Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης
Στις αρχές των εχθροπραξιών του καταστροφικού για την ανθρωπότητα Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έλαβε χώρα μια πολεμική αψιμαχία με ιδιαίτερη σημασία, η οποία παραμένει όμως σχετικά άγνωστη στο ευρύ κοινό. Πρόκειται για μια ναυμαχία που εκτυλίχθηκε στις θάλασσες της Νοτίου Αμερικής και συγκεκριμένα στο Ρίβερπλεϊτ της Αργεντινής, τον Δεκέμβριο του 1939. Σ’ αυτή τη ναυμαχία καθοριστικό ρόλο έπαιξαν διάφορα τεχνάσματα της ναυτικής παράδοσης αλλά και η ταχύτητα διάδοσης των ειδήσεων μέσω των ΜΜΕ κυρίως στη δημιουργία εντυπώσεων αλλά και στη στρατηγική υποστήριξη διαφόρων επιχειρήσεων.
Ήδη από τους πρώτους μήνες του πολέμου οι Γερμανοί είχαν σχεδιάσει τις κινήσεις τους στη θάλασσα. Εδώ καλό είναι να θυμίσουμε ότι η Γερμανία, λόγω της συνθήκης των Βερσαλλιών (1919), της συνθήκης ειρήνης που τερμάτισε επίσημα τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν είχε – σύμφωνα με τις προβλεπόμενες κυρώσεις – το δικαίωμα να ναυπηγήσει πολεμικά σκάφη εκτοπίσματος άνω των 10.000 κόρων. Παρ’ όλ’ αυτά, με την έναρξη των εχθροπραξιών τα γερμανικά υποβρύχια βύθισαν αρκετά συμμαχικά πλοία. Ταυτόχρονα με την έντονη δράση των υποβρυχίων, ιδιαίτερα απειλητικά έπλεε το γερμανικό… θωρηκτό τσέπης «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε».
Μια πλωτή γερμανική απειλή
Επρόκειτο για ένα καινοτόμου τεχνολογίας πλοίο, το οποίο προσαρμόστηκε ευφυώς ώστε να αποφύγει τις απαγορεύσεις της συνθήκης. Το «θωρηκτό τσέπης» ήταν ένα βαρύ και ταχύτατο καταδρομικό, που διέθετε εντυπωσιακή δύναμη πυρός καθώς και την ακτίνα δράσης και τη θωράκιση πολύ μεγαλύτερων πλοίων.
Ήδη από τους πρώτους μήνες του πολέμου οι Γερμανοί είχαν σχεδιάσει τις κινήσεις τους στη θάλασσα. Εδώ καλό είναι να θυμίσουμε ότι η Γερμανία, λόγω της συνθήκης των Βερσαλλιών (1919), της συνθήκης ειρήνης που τερμάτισε επίσημα τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν είχε – σύμφωνα με τις προβλεπόμενες κυρώσεις – το δικαίωμα να ναυπηγήσει πολεμικά σκάφη εκτοπίσματος άνω των 10.000 κόρων. Παρ’ όλ’ αυτά, με την έναρξη των εχθροπραξιών τα γερμανικά υποβρύχια βύθισαν αρκετά συμμαχικά πλοία. Ταυτόχρονα με την έντονη δράση των υποβρυχίων, ιδιαίτερα απειλητικά έπλεε το γερμανικό… θωρηκτό τσέπης «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε».
Μια πλωτή γερμανική απειλή
Επρόκειτο για ένα καινοτόμου τεχνολογίας πλοίο, το οποίο προσαρμόστηκε ευφυώς ώστε να αποφύγει τις απαγορεύσεις της συνθήκης. Το «θωρηκτό τσέπης» ήταν ένα βαρύ και ταχύτατο καταδρομικό, που διέθετε εντυπωσιακή δύναμη πυρός καθώς και την ακτίνα δράσης και τη θωράκιση πολύ μεγαλύτερων πλοίων.
Το «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε» υπερείχε των βρετανικών καταδρομικών ή αντιτορπιλικών της εποχής. Η παρουσία του στις θάλασσες σκορπούσε τον φόβο και τον τρόμο στα πλοία. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο μέσα σε τρεις μήνες πλεύσης, το «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε» είχε βυθίσει εννέα πλοία συνολικής χωρητικότητας πενήντα χιλιάδων τόνων. Και απειλούσε ζωτικές θαλάσσιες οδούς των Συμμάχων, που επηρέαζαν τα θέατρα επιχειρήσεων από την Αίγυπτο έως τη Σιγκαπούρη. Μάλιστα, εκλήθησαν εννέα συμμαχικές ομάδες καταδίωξης προκειμένου να το εντοπίσουν και να περιορίσουν τη δράση του. Αυτό πέτυχε η καταδιωκτική ομάδα G υπό τον στόλαρχο Χάργουντ, η οποία στις 13 Δεκεμβρίου 1939 επισήμανε την παρουσία του επικηρυγμένου θωρηκτού τσέπης στον όρμο που σχηματιζόταν στις εκβολές του ποταμού Λα Πλάτα (Ρίβερπλεϊτ) μεταξύ Ουρουγουάης και Αργεντινής.
Ωστόσο, παρά την αριθμητική υπεροχή σε πλοία που διέθετε ο Χάργουντ – «Αίας», «Έξετερ» και «Αχιλλεύς» – το «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε» υπερτερούσε σε δύναμη πυρός και μάλιστα μπορούσε να παραμένει εκτός ακτίνας βολής των αγγλικών πλοίων και ταυτόχρονα να τα βομβαρδίζει με τα βαρέα κανόνια του. Παρά το γεγονός ότι ο Γερμανός κυβερνήτης είχε λάβει εντολές να μην επιτεθεί στα εχθρικά πλοία, εκείνος τις αψήφησε θεωρώντας ότι έπρεπε να το κάνει.
Η σύγκρουση
Έτσι, οι εκατέρωθεν δυνάμεις συνεπλάκησαν σε μια συγκλονιστική μάχη. Αρχικά, το «Έξετερ» δέχτηκε ισχυρά πλήγματα με αποτέλεσμα να καταστραφεί ολοκληρωτικά ένας πυργίσκος. Κατόπιν, το κατάστρωμα γέμισε με φλόγες, ενώ ανάλογη τύχη είχε και η γέφυρα. Το «Έξετερ», σχεδόν κατεστραμμένο, αναγκάστηκε να αποσυρθεί από τις συγκρούσεις. Ωστόσο, ζημιές υπέστησαν και τα άλλα δύο πλοία του Βασιλικού Ναυτικού. Με τη σειρά τους, όμως, και αυτά είχαν καταφέρει σοβαρές ζημιές στο «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε». Έτσι, ο Γερμανός κυβερνήτης Λάνγκσντορφ αποφάσισε να καταφύγει σε ουδέτερο λιμάνι προκειμένου να επισκευαστεί το γερμανικό πλοίο και κατόπιν να επιχειρήσει εκ νέου να διασπάσει τον κλοιό των αγγλικών πλοίων και να διαφύγει.
Το γερμανικό θωρηκτό έβαλε πλώρη για το Μοντεβιδέο έχοντας πίσω του τα δυο εναπομείναντα αγγλικά καταδρομικά. Τα αγγλικά πλοία τελικά κατέλαβαν στρατηγικές θέσεις στις εκβολές του ποταμού Λα Πλάτα. Εκεί έμειναν να περιπολούν εγκλωβίζοντας το γερμανικό θωρηκτό. Έχοντας εγκλωβίσει τους Γερμανούς, ο κυβερνήτης Χάργουντ ζήτησε μέσω ασυρμάτου ενισχύσεις. Την ίδια στιγμή τα διεθνή ΜΜΕ έμαθαν τις εξελίξεις και έφτασαν στο θέατρο του πολέμου προκειμένου να καλύψουν αυτή τη ναυτική αντιπαράθεση, που ήταν και η πρώτη αναμέτρηση Γερμανών – Άγγλων στον πόλεμο.
Στη «μάχη» ενεπλάκη τότε και ο Βρετανός ναυτικός ακόλουθος με παρ’ ολίγο καταστροφικές συνέπειες για τα αγγλικά πλοία. Ο Βρετανός βιάστηκε να ενεργήσει και ζήτησε από τους Ουρουγουανούς να θέσουν σε ισχύ τους κανονισμούς που ίσχυαν για τα ουδέτερα λιμάνια και προέβλεπαν αναχώρηση του «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε» εντός εικοσιτετραώρου, ειδάλλως σε αντίθετη περίπτωση το πλήρωμα έπρεπε να φυλακιστεί.
Το τέχνασμα
Ο στόλαρχος Χάργουντ, ωστόσο, σε επαφή του με τον Βρετανό ακόλουθο τον πληροφόρησε ότι αν γινόταν κάτι τέτοιο, θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τους ίδιους, μια και δεν είχαν τις κατάλληλες δυνάμεις να αντιμετωπίσουν τους Γερμανούς κατά την έξοδό τους και ότι το πλησιέστερο πλοίο που θα μπορούσε να φτάσει για να τους συνδράμει ήταν το ελαφρύ καταδρομικό «Κάμπερλαντ», το οποίο δεν ήταν ούτε κατά διάνοια σε θέση να αντιμετωπίσει το «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε».
Έτσι, αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τη βρετανική πανουργία προκειμένου να πείσουν τον Λάνγκσντορφ πως έξω τον περιμένει μια μεγάλη αγγλική δύναμη, πολύ πιο ισχυρή, και ότι βρισκόταν αποκλεισμένος για τα καλά. Οι Άγγλοι προκειμένου να κρατήσουν αυτή τη φορά δεμένο στο λιμάνι το γερμανικό καταδρομικό επικαλέστηκαν μια διάταξη της Χάγης, η οποία έδινε είκοσι τέσσερις ώρες περιθώριο στα αναχωρούντα εμπορικά πλοία του εχθρού.
Τότε κάθε εικοσιτετράωρο αναχωρούσε από το λιμάνι και ένα εμπορικό πλοίο, έτσι ώστε να αναβάλλεται συνεχώς η αναχώρηση του γερμανικού καταδρομικού. Κατόπιν, οι Βρετανοί εφάρμοσαν ένα τέχνασμα του Τσώρτσιλ: μέσω του Τύπου διαδόθηκε ότι ο κλοιός της βρετανικής ναυτικής μοίρας γύρω από το λιμάνι του Μοντεβιδέο ενισχύεται με το θωρηκτό «Φήμη» και ένα βρετανικό αεροπλανοφόρο με τα συνοδευτικά του πλοία. Μάλιστα, στο τέχνασμα αυτό επιστράτευσαν και την εφημερίδα «Τάιμς», η οποία έγραφε ότι το αεροπλανοφόρο «Βασιλική Κιβωτός» μόλις ανεφοδιάστηκε από το λιμάνι του Ρίο Ντε Τζανέιρο.
Τότε, ο Λάνγκσντορφ επέλεξε – όπως πίστευε – τη μόνη αρμόζουσα σε αυτόν λύση. Την Κυριακή 18 Δεκεμβρίου οδήγησε το θωρηκτό του στο μέσον του στομίου του ποταμού και αφού του έβαλε φωτιά φρόντισε για την καταβύθισή του. Ο ίδιος και το πλήρωμά του παραδόθηκαν στη φιλική προς τους Γερμανούς κυβέρνηση της Αργεντινής. Οι εικόνες του φλεγόμενου «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε» κυκλοφόρησαν σε όλο τον κόσμο, πράγμα που οδήγησε τον Γερμανό ναύαρχο στην αυτοκτονία! Αυτή η νίκη των Βρετανών συνέβαλε στην ασφαλή διέλευση των συμμαχικών πλοίων στον Ατλαντικό, που υποστήριζαν και ανεφοδίαζαν τα μακρινά θέατρα του πολέμου!
Ωστόσο, παρά την αριθμητική υπεροχή σε πλοία που διέθετε ο Χάργουντ – «Αίας», «Έξετερ» και «Αχιλλεύς» – το «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε» υπερτερούσε σε δύναμη πυρός και μάλιστα μπορούσε να παραμένει εκτός ακτίνας βολής των αγγλικών πλοίων και ταυτόχρονα να τα βομβαρδίζει με τα βαρέα κανόνια του. Παρά το γεγονός ότι ο Γερμανός κυβερνήτης είχε λάβει εντολές να μην επιτεθεί στα εχθρικά πλοία, εκείνος τις αψήφησε θεωρώντας ότι έπρεπε να το κάνει.
Η σύγκρουση
Έτσι, οι εκατέρωθεν δυνάμεις συνεπλάκησαν σε μια συγκλονιστική μάχη. Αρχικά, το «Έξετερ» δέχτηκε ισχυρά πλήγματα με αποτέλεσμα να καταστραφεί ολοκληρωτικά ένας πυργίσκος. Κατόπιν, το κατάστρωμα γέμισε με φλόγες, ενώ ανάλογη τύχη είχε και η γέφυρα. Το «Έξετερ», σχεδόν κατεστραμμένο, αναγκάστηκε να αποσυρθεί από τις συγκρούσεις. Ωστόσο, ζημιές υπέστησαν και τα άλλα δύο πλοία του Βασιλικού Ναυτικού. Με τη σειρά τους, όμως, και αυτά είχαν καταφέρει σοβαρές ζημιές στο «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε». Έτσι, ο Γερμανός κυβερνήτης Λάνγκσντορφ αποφάσισε να καταφύγει σε ουδέτερο λιμάνι προκειμένου να επισκευαστεί το γερμανικό πλοίο και κατόπιν να επιχειρήσει εκ νέου να διασπάσει τον κλοιό των αγγλικών πλοίων και να διαφύγει.
Το γερμανικό θωρηκτό έβαλε πλώρη για το Μοντεβιδέο έχοντας πίσω του τα δυο εναπομείναντα αγγλικά καταδρομικά. Τα αγγλικά πλοία τελικά κατέλαβαν στρατηγικές θέσεις στις εκβολές του ποταμού Λα Πλάτα. Εκεί έμειναν να περιπολούν εγκλωβίζοντας το γερμανικό θωρηκτό. Έχοντας εγκλωβίσει τους Γερμανούς, ο κυβερνήτης Χάργουντ ζήτησε μέσω ασυρμάτου ενισχύσεις. Την ίδια στιγμή τα διεθνή ΜΜΕ έμαθαν τις εξελίξεις και έφτασαν στο θέατρο του πολέμου προκειμένου να καλύψουν αυτή τη ναυτική αντιπαράθεση, που ήταν και η πρώτη αναμέτρηση Γερμανών – Άγγλων στον πόλεμο.
Στη «μάχη» ενεπλάκη τότε και ο Βρετανός ναυτικός ακόλουθος με παρ’ ολίγο καταστροφικές συνέπειες για τα αγγλικά πλοία. Ο Βρετανός βιάστηκε να ενεργήσει και ζήτησε από τους Ουρουγουανούς να θέσουν σε ισχύ τους κανονισμούς που ίσχυαν για τα ουδέτερα λιμάνια και προέβλεπαν αναχώρηση του «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε» εντός εικοσιτετραώρου, ειδάλλως σε αντίθετη περίπτωση το πλήρωμα έπρεπε να φυλακιστεί.
Το τέχνασμα
Ο στόλαρχος Χάργουντ, ωστόσο, σε επαφή του με τον Βρετανό ακόλουθο τον πληροφόρησε ότι αν γινόταν κάτι τέτοιο, θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τους ίδιους, μια και δεν είχαν τις κατάλληλες δυνάμεις να αντιμετωπίσουν τους Γερμανούς κατά την έξοδό τους και ότι το πλησιέστερο πλοίο που θα μπορούσε να φτάσει για να τους συνδράμει ήταν το ελαφρύ καταδρομικό «Κάμπερλαντ», το οποίο δεν ήταν ούτε κατά διάνοια σε θέση να αντιμετωπίσει το «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε».
Έτσι, αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τη βρετανική πανουργία προκειμένου να πείσουν τον Λάνγκσντορφ πως έξω τον περιμένει μια μεγάλη αγγλική δύναμη, πολύ πιο ισχυρή, και ότι βρισκόταν αποκλεισμένος για τα καλά. Οι Άγγλοι προκειμένου να κρατήσουν αυτή τη φορά δεμένο στο λιμάνι το γερμανικό καταδρομικό επικαλέστηκαν μια διάταξη της Χάγης, η οποία έδινε είκοσι τέσσερις ώρες περιθώριο στα αναχωρούντα εμπορικά πλοία του εχθρού.
Τότε κάθε εικοσιτετράωρο αναχωρούσε από το λιμάνι και ένα εμπορικό πλοίο, έτσι ώστε να αναβάλλεται συνεχώς η αναχώρηση του γερμανικού καταδρομικού. Κατόπιν, οι Βρετανοί εφάρμοσαν ένα τέχνασμα του Τσώρτσιλ: μέσω του Τύπου διαδόθηκε ότι ο κλοιός της βρετανικής ναυτικής μοίρας γύρω από το λιμάνι του Μοντεβιδέο ενισχύεται με το θωρηκτό «Φήμη» και ένα βρετανικό αεροπλανοφόρο με τα συνοδευτικά του πλοία. Μάλιστα, στο τέχνασμα αυτό επιστράτευσαν και την εφημερίδα «Τάιμς», η οποία έγραφε ότι το αεροπλανοφόρο «Βασιλική Κιβωτός» μόλις ανεφοδιάστηκε από το λιμάνι του Ρίο Ντε Τζανέιρο.
Τότε, ο Λάνγκσντορφ επέλεξε – όπως πίστευε – τη μόνη αρμόζουσα σε αυτόν λύση. Την Κυριακή 18 Δεκεμβρίου οδήγησε το θωρηκτό του στο μέσον του στομίου του ποταμού και αφού του έβαλε φωτιά φρόντισε για την καταβύθισή του. Ο ίδιος και το πλήρωμά του παραδόθηκαν στη φιλική προς τους Γερμανούς κυβέρνηση της Αργεντινής. Οι εικόνες του φλεγόμενου «Ναύαρχος Γκραφ Σπέε» κυκλοφόρησαν σε όλο τον κόσμο, πράγμα που οδήγησε τον Γερμανό ναύαρχο στην αυτοκτονία! Αυτή η νίκη των Βρετανών συνέβαλε στην ασφαλή διέλευση των συμμαχικών πλοίων στον Ατλαντικό, που υποστήριζαν και ανεφοδίαζαν τα μακρινά θέατρα του πολέμου!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου