ΙΝΔΙΑ: Η Μουσική στο πέρασμα των αιώνων

Επιμελείται-γράφει

ο μουσικός Χρήστος Δημ. Γεωργακόπουλος

Ο Ταζ Μαπούρ έριξε ένα ξύλο στη φωτιά. Το βλέμμα του στράφηκε προς τα ανατολικά. Ζέστανε για λίγο στις παλάμες του το φλάουτο… το έφερε στα χείλη του...7 νότες αντάμωσαν τον ήλιο που ανέτειλε πάνω από τα υψώματα της γης...η μουσική κλίμακα ενώθηκε με τον αέρα... έγινε ύμνος, μελωδικό θυμίαμα σταλμένο στον θεό Σίβα. Ο Ταζ είχε πάρει την απόφαση να φύγει, να ξεσπιτωθεί. Να αφήσει την Ηarrapa, την πόλη που γεννήθηκε και να πάει νοτιότερα. Αιτία οι Άρειοι που από τον καιρό που εγκαταστάθηκαν στον τόπο του, είχαν επιβάλλει τα δικά τους έθιμα...μαύρες μέρες...ιρίδιζε ο κίνδυνος στα μάτια...στο χώμα, παντού.

Τυπικά, εκούσια κυνηγημένος...ουσιαστικά αχθοφόρος πνεύματος...σπόρος της Παλαιάς Γνώσης...αναζητητής του «ιδανικού» περιβάλλοντος, θα τρυπούσε το «τσόφλι» του στον Νότο. Διασώζοντας την αξιοπρέπεια του και ταυτόχρονα την μουσική παράδοση, μοναδική κληρονομιά από πατέρα σε γιό .

Η φωτιά σβήστηκε, κρέμασε το φλάουτο και την βίνα στους ώμους και ξεκίνησε....του φάνηκε πως  ο ουρανός χαμογελούσε.

Βίσνα

Γύρω στην 3^η χιλ. π.Χ. αναπτύχθηκε στις Β. Δ. Ινδίες ένας αρχαίος πολιτισμός που είχε αποδεδειγμένα σχέσεις με τη Μεσοποταμία και την Αίγυπτο. Για τη μουσική αυτής της πρώιμης περιόδου υπάρχουν μόνο υποθέσεις. Γύρω στο 1500 π.Χ. εποίκησαν την περιοχή οι Άρειοι, που αποτέλεσαν την αριστοκρατία στο νέο κοινωνικό σύστημα των τάξεων. Η μουσική τους ήταν συγγενική με τη δυτική και ιδιαίτερα με την ελληνική και συνδέθηκε στενά με τη νέα επικρατούσα βεδική λατρεία (θεός Βράχμα). Ο μυθικός συγγραφέας Bharata συνέθεσε φωνητική μουσική αφιερωμένη στο θεό Βράχμα, εμπνευσμένη από τα 4 βεδικά βιβλία. Η κοσμική μουσική, δηλαδή, κυρίως η ερωτική λυρική και η οργανική, αντιπαρατίθεται στη λατρεία του Βράχμα, με τη λατρεία του ιθαγενούς, μη Αρείου, θεού Σίβα. Αλλά και στις μεταγενέστερες πηγές των γραφών των Maranga και Dattila (1^ος αι. μ.Χ.) γίνεται διάκριση μεταξύ της βεδικής λατρευτικής και της αφιερωμένης στο θεό Σίβα μουσικής, που παιζόταν στην Αυλή ως καλλιτεχνική και ψυχαγωγική.

Φλάουτο

Το τονικό σύστημα είναι τροπικό. Για πρώτη φορά εμφανίζεται στη μουσική διδασκαλία του Bharata. Βασίζεται σε μια κλίμακα με 7 βαθμίδες, όπου η απόσταση των φθόγγων μετριέται με σρούτις. Μια οκτάβα περιέχει 22 σρούτις. Ένα σρούτι είναι κατά τι μεγαλύτερο από ένα τέταρτο του τόνου. Ως μέτρο δεν χρησιμοποιείται ένα μαθηματικό σύστημα, όπως συμβαίνει στους αρχαίους Έλληνες, αλλά η ακοή. Η κλίμακα (γκράμα) συνδυάζει διαδοχικά 3 μεγέθη διαστημάτων (αρχικά τα σρούτις όπως και τα ελληνικά διαστήματα ταξινομούνταν προς τα κάτω) : 2 σρούτις ή περίπου ένα ημιτόνιο, 3 σρούτις ή ένας μικρός τόνος, 4 σρούτις ή ένας μεγάλος τόνος.

Τα όργανα στην παλαιά ινδική μουσική συνοδεύουν το τραγούδι. Το φλάουτο  και τα τύμπανα θεωρούνται ινδικής προέλευσης, η βίνα προέρχεται από την αιγυπτιακή τοξοειδή άρπα, όπως η ταμπούρα (περσ. ταμπουράς) ή το διπλό shannai (αραβ. διπλός ζουρνάς). Τα ινδικά όργανα υπέστησαν μεν κάποια εξέλιξη, παραμένουν όμως κοντά στα αρχαία τους πρότυπα.

Shannai-ζουρνάς

 ... «7 χρόνια», απάντησε ο Ταζ ...«Είσαστε τόσο καιρό στα μέρη μας»; διερωτήθηκε στοχαστικά ο Ράτζες Μπαβάνα εξαίρετος άρχοντας της πόλης στην οποία από καιρό ζούσε και δημιουργούσε ο Ταζ.

«Ευχαριστημένος από την πορεία της μουσικής σχολής που διευθύνετε»; Ξαναρώτησε ο Ράτζες.

Πήρε την απάντηση από την λάμψη των ματιών του συνομιλητή του. «Όλα στον καιρό τους...τίποτα παράκαιρο» απάντησε ο Ταζ... «Τίποτα παράκαιρο και αμφισβητήσιμο» σκέφτηκε ο Ράτζες.

«Έχει καλώς, το φως του Σίβα να σε σκεπάζει πάντα» συμπλήρωσε ο Ράτζες και αποχαιρέτησε τον Ταζ Μαπούρ. Ο ήλιος που βασίλευε, έντυσε με πορφύρα την απομάκρυνση των δύο αντρών... Η νύκτα θα τους έφερνε αντιμέτωπους με την περισυλλογή...με την καταμέτρηση των πόθων...με την χαρά των ευλογημένων επιλογών της προηγούμενης μέρας ...το Χθες βλάστησε σαν κρίνο...υλοποιήθηκε το Άπειρο και γέννησε κλαδιά...ανθοφόρετα κλαδιά, ευωδιάζοντα Μεγαλείο.

Τάμπλα

Η λατρευτική βεδική μουσική είναι μονοφωνική, οι μελωδίες της βασίζονται σε ορισμένους τρόπους που για πρώτη φορά παρουσίασε ο Bharata, οι οποίοι όμως προέρχονται από πολύ παλαιότερες τροπικές πρακτικές. Ο ρυθμός είναι επίσης τροπικός. Η βεδική μουσική περιοριζόταν σε τρεις αξίες: ελαφρά, βαρεία, μακρά δηλαδή με 1, 2 και 3 χρόνους, στις οποίες η μουσική deshi προσθέτει ακόμα 2 αξίες ( ½ και ¼ ). Δίσημα ή τρίσημα μέτρα σχηματίζουν επαναλαμβανόμενους συνδυασμούς των 2 εως 4 μέτρων ( talas ). Με την παράλληλη χρήση διαφορετικών ρυθμών προκύπτει μια χαρακτηριστική της ινδικής μουσικής πολυρρυθμία. Δεξί και αριστερό χέρι κτυπούν στο κρουστό το βασικό και τον αντιθετικό ρυθμό, ενώ η μελωδία σχηματίζει ένα τρίτο επίπεδο.

Η σημαντικότερη κλίμακα ξεκινά από τον τόνο Sa . Αυτή η Sa-grama με τις θέσεις των ημιτονίων και τη μικρή Τρίτη, αντιστοιχεί με τον τρόπο του Ρε, δηλαδή τον αρχαίο ελληνικό Φρύγιο και τον μεσαιωνικό Δώριο τρόπο. Η δεύτερη βασική κλίμακα είναι αυτή που ξεκινά από Ma, η Ma-grama που αντιστοιχεί στον τρόπο του Σολ με μεγάλη τρίτη.

Ταμπουράς

Τον 14 αι. με τον εξισλαμισμό της Β. Ινδίας, έσβησε η βεδική λατρευτική μουσική. Οι παλαιές παραδόσεις εξακολουθούν να διατηρούνται μόνο στο Νότο. Γύρω στο 1500 μ.Χ. η λατρευτική μουσική και τα σανσκριτικά έγιναν υπόθεση μιας εκλεπτυσμένης, υψηλής μόρφωσης τάξης, η οποία μέχρι σήμερα προσπαθεί να τα διατηρήσει ζωντανά.

Βιβλιογραφία :

« Άτλας της μουσικής», Ulrich  Mihels

« Ηistorical development of Indian music», David Courtney

«Η Μουσική μέσα από την ιστορία της», Βασιλειάδης-Γλύνια-Κανάρης-Φραγκούλη.