Το 1983 η κατάρριψη της πτήσης KAL-007 επιτάχυνε τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Θα μπορούσε η μοιραία πτήση MH-17 να αποτελέσει σημείο καμπής για τη Ρωσία του Πούτιν;
Η τραγική απώλεια της μαλαισιανής πτήσης MH-17, που καταρρίφθηκε από πύραυλο στις 17 Ιουλίου την ώρα που πετούσε πάνω από την ταραγμένη περιοχή του Ντονιέτσκ στην Ανατολική Ουκρανία, ξυπνάει μνήμες από την κατάρριψη του 1983 της πτήσης KAL-007.
Τότε, 1 Σεπτεμβρίου 1983 ένα Boeing 747 των Κορεάτικων Αερογραμμών με κατεύθυνση από τη Νέα Υόρκη στη Σεούλ παρέκκλινε της πορείας του και εισήλθε στον σοβιετικό εναέριο χώρο. Ένα μαχητικό αεροσκάφος Sukhoi Su-15 το κατέρριψε στη Νήσο Σακαλίν της Ρωσικής Άπω Ανατολής, σκοτώνοντας 269 επιβάτες και πλήρωμα. Ο κόσμος τότε αντέδρασε με επιφυλακτικότητα και αγανάκτηση (εκτός από τους Κινέζους που απείχαν από την ψηφοφορία του ΟΗΕ για την καταδίκη της ΕΣΣΔ), η Μόσχα από την άλλη εξέδωσε αντικρουόμενες διαψεύσεις όπου αρνείτο την εμπλοκή, υποστηρίζοντας αρχικά ότι οι Σοβιετικοί προσπάθησαν να “βοηθήσουν” το αεροπλάνο να προσγειωθεί σε ένα παρακείμενο αεροδιάδρομο και ακολούθως ότι είχαν ρίξει προειδοποιητικές βολές με ανιχνευτικές οβίδες κατά μήκος της διαδρομής της πτήσης.
Έπρεπε να παρέλθει μια εβδομάδα ώστε η Μόσχα να παραδεχθεί ότι το αεροπλάνο είχε καταρριφθεί- κατηγορώντας όμως τους πιλότους του “κατασκοπευτικού αεροσκάφους” που όπως υποστηρίχθηκε, γνώριζαν ότι πέταγαν πάνω από απαγορευμένη περιοχή και δεν έλαβαν σοβαρά υπόψη τα σινιάλα των σοβιετικών αναχαιτιστικά. Ορισμένοι από αυτούς τους ισχυρισμούς αποδείχθηκαν ψευδείς. Όλοι πλέον γνωρίζουν ότι στην πραγματικότητα δεν υπήρξε προειδοποίηση προτού το αεροπλάνο να πληγεί. Όμως η Σοβιετική πίστη ότι το αεροπλάνο βρισκόταν σε αποστολή κατασκοπείας ήταν μάλλον σωστή- “δίχως καμία αμφιβολία” σύμφωνα με την αναφορά των υπηρεσιών KGB και ρωσικού υπουργείου άμυνας που απεστάλη από τον ηγέτη των Σοβιετικών Γιούρι Αντρόποφ, αν και θεωρείται πιθανό ότι η KGB και ο Στρατός επίτηδες παραπλάνησαν την τότε ηγεσία για να αποφύγουν την απόδοση ευθυνών εις βάρος τους.
Η κατάρριψη του KAL-007 πλήγωσε σημαντικά την διεθνή εικόνα της Σοβιετικής Ένωσης. “Ήταν μια πράξη βαρβαρότητας” είχε δηλώσει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν “που προήλθε από μια κοινωνία που αδιαφορεί απρόκλητα για τα ατομικά δικαιώματα και την αξία της ανθρώπινης ζωής και προσπαθεί διαρκώς να επεκταθεί και να κυριαρχήσει άλλα έθνη”. Η άποψη του έτυχε ευρείας απήχησης εκτός του Σοβιετικού μπλοκ. Τότε, διαδηλώσεις ξέσπασαν στην Νότιο Κορέα και την Ιαπωνία: οι διαδηλωτές έφεραν πλακάτ αποκηρύσσοντας “τη σφαγή από ψυχρόαιμους Ρώσους” και έκαψαν σοβιετικές σημαίες.
Ο αδέξιος και ανάλγητος χειρισμός των Σοβιετικών στην επιχείρηση διάσωσης προκάλεσε ακόμη περισσότερες αντιδράσεις: Απέκλεισαν ξένα πλοιάρια διάσωσης από την περιοχή της κρούσης και απογύμνωσαν το Ιαπωνικό πολεμικό πλοίο Tsugaru από τον οπλισμό του προτού να επιτρέψουν τον ελλιμενισμό του στο σοβιετικό λιμάνι του Νεβέλσκ, ώστε να παραλάβει τους όγκους των ρούχων και παπουτσιών που είχαν περισυλλέξει κατά τη διάρκεια της έρευνας. Εν τω μεταξύ, συντρίμμια του αεροσκάφους και ακρωτηριασμένα ανθρώπινα μέλη ξεβράζονταν στις όχθες του βορειότερου νησιού της Ιαπωνίας, του Χοκκάιντο. Συγκλονισμένοι συγγενείς, μαζεύτηκαν σε Φέρι στη Θάλασσα της Ιαπωνίας, φωνάζοντας τα ονόματα των αγαπημένων τους προσώπων που είχαν χάσει τη ζωή τους—ακριβώς όπως συμβαίνει επί του παρόντος στο Άμστερνταμ, μέρος προέλευσης της πτήσης και στην Κουάλα Λουμπούρ, που ήταν ο τελικός προορισμός.
Οι μήνες μεταξύ της κατάρριψης και του θανάτου του Αντρόποφ το Φεβρουάριο του 1984, ήταν οι χειρότεροι για τις σχέσεις Ρωσίας και Δύσης μετά την Πυραυλική Κρίση της Κούβας το 1962. Η διεφθαρμένη, ανίκανη σοβιετική ηγεσία, είχε καταληφθεί από παράνοια και μια αίσθηση απειλητικής καταστροφής, καθώς φοβόταν ότι η Ουάσιγκτον θα προχωρούσε σε προληπτική πυρηνική επίθεση ενάντια στην ΕΣΣΔ. Η παράταξη των πυραύλων Pershing στην Ευρώπη το Φθινόπωρο του 1983 σήμαινε ότι οι Σοβιετικοί βρίσκονταν μόλις 5 λεπτά μακρυά από έναν ενδεχόμενο πυρηνικό αφανισμό. Η σοβιετική υπηρεσία πληροφοριών βρισκόταν σε επιφυλακή για ενδεχόμενα πυρηνικά χτυπήματα. Οι φόβοι της Μόσχας έφθασαν σε κρίσιμο σημείο όταν το Νοέμβριο του 1983 πραγματοποιήθηκε Νατοϊκή άσκηση με ονομασία Able Archer, που προσομοίαζε μια πυρηνική επίθεση σε απάντηση Σοβιετικής επίθεσης. Τότε, ο κόσμος κινδύνευσε πραγματικά, καθώς μόνο η ψυχραιμία που διατήρησε μια χούφτα αξιωματικών του Σοβιετικού διοικητικού κέντρου απέτρεψε μια πραγματική καταστροφή βιβλικών διαστάσεων.
Κάνοντας μια αναδρομική αξιολόγηση, η κατάρριψη του KAL-007 σήμανε την αρχή του τέλους για την Σοβιετική Ένωση. Το συμβάν ήρθε μετά την Σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν το 1979 και στην εφαρμογή περαιτέρω κυρώσεων από τη Δύση μετά την εφαρμογή στρατιωτικού νόμου στην Πολωνία τον Δεκέμβριο του 1981, αυτή η παράλογη τραγωδία υπογράμμισε την ηθική χρεοκοπία του Σοβιετικού συστήματος και βάθυνε περαιτέρω τη διεθνή απομόνωση της Μόσχας. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, έθεσε ως στόχο να αλλάξει τις βασικές αρχές της σοβιετικής εξωτερικής πολιτικής, με σκοπό να ξεπεραστεί αυτή η απομόνωση, να μειωθεί ο κίνδυνος ενός ακούσιου πολέμου και να ανακτήσει το κύρος της χώρας του στην παγκόσμια σκηνή. Αυτή η κίνηση οδήγησε στην ευρεία προσέγγιση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την απόσυρση από την Ανατολική Ευρώπη και το τέλος του ίδιου του σοβιετικού κομμουνισμού.
Η κατάρριψη του αεροπλάνου των Μαλαισιανών Αερογραμμών θέτει τον Βλάντιμιρ Πούτιν σε μια κατάσταση συγκρίσιμη με αυτή του πρότυπου του, του Αντρόποφ. ´Όπως στις αρχές της δεκαετίας του 1980, η Ρωσία πάλι αντιμετωπίζει τη διεθνή απομόνωση και κυρώσεις της Δύσης για τις ενέργειες της στην Ουκρανία. Ένα διαρκώς διευρυμένο χάσμα χωρίζει τη Μόσχα από τη Δύση σε επίπεδο κατανόησης της οπτικής της κάθε πλευράς και των ενδεχόμενων δράσεων του. Και κατά κάποιο τρόπο, η κατάσταση μπορεί να είναι ακόμη χειρότερη για τον Πούτιν. Κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1980, η σοβιετική κοινή γνώμη ήταν σε γενικές γραμμές ανυποψίαστη για τη βαθιά κρίση που χαρακτήριζε τις σχέσεις Ανατολής-Δύσης. Σήμερα, η ρωσική αντίληψη έχει οξυνθεί μετά τον χείμαρρο σκληρής αντί-Δυτικής προπαγάνδας, σε ένα πλαίσιο αυξανόμενου εθνικισμού, παράγοντες που περιορίζουν σημαντικά τις δυνατότητες του Πούτιν για ελιγμούς.
Αυτό που πραγματικά υπονόμευσε την θέση των Σοβιετικών το 1983 ήταν τα εξόφθαλμα ψεύδη του καθεστώτος και η απροθυμία του να συνεργαστεί στο πλαίσιο μιας διεθνούς έρευνας. Η προϊστορία του Πούτιν είναι κάθε άλλο παρά καθησυχαστική. Είναι αξιομνημόνευτο ότι η προεδρία ξεκίνησε με μια απάτη: τον Αύγουστο του 2000, όταν βυθίστηκε το πυρηνικό υποβρύχιο Κούρσκ, η Μόσχα αρχικά κατηγόρησε το ΝΑΤΟ, την ώρα που αρνιόταν κάθε ξένη βοήθεια για τη διάσωση του εγκλωβισμένου πληρώματος. Ο Πούτιν ακολούθως έστρεψε τα βέλη του στα ρωσικά μίντια που αξιολογούσαν αρνητικά την κυβερνητική διαχείριση της κρίσης και εξόργισε τις πενθούσες οικογένειες των θυμάτων με το σχόλιο του για την τύχη του υποβρυχίου: “ Βυθίστηκε” είχε πει με ένα στυγνό μειδίαμα.
Σε μια εποχή που οι σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση βρίσκονται στο χειρότερο δυνατό σημείο μετά το 1983, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Πούτιν κατηγόρησε τις αρχές της Ουκρανίας για την καταστροφή. Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, σε μια προσπάθεια να μετατοπίσουν το βάρος της ευθύνης από τους ρωσόφωνους αυτονομιστές, προέβαλαν ιστορίες υποστηρίζοντας ότι η Ουκρανική Αεροπορία κατέρριψε το μαλαισιανό αεροσκάφος. Ενώ η ευθύνη της Ουκρανίας δεν μπορεί να αποκλειστεί ενώ η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη, ο Πούτιν έχει κάνει ένα μεγάλο λάθος προληπτικά δείχνοντας με το δάχτυλο το Κίεβο. Με την άρνησή του να αναγνωρίσει την πιθανότητα φίλο-Ρώσων ανταρτών να ευθύνονται για την καταστροφή, ο Ρώσος πρόεδρος κινδυνεύει να χάσει την αξιοπιστία του και ενδεχομένως να γίνει απολογητής και συνεργός σε αυτό το έγκλημα.
Αν η έρευνα αποκαλύψει τελικώς ότι οι αυτονομιστές ήταν υπεύθυνοι, μόνο η κατηγορηματική καταδίκη των δραστών θα σώσει τον Πούτιν από μια ηθική χρεοκοπία. Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα σήμαινε την δραστική ανατροπή της υποστήριξης της Ρωσίας στους αυτονομιστές, μια προοπτική πολύ οδυνηρή για το Κρεμλίνο. Εξοικειωμένος με την παραπλάνηση και την παραπληροφόρηση, ο Πούτιν ελπίζει προφανώς να ξεπεράσει και αυτό το τελευταίο πλήγμα. Αλλά κάτι τέτοιο θα οδηγούσε μόνο σε μια βαθύτερη κρίση στις σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση. Οι μνήμες της Πυραυλικής Κρίσης της Κούβας από το 1962, δεν έχουν ακόμη ξεθωριάσει και σίγουρα ούτε ο μεγάλος φόβος πολέμου του 1983. Τότε, δεν υπήρξαν καταστροφές - αλλά αυτή η τρίτη φορά που ο κόσμος γλίτωσε από τύχη και μόνο.
Από την άλλη πλευρά, αυτή η τραγωδία - όπως και η παλαιότερη κατάρριψη του KAL-007 - θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως σημείο καμπής για την εξωτερική πολιτική της Ρωσίας, ένα σημείο εκκίνησης προς έναν δρόμο συμφιλίωσης και προσέγγισης με τη Δύση. Ακριβώς όπως τότε άδραξε την ευκαιρία ο Γκορμπατσόφ, έτσι τώρα μια νέα ευκαιρία στέκει περιμένοντας μήπως την αδράξει ο Πούτιν.
μετάφραση-επιμέλεια onalert.gr
πηγή: FP/Sergey Radchenko
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου