Η άνοδος του Ναζισμού στο Βερολίνο

 

Το Spiegel δημοσιεύει μια σειρά άρθρων με αφορμή την 775η επέτειο της ίδρυσης του Βερολίνου. Μεταξύ αυτών, το γερμανικό περιοδικό εξετάζει την άνοδο των Ναζί στην δεκαετία του ’20. Τότε που ο Τζόζεφ Γκέμπελς ανέλαβε το δύσκολο έργο της υποστήριξης του Ναζιστικού Κόμματος στη πρωτεύουσα, την πιο ‘’κόκκινη’’ πόλη της Ευρώπης. Επιμέλεια: Γρηγόρης Καυκιάς

Κανείς δεν φανταζόταν στις 7 Νοεμβρίου του 1926, όταν ο Γκέμπελς κατέφθανε με το τρένο στο Βερολίνο, πως αυτός ο άντρας θα διαμόρφωνε αργότερα το μέλλον της γερμανικής πρωτεύουσας, επιφορτισμένος με την ανάληψη του αγώνα για την εξουσία στη πόλη.
Η ομάδα της οποίας ηγείτο ο Αδόλφος Χίτλερ μετρούσε μόλις 49.000 μέλη σε όλη τη γερμανική επικράτεια, ενώ λίγες μόνο εκατοντάδες από αυτά βρίσκονταν στο Βερολίνο. Μέλημα του Γκέμπελς ήταν αρχικά η μεταφορά των γραφείων του κόμματος από μια υπόγεια τρώγλη, που αναφερόταν μεταξύ των μελών ως «τεκές», στο Potsdamer Strasse σε έναν περισσότερο αρμόζοντα χώρο στο Lützowstrasse.
Ο Γκέμπελς επιθυμούσε το κόμμα του Χίτλερ να δείξει το ‘’προσωπό’’ του στο Βερολίνο το οποίο περιέγραφε ως «η πιο κόκκινη πόλη στην Ευρώπη μετά τη Μόσχα». Τελικά το Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό Κόμμα και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γερμανίας συγκέντρωσαν μαζί το 52.2% των ψήφων στις δημοτικές εκλογές του 1925. Τότε ο νέος αρχηγός των Ναζί αποφάσισε να αντιμετωπίσει την υπεροχή των αριστερών κομμάτων με κατά μέτωπον επίθεση.
Σε μία ομιλία του με θέμα «Η κατάρρευση του αστικού ταξικού κράτους»προκάλεσε, κατ’ ουσία, τους κομμουνιστές, ενώ τα επεισόδια κορυφώθηκαν λίγο αργότερα όταν στις 11 Φεβρουαρίου του 1927 η συγκέντρωση του ναζιστικού κόμματος μετατράπηκε σε πεδίο μάχης. Αντικείμενα εκτοξεύονταν παντού μέσα στην αίθουσα και παρά τους τραυματισμούς των παρευρισκομένων, οι οπαδοί του Γκέμπελς χτύπησαν και πέταξαν έξω από την αίθουσα περίπου 200 κομμουνιστές.
Έχοντας πραγματοποιήσει την διδακτορική του διατριβή υπό την επίβλεψη ενός Εβραίου καθηγητή αποφάσισε να επιρρίψει στους Εβραίους όλες τις ευθύνες για όλες τις εντάσεις που ξεσπούσαν στο Βερολίνο, ως «αρνητικές πτυχές» που έπρεπε να «εξαλειφθούν», όπως έγραψε ο ίδιος το 1929.
Το σύνθημά του πως «Οι Εβραίοι φταίνε», αποδείχθηκε βραδυφλεγής βόμβα, εμποτισμένη με την αντίληψη πως στους Εβραίους μετουσιώνονταν έννοιες όπως Καπιταλισμός, Κομμουνισμός, Τύπος και Αστυνομία.
Προβαίνοντας διαρκώς σε προκλήσεις και προβοκάτσιες, είχε πάντα πρόχειρη τη δικαιολογία πως οι Ναζί θα μπορούσαν να κατηγορηθούν για πολλά εκτός από το γεγονός ότι δεν συμπεριφέρονται ξεκάθαρα. Μάχες στους δρόμους και καυγάδες στις πολιτικές συγκεντρώσεις δημιουργούσαν μια αίσθηση ενότητας και συναδελφοσύνης μεταξύ των μελών του κόμματος στο Βερολίνο.
Για πρώτη φορά την 1η Μαΐου του 1927 ο Χίτλερ μίλησε στα μέλη του κόμματος μέσα από την αίθουσα «κύρους» του μεγάρου Clou. Ο Γκέμπελς που απολάμβανε της εμπιστοσύνης του Χίτλερ, μέχρι που δάκρυσε από τη συγκίνηση κατά την ομιλία του πρώτου σχετικά με «τους ανθρώπους και το χώρο».
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Γκέμπελς έχαιρε της συμπάθειας και των μελών του κόμματος στο Βερολίνο καθώς περνούσε χρόνο μαζί τους παρηγορώντας του σοβαρά τραυματισμένους, κρατώντας τα χέρια των ετοιμοθάνατων και παρακολουθώντας τις κηδείες των νεκρών.
Παρόλο που δεν ήταν ο ίδιος σε θέση να πολεμήσει στη διάρκεια του Ά Παγκοσμίου Πολέμου λόγω μιας αναπηρίας στο δεξί του πόδι, αποδείχθηκε αρχι-στρατιώτης ενός στρατού που πολεμούσε σε έναν αποτρόπαιο εμφύλιο πόλεμο, κατά τον οποίο οι Ναζί αντιμετώπισαν ισχυρές προκλήσεις.
Πέντε ημέρες μετά την ομιλία του Χίτλερ στο Clou, η αστυνομία απαγόρευσε το Ναζιστικό Κόμμα στο Βερολίνο, χωρίς όμως αυτό να εμποδίσει διόλου την ανοδική του πορεία χάρη στο Γκέμπελς.
Οι Ναζί του Βερολίνου βρίσκονταν απέναντι σε δύο μέτωπα ταυτόχρονα, από τη μία πολεμούσαν τους σοσιαλδημοκράτες και τα καθιερωμένα κόμματα της Γερμανίας, και, από την άλλη, τους κομμουνιστές. Στους τελευταίους κατέφυγαν πολλοί άνθρωποι, κατατρυγμένοι από την ανεργία και τις κοινωνικές αναταραχές, απόρροια του κραχ στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης το 1929.
Ο Γκέμπελς στράφηκε κατά των σοσιαλδημοκρατών το 1930, καταλογίζοντάς τους πως «δεν ήταν πλέον οι πρωταγωνιστές ενός αληθινού σοσιαλισμού» αλλά αντίθετα είχαν γίνει « λακέδες και συμμέτοχοι του καπιταλισμού της αγοράς».
Επιχειρώντας να χρησιμοποιήσει μια πιο φιλολαϊκή γλώσσα,σε φυλλάδιο που μοιραζόταν σε άνεργους εργάτες, το Σεπτέμβριο του 1931,ο Γκέμπελς έγραφε πως το κόμμα του στρεφόταν στους «εργάτες χωρίς δουλειά και χωρίς ελπίδα οι οποίοι εκτίθεντο στη πιο φρικτή μορφή απελπισίας» και υποσχόταν «να καταστρέψει το καπιταλιστικό σύστημα και να το αντικαταστήσει με ένα νέο, σοσιαλιστικό».
Εδώ αξίζει να αναφερθεί πως ήδη από το 1928 το κόμμα των Ναζί άρχισε να προσελκύει νέα μέλη. Χαρακτηριστικό είναι το επεισόδιο, όπου, έξω από το Sportpalast, στις 10 Σεπτεμβρίου του 1930, περίπου 100.000 άνθρωποι προσπαθούσαν να μπουν μέσα στο συλλαλητήριο στο οποίο θα συμμετείχε και ο Χίτλερ.
Τέσσερις ημέρες αργότερα, στις εκλογές που διεξήχθησαν στο Reichstag το Ναζιστικό κόμμα βγήκε δεύτερο σε όλη τη Γερμανία, με ποσοστό 18,3%. Στο Βερολίνο, βρέθηκε στη τρίτη θέση, συγκεντρώνοντας 396,000 ψήφους, δέκα φορές περισσότερες από ό,τι δύο χρόνια νωρίτερα.
Οι Ναζί ήταν πλέον ένα πολιτικό κέντρο εξουσίας ενώ μέχρι και οι κομμουνιστές που τους επιτίθεντο μέχρι πρότινος εν ψυχρώ οπουδήποτε άρχισαν να προσκολλώνται στους οπαδούς του Χίτλερ.
Αυτό που είχαν καταφέρει ήταν να σπάσουν το μονοπώλιο του KPD ως μοναδικού κόμματος διαμαρτυρίας μεταξύ των εργατικών τάξεων του Βερολίνου και εφάρμοζαν αυτό που ο Γκέμπελς ονόμαζε «σοσιαλισμό της δράσης», προσφέροντας φαγητό και στήριξη σε όσους το χρειάζονταν ή φιλοξενώντας τους στα σπίτια όσων είχαν ακόμα δουλειά κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων.
Όταν το 1932 οι άνεργοι είχαν εκτοξευτεί στα 6.000.000 σε όλο το Ράιχ, και στις 600.000 μόνο στο Βερολίνο το κόμμα των Ναζί κατόρθωσε να γίνει το κυρίαρχο κόμμα με 40.000 μέλη στην τοπική του οργάνωση. Τον Μάρτιο του ίδιου έτους, το κόμμα κινητοποίησε περί τις 80.000 κόσμου για ένα συλλαλητήριο στο πάρκο Lustgarten (το νυν Μουσείο Island), ενώ στις 4 Απριλίου περίπου 200.000 συγκεντρώθηκαν στο κέντρο της πόλης για να ζητωκραυγάσουν τον Χίτλερ.
Οι υποσχέσεις του Γκέμπελς για «δικαίωμα στην εργασία» και « μια σοσιαλιστική Γερμανία που δίνει και πάλι ψωμί στα παιδιά της» έπιασαν τελικά τόπο, όταν στις τελευταίες εκλογές του Reichstag τον Μάρτιο του 1933 το ναζιστικό κόμμα απέσπασε το 31,3% των ψήφων στο Βερολίνο.
Τα λόγια του Γκέμπελς ήδη από το 1932, όταν σε ραδιοφωνική εκπομπή προπαγάνδιζε υπέρ της ομιλίας του Χίτλερ περί «δημιουργίας και κατάκτησης χώρου» αναφερόμενος φυσικά στις επεκτατικές του βλέψεις προς την Ανατολή, προοιωνίζονταν ξεκάθαρα την κατάληξη της διαδρομής του ναζιστικού κόμματος.