Μια αναπαράσταση των Βαλκανικών Πολέμων

Οι αρχηγοί των Βαλκανικών κρατών σε καρτ ποστάλ της εποχής

της Ελίνας Γαληνού
Σπάνιο φωτογραφικό υλικό, ιστορικά κειμήλια και λάφυρα, μεγάλες μπάνες από άγνωστες κάρτ-ποστάλ που αναπαριστούν πεσόντες των πολέμων 1912-13, στέκονται μπροστά στο συγκινημένο κοινό, για να αφηγηθούν δοξασμένες ημέρες και πονεμένες στιγμές από τους Βαλκανικούς πολέμους.
Μια συνοπτική και βιωματική διήγηση από ένα κομμάτι της Νεώτερης Ιστορίας μας, στην αυγή του 20ου αιώνα, που σηματοδότησε την διεύρυνση των ελληνικών συνόρων και το κλείσιμο των λογαριασμών με προαιώνιους κατακτητές γειτονικών χωρών, ξεδιπλώνεται στην Αθήνα. Από τα αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών "Ελευθέριος Βενιζέλος", από ιδιωτικές συλλογές, από τη φωτοθήκη του Αγίου Ορους και φωτογραφικό υλικό προερχόμενο από τρία άλμπουμ του φωτογράφου Ρωμαίδη, δημιουργήθηκε μια άρτια αναπαράσταση των εθνικών αγώνων 1912-13.
Πριν ξεσπάσει η σύγκρουση στα Βαλκάνια, η Ελλάδα ζούσε μια καλή εποχή, αν και ο Μακεδονικός Αγώνας είχε ουσιαστικά ξεκινήσει και ο θάνατος του Παύλου Μελά πριν από χρόνια, είχε πυροδοτήσει θερμά πατριωτικά αισθήματα στον ελληνικό λαό. Η έκθεση μας δείχνει φωτογραφικό υλικό που πιστοποιεί την προ Βαλκανικών πολέμων αναπτυξιακή περίοδο της χώρας, όπου οι εμπορικές δραστηριότητες ανθούσαν και τα βιομηχανικά είδη προσέφεραν μεγαλύτερες τεχνικές δυνατότητες. Είχε προηγηθεί η επανάσταση στο Γουδί το 1909 που έθετε τις βάσεις για ριζικές αλλαγές στο καθεστώς του στρατεύματος και των προαγωγών. Γενικά η χώρα το καλοκαίρι του 1912, σε συμμαχία με την Σερβία και Βουλγαρία, ήταν έτοιμη για την εκστρατεία εκδίωξης του τουρκικού στοιχείου από την Μακεδονία.
Η μορφή του Βενιζέλου, κυριαρχεί παντού, καθ΄όλη την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων και κατά συνέπεια, στην αναπαράστασή τους. Οι φωτογραφίες της έκθεσης μας ξεναγούν σε διάφορες στιγμές της εποχής εκείνης. Στα μέρη όπου γίνονταν οι εκπαιδεύσεις και ασκήσεις του στρατού, στα όπλα που χρησιμοποιούσαν, στο πιστόλι του ίδιου του Βενιζέλου που κρατούσε στη Θέρισσο, ή στις σκαλιστές πόρπες με την μορφή του. Μας παραπέμπουν στους Ελληνες μετανάστες της Αμερικής που επέστρεψαν στην Ελλάδα εθελοντικά για να πολεμήσουν, στους νεκρούς των μαχών, στην είσοδο των πριγκίπων στη Θεσσαλονίκη κατά την ημέρα που ξανάγινε δική μας, και στους μοναχούς του Αγίου Ορους, φωτίζοντας μια άγνωστη πλευρά για την πατριωτική τους δράση τότε. Μας θυμίζει τη διεξαγωγή της μάχης στο Μπιζάνι και την αντίστοιχη νίκη του ελληνικού στρατού. Διάφορες λεπτομέρειες των φωτογραφιών, παραθέτουν πληροφορίες για πρωτοφανή στοιχεία αμυντικού υλικού στις πολεμικές επιχειρήσεις, ή τεχνολογικού εξοπλισμού που δοκιμάστηκε για πρώτη φορά στους Βαλκανικούς πολέμους, όπως ο τηλέγραφος. Εικόνες από την περίθαλψη των τραυματιών, από τούρκους αιχμαλώτους ή αμάχους, από την παρουσία των πρώτων αεροπόρων, όπως και προσωπικές στιγμές στρατιωτών κατά την ώρα που αποχαιρετούσαν τις οικογένειές τους, συμπληρώνουν την αφήγηση. Οι φωτογραφίες με τις σημειώσεις για τους πεσόντες στις μάχες του Μπιζανίου, των Πέντε Πηγαδιών ή του Σαρανταπόρου, εκτός από την πρόκληση συγκίνησης και στον πλέον ανυποψίαστο επισκέπτη, υπογραμμίζουν μια αλήθεια. Οτι τα σύνορα της Ελλάδας, είναι πληρωμένα με το αίμα των προγόνων μας και ότι δεν μας τα χάρισε κανένας...Οι φωτογραφημένες μορφές των αγνώστων ηρώων που έφυγαν μια μέρα χαμογελαστοί από τα σπίτια τους για να τρέξουν στον υπέρ πατρίδας αγώνα, μας ψιθυρίζουν να μην ξεχάσουμε ποτέ τον ρόλο που έπαιξε το ανθρώπινο δυναμικό μας στους πολέμους...
Οι Βαλκανικοί πόλεμοι ενδεχομένως να είναι γνωστοί ως ιστορικό γεγονός από την διατιθέμενη ιστορική βιβλιογραφία. Ομως η αναπαράστασή τους με άγνωστα ως τώρα ντοκουμέντα που ως προτινος βρίσκονταν διασκορπισμένα και αθέατα, συνιστά μια ουσιαστική συμπλήρωση των γνώσεών μας για μια εποχή τόσο σημαντική και καίρια στην ιστορική μας παρουσία στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη. Η έκθεση εγκαινιάστηκε στις 10 Δεκεμβρίου και θα διαρκέσει ως τις 13 Φεβρουαρίου.