Προσφάτως προβλήθηκαν ὁρισμένες ἀτεκμηρίωτες καί προκλητικές ἀπόψεις «μοντέρνων» θεολόγων, οἰ ὁποῖοι κατηγοροῦν καί παρερμηνεύουν τή διαχρονική στάση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὑπέρ τοῦ πατριωτισμοῦ και τῆς ἐθνικῆς ταυτότητος. Θεωροῦν ὅτι κακῶς ἀναφερόμαστε στήν Ὀρθοδοξία ὡς στοιχεῖο τῆς πολιτιστικῆς μας ταυτότητος καί ἐπί πλέον λέγουν ὅτι οἱ ἀγῶνες τῆς Ἐκκλησίας ὑπέρ τῆς ἐθνικῆς ἐλευθερίας ὑπῆρξαν μία παρένθεση, ἡ ὁποία πρέπει νά κλείσει..
Ὀρθότατα καί μέ πλούσια ἐπιχειρήματα ἀπήντησε ἤδη ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Πειραιῶς κ. Σεραφείμ. Προσωπικά θά ἤθελα ἁπλῶς νά σημειώσω ὁρισμένες ἱστορικές παρατηρήσεις εἰς ἐπίρρωσιν τῶν ἀπόψεων τοῦ Σεβασμιωτάτου.
Ἀπό τήν ἀρχαιότητα ἤδη ὁ Ἡρόδοτος ἔχει παραδεχθεῖ ὅτι ἡ θρησκεία ἀποτελεῖ θεμελιῶδες συστατικό τῆς ταυτότητος ἑνός ἔθνους. Θεωρεῖ ὡς ἑνωτικά στοιχεῖα τῶν διασπασμένων ἑλληνικῶν πόλεων-κρατῶν τήν κοινή καταγωγή, τήν κοινή γλῶσσα, τήν κοινή θρησκεία καί τά ὁμοειδῆ (ὁμότροπα) ἤθη καί ἔθιμα. Ἐξ ἄλλου κατά τίς δύο χιλιετίες τῆς Χριστιανικῆς ζωῆς τοῦ Γένους μας Ἕλληνες καί ξένοι ἔχουν καταγράψει τήν μεγάλη ἐπίδραση τῆς Ὀρθοδοξίας ἐπί τῆς ἐθνικῆς καί πολιτιστικῆς μας ἰδιοπροσωπίας. Ὁ ἀείμνηστος Βρετανός Βυζαντινολόγος Στῆβεν Ράνσιμαν πίστευε ὅτι ὁ Ἑλληνισμός ἐπεβίωσε ἐπί Τουρκοκρατίας κυρίως χάρις στήν σύνδεσή του μέ τόν πνευματικό πλοῦτο τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὁ Ζάκ Λακαριέρ, Γάλλος συγγραφεύς πού ἐκοιμήθη πρό ὀλίγων ἐτῶν, σημειώνει: Μέσα στήν Ὀρθοδοξία ὁ Ἕλληνας νιώθει σάν στό σπίτι του. Οἱ ἀγωνιστές τοῦ 1821 σέ ὅλες τίς Ἐθνικές Συνελεύσεις τοῦ Ἀγῶνος ζητοῦν γραπτῶς νά ἰσχύσουν στήν Ἐλεύθερη Ἑλλάδα οἱ Νόμοι τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν Αὑτοκρατόρων, δηλαδή τῶν Βυζαντινῶν. Ὁ δέ πρῶτος Κυβερνήτης μας, ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας, ὅταν ἐρωτᾶται ἀπο ξένους ποιόν λαό διοικεῖ, γράφει ὅτι τό Ἑλληνικό Ἔθνος ἀποτελεῖται ἀπό ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι πιστεύουμε στήν Ἀνατολική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί ὁμιλοῦμε τήν ἑλληνική γλῶσσα τῶν πατέρων μας.
Χαρακτηριστικότατη ἀπόδειξη τῆς συμβολῆς τῆς Ὀρθοδοξίας στή διαφύλαξη τῆς ἐθνικῆς ταυτότητος ἀποτελεῖ ἡ περίπτωση τῶν τουρκοφώνων τῆς Καππαδοκίας καί τοῦ Πόντου. Ἄν καί ἐπί Τουρκοκρατίας αὐτοί οἱ ὁμοεθνεῖς μας ἔχασαν τή γλῶωσα τους και μιλοῦσαν στό σπίτι τουρκικά , ἡ Ὀρθόδοξη Πίστη καί ἡ Θεία Λειτουργία τούς κράτησαν μέσα στό Γένος καί στήν ἑλληνικότητα. Ἀντιθέτως ὅποιος ἔχανε τήν πίστη του χανόταν καί γιά τό Ἔθνος. Τούρκευε ἤ φράγκευε ὅπως ἔλεγαν τότε. Οἱ ἐξισλαμισμένοι γίνονταν φανατικοί Τοῦρκοι καί μαινόμενοι διῶκτες τῶν Ρωμηῶν.
Ἡ Ἐκκλησία μαχόταν γιά τήν ἐθνική ἐλευθερία καί τήν ταυτότητα τοῦ Γένους μας καί πρίν ἀπό τήν Ἄλωση τοῦ 1453. Κακῶς λέγουν οἱ «μοντέρνοι» θεολόγοι ὅτι αὐτό τό ἐνδαιφέρον ἐμφανίσθηκε ὡς μία ἀναγκαστική λύση λόγῳ δουλείας, γι’αὐτό καί πρέπει τώρα νά σπάσει, νά διαρραγεῖ. Θυμίζω ὅτι ἤδη ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου, τόν 7ο αἰῶνα μ.Χ. οἱ πρόγονοί μας εὐχαριστοῦν τήν Θεοτόκο γιά τήν ἐπέμβασή της ὑπέρ τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί κατά τῶν Ἀβάρων. Ὁ Πατριάρχης Σέργιος περιήρχετο τά τείχη καί ἐνίσχυε ἠθικά τούς ἀμυνομένους μέ τήν εἰκόνα τῆς Παναγίας. Ἐπίσης ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης τόν 10ο αἰῶνα βρέθηκε δίπλα στόν Στρατηγό καί μετέπειτα Αὐτοκράτορα Νικηφόρο Φωκᾶ καί μέ τίς προσευχές καί συμβουλές του τόν βοήθησε νά ἐκδιώξει τούς Σαρακηνούς Ἄραβες ἀπό τήν Κρήτη. Στή διάρκεια τοῦ 12ο αἰῶνα ἐξ ἄλλου τήν ἄμυνα τῆς Θεσσαλονίκης κατά τῶν Νορμανδῶν ἀνέλαβε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Εὐστάθιος μαζί μέ τούς «παῖδας Δημητρίου», δηλαδή τά παιδιά τοῦ Κατηχητικοῦ. Τόν 13ο αἰῶνα ὁ Κύπριος Ἅγιος Νεόφυτος ὁ Ἔγκλειστος, ἀπό τή σπηλιά του στήν Πάφο, γράφει πατριωτικά κείμενα κατηγορῶντας τούς Σταυροφόρους, τούς Σαρακηνούς καί ἄλλους εἰσβολεῖς τῆς Κύπρου καί τονίζοντας ὅτι οἱ Κύπριοι ἀνήκουν στή Ρωμανία, δηλαδή στό Βυζαντινό κράτος. (Βλέπε τό κείμενό του «Περί τῶν κατά χώραν Κύπρον σκαιῶν» πού περιλαμβάνεται στόν Ε΄τόμο τῶν Ἁπάντων τοῦ Ἁγίου, ἔκδοση τῆς Ἱερᾶς Σταυροπηγιακῆς Μονῆς Ἁγίου Νεοφύτου Πάφου).
Δέν πρόκειται, λοιπόν, γιά παρένθεση, ἀλλά γιά μία πνευματική, ἱστορική καί πολιτιστική πραγματικότητα. Ὄμως χρειάζεται καί μία ἄλλη διευκρίνιση. Ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας καί οἱ Ἅγιοί της ἀποδέχονται τόν ὑγιῆ πατριωτισμό καί καταδικάζουν τόν ἐθνοφυλετισμό, τόν ρατσισμό καί τήν μισαλλοδοξία. Ὁ Μέγας Βασίλειος πολλές φορές τόνιζε ὅτι ἦταν ὑπερήφανος γιά τήν καταγωγή τῆς μητρός του ἀπό ἀρχαῖα ἑλληνικά γένη, γεγονός πού ἀναφέρει καί ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος στόν Ἐπιτάφιο πρός τόν Βασίλειο. Ὅμως αὐτή ἡ ἑλληνική του συνείδηση δέν ἐμπόδιζε τόιν Μ. Βασίλειο νά περιθάλπει ἀνθρώπους κάθε φυλῆς καί θρησκεύματος στά φιλανθρωπικά Ἱδρύματα τῆς Βασιλειάδος. Τόν ὑγιῆ πατριωτισμό ἐξηγεῖ θαυμάσια ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος στήν 37 η Ἐπιστολή του ( βλέπε 37ο τόμο τῆς Πατρολογίας τοῦ Migne). Ἐκεῖ γράφει : «Μητέρα τιμᾶν τῶν ὁσίων. Μήτηρ δέ ἄλλη μέν ἄλλου , κοινή δέ πάντων πατρίς». Δηλαδή εῖναι ἴδιον τῶν ευσεβῶν ἀνθρώπων νά τιμοῦν τή μητέρα τους. Ὅμως κάθε ἄνθρωπος ἔχει διαφορετική μητέρα. Κοινή μητέρα ὅλων μας εἶναι ἡ πατρίδα, ἄρα πρέπει νά τήν ἀγαποῦμε ὅπως ακριβῶς καί τή μητέρα μας. Τό ἴδιο πνεῦμα μέ διαφορετικά λόγια ἀποδίδει καί ὁ μακαριστός Γέρων Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης λέγων: «Η πατρίδα εἶναι μία μεγάλη οἰκογένεια». Ἔτσι, λοιπόν, ἐμεῖς οἱ Χριστιανοί ἀγαποῦμε τήν πατρίδα καί σεβόμαστε τήν ἑλληνικοτητα, χωρίς νά μισοῦμε τήν πατρίδα τῶν ἄλλων καί χωρίς νά ὑποτιμοῦμε τήν πολιτιστική ταυτότητα κάθε διαφορετικοῦ λαοῦ ἤ ἀνθρώπου.
Ἡ δημιουργική συμβολή τῆς Ὀρθοδοξίας στήν Ἐλευθερία καί στήν πολιτιστική μας ταυτότητα συνεχίζεται καί μετά τήν Τουρκοκρατία διαψεύδοντας πλήρως τούς θεωρητικούς τῆς «παρενθέσεως». Τό 1896 ὁ Ἅγιος Νεκτάριος, Ἐπίσκοπος Πενταπόλεως, ὁ θαυματουργός , ἔγραφε σέ μία περισπούδαστη πραγματεία του περί τῆς Ἑλληνικῆς Φιλοσοφίας τά ἑξῆς: «Ναί, Ὁ Ἕλλην ἐγεννήθη κατά Θείαν Πρόνοιαν διδάσκαλος τῆς Ἀνθρωπότητος.... Τοῦτο τό ἔργον ἐκληρώθη αὐτῷ... Μαρτύριον ἡ μακροβιότης αὐτοῦ, ἐξ ἧς δυνάμεθα ἀδιστάκτως νά συμπεράνωμεν καί τήν αἰωνιότητα αὐτοῦ, διά τό αἰώνιον ἔργον τοῦ Χριστιανισμοῦ, δι’ οὗ συνεδέθη ὁ Ἑλληνισμός». Καί τό 1940 στήν ἐποποιία τῶν Βορειοηπειρωτικῶν βουνῶν ὁ Ἕλληνας φαντάρος ἔβλεπε τή Παναγία μαυροφορεμένη νά τόν βοηθεῖ. Ὄχι, φυσικά, ἀπό μίσος πρός τούς Ἰταλούς, ἀλλά ἐπειδή ἐκείνη τή στιγμή ἡ ἀμυνόμενη Ἑλλάς εἶχε τό δίκιο μέ τό μέρος της.
Μόνο μέσα στήν Ἑλληνορθόδοξη Παράδοση διατηροῦμε τόν ὑγιῆ πατριωτισμό καί ἀποφεύγουμε τά δύο ἄκρα: Τόν ρατσισμό καί τόν ἐθνομηδενισμό. Ἄς διαφυλάξουμε ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ τήν εὐλογημένη ἐπίδραση τῆς Ὀρθοδοξίας ἐπί τῆς ἐθνικῆς μας ταυτότητος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου