«Όποιος μελετάει τα τωρινά και τα περασμένα βλέπει αμέσως ότι σ” όλες τις πολιτείες
και σ” όλους τους λαούς βλογιούνται οι ίδιες λαχτάρες κι οι ίδιες διαθέσεις,
τέτοιες που σταθήκανε πάντα»
Μακιαβέλι
Γράφει ο Ερανιστής
Το πρώτο εξάμηνο του 1508, ο Μακιαβέλι, ως μέλος διπλωματικής
αποστολής, επισκέφτηκε βιαστικά ένα μέρος της Νότιας Γερμανίας· μέσω της
Γενεύης και τη Κωνσταντίας διέσχισε την Ελβετία, πέρασε μόνο από το
Τυρόλο κι έφτασε μέχρι το Ίνσμπουργκ· δεν είδε δηλαδή καθόλου τις
πλούσιες γερμανικές πόλεις της Χανσεατικής Ένωσης, δηλαδή την ένωση των
γερμανικών κατά βάσιν πόλεων της Βαλτικής και της Βόρειας Θάλασσας (
Γερμανική Χάνσα).
Ωστόσο, έχοντας προφανώς κι άλλη πληροφόρηση εκτός από την προσωπική
παρατήρηση, οι επισημάνσεις του για τα βασικά χαρακτηριστικά της
γερμανικής αυτοκρατορίας είναι σωστές.

Κύριες εμπορικές αρτηρίες της Χανσεατικής ένωσης
Ο πρακτικός προσανατολισμός της μακιαβελικής σκέψης και η δυνατότητα
της πρόβλεψης συνδέονται οπωσδήποτε με την ανάπτυξη της ιταλικής
διπλωματίας και τις υπηρεσιακές ανάγκες όλο και περισσότερων κρατικών
αξιωματούχων και υπαλλήλων. (Ο ίδιος ο Μ. για ένα διάστημα είχε εργαστεί
ως γραμματέας τη φλωρεντινής δημοκρατίας, κάτι, ας πούμε, σαν σημερινός
γενικός γραμματέας του υπουργείου εξωτερικών). Και η τελευταία
λεπτομέρεια μπορεί να είναι χρήσιμη και καθοριστική, για όποιον
σχεδιάζει την λεγόμενη εξωτερική πολιτική ενός κράτους. Στα κείμενα του
Μακιαβέλι, ιδιαίτερα στις διπλωματικές εκθέσεις και την αλληλογραφία
του, καταγράφονται λεπτομερώς σχεδόν τα πάντα, όσα μπορούσαν να
επηρεάσουν την άσκηση της πολιτικής, με συγκεκριμένους κάθε φορά
στόχους. Στην «Εικόνα των γερμανικών πραγμάτων» διαβάζουμε:
«Το πιο σπουδαίο πράγμα για έναν πρεσβευτή που βρίσκεται στο
εξωτερικό για λογαριασμό ενός ηγεμόνα ή μιας δημοκρατίας είναι να
μαντέψει καλά τη μελλοντική κατάσταση, τόσο στα διπλωματικά πράγματα όσο
και στις πράξεις· γιατί όποιος μαντεύει φρόνιμα και δίνει να καταλάβει
καλά ο ανώτερος του είναι αιτία για να μπορεί ο ανώτερος του να
πολιτεύεται καλά στις υποθέσεις του και να παίρνει τα μέτρα του
έγκαιρα.»