Η Φασε(η)λίδα, πόλη της αρχαίας Λυκίας στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία, ιδρύθηκε τον 5ο αι. π.Χ. Σε διαφορετικές περιόδους η πόλη βρέθηκε κάτω από την ηγεμονία διαφορετικών κρατών και αυτοκρατοριών. Εδώ, μπορεί κανείς να θαυμάσει την ιστορία και την πορεία ίδρυσης και πτώσης των μεγάλων αρχαίων πολιτισμών. Στη Μικρά Ασία, την οποία σήμερα κατέχει η Τουρκία, διασώθηκαν τα ερείπια πλήθους αρχαίων πόλεων, όπως η Έφεσος, η αρχαιότερη λουτρόπολη στη γη, η Ιεράπολις, η Αφροδισιάδα, η βυθισμένη κάτω από το νερό αρχαία πόλη Σιμένα, η αινιγματική πόλη Σίδη και βέβαια η Φασελίδα στην αρχαία περιοχή της Λυκίας.
Γράφει ο Στράβων – Γεωγραφικά ΙΔ΄- « … η Φάσηλις με τρία λιμάνια, πόλη αξιόλογη και λίμνη κοντά της. Πάνω της είναι τα Σόλυμα, το βουνό, και η Τερμησσός, πόλη της Πισιδίας που βρίσκεται πάνω από τα στενά απ’ όπου οδηγούμαστε στη Μιλυάδα. Ο Αλέξανδρος κατέστρεψε τη Μιλυάδα θέλοντας να έχει ελεύθερα τα στενά. Κοντά στη Φασήλιδα, παραθαλάσσια είναι τα στενά, απ’ όπου ο Αλέξανδρος πέρασε το στρατό του. Υπάρχει ένα βουνό, ο Κλίμαξ, που βρίσκεται πάνω από τη θάλασσα της Παμφυλίας κι αφήνει πολύ στενό διάδρομο προς το γιαλό που είναι προσπελάσιμος όταν έχει μπουνάτσα, και οι οδοιπόροι περνάνε, ενώ, όταν το πέλαγος φουρτουνάζει, η διάβαση καλύπτεται σχεδόν από τα κύματα. Το πέρασμα πάνω από το βουνό είναι πολύ μακρύ κι απότομο, ενώ χρησιμοποιούν το θαλάσσιο πέρασμα κατά την καλοκαιρία. Ο Αλέξανδρος έτυχε σε κακοκαιρία κι αφήνοντας την υπόθεση στην τύχη, όρμησε να περάσει προτού σηκωθεί το κύμα. Αποτέλεσμα, όλη μέρα η πορεία του στρατού έγινε μέσα στο νερό, ως τον αφαλό. Και αυτή η πόλη ανήκει στη Λυκία, χτισμένη πάνω στα σύνορα προς την Παμφυλία. Δεν συμμετέχει στο Κοινό των Λυκίων. Έχει δική της διοίκηση …» Με τη Λυκία συνδέεται και ο μύθος της Χίμαιρας. Η Χίμαιρα ήταν μυθικό τέρας που ζούσε στα Πάταρα. Ο Όμηρος στην «Ιλιάδα» έγραψε ότι η Χίμαιρα ήταν τέρας με κεφαλή και λαιμό λέοντα, σώμα κατσίκας και ουρά δράκοντα. Ήταν γέννημα του Τυφώνα και της Έχιδνας και αποτελούσε το φόβητρο όλων των εμβίων όντων της περιοχής. Ο βασιλιάς της Λυκίας Ιοβάτης διέταξε τον Βελλεροφόντη να τη σκοτώσει, επειδή η Χίμαιρα λεηλατούσε τα εδάφη του. Ο Βελλεροφόντης το κατόρθωσε με τη βοήθεια του φτερωτού αλόγου Πήγασου. Διηγούνται, πως ο ήρωας είχε προσθέσει στην αιχμή του δόρατός του ένα κομμάτι μολύβι. Το μολύβι έλιωσε από τη ζέστη της φλόγας που εκτόξευε η Χίμαιρα και σκότωσε το θηρίο!
Και
συνεχίζει ο Στράβων : « … Άλλοι θεωρούν ότι το πρώτο όνομα των Λυκίων
ήταν Σόλυμοι, κι έπειτα Τέρμιλοι, από αυτούς που ήρθαν από την Κρήτη, με
τον Σαρπηδόνα. Λύκιοι ονομάστηκαν από τον Λύκο, το γιο του Πανδίονα,
που έχασε την εξουσία και τον διαδέχθηκε ο Σαρπηδών … θεωρούν τους
σημερινούς Μιλύες ως τους Ομηρικούς Σολύμους.» Ο Μόψος ήταν γιος της
Μαντώς, κόρης του μάντη Τειρεσία. Σε αυτόν αποδίδουν την ίδρυση της
Κολοφώνας. Ο Μόψος κατ’ εντολή της μητέρας του έστειλε το Λάκιο, τον
ιδρυτή της Φασελίδας, και τη συνοδεία του στη Λυκία. Ωστόσο, σχετικά με
τους λόγους που κίνησαν τον Λάκιο να έρθει εδώ, υπάρχουν δύο εκδοχές. Η
πρώτη για την κτίση αποικίας την περίοδο του Τρωϊκού πολέμου, γεγονός το
οποίο καθιέρωσε τον Λάκιο ως έναν από τους δορυφόρους του Μόψου
εξουσιάζοντας τη δυτική ακτή της Μικράς Ασίας. Τα καράβια του Λάκιου,
μετά το Ιερό Ακρωτήριο και συγκεκριμένα σε μια από τις Χελιδόνιες
νήσους, που βρίσκονται απέναντι από την Κάνωβο, σύμφωνα με το Στράβωνα,
καθυστέρησαν ως προς τον καθορισμένο χρόνο και ρίχτηκαν στο σκοτάδι της
δύνης του Μόψου. Ανατράπηκαν και έσπασαν σε κομμάτια πάνω στα βράχια.
Έτσι, σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, η κτίση και ίδρυση της Φασελίδας στα
χρόνια του Αχιλλέα και του Έκτορα και το τελευταίο γεγονός ήταν η
συνέπεια της τιμωρίας του απεσταλμένου καπετάνιου – οικιστή εδώ, ο
οποίος οδήγησε τα καράβια στην κατεύθυνση αυτή με αυξημένο το δείκτη του
κινδύνου. Σύμφωνα με την άλλη εκδοχή, που μας μεταφέρει στα επικά
χρόνια της ιστορίας, υπάρχει η αναφορά ότι ο Αργείος Λάκιος μαζί με τον
αδελφό του Αντίφημο έφτασαν στο Μαντείο των Δελφών για να ρωτήσουν την
Πυθία στο ναό του Απόλλωνα να τους δώσει χρησμό για την πιο ευνοϊκή θέση
για την κτίση αποικιών. Η Πυθία καθόρισε στους αδελφούς αντίθετες
κατευθύνσεις. Ο Αντίφημος σαλπάρισε για τη Σικελία, όπου ίδρυσε την πόλη
της Γέλας – φημισμένη ελληνική πόλη δυτικά των Συρακουσών, από την
οποία δυστυχώς ως τις μέρες μας δεν έχει τίποτε διασωθεί … Στο Λάκιο
έδωσε εντολή να αναχωρήσει με την ανατολή του ήλιου για τη Λυκία.
Σήμερα, είναι δύσκολο να ερμηνεύσει κανείς το συμβολισμό του χρησμού της
Πυθίας – ο μύθος αναφέρει ότι ο Αντίφημος σε μια ερώτηση της Πυθίας
γέλασε, γεγονός το οποίο προεξόφλησε το αποτέλεσμα της πράξης στη
συνέχεια. Αξίζει να σημειώσουμε, ότι ο χρόνος διαμόρφωσης των μύθων και
των παραδόσεων δεν είναι χρονικά ακριβής. Έτσι, δεν ήταν σαφές αν η
θλιβερή μοίρα της Γέλας, η οποία καταστράφηκε στα τέλη του 5ου αι. π.Χ.
από τους Καρχηδόνιους ήταν γνωστή στους μυθοποιούς. Επειδή δεν ήταν
γνωστό, οι τότε Έλληνες σκέφτηκαν ότι για την ίδρυση αποικιών στη Λυκία
έλαβε χώρα η χειρότερη επιλογή – η τιμωρία του θλιμμένου αδελφού που
στάλθηκε στην εμπόλεμη περιοχή της Λυκίας, ή η καλύτερη επιλογή –
«γελάει καλύτερα όποιος γελάει τελευταίος» κι έτσι η Φασελίδα επέζησε
της Γέλας. Οι αρχαιολόγοι επίσης, σαφώς θεωρούν, ότι η ίδρυση της
Φασελίδας σχετίζεται περισσότερο με τη μεταγενέστερη εκ των δύο εκδοχών
και την τοποθετούν στις αρχές του 7ου π.Χ. αι. – πιθανώς το 690 π.Χ.
Επιπλέον, αυτή η ελληνική αποικία αντιμετωπίζεται ως αποικία των Ροδίων
και η οποία παρεμπιπτόντως δεν βρίσκεται σε μεγάλη αντίθεση με τους
μύθους. Η πόλη της Ρόδου ήταν αποικία των Αργείων και σε ότι αφορά τα
κοινά δρώμενα και τις πρακτικές που χρησιμοποιούσε η αρχική μητρόπολη
του Άργους και οι παλιές αποικίες της Ρόδου, αυτές αποτελούσαν κοινό
τόπο. Σύμφωνα με την παράδοση, οι Ρόδιοι άποικοι κυριεύοντας τη Φασελίδα
πρότειναν στους ντόπιους κατοίκους να επιλέξουν ανάμεσα στο καλαμπόκι
και τα παστωμένα ψάρια. Αυτοί επέλεξαν τα ψάρια. Αυτός ο μύθος καθόρισε
και την εμπορική όψη της πόλης με κεντρικό πυλώνα ανάπτυξης το θαλάσσιο
εμπόριο. Είναι σαφές, ότι την εγκατάσταση των Ελλήνων στη Φασελίδα οι
τοπικές φυλές την αντελήφθησαν εχθρικά. Η πολεμική διάθεση των Λυκίων
πολύ παραστατικά περιγράφεται στην «Ιλιάδα» και τον αγώνα των Ροδίων –
βασικών προμηθευτών υλικών αγαθών των ελληνικών αποικιών της Λυκίας – με
τους Λυκίους επιβεβαιώνει το Χρονικό των ναών των Λινδίων. Η Λίνδος
ήταν μια από τις τρεις μεγάλες πόλεις της Ρόδου μαζί με την Ιαλυσό και
την Κάμειρο. Από εδώ καταγόταν ο Κλεόβουλος, ένας από τους 7 σοφούς της
αρχαιότητας. Για παράδειγμα, μια φράση από το Χρονικό της Λίνδου
εξιστορεί για ένα αφιέρωμα στο ναό, όπου πάνω σε ένα κράνος και ένα
κυρτό σπαθί ήταν γραμμένο : « Οι Φασελιτιανοί από τα Σόλυμα, υπό την
αρχηγία του οικιστή Λάκιου, προς την Λινδία Αθηνά». Συνήθως, οι Έλληνες
αφιέρωναν στους ναούς λάφυρα από τον οπλισμό των συλληφθέντων εχθρών
τους και κατά συνέπεια αυτό το αφιέρωμα επιβεβαιώνει τον πόλεμο που
προηγήθηκε ανάμεσα στους κατοίκους της Φασελίδας με τις τοπικές φυλές
των Λυκίων. Όλα αυτά έρχεται να ενισχύσει και η περιγραφή του «πατέρα»
της ιστορίας Ηροδότου του Αλικαρνασσέος για τον εξοπλισμό των Λυκίων : «
Αυτοί είχαν μαχαίρια και κυρτά σπαθιά». Και η φράση «από τα Σόλυμα»
τονίζει ότι οι κάτοικοι της Φασελίδας συγκρούστηκαν επανειλημένα όχι
μόνο με τους Λυκίους, αλλά και με άλλες αδάμαστες φυλές στα σύνορα της
Λυκίας και της Πισιδίας, τους παλιούς κατοίκους των Σολύμων, καθώς και
με τους κατοίκους της Τερμησσού. Μετά τις ανασκαφές στον αρχαιολογικό
χώρο της αρχαίας Τερμησσού δεσπόζουν τα δημόσια κτίρια του θεάτρου με το
ωδείο, καθώς και το Γυμνάσιο. Εκεί βρέθηκαν 6 ναοί, οι 4 εκ των οποίων
γύρω από το ωδείο. Ο παλαιότερος ναός, ακριβώς πίσω από το ωδείο,
χτίστηκε προς τιμήν του Σολυμαίου Δία. Τα ερείπιά του φθάνουν τα 4
μέτρα, ενώ γύρω από αυτά βρέθηκαν κομμάτια με ανάγλυφες παραστάσεις από
τη μάχη θεών και τεράτων. Ακόμη ένας ναός 5,50 х 5,50 ήταν αφιερωμένος
στην Αρτέμιδα. Ένας ναός δωρικού ρυθμού με 6 – 8 κίονες ο οποίος σύμφωνα
με την περίμετρό του οι αρχαιολόγοι κρίνουν ότι ήταν ο μεγαλύτερος στην
Τερμησσό. Δύο ακόμη ναοί χτίστηκαν από τον Άτταλο και χρονολογούνται
στον 3ο αι. μ.Χ. Τέλος, ένας μικρός ναός βρέθηκε σχεδόν στους πρόποδες
του βουνού. Στη νεκρόπολη, που ήταν όχι μόνο περιορισμένης
χωρητικότητας, αλλά και προσβάσιμη μόνο για τους εκλεκτούς και επιφανείς
πολίτες της Τερμησσού, βρέθηκε και η σαρκοφάγος των σκύλων, η οποία
σήμερα εκτίθεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Αττάλειας. Για τους απλούς
πολίτες η ταφή γινόταν εκτός της νεκρόπολης και σε τοποθεσία που ακόμη
δεν έχει ανασκαφεί από την αρχαιολογική σκαπάνη.
Ωστόσο,
οι κάτοικοι της Φασελίδας αποίκισαν τις ανατολικές ακτές της Λυκίας,
όχι για να συγκρουστούν με τους ντόπιους κατοίκους των βουνών που
καλλιεργούσαν τις λιγοστές εκτάσεις γης στις κοιλάδες του εύφορου
Ταύρου. Η Φασελίδα ήταν βάση και σημαντικός σταθμός για το εμπόριο. Πιο
συγκεκριμένα, αποτελούσε τη βάση για τα καράβια που εκτελούσαν διαδρομές
από την Ελλάδα σε άλλες χώρες της ανατολικής Μεσογείου. Η
φουρτουνιασμένη θάλασσα και τα εύθραυστα ξύλινα πλοία της εποχής εκείνης
προβλεπόταν να ελαχιστοποιούν τις αποστάσεις των ταξιδιών τους, αλλά
επειδή οι καπετάνιοι έπλεαν κατά μήκος των ακτών για να προφυλαχθούν από
τις καταιγίδες, συχνά αναζητούσαν απάνεμα και ασφαλή λιμάνια. Η
Φασελίδα ήταν μια από αυτές τις βάσεις – λιμάνια στην εμπορική
ακτοπλοϊκή γραμμή προς τη Φοινίκη και την Κύπρο και ακόμη μακρύτερα ως
την Αίγυπτο. Μια γραμμή δικαιολογούσε όλους τους κινδύνους, οδηγούσε
στον πλούτο, αλλά αυτή η γραμμή ήταν προτιμότερο να καλυφθεί μέσω
περισσότερων του ενός σημείου στάθμευσης. Ενεργός συμμετοχή της
Φασελίδας καταγράφεται στην ίδρυση της πόλης Ναύκρατις – ελληνικής
αυτοδιοίκητης αποικίας στο Δέλτα του Νείλου – επί εποχής Φαραώ τον 6ο
π.Χ. αι. Σε κάθε περίπτωση, η εμπορική ναυτιλία, αλλά και η αλιεία,
διαδραμάτισαν σημαντικό και πρωτεύοντα ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της
πόλης. Παραστάσεις των λιμανιών, της αγοράς, καθώς και της πρύμνης των
αρχαίων πλοίων, σε νομίσματα της πόλης του 466 π.Χ. επιβεβαιώνουν την
εμπορική όψη της Φασελίδας με κεντρικό μοχλό ανάπτυξης το θαλάσσιο
εμπόριο. Ακόμη και η γεωργία θα μπορούσε να εξυπηρετήσει την ανάπτυξη
της πόλης. Τα όρη των Σολύμων, κοντά στη Φασελίδα, προσέδιδαν στους
κατοίκους πολλά λουλούδια, ιδιαίτερα τριαντάφυλλα, το ροδέλαιο των
οποίων δόξασε τη Φασελίδα.
Η
Φασελίδα τοποθετείται κοντά στο τουριστικό θέρετρο Κεμέρ της Αττάλειας
σε μια πολύ γραφική χερσόνησο και στους πρόποδες του αρχαίου όρους Όλυμπος, – εκεί βρίσκεται και η ομώνυμη αρχαία πόλη – για το οποίο έγραψε ο Όμηρος στην «Ιλιάδα» του. Προστάτιδα της πόλης η Αθηνά Παλλάδα,
θεά της σοφίας και του πολέμου. Τα ερείπια του ναού, αφιερωμένου στην
Αθηνά, διασώζονται ως σήμερα στη Φασελίδα και σύμφωνα με το μύθο εκεί
εκτιθόταν το δόρυ του Αχιλλέα. Ένας, επίσης σημαντικός τόπος λατρείας
των αρχαίων κατοίκων της Φασελίδας ήταν ο ναός αφιερωμένος στον Ερμή,
θεό του εμπορίου. Τα κλασικά χρόνια η πόλη ήταν δραστήριο εμπορικό
κέντρο. Εδώ παρήγαγαν υψηλής ποιότητας αρωματικά έλαια. Θεωρείτο ισχυρή
αποικία και περιελάμβανε τρεις λιμένες : τον ανατολικό, το βόρειο και το
νότιο. Αρκετά καλά διατηρημένα είναι τα ερείπια του αρχαίου
υδραγωγείου, δεύτερου σε μέγεθος στη Μικρά Ασία μετά από αυτό της
Ασπένδου, λίγο ανατολικότερα. Το υδραγωγείο αυτό βρίσκεται στο βόρειο
μέρος της πόλης και ο ταμιευτήρας του προσέδιδε στην πόλη φρέσκο πόσιμο
νερό. Έχουν διασωθεί τα ερείπια του ταμιευτήρα, ο οποίος διαθέτει
υπόγεια δεξαμενή και το μυστικό της κατασκευής της μέχρι σήμερα δεν έχει
λυθεί. Πολύ επιμελημένα ήταν κατασκευασμένος και προστατευμένος με
ειδικά οικοδομικά στηρίγματα. Το νότιο λιμάνι της Φασελίδας υπηρετούσε
στρατιωτικούς σκοπούς. Εκεί διασώθηκαν τα ερείπια ενός ισχυρού τείχους,
χτισμένου πάνω σε ψηλό βράχο, ενώ τα υπολείμματα του πύργου παρατήρησης
προκαλούν μεγαλειώδη εντύπωση. Μέσα από την πόλη περνούσε μια λεωφόρος
με μεγάλο πλάτος – περίπου 20 μέτρα – μεγάλο τμήμα της οποίας
διατηρήθηκε ως τις μέρες μας. Στη δυτική κατάληξη της λεωφόρου αυτής
βρίσκεται η πύλη του Αδριανού με πολύ όμορφη κατασκευή. Στα άκρα της
λεωφόρου είναι ορατά τα ίχνη από τα ερείπια εμπορικών καταστημάτων,
λουτρών και ενός γυμνασίου. Λίγο πιο κάτω από τη λεωφόρο διακρίνονται τα
ερείπια του αρχαίου αμφιθεάτρου, από το πάνω μέρος του οποίου η θέα
είναι συναρπαστική προς την πόλη με τους τρεις λιμένες της. Η αρχαία
πόλη της Φασελίδας βρίσκεται χτισμένη ανάμεσα από τις συστάδες των
πεύκων που περιστοιχίζουν σχεδόν ολόκληρη την πόλη και ανάμεσα από τα
κλαδιά τους είναι ορατή η θάλασσα. Αξέχαστη εντύπωση αφήνουν στον
επισκέπτη τα ερείπια των αρχαίων πολιτισμών που βρίσκονται κρυμμένα στην
πυκνή τροπική βλάστηση.
Ένας
από τους μύθους υποστηρίζει, ότι ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν θαμμένος εδώ,
στη Φασελίδα. Ο δρόμος για την κατάκτηση της Μικράς Ασίας άνοιξε για τον
Αλέξανδρο με τη νίκη του στο Γρανικό ποταμό. Πρώτο του μέλημα και
φροντίδα ήταν να δημιουργήσει μια βάση στις ακτές της Μικράς Ασίας για
την κατάκτηση των ανατολικών ακτών της Μεσογείου, στερώντας στα πλοία
του περσικού στόλου να βρουν καταφύγιο. Οι ενέργειες αυτές εξασφάλισαν
στον Αλέξανδρο επικοινωνία με τη Μακεδονία κατά τη διάρκεια της
εκστρατείας. Στη συνέχεια κατέλαβε τις πόλεις της Μυσίας και της
Βιθυνίας. Τη Λυδία με την πρωτεύουσά της, τις Σάρδεις. Την Έφεσο, τη
Μίλητο, την Αλικαρνασσό, τις περιοχές της Λυκίας και της Παμφυλίας με
τις πόλεις της Φασελίδας, της Πέργης και της Ασπένδου. Όλες αυτές οι
περιοχές και οι πόλεις εκούσια υποτάχθηκαν στο μεγάλο στρατηλάτη με
εξαίρεση τη Μίλητο και την Αλικαρνασσό που αντιστάθηκαν. Η Μίλητος
καταλήφθηκε αμέσως, ενώ η Αλικαρνασσός μετά από συνεχή πολιορκία. Στο
λιθόστρωτο της Φασελίδας, κάποτε, πάτησαν τα σανδάλια του ίδιου του
Μεγάλου Αλεξάνδρου! Μέχρι σήμερα έχουν διασωθεί οι κυκλώπειες πέτρες
αυτού του λιθόστρωτου, της κεντρικής λεωφόρου της Φασελίδας. Θα μπορούσε
να πει κανείς, ότι η πόλη μαζί με τον Όλυμπο πολύ κοντά της θα
αποτελούσε, κατά τα πρότυπα των αρχαίων, το όγδοο θαύμα του κόσμου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου