Ετικέτες

Σάββατο 5 Ιουλίου 2014

Δ. Μαρωνίτης: Η «οδύσσεια» της μετάφρασης του Ομήρου



Κάθε εμφάνιση του διακεκριμένου Ομηριστή Δημήτρη Μαρωνίτη είναι ένα γεγονός στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Το ίδιο συνέβη πριν από μέρες και στην εμφάνιση του ακάματου αυτού μεταφραστή αρχαίων κειμένων στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Πάτρας, όπου μίλησε για την "Ιλιάδα", μαγεύοντας με την ανάλυσή του για πολλοστή φορά το πυκνό ακροατήριο απλών και επώνυμων Πατρινών πολιτών αλλά και συγγραφέων. Αφορμή στάθηκε το έργο "Ιλιάδα" του Ομήρου που ανέβασε ο Στάθης Λιβαθηνός, στηριζόμενος στη μετάφραση του κ. Μαρωνίτη. Η χημεία της συνεργασίας είχε θετικά αποτελέσματα μάλιστα, αν κρίνουμε από το μπιζάρισμα στο τέλος της παράστασης, (Ρωμαϊκό Ωδείο), την οποία πρώτιστα "έκλεψε" ο γνωστός Πανεπιστημιακός δάσκαλος. "Τελείωσε ο Μαρωνίτης είναι μοναδικός στις μεταφράσεις του στα αρχαία ελληνικά κείμενα. Είναι μεγάλο όφελος να βλέπεις αυτό τον εργάτη του λόγου στα 85 του χρόνια να συμπάσχει με τους ηθοποιούς και να συγκινείται που βρίσκεται στο αρχαίο μνημείο", τόνισε για το TVXS o Πατρινός ιστορικός Βασ. Λάζαρης.

Τον κ. Μαρωνίτη συναντήσαμε τρεις ώρες πριν την παρουσίαση του έπους, στο ΡωμαΪκό Ωδείο και μιλήσαμε μαζί του (σε ένα από τα πιο κεντρικά καφέ της πόλης στην Αγίου Νικολάου) για τους δεσμούς του με την Πάτρα για τον Ακαδημαϊκό Λίνο Πολίτη, για "το Διεθνές Φεστιβάλ της πόλης που άλλαξε το 1986 τον πολιτιστικό χάρτη, χάρη στο Θάνο Μικρούτσικο, που το ξεκίνησε". Ο γνωστός Πανεπιστημιακός δάσκαλος αναφέρθηκε κατά κύριο λόγο στην "οδύσσεια" της μετάφρασης των Ομηρικών Επών. Στο τέλος της μικρής αυτής συνέντευξης, έδωσε έμφαση στην "Ιλιάδα" που είχε μεγάλη απήχηση, χάρη στη δουλειά αλλά και στο ταλέντο του διακεκριμένου σκηνοθέτη Στάθη Λιβαθηνού, με τον οποίο ο Δημ. Μαρωνίτης είχε πολύ θετική συνεργασία για το συγκεκριμένο έπος, που διήρκεσε περισσότερο από δύο χρόνια μέχρι την φετεινή παράσταση που θα περιοδεύσει με καλούς οιωνούς, όπως πιστεύει.Συνέντευξη στην Χρυσή Κοσμάτου
Ερώτ.:Χαρά και τιμή η παρουσία σας κάθε φορά που είστε μαζί μας κ. Μαρωνίτη...
Δ.Μ: Η δική μου τιμή και συγκίνηση είναι ίδια και μεγαλύτερη χωρίς αμφιβολία. Η Πάτρα είναι μία πόλη που μού άρεσε από την πρώτη φορά που ήρθα, από τα μέσα της δεκαετίας του 1950. Τότε που επισκέφθηκα για πρώτη φορά, με ξεναγό τον Πανεπιστημιακό δάσκαλο και νεο-ελληνιστή Λίνο Πολίτη, που με αγαπούσε και τον αγαπούσα από τα φοιτητικά μου χρόνια στο Πανεπιστήμιο - στη γενέτειρά μου την Θεσσαλονίκη. Νομίζω ότι ήταν μισοΠατρινός ο Πολίτης και όταν κατεβήκαμε για πρώτη φορά με είχε από κοντά και με περιήγαγε στα αξιοθέατα των Πατρών. Τότε εντύπωση ιδιαίτερη μού είχε κάνει το Αρχαιολογικό Μουσείο το παλιό, το οποίο ήταν καταπληκτικό και είχε πολύ ωραία και σπάνια ευρήματα.
Ερώτ. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 και μετά έχετε βρεθεί πολλές φορές στην πόλη του Πατρέα και πριν από λίγο καιρό βρεθήκατε στο βιβλιοπωλείο "Πολύεδρο", όπου έγινε αφιέρωμα για την προσφορά σας στα Γράμματα.
Δ.Μ.: Ναι, ωστόσο ο δεύτερος κομβικός μου σταθμός στην Πάτρα ήταν το 1989, όταν με κάλεσε ο τότε καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας - ο Θάνος Μικρούτσικος, ο οποίος επέμεινε να ετοιμάσω μία ραψωδία της "Οδύσσειας" για να την παρουσιάσουμε υπό μορφήν ανάγνωσης - του Θεατρικού Αναλογίου - στο θέατρο του Κάστρου. Τότε είχα εκφράσει επιφυλάξεις για την δυσκολία του εγχειρήματος στο Θάνο, ο ίδιος όμως τελικά  μού τις έκαμψε και παρουσιάσαμε την Ε΄Ραψωδία της ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ, χάρη στην συμβολή της γνωστής ηθοποιού Μάγιας Λυμπεροπούλου με την οποία κάναμε ένα καταπληκτικό ντουέτο.
Ερώτ.: Η παράσταση τότε έκανε μεγάλη επιτυχία και μαγνητοσκοπήθηκε από την ΕΡΤ.
Δ.Μ.: ΄Οντως η επιτυχία ήταν μεγάλη όπως και το όλο μεταφραστικό έργο για την "ΟΔΥΣΣΕΙΑ", που κράτησε γύρω στα έντεκα (11) χρόνια και ολοκληρώθηκε το 2001. Η δεύτερη περιπέτεια ήταν η μετάφραση του έργου του Ομήρου "ΙΛΙΑΔΑ", για την οποία μπορούμε να μιλήσουμε αργότερα.
Θέλω να επισημάνω ότι σε όλο το χρονικό διάστημα, που ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν υπουργός Πολιτισμού η συμπαράσταση που είχα ήταν έμπρακτα τόσο βοηθητική και παρακινητική στο μεταφραστικό μου έργο. Είναι γνωστό ότι οι μεταφράσεις των έργων "Οδυσσεια" και "Ιλιάδα" δεν είναι μία απλή υπόθεση. ΄Επειτα ο Μικρούτσικος άλλαξε τον πολιτιστικό χάρτη της γενέτειράς του της Πάτρας το 1986, με την δημιουργία του Διεθνούς Φεστιβάλ, όπως καλά γνωρίζετε.
Ερώτ.: Με το Θέατρο Τέχνης και τον Γιώργο  Λαζάνη συνεργαστήκατε στις αρχές του 2000 και τότε έμαθα ότι ξανασυναντηθήκατε με τον Θάνο Μικρούτσικο;
Δ.Μ.: Οταν ο Λαζάνης ήθελε - αρχές της δεκαετίας του 2000 - μία μετάφραση του έργου του Σοφοκλή "Οιδίπους επί Κολωνώ",  είχε  την αρχική σκέψη να γράψει την μουσική της παράστασης ο Θάνος Μικρούτσικος. Ωστόσο η συνεργασία αυτή ματαιώθηκε, δε γνωρίζω όμως για ποιούς λόγους.
Ερωτ.: Εχετε αναφέρει ότι οι μεταφράσεις είναι κομμάτι της ζωής σας καθώς επίσης και ότι η μεγάλη σας αγάπη ήταν η προσέγγιση του έργου του Ηροδότου, σε συνέντευξή σας εδώ και χρόνια.
Δ. Μ.: Η αλήθεια είναι ότι ο καημός μου γενικότερα είναι μεγάλος, αρχίζοντας από τον Ηρόδοτο. Μάλιστα πιστεύω ότι ο τρόπος με τον οποίο έχω μεταφράσει το έργο του Ηροδότου ήταν ιδιαίτερος και έχει αποσπάσει βραβεία στο εξωτερικό. Υπάρχει το έργο αυτό στις εκδόσεις ΄Αγρα.
Ερωτ.: Νομίζω ότι οι επόμενες γενεές θα σας αποκαλούν έναν από τους πιο γνωστούς Ομηριστές που αναγέννησαν τα΄Επη "Οδύσσεια" και "Ιλιάδα". Αυτό σχολιαζόταν άλλωστε στη Δημοτική ΒΙβλιοθήκη, όπου δώσατε διάλεξη, ειδικότερα δε σχολιάστηκε από τον Πατρινό ιστορικό Β. Λάζαρη.
Δ. Μ.: Μάλλον. Πρέπει πάντως να ξέρετε ότι και στη μετάφραση των Ομηρικών Επών έπαιξε σημαντικό ρόλο ο Λίνος ο Πολίτης, ο οποίος μού έλεγε ότι δεν τον θέλγουν οι μεταφράσεις του Καζαντζάκη και του Κακριδή πάρα πολύ. Κοινώς δεν του άρεσαν γενικότερα οι παραδοσιακές μεταφράσεις των Ομηρικών Επών. Το ζητούμενο ήταν οι νεωτερικές μεταφράσεις, όσο ήταν πρέπον, να εναρμονιστούν με τον σύγχρονο κώδικα τον ποιητικό και όχι τον αναδρομικό, τον αρχαϊζοντα. Το πείραμα τότε για μένα ήταν αρκετά δύσκολο.
Ερώτ.: Τελικά επιλέξατε τον ελεύθερο στίχο;
Δ.Μ.:΄Οντως, επέλεξα τον ελεύθερο στιχο. Επίσης είπα "όχι" στην ψευδο-μουσική απόδοση του κειμένου, στοχεύοντας σε μία απόδοση που ανασύρεται μέσα από τον αρχαίο λόγο και την ανάσα του, την εισπνοή και εκπνοή του. Προσπάθησα να εισαγάγω επίσης μία πιο μοντέρνα σύνταξη και λεξιλόγιο.
Ερώτ.: Τα Ομηρικά Έπη έχετε χαρακτηρίσει έργα προδρομικά. Γιατί;
Δ.Μ.: Ναι τόσο η "Οδύσσεια" όσο και η "Ιλιάδα" είναι έργα προδρομικού και όχι παραδοσιακού χαρακτήρα, το επανατονίζω. Εδώ τίθεται και το θέμα της Αρχαίας Λογοτεχνίας, η οποία αντιμετωπίστηκε και ως Δράμα και ως ΄Επος ακόμα και ως Λυρική Ποίηση, σε ένα μοντέλο παραδοσιακό περισσότερο και όχι μοντέρνο. Πιστεύω ότι το στοίχημά μου πέτυχε ειδικά στην "Οδύσσεια".  Η αποδοχή ήταν μεγάλη. Τα πράγματα δυσκόλεψαν όταν πέρασα στην "Ιλιάδα" από το 2001 και μετά.
Ερώτ.: Γιατί δυσκόλεψαν και ποιές οι διαφορές ανάμεσα στα δύο΄Επη;
Δ.Μ.: Είναι δύο διαφορετικές μεταφράσεις. Αυτό προσπάθησα να φανεί στα κείμενα και τελικά δικαιώθηκα. Πρέπει να σημειώσω ότι από το 2001 επί εξήμιση - επτά (6,5-7) χρόνια για την "Ιλιάδα" δεν εργαζόμουν μόνο την ημέρα αλλά και την νύχτα για να μην πώ ότι και μες στον ύπνο μου το μυαλό δούλευε και έλυνε προβλήματα για την μετάφραση του κειμένου. Αισθάνομαι ότι ολοκληρώθηκε κάτι σωστό.
Ερώτ.: Μιλήστε μας και το έργο του Σοφοκλή "ΑΙΑΣ", στο οποίο παρεπιπτόντως αναφερθήκατε στη Δημοτ. Βιβλιοθήκη.
Δ. Μ.: Είναι μία από τις καλύτερες μεταφράσεις που έχω κάνει  (εκτός των Ομηρικών Επών). Το έργο εκδόθηκε από το Μορφωτικό ΄Ιδρυμα της Εθνικής Τραπέζης. Πάντως τώρα με παρότρυνση φίλων και γνωστών από το Βερολίνο καταπιάνομαι με την "Αντιγόνη". Το έργο αυτό του Σοφοκλή πάντα με εξιτάριζε, από τον καιρό που ήμουν μαθητής.
Ερώτ.: Πού εστιάζετε, σε σχέση με αυτή την τραγωδία στον θρησκευτικό και πολιτικό κώδικα, όπως διδασκόμαστε;
Δ.Μ.: Είμαι στα μισά της μετάφρασης του κειμένου το οποίο "βασανίζω" απερίγραπτα. Πέρα από τον θρησκευτικό και πολιτικό κώδικα, εστιάζω στο νόημα της τραγωδίας αυτής, που για μένα προσωπικά καταλήγω ότι βρίσκεται στον αγώνα της ηρωϊδας, που αφού πέρασε τα πάνδεινα από τα πάθη των Λαβδακιδών, φθάνει σε ένα σημείο που επιθυμεί να κατοχυρώσει την ερημιά της απέναντι σε εχθρούς και φίλους. Πρώτα σπρώχνει μακρυά την Ισμήνη και αργότερα τον Κρέοντα και τον Αίμονα. Παράλληλα παρασύρει και την μητέρα του Αίμονα την Ευρυδίκη. Θέλει πάσει θυσία να μην κάνει κανένα σκόντο στη βαθύτατη μοναξιά της, πριν από το τέλος της.
Ερώτ.: Να καταλήξουμε με την "Ιλιάδα". Είστε ικανοποιημένος από την συνεργασία σας με τον κ. Λιβαθηνό;
Δ.Μ.: Απολύτως. Η σκηνοθεσία πέτυχε εξαιρετικά αλλά και τα παιδιά - οι ηθοποιοί μπήκαν απολύτως μέσα στο σύστημα λόγου (μεταφραστικού και ποιητικού).  Οι πρόβες ξεκίνησαν από το 2012 για σκεφθείτε τί κόπος! Η μετάφρασή μου στην "Ιλιάδα" είναι ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον μείγμα λόγου, νομίζω.
Το λέω ευθαρσώς, νιώθω ευγνωμοσύνη στο Λιβαθηνό για την δουλειά που έκανε, για την ανάδειξη του κειμένου αλλά  και απέραντη ευγνωμοσύνη στους ηθοποιούς νεώτερους και ωριμότερους.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου