ΜΑΡΩΝΕΙΑ-ΠΥΛΗ ΣΤΙΣ ΘΡΑΚΙΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ

Η εντυπωσιακή Μεγαλιθική Πύλη της ακρόπολης του Αγίου Γεωργίου,
 της Ισμαρου των ομηρικών Κικόνων

ΘΡΑΚΙΚΗ ΑΙΓΛΗ
 Μνημεία ανέγγιχτα, δρόμοι χωμάτινοι, περιπλάνηση σε αρχαία μονοπάτια. Στη Μαρώνεια των Κικόνων, των εμπόρων, των περιπατητών πατάς στα χνάρια του Οδυσσέα και ανοίγεις ένα κεφάλαιο αυτόνομο που δεν θα σε ένοιαζε να σε κράταγε αιχμάλωτο, ποτέ του να μην κλείσει.

Πώς να δείξεις τη γλυκύτητα; Πώς να περιγράψεις έναν τόπο προικισμένο, λαμπερό από την αρχαιότητα; Πώς να μεταδώσεις την ενέργεια που αποπνέει; Στην αρχή δεν το περιμένεις. Πως στη γωνιά της Θράκης θα βρεις έναν άρτιο και αυτοτελή τουριστικά προορισμό. Φιλικό προς τον επισκέπτη, πλούσιο σε πολιτιστικά και φυσικά αξιοθέατα και -το κυριότερο;- σηματοδοτημένο επαρκώς.

Ξεχωρίζει από μακριά. Το όρος Ισμαρος επιβάλλεται στον κάμπο, αγκαλιάζει τη σύγχρονη Μαρώνεια, κρύβει μέσα του αρχαία και βυζαντινά σπαράγματα, μνημεία της φύσης και μια ακτογραμμή που δεν αποκαλύπτει μονομιάς τα μυστικά της. Ιχνηλατείς αρχαία μονοπάτια, γίνεσαι μέρος του μυστικισμού, των αρχαίων μαρμάρων, των αρχαίων ελαιώνων, των γρανιτένιων όγκων του λόφου του Αγίου Γεωργίου που σαν να ‘πεσαν απ’ τον ουρανό, φτιάχνουν πάνω απ’ το Θρακικό τον δικό τους σεληνιακό κόσμο.

Κόσμος πολύς μπλέκεται στα πόδια σου. Οι ομηρικοί Κίκονες, ο Οδυσσέας και ο κύκλωπας Πολύφημος, οι Μαρωνίτες έμποροι και προύχοντες που προίκισαν στις αρχές του 19ου αι. με ανεξίτηλα στολίδια τον σημερινό παραδοσιακό οικισμό. Αυτός είναι το κέντρο σου. Η πλατεία με τα πλατάνια, τις περίτεχνες κρήνες που βλασταίνουν, δεν τρέχουν πια νερό, με τη συνεχή κίνηση – αν και φθινοπώριασε, σφύζει από ζωή.

Το ψηφιδωτό δάπεδο στην «Οικία του ψηφιδωτού»

Τα χτυπήματα στο τάβλι σπάνε τη μεσημεριανή ησυχία, τα ραβδίσματα στις καρυδιές σε φορτώνουν σακούλες γεμάτες καλούδια, τα κορίτσια της ομάδας «Σύναξις» σε κερνάνε υγιεινά ζυμαρικά και τη «Μέθεξη», το μοναδικό προϊόν που σκαρφίστηκαν και πατένταραν (με 13λαχανικά και ιπποφαές!).
Η καθημερινότητα σε υπνωτίζει, απειλεί να σε ρουφήξει στη ροή της, ώσπου απαγκιστρώνεσαι, ψάχνεις τα σημάδια της αλλοτινής ευημερίας. «Αργήσατε», σου ψιθυρίζει ένας ντόπιος. «Κοντά στα 20 χρόνια», προσθέτει λακωνικά. Σου δείχνει σαχνισιά να τραμπαλίζονται, παλιά ξύλα που σαπίζουν, λιοτρίβια που στέκουν κλειδωμένα, διώροφα αρχοντικά που ρημάζουν, μα κι αυτό το κάνουν τόσο όμορφα…

Βαμβακοκαλλιέργειες ένα σωρό γύρω από τη Μαρώνεια

Στον παραδοσιακό πυρήνα της Μαρώνειας περιπλανιέσαι ανάμεσα στην εκκλησιά της Παναγίας και του Αϊ-Γιάννη – εκκλησιές δίχως τρούλο, να μην προκαλούν τα βλέμματα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Το καμπαναριό ανάμεσά τους και η ρώσικη καμπάνα του, ήταν και είναι το καύχημά τους. Οταν σήμαινε, λένε πως ακουγόταν μέχρι τους Προσκυνητές.
Κάθε αρχοντικό και ένα παρεκκλήσι, φροντισμένο, καθαρό, με τα κεριά του αναμμένα και πλάι τους οι νέοι οικιστές, οι Κομοτηναίοι, που σήκωσαν τις βίλες τους με σεβασμό στην παλιά αρχιτεκτονική – όπου σώζεται, κλείνει μέσα της ψηφιδωτά πατώματα και ξυλόγλυπτα ταβάνια. Τα περισσότερα σπίτια έμοιαζαν κάποτε με το Αρχοντικό Ταβανιώτη, το αποκαταστημένο κτίσμα του 1880 που φιλοξενεί αρχαιότητες από την Μαρώνεια και την Ισμαρο από τα προϊστορικά μέχρι τα νεότερα χρόνια.
Στα ενδότερά του ξεκλέβεις την πρώτη αποστειρωμένη ματιά στο αρχαιολογικό σαφάρι που θα ακολουθήσει· πριν περπατήσεις στα χαλάσματα, πριν ανατρέξεις στα πολυάριθμα ερείπια μίας εκ των τριών (οι άλλες ήταν τα Αβδηρα και η Αίνος) σημαντικότερων αρχαίων πόλεων της Θράκης.

Η γεμάτη απολιθώματα ακτή των Πετρωτών

Η χαρά του αρχαιολάτρη 
Η Μαρώνεια είναι γνωστή από τον Ομηρο ως ο πρώτος σταθμός του Οδυσσέα στο ταξίδι του γυρισμού του στην Ιθάκη. Ιδρυτής της θεωρείται ο Μάρωνας, ιερέας του Απόλλωνα, που κατοικούσε στο κατάφυτο ιερό του άλσος, στη γη των Κικόνων, την Ισμαρο (η οποία ταυτίζεται με την ακρόπολη του Αγ. Γεωργίου). Αυτός, σύμφωνα με τον μύθο, προσέφερε τον περίφημο μαρωνίτικο οίνο με τον οποίο ο Οδυσσέας μέθυσε και εν συνεχεία τύφλωσε τον κύκλωπα Πολύφημο, επισύροντας το μένος του Ποσειδώνα.
Ολα δένουν, όλα εξηγούνται. Η σπηλιά του Κύκλωπα αποτελεί αξιοθέατο (εντοπίζεται ανάμεσα σε Προσκυνητές και Μαρώνεια), κατοικούνταν από τα νεολιθικά χρόνια, ενώ ειδικά για τους φυσιολάτρες, αποτελεί ισχυρό πόλο έλξης καθώς φιλοξενεί μία από τις μεγαλύτερες αποικίες νυχτερίδων της Ελλάδας!
Οσο για την αρχαία πόλη; Αυτή ιδρύθηκε τον 7ο π.Χ. αι. στις νοτιοδυτικές πλαγιές του Ισμάρου ως αποικία της Χίου και όπως υποδηλώνουν τα μήκους 10 χλμ. τείχη -τα οποία περιέκλειαν μια έκταση 4.200 στρ. από την παραλία του Αγίου Χαραλάμπους ως την κορυφή του βουνού- ήταν πολυπληθής.
Ακμασε τον 4ο αι., έκοψε χρυσά νομίσματα, έζησε μια δεύτερη χρυσή εποχή τη ρωμαϊκή περίοδο και μέχρι τον 13ο αι. αποτελούσε ένα αξιόλογο εμπορικό κέντρο. Τελικά, τον 17ο
αι. (και εξαιτίας του φόβου πειρατικών επιδρομών) μεταφέρθηκε στη σημερινή της θέση και… κάπως έτσι φτάνεις στο σήμερα, απ’ την καρδιά της να ακολουθείς ίχνη, να μετράς βήματα, να ξεκλειδώνεις την Ιστορία.

Στο φως του ήλιου μετά από 25 εκατομμύρια χρόνια ο αχινός

Το αρχαίο λιμάνι χάνεται κάτω από τον σύγχρονο λιμενοβραχίονα του Αγίου Χαραλάμπους. Στα πόδια σου έχεις ένα παλαιοχριστιανικό λουτρό, στην άκρη του ταβέρνες. Πιο κάτω το εντυπωσιακό ρωμαϊκό πρόπυλο που χρονολογείται από την εποχή του αυτοκράτορα Αδριανού, παραδίπλα τη ρωμαϊκή αγορά χωρισμένη στα δύο από το πέρασμα του δρόμου.
Δύσκολα αποχωρίζεσαι τα κοκκινόχρωμα βράχια της μαγευτικής παραλίας Καγκέλες, μα το κάνεις. Υπόσχεσαι να επιστρέψεις μόλις δύει ο ήλιος. Πόσες υποσχέσεις επιστροφής; Ακολουθείς τις ταμπέλες, δεν χάνεσαι. Μια στάση στην οικία του ψηφιδωτού (4ος αι. ) και αισίως ξεκινάς την παραλιακή διαδρομή που θα σου αποκαλύψει όλα τα μυστήρια, θα σε κάνει να πιστέψεις στην ψυχή του μαρωνίτικου τοπίου.
Περίπου 15 χιλιόμετρα. Η σωστή σήμανση και η βατότητα του χωματόδρομου σου λύνουν τα χέρια, οι εναλλαγές γοητεύουν και παρόλο που ο κύκλος θα κλείσει για σένα στην παραλία των Πετρωτών, η παράκτια διαδρομή συνεχίζεται μέχρι τον Εβρο και τη γειτονική Μεσημβρία.

Το ρωμαϊκό πρόπυλο της εποχής του αυτοκράτορα Αδριανού

Πρώτο και σημαντικότερο συναπάντημα το αρχαίο θέατρο, το μικρό κομψοτέχνημα με τις άλλοτε 20 κερκίδες. Τρεις έχουν απομείνει, οι 17 ξηλώθηκαν, τα μέλη τους χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό ήδη από τους μεσοβυζαντινούς χρόνους (εντοιχίστηκαν -εκτός των άλλων- και στο χτισμένο εν έτει 1908 σχολείο της Μαρώνειας).
Για το μικρό αυτό αριστούργημα λένε πως χωρούσε 2.500 άτομα, πως φημιζόταν για την καλή ακουστική του -αποτυπώνεται και στην ονομασία της θέσης «Καμπάνα»-, ενώ είναι γνωστό πως με κάποιες μετασκευές, τη ρωμαϊκή εποχή λειτούργησε και ως αρένα.
Από το 2011 και στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Μαρώνειας – Σαπών, μετά από αιώνες σιωπής, τα λαξευμένα εδώλια γεμίζουν ξανά κάθε καλοκαίρι. Χάρη μάλιστα στο πλούσιο πρόγραμμά του και άλλα αξιοθαύμαστα τοπία μετουσιώνονται σε χώρους τέχνης όπως για παράδειγμα, η γειτονική Μαρμαρίτσα.

Ευκαιρία για στάση η πλατανοσκέπαστη πλατεία της σύγχρονης Μαρώνειας

Στα ενδότερα του Ισμάρου
Τραβάς χειρόφρενο, κατεβαίνεις. Αρχικά το τοπίο δεν λέει πολλά, ώσπου αρχίζει η μύηση. Ησυχία. Αγριελιές. Βράχια. Απεραντοσύνη. Ενα ανάγλυφο κατά τόπους γυμνό, τραχύ, άγριο, γαλήνιο. Το μόνο πράγμα που εύχεσαι είναι να ξαναβρεθείς στη Μαρμαρίτσα μια νύχτα με πανσέληνο.
Οταν ασημίζουν τα βράχια, όταν οι ανεμοδαρμένες ελιές πλάθουν τα δικά τους οράματα, όταν οι βαρκάρηδες πλησιάζουν στη στεριά με τους φανούς αναμμένους, προσκεκλημένοι κι αυτοί σε μία αυγουστιάτικη παράσταση. Εδώ ήταν κάποτε τα αρχαία λατομεία της Μαρώνειας· στα έμπειρα μάτια τα ίχνη της εξόρυξης είναι εμφανή.
Μάρμαρα, σχιστολιθικά πετρώματα, ηφαιστειακά κατάλοιπα και ψήγματα χρυσού διαβάζεις στα βράχια. Η γεωλογική δομή της περιοχής είναι αποτέλεσμα διαρκών γεωτεκτονικών μεταβολών, οι δε κατακόρυφες ακτές της υποδηλώνουν το σεισμικό ρήγμα Μαρώνειας – Μάκρης. Πατάς γερά στα πόδια σου, πιάνεσαι απ’ το σκοινί, κατεβαίνεις.
Η διπλή παραλία είναι αδειανή, μα έτσι επιλέγεις να τη θυμάσαι, με τους ψαράδες να κρέμονται στα βράχια αγκαλιά με τα καλάμια τους, με την υγρασία να συννεφιάζει τη γειτονική Σαμοθράκη. Κάποτε, το νησί του Αιόλου ήταν προσβάσιμο και απ’ τον Αγιο Χαράλαμπο, μα το δελφίνι δεν γέμιζε, το καράβι σήμερα, σαλπάρει μόνο απ’ την Αλεξανδρούπολη.

Το τέλειας ακουστικής αρχαίο Θέατρο Μαρώνειας

Κοιτάς μπροστά, τους βραχόσπαρτους πρόποδες του Αγίου Γεωργίου να πλησιάζουν. Στα 20′ πεζοπορίας έως τη «Μεγαλιθική Πύλη» και τον «Λαξευτό Ληνό» της αρχαίας Ισμαρας φαντάζεσαι αόρατα χέρια να στήνουν θεόρατες πέτρες σε ένα παιχνίδι ισορροπίας που παίζεται παντού γύρωσου.
Οι γρανιτικοί σχηματισμοί φτιάχνουν μοναδικά καλλιτεχνήματα, μα ανθρώπινο χέρι είναι αυτό που ευθύνεται για τους 2 όρθιους μεγαλιθικούς μονόλιθους – τμήμα των αρχαίων τειχών- στο αγνάντι του βουνού. Αρκετά βορειότερα τα σημάδια οδηγούν σε ένα αρχαίο πατητήρι (τον «λαξευτό ληνό»), όπου χιλιάδες χρόνια πριν πατούσαν το βαθυκόκκινο ισμαρικό οίνο- μια παράδοση που συνεχίζεται στους αμπελώνες της Μαρώνειας.
Από ψηλά αγναντεύεις την κοιλάδα που απλώνεται στα πόδια σου, το λεγόμενο «Οδύσσειο Ρείθρο», το μονοπάτι που διέσχισε ο Οδυσσέας όταν κατέπλευσε στην ακτή της Σύναξης. Χαμηλά την εν λόγω παραλία, στο κοντινότερο σημείο θρακικής ακτογραμμής και Σαμοθράκης ανακαλύπτεις τα λείψανα μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής.
Αυτή και τα ερείπια του μοναστηριακού συγκροτήματος της Σύναξης υποδηλώνουν το σημείο απ’ όπου αποβιβάζονταν οι προσκυνητές για να φτάσουν στο ιερό των Μεγάλων Θεών της Σαμοθράκης, να πάρουν μέρος στα αποκρυφιστικά και αδιευκρίνιστα Καβείρια Μυστήρια.

Πιο κόκκινο δε γίνεται! Το σήμα κατατεθέν της παραλιακής ζώνης,
τα χαρακτηριστικά βράχια στα όρια Αγίου Χαραλάμπους 
και παραλίας Καγκέλες

Από δω και πέρα έρχεσαι αντιμέτωπος με το τελευταίο και πιο δύσβατο κομμάτι της παραλιακής διαδρομής. Μέσω των δημοτικών κατασκηνώσεων πιάνεις πάλι θάλασσα στην παραλία των Πετρωτών. Σκαλωμένος στα απόκρημνα βράχια μετράς απολιθώματα, αναγνωρίζεις κοράλλια, αχινούς και όστρακα 25 εκατ. ετών.
Ο ασφαλτόδρομος ανηφορίζει ως τον οικισμό των Πετρωτών, περισσότερο γνωστό για τον ιδιόμορφο βράχο στα ριζά του οποίου είναι χτισμένος- συνέχεια κι αυτός της οροσειράς του Ισμάρου. Από την ακρόπολή του περιεργάζεσαι την κορμοστασιά του ιερού βουνού που κρύβει μέσα του πλήθος πεζοπορικών διαδρομών (ως τα κυκλώπεια τείχη, τον βυζαντινό Αϊ-Γιώργη κ.ά.) -όρεξη να ‘χεις!
Ο δρόμος της επιστροφής γίνεται μέσω ενός νανόμορφου δάσους μαύρης πεύκης που είναι μοναδικό, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και στην Ευρώπη. Και κάπως έτσι, εύκολα πια, στα ανοιχτά της Μαρώνειας, ο κύκλος κλείνει για σένα όπως το υποσχέθηκες: στις Καγκέλες, με θέα στα κοκκινόχρωμα βράχια πολλά μέτρα πάνω απ’ τη θάλασσα, να ψάχνεις στο πέλαγος για πλοία του Οδυσσέα και να είσαι ευχαριστημένος με τα ψαροκάικα που ρίχνουν τα δίχτυα τους στο τελευταίο φως.
Κείμενο: Ηλέκτρα Φατούρου 
 Φωτογραφίες: Φίλιππος Κατσιγιάννης 
/www.thetravelbook.gr
©www.visaltis.net