“Ξεθάβουμε” μία άγνωστη ιστορία που δεν διδάσκεται στα σχολεία… Ποιοι κατέστρεψαν και ρήμαξαν πριν έρθουν οι Οθωμανοί;
Στις αρχές του 14ου αιώνα ο Ελλαδικός χώρος ήταν κατακερματισμένος ανάμεσα σε κτήσεις που ανήκαν στον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ανδρόνικο ΙΙ Παλαιολόγο
και σε Φράγκους φεουδάρχες κληρονόμους των Σταυροφόρων που άλωσαν την Κωνσταντινούπολη το 1204. Ο Αυτοκράτορας είχε υπό τον έλεγχο του την Μακεδονία, την Θράκη, τον Μυστρά, την Κωνσταντινούπολη και μια στενή λωρίδα γης στην Μικρά Ασία που εφαπτόταν στην Βασιλεύουσα. Ο υπόλοιπος χώρος (Θεσσαλία, Θήβα, Ανδραβίδα, Αθήνα, Πάτρα, Κόρινθος, νησιά του Αιγαίου, Ναύπακτος) βρίσκονταν υπό τον έλεγχο Φράγκων φεουδαρχών που συγγένευαν με ισχυρούς βασιλικούς οίκους της Ευρώπης. Οι περιοχές αυτές ήταν κατάσπαρτες από ισχυρά κάστρα που σταθεροποιούσαν την εξουσία των κατά τόπους βαρόνων και μικρότερων μικρότερων ευγενών, εις βάρος του ντόπιου αγροτικού πληθυσμού.Εκείνη την εποχή εμφανίστηκε για τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ανδρόνικο ο σημαντικός κίνδυνος των Οθωμανών Τούρκων. Ο βυζαντινός στρατός είχε αποδιοργανωθεί πλήρως λόγω έλλειψης χρημάτων ικανών στρατηγών και απωλειών από τους πολέμους με τους Φράγκους, είχε χάσει κατά μεγάλο μέρος το ηθικό και την αλκή του και έτσι οι πλέον αξιόπιστες βυζαντινές στρατιωτικές μονάδες ήταν Αλανοί και Μουσουλμάνοι μισθοφόροι. Έτσι ο Ανδρόνικος μοιραία στράφηκε στην Δύση για να βρει ισχυρότερους συμμάχους.
 |
| Καταλανοί στρατιώτες |
από την εποχή των επιθέσεων τους κατά των Μωαμεθανών της Ισπανίας), βρέθηκαν χωρίς εργοδότη. Μετά από συνεννοήσεις ο Ανδρόνικος τους έπεισε να συμμαχήσουν μαζί του τάζοντας υψηλές αποδοχές και αξιώματα. Έτσι το 1302 ο Ντε Φλορ μαζί με 5.000 ακόμη Καταλανούς επιβιβάζονται σε 36 πολεμικές γαλέρες και πηγαίνουν στην Κωνσταντινούπολη όπου γίνονται δεκτοί με μεγάλες τιμές από τον Αυτοκράτορα.
Το 1303 εγκαθίστανται στο Κύζικο Μ. Ασίας και στα επόμενα δύο χρόνια συντρίβουν σε συνεχείς πολεμικές αναμετρήσεις τους επικίνδυνους Οθωμανούς φτάνοντας ως το Ικόνιο, αποδεικνύοντας την αδιαμφισβήτητη στρατιωτική τους αξία.Παράλληλα όμως οι Καταλανοί αποσπούσαν με την βία αμοιβές και από τις πόλεις που απελευθέρωναν, ενώ πολλές τις ρήμαζαν και τις λεηλατούσαν. Η συμπεριφορά τους αυτή και οι συνεννοήσεις τους με τοπικούς άρχοντες για δημιουργία ανεξάρτητου Καταλανικού κρατιδίου στην Μ. Ασία, δικαίως τους κατέστησε επικίνδυνους στα μάτια του Αυτοκράτορα που τους κάλεσε εσπευσμένα στην Κωνσταντινούπολη και δολοφόνησε τον αρχηγό τους Ντε Φλόρ με την ελπίδα ότι οι υπόλοιποι θα διαλύονταν. Οι Καταλανοί όμως όχι μόνο δεν διαλύθηκαν, αλλά αφού εξέλεξαν νέο τους αρχηγό τον Μπερεγκάρ ντε 
Ροκαφόρ, λεηλάτησαν όλη την χερσόνησο της Καλλίπολης σφάζοντας ανηλεώς τους κατοίκους της και προκαλώντας συνεχώς τους Βυζαντινούς για μάχη φτάνοντας ως τα τείχη της πρωτεύουσας. Όταν τα Βυζαντινά στρατεύματα αποφάσισαν να αντιπαρατεθούν, ακολούθησε μια καταστροφική μάχη για αυτούς όπου σκοτώθηκαν σχεδόν 20.000 άνδρες ενώ τραυματίστηκε και ο γιος του Αυτοκράτορα.
Ροκαφόρ, λεηλάτησαν όλη την χερσόνησο της Καλλίπολης σφάζοντας ανηλεώς τους κατοίκους της και προκαλώντας συνεχώς τους Βυζαντινούς για μάχη φτάνοντας ως τα τείχη της πρωτεύουσας. Όταν τα Βυζαντινά στρατεύματα αποφάσισαν να αντιπαρατεθούν, ακολούθησε μια καταστροφική μάχη για αυτούς όπου σκοτώθηκαν σχεδόν 20.000 άνδρες ενώ τραυματίστηκε και ο γιος του Αυτοκράτορα.
Μετά από αυτή την μάχη, τα βυζαντινά εδάφη και οι πληθυσμοί τους, βρέθηκαν στο έλεος της “καταλανικής εταιρείας” (η “κομπανίας” κατά την επί λέξει απόδοση του όρου από τα Ισπανικά). Οι Καταλανοί λεηλάτησαν με μίσος όλη την Θράκη και την Μακεδονία, ληστεύοντας και σκοτώνοντας όποιον έβρισκαν μπροστά τους, γεμίζοντας με τρόμο τους φτωχούς κατοίκους των περιοχών. Εγκαταστάθηκαν την διετία 1307-1309 στην Ποτίδαια Χαλκιδικής προσπαθώντας χωρίς επιτυχία να καταλάβουν την οχυρή Θεσσαλονίκη. Από την καταστροφική μανία των Καταλανών δεν ξέφυγε ούτε το Άγιο Όρος όπου από 300 Μονές, μόνο 25 έμειναν αλώβητες, ενώ οι υπόλοιπες βεβηλώθηκαν και καταληστεύτηκαν. Για να γίνει αντιληπτή η σκληρότητα των Καταλανών αναφέρουμε πως όταν ο αρχηγός τους ντε Ροκαφόρ τους εγκατέλειψε αιφνιδιαστικά το 1308, έσφαξαν άλλους δεκαπέντε μικρότερους στην ιεραρχία, αρχηγούς τους για να εκτονώσουν την οργή τους.
Αμέσως μετά την καταστροφή των περιοχών της Μακεδονίας και λόγω της πίεσης του Αυτοκρατορικού στρατού υπό τον ικανό αρχιστράτηγο Χανδρηνό , αναχώρησαν κατέλαβαν και λεηλάτησαν την Θεσσαλία με ευκολία, εισερχόμενοι πλέον στις Φράγκικες κτήσεις. Φτάνοντας στην Θήβα το 1310 μ.Χ. ήρθαν σε συνεννόηση με τον ισχυρό Δούκα της Αθήνας Βάλτερ ντε Μπριεν συνεχιστή του οίκου ντε Λα Ρος και πολέμησαν κατακτώντας πολλά κάστρα (Ζητούνι, Φάρσαλα,
Τον Σεπτέμβριο ο Βάλτερ ντε Μπριεν φοβούμενος την αύξηση της ισχύος της “Εταιρείας”, ζήτησε από τους Καταλανούς να εγκαταλείψουν τα εδάφη του, παραδίδοντας όλα τα κάστρα που κέρδισαν πολεμώντας για λογαριασμό του. Η Καταλανική Εταιρεία ζήτησε να κρατήσει κάποια από αυτά για να εγκατασταθεί μόνιμα, αλλά ο Δούκας αρνήθηκε με προσβλητικό τρόπο και ετοιμάστηκε να συντρίψει τους Καταλανούς καλώντας όλους τους Φράγκους συμμάχους του για βοήθεια, κατά την συνήθεια της εποχής. Πολύ σύντομα 2000 σιδερόφρακτοι ιππότες και 20.000 πεζοί είχαν μαζευτεί στην Αθήνα, δύναμη τεράστιας ισχύος για τα δεδομένα της εποχής. Οι σιδερόφρακτοι Φράγκοι ιππότες αποτελούσαν την πιο επίλεκτη μονάδα της εποχής καθώς η επίθεση τους ήταν συντριπτικής ισχύος έναντι οποιουδήποτε αντιπάλου και απολάμβανε μεγάλης φήμης τότε.
Οι Καταλανοί ήταν πλέον παγιδευμένοι καθώς στην Θεσσαλία προήλαυνε ο ικανός Βυζαντινός στρατηγός Χανδρηνός με σημαντικές δυνάμεις που τους είχε νικήσει στο παρελθόν, έτσι η μάχη κατά των Φράγκων του Βάλτερ στις 15 Μαρτίου 1311, ήταν μονόδρομος. Οι Καταλανοί διάλεξαν με στρατιωτική σοφία, το πεδίο μάχης να είναι στην πεδιάδα του ποταμού Κηφισσού (της Βοιωτίας) κοντά στην Κωπαΐδα, όπου το έδαφος ήταν ελώδες. Οι δυνάμεις τους (3500 ιππείς, 4000 πεζοί και| Φράγκοι ιππότες |
|
| Η σημαία των Καταλανών |
Επίλογος
Η ιστορία της “Καταλανικής Εταιρείας” μαρτυρεί την μεγάλη αδυναμία τόσο του Βυζαντινού όσο και των Φραγκικών μικρότερων κρατών να προστατέψουν τα εδάφη τους ακόμη και από την απειλή ανοργάνωτων στιφών μισθοφόρων τυχοδιωκτών. Η επίδραση της Καταλανικής εταιρείας στην τύχη της Μεσαιωνικής Ανατολής ήταν πολύ μεγάλης σημασίας, καθώς λεηλάτησε και κατέστρεψε όλη την Βαλκανική Χερσόνησο (πλην Πελοποννήσου), ενώ συνέτριψε σε δύο πολύνεκρες και αποφασιστικές μάχες, το άνθος του Βυζαντινού στρατού και της Φράγκικης ιπποσύνης. Έτσι οι Οθωμανοί λίγα χρόνια μετά εκμεταλλεύθηκαν την καταστροφή και την αποδιοργάνωση των μεσαιωνικών κρατικών οργανισμών των Βαλκανίων, επικρατώντας και επιβάλλοντας την σκοταδιστική και δεσποτική εξουσία τους για τέσσερις αιώνες.
Η πρωτόγονη αγριότητα, η ασχήμια και η παντελής έλλειψη ατομικής καθαριότητας χαρακτήριζαν τα μέλη της “Εταιρείας” ενώ μακρινοί απόηχοι της παρουσίας της εντοπίζονται στην λαϊκή δημοτική μας παράδοση. Ο ιστορικός William Miller θεωρεί ότι η παρουσία της Καταλανικής Εταιρείας στην περιοχή, είχε ίσης σημασίας καταστροφικά αποτελέσματα με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της δύσης το 1204 μ.Χ.
Η σημερινή πολιτική ηγεσία της περιοχής της Καταλανίας με πρωτοβουλία του Κάρλες Ντουάρτε επέδειξε αυξημένη πολιτισμική ανθρωπιστική και ιστορική ευαισθησία, χρηματοδοτώντας το 2004 την αναστήλωση της Μονής Βατοπαιδίου προσδοκώντας με αυτή την χειρονομία να εξιλεωθεί 700 χρόνια μετά για τις ανήκουστες καταστροφές που προκάλεσαν στον Ελλαδικό χώρο και στο Άγιο Όρος οι βάρβαροι πρόγονοι τους.
Ι. Β. Δ.
Ι. Β. Δ.
Πηγές
Η προσπάθεια των Καταλανών για εξιλέωση εν έτει 2005
ΠΗΓΗ: http://www.istorikathemata.com/p/blog-page_02.html
Σχετικά με το θέμα δείτε από την El Pais http://elpais.com/diario/2005/10/08/catalunya/1128733645_850215.html
ομιλία του Χοακίμ Ναδάλ http://joaquimnadal.cat/tag/almogavers/
δημοσίευμα της Καθημερινής http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_21/08/2005_153763
Κι όπως καταλήγει το άρθρο της Εl Pais, η ντροπή έστω και αργά ξεπλύθηκε και πλέον οι Καταλανοί μπορούν να μπαίνουν στα μοναστήρια…
antexoume
========================================================================
Ο Δημ. Μιχαλόπουλος αναζητεί τα κατάλοιπα της καταλανικής κυριαρχίας στην ελληνική επικράτεια κατά τον Μεσαίωνα
Ο «νόμος των παραδοξοτήτων» δεν έχει εφαρμογή μόνο στην Ιστορία ή στην πολιτική. Πράγματι, αντίθετα με ό,τι κάποιος θα μπορούσε να περιμένει, βασική νεοελληνική λέξη, εκείνη που ως πρόσφατα χαρακτήριζε τη ζωή των ανθρώπων σε πόλεις και χωριά, αυτή που πολύ δύσκολα αποδίδεται σε άλλες γλώσσες, δεν είναι προέλευσης ελληνικής αλλά ισπανικής ή, μάλλον, καταλανικής για την ακρίβεια. Πρόκειται για τη λέξη παρέα· ετυμολογείται από το Parella, καταλανική μορφή του Pareja, και σημαίνει δύο πρόσωπα που μαζί κάνουν κάτι. Πρόκειται δηλαδή για βασικό κατάλοιπο της καταλανικής κυριαρχίας στην Αθήνα. Το ζήτημα είναι πώς λέξη ξένη ενσωματώθηκε, μέσω του αθηναϊκού ιδιώματος, στον οιονεί πυρήνα της γλώσσας μας, χαρακτηρίζοντας μάλιστα κοινωνική δομή την οποία δύσκολα μπορεί κάποιος να συναντήσει σε χώρες της λοιπής Ευρώπης. Η απάντηση εν προκειμένω δεν είναι δυσχερής: Οι Καταλανοί, η κυριαρχία των οποίων στην Αθήνα καταλύθηκε οριστικά μόνο στα 1388, είχαν επιβάλει, στην επικράτειά τους, τη δική τους γλώσσα ως επίσημη. Αυτό δεν το είχαν κάνει ούτε οι πριν από αυτούς Φράγκοι ούτε οι Ιταλοί που τους διαδέχθηκαν. Οι Καταλανοί πώς βρέθηκαν στην Αθήνα; Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στη χαοτική κατάσταση που επικράτησε στις ελληνικές χώρες μετά την Δ΄ Σταυροφορία και τη συνακόλουθη πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης. Η κατάσταση αυτή υπήρξε λίκνο όπου μεγάλωσε η οθωμανική απειλή, η οποία, τελικώς, κατάπιε τα πάντα στην Ελλάδα. Πράγματι, αν και η Κωνσταντινούπολη απελευθερώθηκε στα 1261 και το αυτοκρατορικό αξίωμα ανέκτησε τότε διάσταση ουσιαστική, ωστόσο το Κράτος των Ελλήνων του Μεσαίωνα δεν ήταν πια σε θέση να διεξαγάγει τον διμέτωπο αγώνα που απαιτούσαν οι περιστάσεις. Οι ακρίτες, μορφές θρυλικές, διευρωπαϊκής σημασίας, κατά τις αρχές του ΙΔ' αιώνα έπαψαν να αποτελούν δύναμη υπολογίσιμη· η Μικρά Ασία εκτουρκιζόταν ραγδαία και έτσι ο έλληνας αυτοκράτορας σκέφτηκε να δεχτεί τις υπηρεσίες της Μεγάλης Εταιρείας των Αλμογαβάρων. Οι Αλμογάβαροι ας τονιστεί τούτο αρχικώς ήταν κάτι σαν τους δικούς μας Ακρίτες: σώματα πολεμιστών που κινούνταν σε συνοριακές περιοχές μεταξύ της χριστιανικής και της μουσουλμανικής Ισπανίας και έκαναν επιδρομές στη δεύτερη. Κατά βάση ήταν Καταλανοί. Ρωμαλέοι, λιτοδίαιτοι, επιδέξιοι, είχαν οπλισμό μάλλον ελαφρό και μάχονταν πεζοί. Στις αρχές του ΙΔ' αιώνα, για λόγους διάφορους, η ανάλυση των οποίων δεν έχει θέση εδώ, βρέθηκαν «άνεργοι». Είχαν ακουστά για την πρόοδο των Τούρκων στη Μικρά Ασία και η τότε ηγεσία τους σκέφτηκε μεταξύ άλλων βέβαια ότι, εφόσον οι τελευταίοι ήταν μωαμεθανοί και εχθροί χριστιανού μονάρχη, η αντιμετώπισή τους «ενέπιπτε» στους ευρύτερους σκοπούς της Εταιρείας. Το καλοκαίρι του 1303 λοιπόν, 6.000 από αυτούς τους αποφασιστικούς πολεμιστές μπαρκάρανε σε γαλέρες και μέσω Κέρκυρας, Μονεμβασιάς και Τζιας έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη. Περιέργως, παρά τη σημαντική δουλειά παλαιότερων ελλήνων ερευνητών, η όλη παρουσία των Καταλανών σε ελληνικές χώρες τείνει να θεωρείται εδώ απλό «επεισόδιο»· αντίθετα στη Δύση η εκστρατεία τους αντιμετωπίζεται περίπου ως Σταυροφορία. Οι Καταλανοί, πράγματι, αν και αμείβονταν για τις υπηρεσίες τους στην ελληνική αυτοκρατορία, θεωρούσαν τους εαυτούς τους μάλλον συμμάχους παρά «μισθωτούς» των Ελλήνων. Οπως και να είναι πάντως, η πρώτη τους εκστρατεία στη Μικρά Ασία υπήρξε θεαματικώς επιτυχής: λίγο μετά την άφιξή τους στη Βασιλεύουσα, πέρασαν απέναντι, συγκρούστηκαν με τους Τούρκους και τους νίκησαν. Τον επόμενο χρόνο, τον Αύγουστο, νίκησαν ξανά τους Τούρκους στη νοτιοανατολική Μικρά Ασία και έφτασαν στις Πύλες της Κιλικίας κοντά δηλαδή στα παλιά όρια του ελληνικού κόσμου με τον μουσουλμανικό. Τόσο οι Καταλανοί όσο και οι Ελληνες όμως προφανώς αγνοούσαν τη βασική αρχή που διαχρονικώς και αφ' υψηλού διέπει το όλο πλέγμα των διεθνών σχέσεων, την οποία με κρυστάλλινη διαύγεια και λακωνική σαφήνεια διατύπωσε ο κατά τον δικό μας αιώνα θεμελιωτής της βρετανικής ισχύος στη θάλασσα: «Το μόνο μειονέκτημα των συμμάχων είναι ότι (δυστυχώς) δεν μπορείς να τους κρεμάσεις». Ετσι, μέσα από αλληλουχία γεγονότων που δεν είναι πάντοτε ευχερές να παρακολουθήσει κάποιος, γρήγορα οι Καταλανοί άρχισαν να αντιμετωπίζουν συλλήβδην τους Ελληνες ως «απίστους» από ηθική, εννοείται, άποψη ενώ οι τελευταίοι αμετάκλητη είχαν την εντύπωση πως οι μισθωτοί / σύμμαχοί τους ήταν «άγριοι», «βάρβαροι». Τελικά, η με πρωτοβουλία του γιου του αυτοκράτορα δολοφονία ηγήτορα της Εταιρείας είχε συνέπεια αντιστροφή δραματική. Οι μισθωτοί / σύμμαχοι πράγματι έπαψαν να «εκδηλώνουν ενδιαφέρον» για την απελευθέρωση της Μικράς Ασίας και την αντιμετώπιση του Ισλάμ: εξαπολύοντας την περιβόητη Καταλανική Εκδίκηση, όρμησαν στον ελλαδικό χώρο, τον οποίο πέρασαν διά πυρός και σιδήρου. Λεηλάτησαν περιοχές της Θράκης, της Μακεδονίας, το Αγιον Ορος· μετά μπήκαν στη Θεσσαλία και προχώρησαν προς τα κάτω, αλλά νικήθηκαν από τους ξεσηκωμένους Γαλαξιδιώτες και Λιδωρικιώτες. Το 1311 όμως, τσάκισαν στη μάχη του Κηφισού, στη Βοιωτία, τη φράγκικη ιπποσύνη και κατέκτησαν την Αθήνα, την οποία ονόμασαν Cetines. Η στάση που τήρησαν στη Cetines δεν έχει ακόμη αποτιμηθεί πλήρως. Είναι μάλλον σαφές ότι θεωρούσαν τους εαυτούς τους «κατακτητές»· σε χτυπητή λοιπόν αντίθεση με τους Ατσαγιόλι που είχαν την Αθήνα κατά την επόμενη φάση της Φραγκοκρατίας, κρατούσαν τους ντόπιους σε απόσταση. Από την άλλη όμως πλευρά, επεξέτειναν στην Αθήνα τη νομοθεσία που τότε εφαρμοζόταν στη βορειοδυτική Ισπανία, με αποτέλεσμα να «αναβαθμιστεί» η οιονεί τοπική αυτοδιοίκηση, στην οποία συμμετείχαν Ελληνες. Ακόμη, ακολουθώντας πάγια εν προκειμένω τακτική των Δυτικοευρωπαίων εν γένει, έδωσαν έμφαση στο λειτούργημα του συμβολαιογράφου. Η ακμή της γνωστής αθηναϊκής οικογένειας Ρέντη τότε ακριβώς τοποθετείται. Ο Δημήτριος Ρέντης, πράγματι, νοτάριος (συμβολαιογράφος) στην υπηρεσία των Καταλανών, ευνοήθηκε από αυτούς και έγινε δεσπόζουσα, τότε, μορφή στην Αθήνα· πολύ αργότερα απόγονοί του εγκαταστάθηκαν στην Κόρινθο. Οσον αφορά τώρα την ειδικότερη σημασία της Αθήνας, αυτή υπήρξε εκείνη που η πόλη μας είχε ως την οριστική αποτίναξη της οθωμανικής κυριαρχίας: ήταν ένα σημαντικό φρούριο (Castell), αλλά η πόλη, παρά την ωραιότητά της που είχε συγκινήσει τους κατά βάθος ευαίσθητους Καταλανούς, είχε τότε μικρότερη οικονομική σημασία από τη Θήβα, η οποία επίσης περιλαμβανόταν στη καταλανική «επικράτεια». Επίνειο της Θήβας ήταν η Λιβαδόστρα στον Κορινθιακό, ενώ πιο πάνω οι Καταλανοί είχαν και τη Νέα Πάτρα (σήμερα τη λένε Υπάτη). Ολα αυτά, ευρύτερα γνωστά στη Δύση αλλά μάλλον ξεχασμένα στα καθ' ημάς, συνθέτουν πλαίσιο, η ύπαρξη του οποίου επιβάλλει την επανέναρξη έρευνας συστηματικής με σκοπό την κατά το δυνατόν συγκριτική μελετη των σπουδαιότερων ελλαδικών πόλεων τουλάχιστον κατά τον ύστερο Μεσαίωνα. Παρουσιάζει, πράγματι, μέγα ενδιαφέρον η ανίχνευση των πεδίων οικονομικής δραστηριότητας και έντονης κοινωνικής ζωής από τον 12ο αιώνα και μετά, οπότε είναι ευχερής η προσφυγή στις πλούσιες αρχειακές πηγές μεγάλων χωρών της Δυτικής Ευρώπης, ιδίως αν σκεφτεί κάποιος ότι οι σχετικές «ζώνες» συχνά παρουσιάζονται διαφορετικές από εκείνες της αρχαιότητας. Αλλά βέβαια το πότε θα γίνει αυτό... ... Είναι μια άλλη ιστορία. Ο κ. Δημήτρης Μιχαλόπουλος είναι διευθυντής του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών.
==========================================================================
Καταλανική Εταιρεία
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
 | Αυτό το λήμμα ή η ενότητα δεν αναφέρει τις πηγές του ή δεν περιέχει επαρκείς παραπομπές. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια προσθέτοντας κατάλληλες πηγές και παραπομπές που να υποστηρίζουν το λήμμα. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 16/06/2012. |
 | Αυτό το λήμμα ή η ενότητα αναφέρει βιβλιογραφία ή πηγές, αλλά δεν περιέχει καθόλου ή επαρκείς εμβόλιμες παραπομπές ώστε να μπορούν να επαληθευτούν οι πηγές του. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια προσθέτοντας κατάλληλες εμβόλιμες παραπομπές που να υποστηρίζουν το λήμμα. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 01/08/2009. |
 | Αυτό το λήμμα ή η ενότητα χρειάζεται ειδικές γνώσεις. Αν γνωρίζετε καλά το θέμα, βελτιώστε το. Δείτε τη σελίδα συζήτησης για λεπτομέρειες. |
Πίνακας περιεχομένων[Απόκρυψη] |
Ιστορικό [Επεξεργασία]
Δημιουργήθηκε το 1302 από τον Ροζέ ντε Φλορ (Roger de Flor, Rutger von Blum) με Αλμογάβαρους και με σκοπό να προσφέρει τις έμμισθες υπηρεσίες της στον Ανδρόνικο Β' Παλαιολόγο που υπέφερε από έλλειψη αποτελεσματικού στρατού για να αντιμετωπίσει την ολοένα αυξανόμενη απειλή των Τούρκων στην Μικρά Ασία. Η Κομπανία, που απέπλευσε το καλοκαίρι του 1302 από τη Σικελία, αριθμούσε τριάντα δύο πλοία και δυόμισι χιλιάδες στρατιώτες. Mαζί με τα γυναικόπαιδα, έφθαναν συνολικά τις επτά χιλιάδες άτομα. Με την άφιξη τους, ο Ανδρόνικος χρίζει τον Ροζέ ντε Φλόρ «Μεγαδούκα».
Το 1304, ο Ανδρόνικος ονομάζει τον Ροζέ ντε Φλορ «Καίσαρα», γεγονός που δημιουργεί ζηλοτυπίες στο Παλάτι. Οι Καταλανοί διαχειμάζουν στην Καλλίπολη και ετοιμάζονται να επιστρέψουν στην Μικρά Ασία. Ο Μιχαήλ όμως, γιος του Ανδρόνικου, καλεί τον Ροζέ ντε Φλορ στην Αδριανούπολη. Ο Ροζέ προσέρχεται στην Αδριανούπολη παρά τις προειδοποιήσεις της γυναίκας του Μαρίας. Μόλις τελειώνει το γεύμα που του παραθέτει και ο Ροζέ εξέρχεται από την αίθουσα, τον περιμένουν Άλανοι μισθοφόροι και τον δολοφονούν, στις 4 Απριλίου του 1305. Το σχέδιο ήταν ότι οι Καταλανοί δίχως αρχηγό θα παραδίνονταν. Αντίθετα, οι τελευταίοι αρχίζουν την λεγόμενη «καταλανική εκδίκηση» (venganza catalana) και λεηλατούν πόλεις και χωριά. Ο Αυτοκράτορας αποστέλλει ένα μεγάλο στρατό εναντίον τους, αλλά οι Καταλανοί τον αντιμετωπίζουν σκοτώνοντας είκοσι έξι χιλιάδες Βυζαντινούς. Στην συνέχεια καταδιώκουν τους Άλανους και σκοτώνουν οκτώ χιλιάδες επτακόσιους, όλους δηλαδή εκτός από τις γυναίκες τους. Με τις συνεχείς επιδρομές τους ερημώνουν όλη την Θράκη. «Η εκδίκησή μας ήταν τόσο μεγάλη, με τη βοήθεια του θεού, όσο ποτέ δεν είχε ξαναγίνει» αναφέρει ο Φρανθίσκο Μονκάδα. Με το πέρας της «καταλανικής εκδίκησης», οι Καταλανοί δημιουργούν το «συμβούλιο των Δώδεκα» (Consell de Dotze) για να τους κυβερνήσει. Με τη Θράκη ερημωμένη, αποφασίζει να επιτεθούν στη Θεσσαλονίκη αλλά αποτυγχάνουν.Την Θεσσαλονίκη υπερασπίζεται ο βυζαντινός δούκας και στρατηγός Ιωάννης Χανδρηνός που απομακρύνει τους Καταλανούς από τα εδάφη της Μακεδονίας. Στη συνέχεια στρέφονται κατά του Αγίου Όρους και συγκεκριμένα κατά της Μονής Χιλανδαρίου. Το γεγονός έχει καταγραφεί από τους ιστορικούς, Ραμόν Μουντανέρ, Νικηφόρο Γρηγορά, τον Μοναχό Σάββα τον Β' από την Μονή Βατοπεδίου και τον μοναχό Δανιήλ τον Β' από την Μονή Χιλανδαρίου.
Ο Δούκας των Αθηνών αποστέλλει τον Deslau, Καταλανό ιππότη στην υπηρεσία του για να τους ζητήσει να τον υπηρετήσουν, έτσι ώστε να μπορέσει να καθυποτάξει τις γύρω από αυτόν περιοχές. Πράγματι, οι Καταλανοί μπαίνουν στην υπηρεσία του αλλά ανακύπτουν χρηματικές διαφορές που καταλήγουν σε σύγκρουση, στην Μάχη του Αλμυρού το 1311, κατά την οποία εξουδετερώνεται ο στρατός του Δούκα Γκωτιέ της Βρυέννης (ντε Μπριέν ή της Βριέννης, Gauthier V de Brienne). Ο Πάπας τους ζητά να επιστρέψουν τα εδάφη που έχουν καταλάβει αλλά αυτοί αρνούνται και έτσι το 1318 τους αφορίζει. Κατά την περίοδο που ακολουθεί, οι Καταλανοί καταλαμβάνουν και το Δουκάτο Νέων Πατρών (Neopatria, δηλαδή τα Θεσσαλικά εδάφη που αφήνει πεθαίνοντας ο Δούκας της Θεσσαλίας, δίχως να αφήσει απογόνους) και έτσι τα νέα αυτά εδάφη περνούν στο Στέμμα της Αραγωνίας. Μέχρι και σήμερα, ο ο Βασιλιάς της Ισπανίας Χουάν Κάρλος Α' έχει τον εθιμικό τίτλο «Δούκας της Αθήνας και Νέων Πατρών».
Το 1331, αποστέλλεται από τη Γαλλία ισχυρός στρατός με την ευλογία του Πάπα για να ανακαταλάβει τα εδάφη αλλά ηττάται. Η επικυριαρχία του Στέμματος της Αραγωνίας πάνω στα εδάφη αυτά κράτησε μέχρι το 1391. Οι σπουδαιότεροι αρχηγοί τους ήταν ο Ροζέ ντε Φλορ (Roger de Flor), ο Μπερνάτ ντε Ροκαφόρ (Bernat de Rocafort) και ο Μπερεγκέρ ντε Εντένθα (Εντένσα) (Berenguer d' Entença).
Λαογραφία [Επεξεργασία]
(από την διάλεξη του Eusebi Ayensa Prat, στην Αθήνα το 2005[εκκρεμεί παραπομπή])Η ανάμνηση της έλευσης και της παραμονής των Καταλανών στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια γενικότερα, άφησε τα ίχνη της. Ακόμα και σήμερα μπορεί να διακρίνει κανείς σε τραγούδια και τοπικές εκφράσεις την εντύπωση που έκανε στους κατακτημένους η αγριότητα των κατακτητών. Τρία χαρακτηριστικά διαφαίνονται: η αγριότητα, η βρωμιά και τέλος η ασέβεια, μέσα από τα τραγούδια και τις εκφράσεις.
Στην Βουλγαρία η λέξη Καταλάνος, Katalanski (?), αποτελεί βρισιά.
Στην Θράκη, σύμφωνα με τον Φρανθίσκο Μονκάδα, υπήρχε η βρισιά "Η εκδίκηση των Καταλανών να σε εύρει", αν και ο Prat αμφισβητεί την γνησιότητα της πληροφορίας.
Στην Θεσσαλία σύμφωνα με τον Νικόλαο Ι. Γιαννόπουλο στην "Iστορία της Θεσσαλίας" κατά το 1905 το όνομα του Καταλάνου προφερόταν μετά τρόμου, σημαίνον τον δύστροπο και απειθή..". O Setton αναφέρει επίσης ότι "In Thessaly at the time of the last Century, you are a Catalan was an insult".
Στην Αττική αναφέρει ο Rubió i LLuch, τον 19ο αιώνα οι "γριές της Αττικής" χρησιμοποιούσαν την έκφραση "Και τι διάβολο Καταλάνος". Αυτό το είχε αναφέρει ο Νικόλαος Πολίτης σε επτά επιστολές που είχε αποστείλει στον Rubió i LLuch . Ο Δημήτριος Καμπούρογλου αναφέρει ένα τραγούδι που τραγουδούσαν τα παιδιά, σε δύο ομάδες, με τα ακόλουθα λόγια:
" Φράγκο, Βαράγγο, Πίτσι, Καταλάγκο
νίβεσαι, χτενίζεσαι με σκατά αλείβεσαι"
Το γεγονός της βρωμιάς των Καταλανών φαίνεται ότι είχε εντυπωσιάσει τους κατοίκους γιατί αναφέρεται και σε τραγούδια άλλων περιοχών: στην Υπάτη έλεγαν: "Ο Ρωμηός νιβόταν κι ο Καταλανός σκατά αλειβόταν". Πράγματι οι Καταλάνοι για να διατηρήσουν τα δέρματα με τα οποία ήσαν ντυμένοι τα περνούσαν με (μαύρο από την πολυκαιρία) χοιρινό λίπος.νίβεσαι, χτενίζεσαι με σκατά αλείβεσαι"
Στο όρος Παρνασσός υπήρχε επίσης η έκφραση (1931): "από τους Τούρκους έφευγε, στους Καταλάνους πήγαινε"
Στην Εύβοια κατά τον Επαμεινώνδα Σταματιάδη στο τέλος του 19ου αιώνα υπήρχε η έκφραση: "αυτό ούτε οι Καταλάνοι το κάνουν". Το Ιστορικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών αναφέρει επίσης (το 1947) ότι στην Εύβοια η λέξη Καταλάνος αποτελεί βρισιά.
Στην Άνδρο κατά τον Δημήτριο Πασχάλη στην "Ιστορία της Νήσου Άνδρου"[1], μετά την κατστροφή της νήσου από τον Αραγωνέζο Ναύαρχο της Καταλανικής Κομπανίας de LLuria: "έκτοτε δ¨εν Άνδρω το όνομα Καταλάνος δηλοί τον πονηρόν και σκληρόν και προς τα κακουργήματα ρέποντα".
Τη μεγαλύτερη όμως ποικιλία βρήκε ο Prat στην Υπάτη (τις παλιές Νέες Πάτρες) μέσω ενός τοπικού ιερέα (Παπαναστάσης) σε διάφορα τραγούδια, στις τοπικές του παραλλαγές , όπως στο τραγούδι "της Απαρνημένης":
"...αν βουληθείς να μ'αρνηθείς και να με λησμονήσεις, να πέσεις σε Φράγκικα σπαθιά, σε Καταλάνου χέρια"
ή η απειλή "Να σε δω στο σπαθί του Καταλάνου". Ένα νανούρισμα της Υπάτης τελειώνει με τα λόγια ".. να βαρέσω τη Φραγκιά και τους Βαράγγους, τα σκυλιά τους Καταλάνους".Στην Υπάτη επίσης υπήρχαν εκφράσεις για την ασέβεια όπως : "τρώει κρέας και την Μεγάλη Παρασκευή, νηστεύει σαν τον Καταλάνο". "Καταλάνοι και σκυλί, καταγής Παρασκευή." Κατά τον Prat η εξήγηση θα μπορούσε να αποδοθεί στο ότι, δεδομένου ότι το Δουκάτο Νέων Πατρών τηρούσε το εορτολόγιο με τις Καθολικές ημερομηνίες, οι κάτοικοι έβλεπαν τους Καταλανούς να νηστεύουν τις ημέρες του Ορθοδόξου Πάσχα.
Στην Μεσσηνία για να περιγραφεί μια γυναίκα με ισχυρή προσωπικότητα έλεγαν ότι είναι "Καταλάνα". Στην Τρίπολη λέγεται επίσης ότι μια γυναίκα όταν είναι άσχημη, μοιάζει με "Καταλάνα". Στην Πάτρα υπάρχει νανούρισμα που αναφέρεται "...Άλανε, Κατάλανε, το παιδί που βάπτισες.."
Στην Κρήτη επίσης υπάρχει η μαντινάδα: "Σε τούρκικα σπαθιά βρεθείς , σε Κατελάνου χέρια, τα κριάτα σου να κόφτουσι με δίστομα μαχαίρια.
Στην Αιτωλοακαρνανία υπάρχει το "Βουνό του Καταλάνου".
Αναφορές [Επεξεργασία]
- ↑ "Ιστορία της Νήσου Άνδρου"
- Οι Καταλανοί στην Ελλάδα, διάλεξη στο Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας, της 27ης Ιουνίου 2005 από τον Eusebi Ayensa Prat
Βιβλιογραφία [Επεξεργασία]
- «Καταλανοί στη Βοιωτία», Δημήτρης Πάνου, Λιβαδειά : Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λεβαδείας, 1994.
- «Οι Καταλανοί εν τη Ανατολή : οις προσετέθη και ανέκδοτός τις χρονολογία των Αθηνών / υπό Επαμ. Ι. Σταματιάδου», Τυπογραφείο Κ. Αντωνιάδου, 1869. Το πλήρες κείμενο του βιβλίου διατίθεται από την Google στην διεύθυνση: http://books.google.com/books?id=ok0IAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=el#v=onepage&q&f=false
- «Ροζέ ντε Φλορ Καταλανοί, Αραγωνέζοι και Αλμογάβαροι στη δούλεψη των Παλαιολόγων», Κώστας Δ. Κυριαζής, Εκδόσεις:ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, 1997, ISBN 978-960-05-0743-0)
- «Εκστρατεία των Καταλανών και Αραγωνεζων κατά Τούρκων και Ελλήνων», του Φρανθίσκο ντε Μονκάδα, μετάφραση Ιουλίας Ιατρίδη, Βιβλιοπωλείο της "ΕΣΤΙΑΣ", ΑΘΗΝΑ 1984
- «Ιστορία της Νήσου Άνδρου», σελ. 33 του Δημητρίου Πασχάλη, εκδόσεις Γ.ΔΑΡΔΑΝΟΣ, ΑΘΗΝΑ 1995, ISBN 960-7643-00-3
Εξωτερικές συνδέσεις [Επεξεργασία]
- Chronica, o descripcio dels fets, e hazanyes del inclyt Rey don Jaume Primer, Ramon Muntaner, από το Ινστιτούτο Θερβάντες
- Ramon Muntaner, Chronicle, μεταφρασμένο από την Λαίδη Goodenough
- Expedición de los Catalanes y Aragoneses contra Turcos y Griegos, του Φρανθίσκο Μονκάδα, από το Ινστιτούτο Θερβάντες
==========================================================================
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου