του AKP, η οποία επιβάλλει τις αποφάσεις της στο τουρκοκυπριακό « λαό » μέσω της λεγόμενης « τουρκοκυπριακής κυβέρνησης » του UBP. Ο κ. Gokcebel υπενθύμισε ότι η οργάνωσή του διαμαρτύρεται επίσης για την ενοικίαση ενός οικοπέδου δίπλα στο τζαμί της Μιας Μηλιάς για την οικοδόμηση θρησκευτικού συγκροτήματος.
Ο γενικός γραμματέας του KTOEOS, Mehmet Tasker έκανε παρόμοια σχόλια, λέγοντας ότι όλοι οι οργανωμένοι τομείς της τουρκοκυπριακής κοινότητας δέχονται επίθεση και ότι ο τελικός στόχος του AKP και του UBP είναι η ενσωμάτωση του βόρειου κατεχόμενου τμήματος του νησιού στην Τουρκία.
Ο γενικός γραμματέας του BKP Izzet Izcan βεβαίωσε ότι στηρίζει το αγώνα του KTOEOS. Κατέκρινε τη προσπάθεια αλλαγής της πολιτιστικής, οικονομικής και κοινωνικής σύνθεσης της τουρκοκυπριακής κοινότητας μέσω της διάδοσης του σουνιτικού Ισλάμ στα κατεχόμενα. Αυτό θα οδηγήσει, σύμφωνα με τον ίδιο, στην δημιουργία « νέου είδους λαού », έτσι ώστε να εμποδιστεί κάθε πιθανότητα επίλυσης του κυπριακού.
Η υπόθεσης της Μιας Μιλιάς, που αφορά την εκχώρηση ενός οικοπέδου για την οικοδόμηση ενός θρησκευτικού συγκροτήματος, προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις. Εκπρόσωποι διάφορων τουρκοκυπριακών πολιτικών κομμάτων αντέδρασαν έντονα στην απόφαση αυτή.
Σύμφωνα με την τουρκοκυπριακή εφημερίδα Yeni Duzen (03.02.12), ο ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (CTP, σοσιαλδημοκρατικό) Ozkan Yorgancioglu περίγραψε την πράξη αυτή ως μια « απαράδεκτη συμπεριφορά » και ζήτησε την άμεση παραίτηση της λεγόμενης « τουρκοκυπριακής κυβέρνησης » του UBP. Το CTP σημείωσε την παρατυπία της διαδικασίας δημιουργίας του θρησκευτικού συγκροτήματος : το « υπουργείο » εκπαίδευσης δεν έλαβε καμιά υποψηφιότητα για ένα τέτοιο εκπαιδευτικό σχέδιο• ο ίδιος ο « υπουργός » παραδέχτηκε ενώπιον του « κοινοβουλίου » ότι, πριν ενημερωθεί από ένα δημοσιογράφο, αγνοούσε τα πάντα για την ενοικίαση του οικοπέδου.
Η εφημερίδα Afrika αναφέρεται στην αντίδραση του Mustafa Emiroglulari, «βουλευτή» του Κόμματος της Κοινής Δημοκρατίας (TDP, κεντροαριστερά). Στο λεγόμενο κοινοβούλιο, ο κ.Emiroglulari κατηγόρησε έντονα την επίθεση στα κατεχόμενα από τους υποστηρικτές του θρησκευτικού νόμου, δηλώνοντας ότι « η νοοτροπία του θρησκευτικού νόμου θα δικάσει μια μέρα ακόμα και τον Ατατούρκ ».
Παρόμοιες αντιδράσεις διαπιστώνονται και στην Τουρκία, στην γενική τάση της ισλαμοποίησης της κοινωνίας. Ο τούρκικος τύπος δημοσίευσε αρκετά σχόλια κατηγορώντας τις παρατηρήσεις του πρωθυπουργού Ερντογάν ο οποίος βεβαίωσε ότι στόχος της κυβέρνησης του AKP είναι να αναθρέψει « μια ευσεβή γενιά ».
Στην εφημερίδα Hurriyet Daily News (03.02.12), ο Mehmet Ali Birand δημοσιεύει κριτική με τίτλο « Μην αντικαταστείτε την μιλιταριστική νεολαία με την θρησκευτική νεολαία ». Παραλληλίζει την προσπάθεια της κεμαλικής Τουρκίας να δημιουργήσει μια μιλιταριστική νεολαία με τις σημερινές δηλώσεις του AKP να αναθρέψει μια θρησκευτική νεολαία.
Ο δημοσιογράφος υπενθυμίζει την εθνικιστική και μιλιταριστική εκπαίδευση που έπρεπε να ακολουθήσει η τούρκικη νεολαία στην διάρκεια της κεμαλικής εποχής : ανάρτηση στους τοίχους, στις αίθουσες των σχολείων, του πορτρέτου του Ατατούρκ και της « έκκλησής του στην Νεολαία », διδασκαλία της στρατιωτικής επιστήμης, στρατιωτική θητεία η οποία παρουσιάζονταν ως « ένα προνόμιο για την νεολαία, μια ευκαιρία να εκπληρώσει τα χρέη της στο έθνος ».
Στη συνέχεια, ο κ. Birand εξηγεί ότι οι πολιτικές και γεωπολιτικές συνθήκες ευνοούσαν το μιλιταρισμό : η περίοδος 1929 εώς 1950 αποτελούσε την εμπέδωση της Τούρκικης Δημοκρατίας, ενώ μέχρι την δεκαετία του 1990 ο ψυχρός πόλεμος με την ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ επέβαλλε « ο καθένας να είναι εκπαιδευμένος ως ένας σκληρός αντικομμουνιστής, ως ένας νέος μιλιταριστής έτοιμος να πεθάνει, εάν είναι αναγκαίο, όχι μόνο για τη χώρα του, αλλά επίσης για να προστατέψει την Ευρώπη από μια πιθανή ρώσικη εισβολή ».
Σήμερα, σύμφωνα με το δημοσιογράφο, δεν υπάρχει περιθώριο « να σκεφτεί κανείς σαν στρατιώτης ». Οι δηλώσεις του κ. Ερντογάν, όμως, προκαλούν ανησυχία, διότι σημαίνουν ότι το κράτος, όπως στο παρελθόν με την δημιουργία μιλιταριστικής νεολαίας, θα αναθρέψει θρησκευτικές γενιές.
Ο κ. Birand διαπιστώνει επίσης ότι η τούρκικη κοινωνία δεν χαρακτηρίζεται από την « μετριοπάθεια » της, και ότι, πολύ εύκολα, σε σύντομο χρονικό διάστημα, θα μπορούσε να δημιουργήσει μια φανατική θρησκευτική και αυστηρά συντηρητική νεολαία.
Στην εφημερίδα Zaman (06.02.12), ο Ihsan Dagi προσπαθεί να απαντήσει σε δυο ερωτήσεις : εξετάζει την νομιμότητα του κράτους να καθορίζει ως στόχο των θεσμών την δημιουργία μιας « θρησκευτικής γενιάς » • έπειτα, αναρωτιέται εάν ένας τέτοιος στόχος είναι πραγματοποιήσιμος .
Κατ΄ αρχήν, σημειώνει, με το να έχει η κυβέρνηση ως στόχο την δημιουργία θρησκευτικής γενιάς, αποτελεί προσβολή κατά της κοινωνικής και πολιτικής δομής. Αύτο συνεπάγεται ιεραρχική σχέση μεταξύ της κοινωνίας και του κράτους, το κράτος έχοντας « το καθήκον και την εξουσία να διαμορφώνει τα μυαλά, τις πεποιθήσεις και τους τρόπους ζωής των επόμενων γενιών ».
Οι συνέπειες μιας τέτοιας αντίληψης μπορεί να είναι δραματικές : το να διαδίδεται ο θρησκευτικός τρόπος ζωής μέσω των κρατικών αρχών και των δημόσιων ταμείων ανήκει, σύμφωνα με το δημοσιογράφο, σε « μια νοοτροπία όχι μόνο απολυταρχική, αλλά επίσης ολοκληρωτική ».
Δεύτερον, ο αναλυτής επικεντρώνεται στο κοσμικισμό του τούρκικου κράτους. Με τις δηλώσεις της, η τούρκικη κυβέρνηση φαίνεται να θέλει να διαδίδει την σουνιτική μουσουλμάνικη θρησκευτικότητα, κάτι που θέτει σε αμφισβήτηση την ελευθερία θρησκείας και συνείδησης, και επίσης την ουδετερότητα του κράτους σε σχέση με όλες τις θρησκείες.
Τέλος, ως απάντηση στην δεύτερη ερώτηση, ο δημοσιογράφος θεωρεί ότι οι προσπάθειες του AKP είναι μάταιες. Βασίζεται στην εμπειρία των Κεμαλικών, οι οποίοι απέτυχαν να δημιουργήσουν την δικιά τους « πιστή γενιά », θετικιστική και αντιθρησκευτική.
Le parti islamiste AKP (Parti de la Justice et du Développement), au pouvoir en Turquie depuis 2002, tente d’islamiser petit à petit la société turque. De la même manière, il s’attaque à la partie occupée de Chypre.
En Turquie, tout d’abord, le Premier Ministre Recep Tayyip Erdogan, cultive savamment l’art du contre-pied et utilise au profit de son idéologie islamiste toutes les possibilités que lui offre la situation politique.
Il faut se rappeler que le Premier Ministre turc a à plusieurs reprises et même devant l’Assemblée déclaré vouloir « former une jeunesse religieuse » en adéquation avec « les valeurs et principes de la nation turque». Face aux protestations soulevées dans les cercles laïcs et républicains, il ajoutait même : « Attendez-vous du parti AKP qu’il forme une génération d’athées ? ». Erdogan a réitéré ses propos, dimanche 22 février 2012, à l’intention des jeunesses de l’AKP.
Les protestations face à des propos de cette nature viennent de l’opposition turque ; Kemal Kiliçdaroglu, leader du Parti républicain du peuple (CHP, kémaliste), a, lors d’un discours de campagne à Diyarbakir à l’occasion des législatives du 12 juin 2011, accusé l’AKP de s’être doté d’un plan secret pour monopoliser le pouvoir après les élections
Ensuite, l’AKP et l’UBP (Parti de l’Unité Nationale, droite nationaliste) sont accusés de vouloir diffuser l’Islam sunnite dans les territoires occupés de Chypre et d’empêcher toute solution.
La presse chypriote turque et turque font écho de ces faits. Notamment, le quotidien chypriote turc Kibris (13.02.12) consacre un long article à la rencontre de représentants du syndicat des enseignants chypriotes turcs du secondaire (KTOEOS) avec des dirigeants du Parti de Chypre unifié (BKP, gauche communiste). Selon le quotidien, les discussions se sont centrées principalement sur l’ouverture d’un département de théologie dans le lycée professionnel de Mia Milia, situé en zone occupée.
Le président du KTOEOS Tahir Gokcebel a affirmé que cette action fait partie de l’attaque plus générale contre l’identité culturelle et contre la structure sociale et économique de la communauté chypriote turque.
Plus précisément, il a incriminé le gouvernement turc de l’AKP, qui impose ses décisions au « peuple » chypriote turc par le biais du prétendu gouvernement chypriote turc de l’UBP. De même, M. Gokcebel a rappelé que son syndicat proteste aussi contre l’allocation d’un terrain adjacent à une mosquée, en vue de construire un complexe religieux, toujours à Mia Milia.
Quant au secrétaire général du KTOEOS, Mehmet Tasker, il a tenu des propos similaires, affirmant que tous les secteurs organisés de la communauté chypriote turque sont attaqués et qu’à terme l’objectif de l’AKP et de l’UBP est d’intégrer la partie septentrionale occupée de Chypre à la Turquie.
Le secrétaire général du BKP Izzet Izcan a apporté son soutien au combat du KTOEOS. Il a critiqué la tentative de changer la composition culturelle, économique et sociale de la communauté chypriote turque en diffusant l’islam sunnite dans les territoires occupés. Cela provoquerait, selon lui, la création d’un nouveau type de peuple, afin d’empêcher finalement toute possibilité de solution au problème chypriote.
L’affaire de Mia Milia concernant la cession d’un terrain pour construire un complexe religieux a provoqué des réactions en chaîne. Des représentants de différents partis politiques chypriotes turcs ont réagi de manière virulente à cette décision.
Selon le quotidien chypriote turc Yeni Duzen (03.02.12), le leader du Parti républicain turc (CTP, social-démocrate) Ozkan Yorgancioglu a décrit cet acte comme « un comportement inacceptable » et a exigé la démission immédiate du prétendu gouvernement chypriote turc de l’UBP. Le CTP souligne l’irrégularité de la procédure en vue de la constitution de cet ensemble religieux : en effet, aucune candidature n’a été déposée au « ministère » de l’éducation pour un tel projet éducatif, le « ministre » lui-même ayant avoué devant « l’assemblée » qu’il ignorait, avant d’en avoir été informé par un journaliste, la location du terrain.
Le journal Afrika (03.02.12) rapporte la réaction de Mustafa Emiroglulari, « député » du Parti de la démocratie commune (TDP, centre-gauche). Devant le prétendu parlement, M.Emiroglulari a vivement critiqué l’attaque des partisans de la loi religieuse dans les territoires occupés, déclarant que « la mentalité de la loi religieuse jugera même un jour Atatürk ».
De telles réactions ont été également observées en Turquie, dans l’optique générale de l’islamisation de la société. La presse turque a publié plusieurs commentaires critiquant les remarques du Premier ministre Erdogan affirmant que le gouvernement de l’AKP a pour objectif d’élever « une génération pieuse » en Turquie.
Dans le quotidien turc Hurriyet Daily News (03.02.12), Mehmet Ali Birand publie une critique intitulée « Ne remplacez pas la jeunesse militariste par la jeunesse religieuse ». Il établit un parallèle entre la tentative de la Turquie kémaliste de forger une jeunesse militariste et les déclarations actuelles de l’AKP d’élever une génération religieuse.
Le journaliste rappelle l’éducation nationaliste et militariste que devait suivre la jeunesse turque à l’époque kémaliste : mur de la classe d’école sur lequel étaient placardés l’image d’Atatürk et son « appel à la Jeunesse », enseignement de la science militaire, service militaire « présenté comme un privilège pour la jeunesse, une opportunité de payer le dettes dues à la nation ».
M. Birand explique ensuite, que les circonstances politiques et géopolitiques favorisaient le militarisme : les années 1929 à 1950 étaient celles de la consolidation de la République turque, tandis que jusque dans les années 1990 la guerre froide avec l’adhésion de la Turquie à l’OTAN imposait que « chacun soit entraîné comme un rigoureux anticommuniste, comme un jeune militariste prêt à mourir, si nécessaire, non seulement pour son pays, mais aussi pour protéger l’Europe contre une possible invasion russe ». Aujourd’hui, affirme le journaliste, il n’y a plus de place pour « penser comme un soldat ». Mais, les déclarations de M. Erdogan suscitent l’inquiétude. Car cela reviendrait à ce que l’Etat, comme il l’avait fait pendant des décennies en formant une jeunesse militariste, élève des générations religieuses.
M. Birand précise que la société turque ne maîtrise pas la « modération » et que très facilement, dans un court laps de temps, on pourrait arriver à faire grandir une jeunesse religieuse fanatique et strictement conservative.
Dans le journal Zaman (06.02.12), Ihsan Dagi essaye de répondre à deux questions : il s’interroge sur la légitimité de l’Etat d’assigner à ses institutions l’objectif de fonder « une génération religieuse » ; puis, il se demande si un tel objectif est réalisable.
En premier lieu, il critique la visée du gouvernement de l’AKP sur deux points. Tout d’abord, que le gouvernement s’assigne le but d’élever « une génération pieuse » constitue une atteinte à la structure sociale et politique. Cela suppose, en effet, une relation hiérarchique entre la société et l’Etat, ce dernier ayant « le devoir et le pouvoir de façonner les esprits, les croyances et les styles de vie de la génération à venir ».
L’impact d’une telle conception peut s’avérer grave : propager le mode de vie religieux par le moyen des autorités étatiques et des fonds publics relève, selon l’auteur, d’ « un état d’esprit non seulement autoritaire, mais également totalitaire ».
Deuxièmement, le chroniqueur s’attèle au sécularisme de l’Etat turc. Par ses déclarations, le gouvernement turc semble vouloir répandre la religiosité musulmane sunnite, ce qui remet en cause la liberté de religion et de conscience, ainsi que la neutralité de l’Etat vis-à-vis de toutes les religions.
Enfin, en guise de réponse à la seconde question posée, le journaliste estime que les efforts de l’AKP sont vains. Il se base pour cela sur l’expérience des Kémalistes, qui ont échoué à créer leur propre « génération loyale », positiviste et non-religieuse.
Charalambos Petinos, historien
Alexis Christodoulou, étudiant