ΣΠΗΛΑΙΑ...Ιερά λατρείας

ΣΠΗΛΑΙΑ...Ιερά λατρείας

Της Ελευθερίας Αναγνωστάκη- Τζαβάρα

Ποιήτριας-τ. Γ. Γραμ. Ε.Ε.Λ.

Σπήλαια του Δυρού στη Μάνη, των Πετραλώνων στη Χαλκιδική, των Λιμνών στα Καλάβρυτα, Ιωαννίνων στην Ήπειρο και Φράγχθι στην Ερμιονίδα. Δικταίον άντρο των Λασσιθιώτικων βουνών και Ιδαίον Άντρο του Ψηλορείτη, άντρο της Ειλειθυίας στην Κνώσσια Αμνισσό και των Νυμφών της Ομηρικής Ιθάκης και όλα τα σπήλαια του Πανός. Σπηλιά των Άρκτων στην Αρκαδία και Κωρύκειον Άντρο των Δελφών, Νεκρομαντείο του Αχέροντα και Μαντείο του Τροφώνιου στη Λειβαδιά, σπηλιά του Κρήτα Επιμενίδη και του Κένταυρου Χείρωνα στο Πήλιο και εσύ Σαλαμίνιο σπήλαιο του Ευριπίδη.

Δρακοσπηλιά μ΄ αρχαία κόκαλα, όστρακα και θραύσματα πελεκημένης πέτρας, Οίκοι της Ψυχής του Πρώτου Ανθρώπου, δεχτείτε μας στη μητρική αγκαλιά σας. Ομφάλια φωνήεντα και σύμφωνα κεκορεσμένα με εντυπώσεις από τον καθημερινό βίο πνίγονται στη σιωπή καθώς περνάμε την στενή είσοδο και βαδίζουμε σιωπηλά κατεβαίνοντας στα έγκατα της γης. Πέφτουμε σε μια καταβόθρα αναμνήσεων σπηλαίων με σταλακτίτες. Βρισκόμαστε στο εσωτερικό ενός ονείρου της γης. Παντού περιστρέφονται μορφές. Η επιμονή της ζωής να σχεδιάζει και ν’ αναπλάθει τούτο τ’ όνειρο που ονειρεύεται, κατάγεται από τις συμπαντικές πηγές που αναβρύζουν μέσα της βαθιά.

Σπήλαια κι Άντρα αυτοφυή, κατασκευάσματα της Μάνας-Φύσης ανοίγονται μπροστά μας σα φυσαλίδες μέσα στη γη. Ενεργειακά κέντρα απ’ όπου αναβλύζουν σαν από μυστική πηγή, αόρατες δυνάμεις, γνωστές σήμερα σαν ηλεκτρο-μαγνητικές και τελουρικές, σχηματίζουν μαγικά γεωμετρικά σχήματα με βαθύ συμβολικό χαρακτήρα για την ψυχολογία των αρχαίων όσο και των σύγχρονων ανθρώπων. Ο ψίθυρος της δύναμης του ονείρου ακούγεται ανάμεσα από αυτούς τους ευχρούς βραχώδεις τοίχους με τους έλικες του εγκεφάλου της, την πέτρινη καρδιά, τα έντερα-διαδρόμους, τη γεωμετρική της Μήτρα. Λαβύρινθος με καμπυλωτές διόδους «Όρος και Σπήλαιον αντρώδες εν αυτώ», ο ένδον Κόσμος των Σπηλαίων που μέσα του παραδινόμαστε σαν βρέφη, μας περικλείει.

Οι Νύμφες ψυχές, μας υποδέχονται για το μυητικό μας ταξίδι με μέλι από αγριομέλισσες, νερό από πηγές ιερές για τους σωματικούς και ψυχικούς καθαρμούς και φρέσκα ολοπόρφυρα ενδύματα που μας ύφαναν πάνω σε πέτρινους αργαλειούς μέσα σε ομιχλώδη κι ονειρικό διάκοσμο. Χαραγμένα πανάρχαια μυστικά στα τοιχώματα γεννούν ερεθίσματα στην ανθρώπινη, ρέουσα φαντασία και μας οδηγούν στα ιερά βάθη τόπων αρχέγονων. Στην αδιατάρακτη ησυχία μας υποδέχονται οι διαστάσεις αυτού του ονειρικού δημιουργήματος της γης. Κόσμος του πυρήνα όπου συμπήγνυνται κρύσταλλοι, χώροι συγκέντρωσης φανταστικών οραμάτων, απορροφούν το ανθρώπινο βλέμμα. Ένα κομμάτι της φύσης που βρίσκεται έτσι, δίχως σκοπό, μόνο και μόνο επειδή η Μάνα Γαία αρέσκεται να παίζει.

Ο έξω κόσμος δέχεται την ερωτική θωπεία του ήλιου, τη διαβρωτική επαφή των παγετώνων, του χιονιού, των ανέμων, τις κατακλυσμιαίες βροχές. Η ακατάπαυστη ροή των σταγόνων του νερού ακολουθεί την πορεία που τις φέρνουν προς τους ωκεανούς της γης. Άλλες ενσταλάζουν στα μητρικά σπλάχνα της. Μέσα σε μυστηριώδη άντρα και σπήλαια σε λαβυρίνθους και φυσικές κατακόμβες, η σταγόνα αλλάζει κι αλλάζει σε σταλακτικό υλικό. Ξεδιπλώνεται, αναπτύσσεται, διακλαδίζεται, παράγει νέες μορφές μέσα στους δικούς της ρυθμούς των εκατομμυρίων χρόνων. Στήνει ανατολικές αρχιτεκτονικές, προκολομβιανές γλυπτικές, ναούς ινδικούς, ελληνικά περιστύλια, αγάλματα θεαινών, κορμούς κούρων, ορθωμένους φαλλούς.

Η φύση δεν βιάζεται. Ακολουθεί την κυκλική περιστροφή κι όλα συμμετέχουν σ’ ένα ζωντανό σύστημα μιας τέλειας αρμονίας, ρυθμισμένο στην παραμικρότερη λεπτομέρεια. Το σύμπαν είναι ένας ζωντανός οργανισμός, ένα «Μακρόβιο» που τ’ αστρικά του συστήματα παρομοιάζουν με κύτταρα, οι Γαλαξίες με δίχτυα ιστών, στα νεφελώματα με παλλόμενα όργανα. Γεννιέται, αναπτύσσεται και πεθαίνει, όπως συμβαίνει με όλα τα ζωντανά όντα. Ένα δισεκατομμύριο Γαλαξίες, με εκατό δισεκατομμύρια αστέρια σε κάθε Γαλαξία περιστρέφονται αργά, μέσα στον Αστρικό Μέγα Κύκλο, ο οποίος επιτρέπει την πιθανότητα της ζωής και τη ροή της σταγόνας μέσα στα έγκατα του Πλανήτη Γη. Επιτρέπει την ύπαρξη της ίδιας της Ανθρωπότητας που είναι πολύ παλαιότερα απ΄ότι νομίζουμε. Μέσα στη μακριά πορεία της έχει γνωρίσει στιγμές λάμψης και στιγμές βαρβαρότητας. Υπήρξαν «Λίθινες Εποχές» ύστερα από ολικές καταστροφές, εποχές μετακατακλυσμιαίες που ο άνθρωπος κατέφευγε πάλι στην προστατευτική αγκαλιά των Σπηλαίων για να επιζήσει. Ο κύκλος κάθε φορά ξαναρχίζει κι ο αρχαίος χυμός της ζωής ξανανεβαίνει από το αποξηραμένο δέντρο της ανθρωπότητας.

Καινούργια πρόσωπα εμφανίζονται μέχρι που ο Πλανήτης μας, που αναθρέφει τις ζωντανές μορφές να συγχωνευτεί μαζί τους μέσα στην ελική συμπαντική φωτιά. «Κλειδί των πάντων» ο άνθρωπος όπως μας είπαν οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι πρέπει να κατέβει στο «Άδυτο» της Ψυχής του και να ξαναγεννηθεί μυημένος σ’ ένα σκοτεινό σπήλαιο της Μάνας Γης. Ο πρωτόγονος άνθρωπος, ο άνθρωπος του λίθου, του χαλκού και του σίδερου, ο άνθρωπος της διαστημικής εποχής, είναι ένα κομμάτι της φύσης. Το σύμπαν προχωρά. Δεν ξέρουμε από πού ξεκίνησε, ξέρουμε όμως ότι τείνει προς το Μέλλον κι ο άνθρωπος κλείνει μέσα του όλο το Συμπαντικό Μυστήριο που τον περιβάλλει.

Κέντρα λατρείας τα Σπήλαια, Μήτρα της Μεγάλης Θεάς-Φύσης μας υποδέχονται τελετουργικά. Στη μέση του σπηλαίου υψώνεται ως Σφίγξ πτερωθείσα, ένα σώμα σταλαγμικό ενοραματικό θαύμα ενός καλλιτέχνη που φλέγεται από ένα εσώτερο πυρ. Πολλαπλασιάζονται, τα σταλαγμικά του κύτταρα καθώς ρέει το νερό του χρόνου επάνω του και φυτρώνουν νέοι κρυσταλλικοί σταφυλόκοκκοι μαρμαίρουσας ομορφιάς.

Ένα κόσμημα της γης το Σπήλαιο, ένα δώρο προστατευτικό για τη ζωή και το μέλλον του Αρχάνθρωπου. Ζεστό το χειμώνα, δροσερό το καλοκαίρι ένα πανοραμικό γλυπτό σκαλισμένο από το νερό και την ηφαιστειακή κίνηση της γης, αρχικά χρησιμοποιήθηκε για κατοικία και φυσικό καταφύγιο. Το πάνω τμήμα του εξυπηρέτησε ταφικές ανάγκες και διάφορες τελετουργικές εκδηλώσεις. Στα Ιερά Σπήλαια και τ’ Άντρα, λατρεύτηκαν μαζί με τις αόρατες θεότητες, οι σταλακτίτες κι οι σταλαγμίτες που ο μυστηριώδης για την εποχή εκείνη τρόπος κατασκευής τους και το φανταστικό σχήμα τους που συχνά προσεγγίζει τις θεϊκές, ανθρώπινες ή ζωικές μορφές, δήλωνε την παρουσία της θεότητας. Χαρακτηριστικό μάλιστα είναι ότι για λατρευτικούς σκοπούς χρησιμοποιήθηκαν μόνο σπήλαια με τον απαραίτητο σταλακτικό διάκοσμο.

Τα σπήλαια με την ιδιαίτερη διαμόρφωσή τους προσφέρονταν από την φύση σαν ιερά και λόγω της απόκρυφης τοποθεσίας τους προστατευμένα από φυσικούς παράγοντες, απρόσιτα από κάθε άγνωστο και βέβηλο-σαν κύριος χώρος Μύησης. Ήδη από την Παλαιολιθική εποχή έχουμε, τελετουργίες συμβολικού θανάτου κι αναγέννησης. Τα ίχνη της κόκκινης ώχρας που υπάρχουν σε αγαλματίδια της Μεγάλης Θεάς, συνδέονται με το αίμα με το οποίο βάφονταν οι μυούμενοι σε πολλές αρχαίες θρησκείες, υποδηλώνοντας έτσι το χρώμα του αίματος, που είναι η ίδια η ζωή. Το σπήλαιο με τη μορφολογία του είναι μια Μήτρα της Γης, ο τόπος που οδηγεί στα σκοτεινά ανεξιχνίαστα βάθη της Θεάς-Γης, εκεί που γεννιέται η ζωή κι εκεί όπου επιστρέφει. Γι’ αυτό τα σπήλαια συνδέθηκαν με τελετουργίες γυναικών σε σχέση με τη γονιμότητα. Κέντρα χθόνιων λατρειών, από τα βάθη της προϊστορίας και από την πρώτη ήδη εμφάνιση του ανθρώπου στον πλανήτη, τα σπήλαια αντιμετωπίστηκαν ως ιεροί μυητικοί τόποι.

Κι εσύ, άνθρωπε του 20^ου αιώνα, πώς μπόρεσες να λησμονήσεις τη χαρά της πρώτης φωτιάς μέσα στα σπλάχνα του ελλαδικού Σπηλαίου των Πετραλώνων της Χαλκιδικής πριν 700.000 χρόνια π.Χ. Μαγεμένος ακόμα κουβαλάς στα χέρια σου την πρώτη σου πέτρα-εργαλείο, Εσύ ένας οραματιστής κι ένας προφήτης. Εκεί μέσα στον ιερό χώρο, μόνος, είχες συγκινηθεί καθώς έβλεπες την αρχέτυπη Μήτρα, την άβυσσο της ζωικής μας ύπαρξης να διακλαδώνεται από τα βάθη της προϊστορίας και να φτάνει μέχρι τις μέρες μας, γερή, έξυπνη και ωραία.

Τόπος κατάνυξης και περισυλλογής, προσφορών κι ιερουργίας, αυτό το παλάτι των Νυμφών και των Νηρηίδων, έχει ένα παράξενο κι ιδιότροπο σχήμα καθώς το περιβάλλουν τα πετρωμένα φυλλώματα ενός δάσους από απαστράπτουσες, κρυσταλλικές ονειρώδεις μορφές. Ορθώνεται ο χρόνος μέσα στο ανάστημα και το μυαλό του ορμητικού ανθρώπινου οργανισμού σου που δεν μπορείς να τον συγκρίνεις με τίποτα γιατί είναι μοναδικός. Φαίνεσαι μικρός σε αντιπαραβολή με το χρόνο γύρω σου. Εργασία εκατομμυρίων χρόνων της Μάνας-γης σμίγει με τα δευτερόλεπτα της δικής σου ζωής. Εκεί στην Αλταμίρα, τα μάτια σου συναντούν το αποτύπωμα του χεριού ενός παλαιολιθικού ανθρώπου που άφησε με τον τρόπο αυτό την υπογραφή του κάτω από τις καταπληκτικά ζωντανές βραχογραφίες. Αναγνωρίζεις τα δικά σου δακτυλικά αποτυπώματα κι ανατριχιάζεις. Αυτό που συναντάς στις ατέλειωτες τοιχογραφίες των ζώων και των μικροσκοπικών ανθρώπινων κορμιών είναι ένας συναισθηματικός κρίκος που σε συνδέει με το πολυγραμμικό δίχτυο των κληρονομικών σου σημαδιών.

Μαζεύεις από κάτω τους θησαυρούς των χαλικιών με τις κοφτερές αιχμές, κι εκεί στο Λαβύρινθο της ανθρώπινης ψυχής, αναζητάς το μυστικό φρέαρ των προγονικών αισθημάτων και ιδεών. Πρώτοι θεμέλιοι λίθοι στην ανεύρεση των παλαιών σου ονείρων, οι μαγικές επωδές κι οι επικλήσεις στο αόρατο. Ακολουθεί τις διακλαδώσεις του αίματος κι εκεί στο τυφλό σου πάθος ανακαλύπτεις το «Εγώ» που ενεφύτευσαν στο πλασματώδες γενετικό υλικό τους οι πανάρχαιοι Γεννήτορες. Ακολουθείς τα εξ αγχιστείας οικογενειακά τους δρομολόγια, τις εικονίσεις των χαρακτηριστικών τους στην ατομική σου ύπαρξη. Φτάνεις στη χαραυγή του ανθρώπινου πολιτισμού όπου κυριαρχεί η Γυναίκα ως θεότητα της σκοτεινής απαρχής απ’όπου προέρχεται ο κόσμος. Το θηλυκό είναι ιερό και θείο και θεωρείται πεμπτουσία και σύμβολο της σεξουαλικότητας. Η πιο αρχαία πλαστική αναπαράστασή της από χέρι ανθρώπου είναι τα «Ειδώλια της Αφροδίτης» των Παλαιολιθικών Χρόνων. Οι γενετήσιες λατρείες και τελετουργίες της φυσικής πρώτης Θρησκείας του Ανθρώπου βιώνονται μέσα στον ιερό χώρο των Σπηλαίων και φτάνουν μέσω των Ιερογαμιών μέχρι τα Ελευσίνια στο Πλουτώνιο και τα Διονυσιακά κι Ορφικά Μυστήρια.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: «Σπήλαιο των Λιμνών», ΚΑΣΤΡΙΑ-ΔΗΜΟΣ ΛΕΥΚΑΣΙΟΥ ΑΧΑΪΑΣ.

ΣΠΗΛΑΙΑ...Ιερά λατρείας

Δικταίο Άντρο-Κρήτη

Της Ελευθερίας Αναγνωστάκη- Τζαβάρα

Ποιήτριας – τ. Γ. Γραμ. Ε.Ε.Λ.

Σε όλες τις εποχές και τους πολιτισμούς συναντάμε αναφορές για τα σπήλαια με τους σκοτεινούς και υποβλητικούς τους χώρους, φορτισμένα με σύμβολα και κρυφές παραδόσεις. Στη Μινωική Κρήτη οι εντυπωσιακές μορφές σταλακτιτών στις σπηλιές της Δίκτης, της Ίδας, της Αμνισού, παίρνουν με τις ανταύγειες των πυρσών και το λιγοστό φως της μέρας, υπερφυσική σημασία. Το Δικταίον Άντρον ήταν ο τόπος γέννησης του Διός. Εκεί η Μητέρα των Θεών γέννησε το Κρηταγενή νεαρό Δία και η Αίγα Αμάλθεια τον χόρτασε με το γάλα της, ενώ οι Μέλισσες, Κόρες του Βασιλιά Μέλισσου, τον έθρεψαν με το μέλι τους.

Η Ρέα παρέδωσε το Δία στους Κουρήτες και τις Νύμφες της Δίκτης και της Ίδας για να τον κρύψουν, να τον αναθρέψουν και να τον προφυλάξουν από την οργή του πατέρα του, Κρόνου. Το περίφημο Ιδαίον Άντρο που οι Αχαιοί αφιέρωσαν στον Δία, ήταν αρχικά κέντρο λατρείας της Μεγάλης Μητέρας της Ρέας κι ενός ασαφούς για μας είδους Δαιμόνων, των Ιδαίων Δακτύλων. Σε αυτό το Ιερό Άντρο στο οροπέδιο της Νίδας στον Ψηλορείτη, όπου η Ρέα έκρυψε το βρέφος Δία, οι αρχαιολόγοι με τη βοήθεια σκάλας κατόρθωσαν να εισχωρήσουν μέσα στο σπήλαιο σ΄ένα διαμέρισμα άγνωστο, αποτελούμενο από δυο αίθουσες όπου ήταν το «Άδυτον» για τους αμύητους.

Σπήλαιο της Ζάκρου-Κρήτη

Εκεί βρέθηκαν πανάρχαια, ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής όστρακα, οστά ζώων και μεγάλοι σταλακτίτες σπασμένοι. Βρέθηκε ένας μικρός κοκάλινος σταυρός όπου ήταν χαραγμένη η Παναγιά η Βρεφοκρατούσα. Ο Πορφύριος αναφέρει ότι στο Ιδαίον Άντρο είχε τοποθετηθεί θρόνος προς τιμή του Δία. Επίσης βρέθηκαν λατρευτικά αντικείμενα, χάλκινα αρχαία αγάλματα, σφυρήλατες ασπίδες διακοσμημένες με φίδια, σφίγγες, λιοντάρια με την Πότνια των Θηρών.

Στη σπηλιά της Ειλειθυίας, θεάς του Έρωτα και της αναπαραγωγής, στην Αμνισσό, λιμάνι της θαλασσοκράτειρας Κνωσού, ο κεντρικός σταλακτίτης και ένας άλλος μικρότερος που είναι δίπλα του, θεωρήθηκαν «αχειροποίητα» είδωλα της «Μεγάλης Μητέρας» και του «Θείου Βρέφους».

Οι πιστοί για αιώνες άφηναν γύρω τους αγγεία με γάλα και μέλι για να εξασφαλίσουν την εύνοια και τη βοήθεια της. Μαζί με τη Μεγάλη Θεά, την Πότνια των Θηρών, τις Φεγγαροθεές των Φιδιών, τις θέαινες και τις Νύμφες, η λατρεία των χθόνιων Θεοτήτων όπως της Γαίας, Ρέας, Ήρας, Δήμητρας, Θέμιδας έσμιγε με τους κρυφούς πόθους των γυναικών για γονιμότητα.

Οι λατρείες των Σπηλαίων που τελούνταν σε ψηλές κορυφές βουνών όπως τα Αστερούσια, ο Γιούχτας, ήταν πολύ δημοφιλείς γιατί ο πιστός είχε αμεσότερη επαφή με τη θεότητα. Ανέβαιναν οι λατρευτές με τις προσφορές τους σε αγγεία από γάλα, μέλι, καρπούς, κούπες δημητριακών, λίθινα ή πήλινα ομοιώματα ανθρώπων και ζώων. Άναβαν μία μεγάλη πυρά και μέσα έριχναν τα πήλινα ειδώλια που παράσταιναν τους λάτρεις με τα χέρια απλωμένα σε ικεσία και χαιρετισμός ή σφιγμένα στο στήθος σαν να παραδίνεται ο πιστός στη Θεότητα, πρόσφεραν ομοιώματα μελών που έγιναν καλά, πουλιών, βοδιών κ.α.

Σπήλαιο Πελεκητών-Κρήτη

Στα Ιερά Σπήλαια πήγαιναν πλήθη πιστών. Οι νέοι, αγόρια και κορίτσια που έπρεπε να μυηθούν για να περάσουν στην κατηγορία των ενηλίκων, γυναίκες που ήθελαν να αποκτήσουν παιδιά ή μια καλή γέννα, καλλιεργητές της γης που ζητούσαν από τη χθόνια Θεότητα βροχές και καλή σοδειά, βοσκοί που λάτρευαν τους θεούς της κτηνοτροφίας, τεχνίτες που κρύβανε τα επαγγελματικά τους μυστικά κι υποβάλλονταν στην διαδικασία της μύησης.

Η πλατειά θέα και η απόλυτη σιωπή που τη διακόπτουν μόνο το ξαφνικό σκίρτημα των αίγαγρων και το πέταγμα των αετών εντυπωσίαζαν τον πιστό τότε και τώρα. Στο Σπήλαιο του Ψυχρού βρέθηκε κτιστός βωμός, δίσκοι για προσφορές και χάλκινοι διπλοί πέλεκεις. Η χρήση του είναι πανάρχαια. Λατρευόταν η Μεγάλη Θεά με την αρχαϊκή μορφή της Αφροδίτης κι ένας αρσενικός Θεός, ο Ελχανός.

Στις Καμάρες οι χθόνιες θεότητες ενώ το Μαραθοσπήλιο ήταν τόπος λατρείας της Δίκτυννας-Παρθένας, Θεάς της άγριας φύσης και της αλιείας που τα μυστήριά της συνοδεύονταν με τις τελετές ενηλικίωσης των εφήβων. Στο Αρκαλοχώρι λατρεύονταν θεότητα που συνοδεύονταν από τους Τελχίνες, δαίμονες της μεταλλουργίας. Τα Ιερά Σπήλαια συνέχισαν να είναι τόποι λατρείας από την πανάρχαια εποχή και σε όλη τη διάρκεια της Ελληνικής Ιστορίας μέχρι την άφιξη του Χριστιανισμού όπου στην Κρήτη ακόμη και σήμερα σε 120 από 3085 σπήλαια που είναι γνωστά υπάρχουν χτισμένες εκκλησίες, κι αποτελούν συνέχεια των λατρευτικών εκδηλώσεων που γίνονταν παλαιότερα εκεί.

Σπήλαιο Περιστέρας-Κρήτη

Ακόμη και σήμερα στις μέρες του Πανηγυριού πλήθη προσκυνητών ξεκινούν από τα χωριά κρατώντας μπουκάλια με λάδι, τάματα και προσφορές κι ανηφορίζουν σιγά-σιγά προς τις κορφές. Εκεί μαζεύονται γύρω από το Ιερό και το βράδυ ανάβουν μία φωτιά που φαίνεται απ΄όλα τα χωριά του κάμπου. Ο αρχαίος οραματισμός μ΄ επίκεντρο το μυστικό πόθο του θνητού για μία διάρκεια και μετά τη φθορά, γέννησε τα πρώτα σπέρματα της θρησκείας. Η θεοπλασία δεν υπήρξε μόνο αποτέλεσμα των τρόμων μπροστά στην ανελέητη φύση και στις σκληρές ζωικές δοκιμασίες. Η θεοποίηση ήταν μια λυρική ανάταση που πήγαζε από μιαν ανάγκη φυσικής βίωσης κι εναρμόνισης με το Σύμπαν.

Βασικός λειτουργός η γυναίκα, Μαγωδός και Μαγιέρεια, με διάφορα σύνεργα λόγων και παραστάσεων μέσα στα βαθιά, πρωτόγονα σπήλαια συμφιλίωνε τον άνθρωπο με το αόρατο. Με τους ύμνους, τις ορχήσεις και τις βακχείες των οργιαστικών μιμήσεων των θεϊκών περιπετειών και τις μαγικές προσμίξεις των διαφόρων καρπών της γης, η Μαγιέρεια μπροστά στις φλόγες της ιερής φωτιάς τεχνουργεί τη φαντασμαγορία του Μυστηρίου.

Από την δράση της μαγιέρειας γυναίκας βγήκε η πανάρχαια έκφραση «μαγείαν ιερεύω» και «μαγειρεύω» που αρχικά υποδήλωνε την τέλεση της μαγικής ιερουργίας. Με την έκπτωση της παραδοσιακής χθόνιας Θρησκείας όπου οι Γυναίκες Ιέρειες ήσαν οι θεματοφύλακες και φορείς των τελετουργικών και μυθικών αναπαραστάσεων, τα Σπήλαια αντικαταστάθηκαν από τους Θαλάμους των Πυραμίδων, από Λαβυρίνθους και Ναούς. Ο Λαβύρινθος ήταν κυρίως ένα πολύπλοκο υπόγειο σπήλαιο με πολλές καμπυλωτές διόδους όπως των μεταλλείων. Τον ίδιο χαρακτήρα είχαν σχεδόν όλα τα οικοδομήματα τα οποία οι αρχαίοι ονόμαζαν Λαβύρινθους κι ήταν μερικώς ή εξ ολοκλήρου κάτω από τη γη σαν υπόγεια σπήλαια.

Σπήλαιο Αγίου Γεωργίου-Σητεία

Ακόμη και σήμερα για το σύγχρονο άνθρωπο η πρώτη συνάντηση μ΄ ένα σπήλαιο είναι συγκλονιστική. Το σπήλαιο ζει λάθρα για χιλιάδες χρόνια. Εν κρυπτώ. Δεν εκτίθεται. Μένει πιστό στη Μάνα -Γη από την οποία γεννήθηκε σε μία στιγμή ερωτικού παροξυσμού της. Η κάθοδος μέσα στα σκοτεινά του σπλάχνα προσφέρει στον άνθρωπο μία εμπειρία Μήτρας και η έξοδος μία δεύτερη γέννηση. Έξω από το Σπήλαιο, επάνω στην επιφάνεια μπορεί να κατεβαίνουν οι πρασιές από τις περικοκλάδες των αμπελιών, τα κατσίκια να περνούν ανάμεσα από ξερούς θάμνους ή να υψώνονται τα σκυλόδοντα άγριων βράχων.

Μπορεί να φτάνεις σε μία αγροτική περιοχή, σ΄ένα χωριό στην πλαγιά και ν΄ ακούς τα κοκόρια και τα σκυλιά ν΄ αλυχτούν. Το φως του ήλιου να λάμπει ή να έχει συννεφιά. Γύρω σου όλοι οι ερεθισμοί κι οι εντυπώσεις ενός καθ΄ ημέραν βίου. Όμως όταν περάσεις στην είσοδο μιας σπηλιάς και κατέβεις εκεί στα βάθη της γης, το κρύο έρεβος ξεπροβάλλει και κόβει βόλτες στο πανάρχαιο μυαλό σου. Ζεις και συλλαμβάνεις τον κλοιό του μέσα στη βαρβαρική του επιβλητικότητα, μέσα στη βουβή του αποκρουστικότητα. Φοβάσαι μόνος, χωρίς συντροφιά και φως. ΄Έρχεσαι πίσω στην αρχαία σου κατάσταση, στην κατάσταση που οι δυνάμεις της φύσης σ΄ ελέγχουν. Κεφάλια ζώων σαρκοβόρων σου δείχνουν τα κοφτερά τους δόντια και κίτρινα μάτια φρίκης σε παραμονεύουν.

Προσεγγίζεις το τυχαίο, το άταχτο, το ασυνείδητο περιβεβλημένος από μία ρέουσα μάζα βράχων. Φουσκωμένα ρεύματα λάβας σμίγουν με τη διαφάνεια κρυσταλλικών λάμψεων. Οι απαστράπτουσες, μαρμαίρουσες επιφάνειες, μεταμορφώνονται σε κεφαλές κριών, φίδια, κλιματσίδες, ακοίμητους βιγλάτορες φρουρούς, γυμνούς γυναικείους μαστούς, αετώματα, επάλξεις, αγάλματα, ιερούς φαλλούς. Πετρωμένα κλαδιά και φυλλώματα κοραλλώδη μεγαλώνουν όλα μαζί με τη βοήθεια του νερού και των ασβεστολιθικών ιζημάτων.

Σπήλαιο Αλιστράτης-Σέρρες

Αποκρυπτογραφούνται αφ΄ εαυτών ντυμένα μ΄ ένα σταλαγμιτικό ή σταλακτικό χιτώνα εκατομμυρίων χρόνων. Ένα φασματώδες πέτρινο ονειρικό σώμα που με τη μίξη ιδιότροπων κηλίδων, όγκων, σημείων, χαραγών, ασυμμετριών και χρωμάτων αποκαλύπτει μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας μιας ομορφιά ασύλληπτη. Ο ψίθυρος του ονείρου της γης ακούγεται ανάμεσα στους ψυχρούς βράχους, τις λείες επιφάνειες, τις δροσερές αναδιπλώσεις της πέτρινης σάρκας.

Γύρω, παντού, περιστρέφονται μορφές, κατηφορίζουν κι ανηφορίζουν σταλακτικοί και σταλαγμικοί κίονες. Γίνονται στολίδια, φυτά, καρποί. Αποκτούν χέρια, κορμούς, πόδια, μάτια και σπρώχνονται μπρος, τραβάνε προς τα κάτω, φτιάχνουν διαδρόμους, στοές και κάμαρες. Βρισκόμαστε στο εσωτερικό ενός ονείρου της γης. Πρέπει να δούμε και να κατανοήσουμε τους τύπους, τα σύμβολα και τα ιερογλυφικά αυτού του ονείρου.

Πρωιμότατη ανθρώπινη ηλικία με φυσικά στοιχεία και πεθαμένους προγόνους, τερατόμορφες νυχτερινές επισκέψεις και φόβους αρχέγονους σμίγουν με ιεροτελεστίες γονιμικής μαγείας, θραύσματα λίθων κι εργαλείων, βολβούς, κόκαλα, ρίζες και πέτρινες ίνες. Το θέμα ενός ζωγραφισμένου ζώου με ώχρα και κάρβουνο συγκατοικεί με το αποτύπωμα ενός χεριού. Σπηλιές της θεουργικής κυοφορίας, τόπος μυστικός συγκέντρωσης φανταστικών οραμάτων, ένα κρανίο ανθρώπινο εγκλωβισμένο στην πέτρα, ένα πρόσωπο αχνό ή ένα τμήμα σώματος που φωλιάζει σε κόγχες μυστικές, σε οροφές και γαλαρίες απόκρυφες.

Πάνω σ΄ένα θεμέλιο παγωμένου τοίχου το κεφάλι και το στήθος ενός βίσονα συνδιαλέγεται με το χρόνο. Η γη μισάνοιχτη δείχνει τα χρωματικά μυστικά του κάρβουνου και της ώχρας της προϊστορικής της μοναξιάς. Αποκαλύπτει στο φως των ηλεκτρικών φανών τα ζωγραφισμένα πλευρά και τις λείες οροφές των σπηλαίων όπου τρέχουν κοπάδια και κυνηγοί στη σκιά μιας έκλειψης του χρόνου. Πίσω από το όραμα γαιών κομμένων ως το κόκαλο, ομάδες μας παραμονεύουν ειδώλια βαλμένα στη σειρά προεξοχές που μοιάζουν με βωμούς. Αυτή η παρέλαση των ζωγραφισμένων σπηλιών έχει αποτυπωμένο τον ανθρώπινο αντίχειρα πάνω στα σχεδιασμένα ψηλαφίσματά του και φέρει τα σπέρματα της προϊστορικής ανθρώπινης αναζήτησης πάνω στις γιγαντιαίες ράχες των βράχων.

Σπήλαιο Αλιστράτης-Σέρρες

Ιερά Σπήλαια, Ναοί της Πέτρας, προϊστορικοί Παρθενώνες, μ΄ εκείνες τις συσσωρεύσεις των στρογγυλών, δουλεμένων λίθων που εξυπηρετούν μία μυστική λατρεία. Μια λατρεία του ζωντανού ρεύματος της ζωής. Εκρίζωση κι αναφύτευση, ζωή, γέννηση, θάνατος μία αίσθηση ερημιάς πλανιέται σ΄αυτές τις εισδοχές της γης. Ξανάρχονται οι παγετώνες και εξοκείλουν στα πόδια τους. Η περιστροφική κίνηση των άστρων, του Ήλιου και της Σελήνης που γονιμοποιούν τη γη και αυτή συλλαμβάνει και γεννάει, δένονται σε κύκλο με τις Μεγάλες Μητέρες της Γονιμότητας. Σχέδια που θυμίζουν σώματα-όντα, εικόνες εμβρυακές, συγχέονται με την πέτρα σκαλισμένα πάνω στο βράχο. Απορροφάται το βλέμμα, αναζητεί τους σάρκινους σχηματισμούς, σημεία συγκέντρωσης της εσωτερικής γονιμικής δύναμης, στιγμές αιωνιότητας στον αστείρευτο οργασμικό πλούτο των εσωτερικών παρορμήσεων. Στρέφονται τα μάτια σε συνάντηση με τις βαριές, γυναικείες μορφές. Επαναβιώνουμε όλους τους ανθρώπινους αρχαϊκούς προγόνους καθώς ο χρόνος μας εκσφενδονίζει στην αλυσίδα της μνήμης του DNA. Είναι όλοι εκεί στα κυτταρικά μας ημερολόγια.

Οι αρχαϊκοί προ-Πάτορες κι οι στρογγυλόμορφες ιερές προ-Μήτορες που ζουν μέσα στα εγκεφαλικά μας κύτταρα. Το ανθρώπινο σώμα είναι το Σύμπαν, το τέλεια δομημένο ιερό της Δημιουργίας. Το ανθρώπινο «Εγώ», είναι ότι ο πλανήτης γη για το γαλαξία μας, με τους εκατό δισεκατομμύρια ήλιους. Μας έχουν πει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος, εγκλωβισμένος μέσα στο κρανιακό προστατευτικό σπήλαιο του ανθρώπινου σώματος αποτελείται από δέκα εκατομμύρια νευρικά κύτταρα, το καθένα από τα οποία συνδέεται με περισσότερα από είκοσι πέντε χιλιάδες άλλα νευρικά κύτταρα.

Οι αστρονόμοι που έχουν δοσοληψίες με αστρονομικά νούμερα θα συγκλονιζόντουσαν από τον αριθμό των ενδοσυνδέσεων που προκύπτουν, γιατί ο αριθμός αυτός είναι μεγαλύτερος από την ανθρώπινη φαντασία. Αυτός ο εγκέφαλος που βρέθηκε μέσα στον άνθρωπο, αυτό το αγελαίο είδος της φύσης, ήταν το κλειδί για να βγει από το βασίλειο των ζώων και να γίνει, το κυριότερο είδος επί γης. Με τη Λογική, το Λόγο και την κατασκευή των εργαλείων, η αγέλη μεταμορφώθηκε σε ανθρώπινη ομάδα που βρήκε το πρώτο φυσικό καταφύγιο, τα Σπήλαια.

Γύρω, οι φοβεροί σεισμοί και οι εκρήξεις των βουνών, οι καταποντισμοί, οι τόσες μαζικές αρρώστιες, οι πλημμύρες και οι αφανισμοί δεν ήταν άλλο από σημάδια αόρατων όντων, που σε κάθε στιγμή επιβουλεύονταν την ανθρώπινη ύπαρξη. Στέκεται εκεί μόνος στα βάθη των λατρευτικών σπηλαίων μέσα σε υπερβατικές ομίχλες, μαγικούς κύκλους επικυρωμένους από την προγονική προμήτορα και αντιμετωπίζει τον τρόμο. Η ενθύμηση της εποχής που ο άνθρωπος ζούσε στο Αόρατο ενσωματωμένος στο σύμπαν ζει σε όλη την Ευρώπη, στις βραχογραφίες του Τασσιλί, στη Σαχάρα, στη μακρινή Αυστραλία, στις ινδιάνικες σπηλιές της Αμερικής, στο Κατακούζι της Ιαπωνίας, στην Ασία της Πότνιας των Θηρών.

Σπήλαιο Πετραλώνων

Στέκονται εκεί και περιμένουν μέσα στην υγρασία και το σκοτάδι οι εικόνες της Μεγάλης Θηλυκής Θεάς, της Κυρίας της Ζωής και του Θανάτου των ανθρώπων και των ζώων. Αφουγκράζονται και περιμένουν την ανθρώπινη παρουσία με σώματα βαριά, εγκυμονούντα. Ακουμπισμένες με την πλάτη στον υγρό βράχο με το κεφάλι ασχηματοποίητο και το πρόσωπο όμορφο με τόνα χέρι σηκωμένο μας χαιρετούν και μας ευλογούν με το κορμί τους ονειρευόμενο. Κι έρχονται οι κινήσεις, οι χοροί, οι κραυγές κι επικλήσεις από την Αφρική και την Ωκεανία, από αρχαϊκούς ελληνικούς θρήνους και προϊστορικά ιερατεία και σμίγουν στη σύγχρονη συνείδησή μας με τις Νέγρικες Μάσκες και την Ανατολή της αγριότητας και των μαργαριταριών.

Η μαγική τελετουργία είναι η μόνη παράδοση έκφρασης στην οποία δεν υπάρχει επέμβαση της Λογικής κι η έννοια της γνώσης μέσα από την εμπειρία απουσιάζει τελείως. Η ανάγλυφη θηλυκή Θεά που απεικονίζεται στα τοιχώματα του σπηλαίου στην περιοχή του ΛΩΣΕΛ στη Γαλλία, μπερδεύεται στα νήματα της σκέψης μας με τις παχύσαρκες περιφέρειές της, τα βαριά από το γάλα στήθη της, το τρυφερό αχνό προφίλ του άμορφου προσώπου της. Το αιδοίο φέρνει ίχνη κόκκινης ώχρας που συνδέεται με τις γονιμικές τελετουργίες της εξόδου του ανθρώπου από τον «Ιερό Κόλπο». Στο χέρι της κρατάει το κέρας ενός βίσονα και προσφέρει την αφθονία της Μητέρας Γης στους λατρευτές της.

Σώμα της μυστικής ζωής του πρωτόγονου ανθρώπου και του ανθρώπου του Λίθου, δέχεται τα ξόρκια του καθώς διαμορφώνει την αγαλματίδια πήλινη ή πέτρινη μορφή της. Μέσα σε αυτά τα μικρά γλυπτά διαφυλάττει τη στιγμή της ζωής του, τη στιγμή ανάμεσα στη γέννηση και στο θάνατο. Πλάθει με τον πηλό, την άμμο, τη σκόνη, το νερό και το δικό του χυμό της ζωής ένα πρόπλασμα. Με σιγανή φωνή στιχουργεί ρίμες σκοτεινές, μαγικές. Ξεπερνάει έτσι τη σύντομη, τη γεμάτη σκιές, φόβους και τρόμους ζωή του. Τη βγάζει από την αρχέγονη πηγή της και την παραδίδει με σεβασμό στη ΦΥΣΗ.

Την αφήνει να κείται πάνω στο μαύρο χώμα των σκοτεινών Σπηλαίων γυμνόστηθη, να επιδεικνύει τολμηρά το καρπερό της αιδοίο. Τόπος ιερός το Σπήλαιο λατρεύτηκε από την πρώτη ήδη εμφάνιση του Ανθρώπου. Ήταν η προστατευτική αγκαλιά της Μάνας Γης, αφού του επέτρεψαν να επιβιώσει προστατεύοντας τον από τα άγρια θηρία, τους παγετώνες, τις εχθρικές επιθέσεις. Όλοι οι αρχαίοι πολιτισμοί ένιωθαν τα σπήλαια, σαν κόλπο της γης και οι τελετουργίες που ασκούσαν σ΄αυτά συνδέθηκαν με μυήσεις, εξαγνισμούς, συνάντηση με τα προστατευτικά πνεύματα, μαντεία, προγονολατρεία.

Η σπηλαιολατρεία μας δείχνει ότι πολλά σπήλαια σε όλο τον κόσμο μέσα στα οποία βρέθηκαν λατρευτικά αντικείμενα, αγαλματίδια και ζωγραφιές, δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ ως κατοικίες, αφού βρίσκονται σε υπερβολικά δυσπρόσιτες τοποθεσίες και η προσέγγισή τους είναι πολύ ριψοκίνδυνη. Μέσα στα σκοτεινά τους σπλάχνα βρέθηκαν ταφές με κοχύλια κι ώχρα και ίχνη τελετουργιών που συνδέονται με την πίστη ότι από την ίδια πηγή που ξεπηδάει η ανθρώπινη ζωή ξεπηδάει και η ζωή των φυτών και των ζώων.

Στην πρωτογενή περίοδο της ανθρωπότητας, τη νηπιακή με την αγελαία ψυχολογία και την έλλειψη της κοινωνικότερα οργανωμένης συνείδησης, το άτομο ήταν οδυνηρά υποταγμένο στο Μύθο και τις προλήψεις. Μέσα στον απέραντο ιστορικό χωροχρόνο χιλιάδες χρόνια ονείρου και μαγείας κυλούν μέσα σε μια στιγμή κι αναδύεται στο φως ένα ολόκληρο έργο ανθρώπινης ζωής. Με αδιατάρακτη συνέπεια ο άνθρωπος, σκαλίζει, σκάβει, φτυαρίζει, γκρεμίζει, χτίζει, γεωργεί, πλάθει, ψήνει, κυοφορεί, γεννά, δημιουργεί.

Το όνειρο εκφεύγει των ορίων της ψυχής κι εξακτινώνεται στον έξω κόσμο. Δωρίζει τα νεαρά πάθη του, στη γλωσσική ηχορροή και τα χρώματα, στη μουσική, το χορό, τον πηλό και τη σμίλη. Μέσα από το χειμαρρώδες ρεύμα του Πολιτισμού ξεπροβάλουν θραύσματα από το μεγάλο της Εφέσου Ναό, το ζενίθ, της Ομηρικής αθωότητας, συγκολλημένα αλχημικά μυστικά πάνω σε πίνακες σμαραγδιού, κίονες σπασμένοι ελληνικών Ναών, χρυσά νομίσματα στα βάθη της Βακτριανής, χιτώνες Καρυάτιδων και κομματάκια αλάβαστρου από έναν Ασσυριακό Ταύρο της Ουρ, σκουλαρίκια χάλκινα μιας Κέλτισσας Δρυίδας, το μικρό ειδώλιο από ελεφαντοστού μιας Κνώσσιας Φιδοθεάς τοιχογραφίες από τύμβους Ετρούσκων, ένα μαχαίρι πέτρινο Αζτέκου ιερέα και ο βιβλικός ουρανός που πάνω του τρέχουν σύννεφα Κατακλυσμού.

Βρίσκει τροφή η φαντασία μπροστά από τις νεκρικές κάμαρες των Φαραώ, τους προϊστορικούς αμφορείς και τις υδρίες, τα βαβυλωνιακά τόξα της Πύλης της Ιστάρ, τα τεμένη των Ινδουιστών, τα τζαμιά του Ισλάμ και οι Πυραμίδες των Ίνκας. Είναι ένας ψίθυρος από γλώσσες Ατλάντειες, αρχαίων Πελασγών, Ρίζες Δραβιδικές του Ινδού Ποταμού, που λιώνουν όλες μαζί μέσα στο μεγάλο χωνευτήρι των ιερών Σπηλαίων.

Το υλικό του ονείρου των ανθρώπινων πολιτισμών τροφοδοτήθηκε από τα πρώτα χαραγμένα σχέδια και τις έγχρωμες ζωγραφισμένες απεικονίσεις των ζώων και του ανθρώπου στις βραχογραφίες σε όλη τη γη. Ακολουθεί μια ατέρμονη παρέλαση Τοτέμ, Μάγων, Πολεμιστών, Δαιμόνων, Δρακόντων. Ένα τεράστιο Κυκλώπειο Μάτι συνοδεύει την ανθρώπινη σκέψη με τον υπερβατικό του χαρακτήρα. Ξεδιπλώνεται αιμάσσουσα η απαρχή του πολιτισμού, διακλαδίζεται κι ο όγκος του έργου κυριαρχεί, κάλλος που δεν κολακεύει κανένα.

Σπήλαιο Κάψιας-Αρκαδία

Σιωπηλό κι εξ ολοκλήρου κλεισμένο στο λαβυρινθώδες βάθος των Σπηλαίων κείται μόνο. Ενσώματο του βράχου μας παραπέμπει στην εξάρτησή του από την ωμή, ακατέργαστη πέτρα. Η Μεγάλη Θεά ξεκίνησε στην ρέουσα φαντασία του προϊστορικού ανθρώπου από την εμβρυακή στρογγυλότητα του μεγάλου βότσαλου, πέρασε στα κομμάτια της παγωμένης μαύρης λάβας, τα απολιθώματα και τα θραύσματα βράχων για να σκαλιστεί μετά στην πέτρα, στο μάρμαρο, στο ξύλο και στο ελεφαντόδοντο.

Πλάστηκε στο μαλακό πηλό και πέρασε μέσα από το Λαβύρινθο της ανθρώπινης ψυχής. Εκεί μορφοποιήθηκε μέσα στο μυστικιστικό φρέαρ των ιδεών και των συναισθημάτων. Μέσα από σωρούς υλικών, αγέλες ιδεών, θραύσματα σχημάτων, η Εγκυμονούσα μορφή της σφυρηλάτησε και γέννησε τους Κούρους και τις Κόρες, τους κίονες, τις επικλινείς επιφάνειες, τους έλικες, τις σπείρες.

Τ΄ αποτυπώματα των χεριών έμειναν πάνω στο ξεραμένο πηλό των αγγείων και στα τοξοειδή μανιτάρια των Ιερών Φαλλών, ορθωμένα εν στύσει. Τα βαθουλώματα του αντίχειρα στις χαραγμένες πάνω στο τρυφερό υλικό του πηλού τομές των αιδοίων των Θεαινών. Αυτά τα φοβερά και καρπερά σύμβολα, τα περικυκλωμένα από τα κερασφόρα κεφάλια των Ταύρων και των Κριών, τους διπλούς πέλεκεις, τα φίδια, τα φεγγάρια, τους ήλιους και τ΄ αστέρια. Η θηλυκή Θεότητα είναι η Μάνα-Γη (ΓΗ-ΜΗΤΡΑ) αυτή που γεννά τα πάντα από το Ιερό της Αιδοίο και τρέφει τα πάντα. Ένας εγκωμιασμός της πανθεϊστικής ιδέας της Φύσης μας έρχεται από τα βάθη των σκοτεινών ιερών Σπηλαίων.

Εκεί στα βάθη του μυητικού προϊστορικού του ονείρου πλησιάζει την άβυσσο της έμβιας ύπαρξης και βλέπει την ιδιότροπη αντιφατικότητα της γήινης πραγματικότητας. Μέσα στον Ναό της Φύσης, στα Σπήλαια των Νυμφών και στα μυστηριώδη άντρα των Νηρηίδων, μες΄ από Λαβύρινθους και κατακόμβες ως πρωτόγονη Ιέρεια που τηρεί το τυπικό, το λατρευτικό μέρος μιας θυσίας, ως Ηγεμονίς των Σπηλαίων, ως Άνασσα των Ουρανών και ως πετρωθείσα Αφροδίτη, αλλάζω και πλουταίνω.