Το ολοκαύτωμα της Κουτσούφλιανης (13 Μαΐου 1898)

Αναρτήθηκε από τον/την olympiada στο Οκτωβρίου 12, 2012

Το χωριό της Κουτσούφλιανης βρισκόταν στην ορεινή περιοχή της Καλαμπάκας τοποθεσίας που αντιστοιχεί σήμερα στην περιοχή ανάμεσα στους νομούς Τρικάλων και Γρεβενών. Η περιοχή αυτή εφαπτόταν με την μεθόριο μεταξύ Ελλάδας – Οθωμανικής αυτοκρατορίας μετά την διαρρύθμιση των συνόρων του 1881 και την προσάρτηση της Θεσσαλίας και μέρους της Ηπείρου στην Ελλάδα. Η Κουτσούφλιανη είχε περίπου επτακόσιους κατοίκους (όλοι βλαχοφωνοι) και λόγω της επίκαιρης θέσης της, της ορεινής τοποθεσίας της και της πυκνής βλάστησης της, αποτέλεσε πύλη εισόδου των ελληνικών τμημάτων των Μακεδονομάχων στην Οθωμανική Μακεδονία κατά τον “Μακεδονικό Αγώνα”, αλλά και ορμητήριο των τμημάτων της “Εθνικής Εταιρείας” που δραστηριοποιήθηκαν στην περιοχή λίγο πριν την έναρξη του ελληνοτουρκικού Πολέμου του 1897 εισβάλλοντας πρόωρα στα τουρκικά εδάφη
.
Το 1897 έγινε η εκ νέου εξέγερση των Ελλήνων στην Κρήτη με αίτημα την Ένωση του πολύπαθου νησιού στην Ελλάδα. Ακολούθησε η η αποστολή ελληνικού αποσπάσματος υπό τον υπασπιστή του βασιλιά Γεωργίου Τιμολεοντα Βάσο. Η έκρηξη του ελληνοτουρκικού πολέμου το 1897 βρήκε εντελώς ανέτοιμο τον ελληνικό στρατό ο οποίος ηττήθηκε αρχικώς στην ορεινή περιοχή του Τιρνάβου και αμέσως μετά σε διαδοχικές μάχες στα Φαρσαλα και στο Δομοκο. Οι Τούρκοι κατά την ορμητική

Ελληνικός στρατός 1897

προέλαση τους κατέλαβαν την Λάρισα αλλά απέτυχαν να καταλάβουν τον Βόλο λόγω της γενναίας αντίστασης που προέβαλλαν οι Ελληνικές δυνάμεις υπό τον Κωνσταντίνο Σμολένσκι, αλλά και την ορεινή δύσβατη περιοχή της Καλαμπακας με την Κουτσουφλιανη. Όταν υπογράφτηκε η ανακωχή μεταξύ των δυο εμπολεμων χάρις την επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων της εποχής (Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία), προβλεπόταν να δωθεί μεγάλη χρηματική αποζημίωση στον Σουλτάνο από την Ελλάδα αλλά να υπάρξει μεταβολή των συνόρων εκτός από ασήμαντες μεθοριακες αλλαγές υπέρ των Οθομανών.
Μοναδική εδαφική αξίωση των Οθωμανών ήταν η προσάρτηση της ορεινής περιοχής της Κουτσουφλιανης, για την καλύτερη επίβλεψη της μεθορίου με την Ελλάδα που από τις οθωμανικής αρχές. Για τον σκοπό αυτό η Πύλη επικαλέστηκε επιστολή των κατοίκων του χωριού που ζητούσαν την επιστροφή τους στην αυτοκρατορία επειδή δήθεν ήταν ρουμανικής εθνικής συνείδησης. Οι Έλληνες διπλωμάτες έδιναν μάχη ώστε η περιοχή να μην χαθεί για την Ελλάδα αλλά αυτό ήταν αρκετά δύσκολο καθώς η ελληνική πλευρά είχε χάσει τον πόλεμο, δεν είχε περιθώρια ελιγμών και ο ρόλος της στην υπόθεση ήταν καθαρά συμβουλευτικός. Οι κάτοικοι της Κουτσουφλιανης δεν γνώριζαν ούτε για την δήθεν επιστολή που είχαν στείλει, ούτε ότι η περιοχή τους παζαρευόταν  σε διεθνές επίπεδο, καθώς την εποχή εκείνη στα ορεινά δύσβατα μέρη η ενημέρωση γινόταν με σημαντική καθυστέρηση. Όταν οι Κουτσοφλιανιωτες ενημερώθηκαν ότι ο τόπος τους έμελλε να προσαρτηθεί στην Οθωμανική αυτοκρατορία διαμαρτυρήθηκαν με επιστολές τους προς όλες τις ευρωπαϊκές αυλές, τα ανακτοβούλια και τους πρεσβευτές των μεγάλων δυνάμεων. Η αντίδραση των κατοίκων του χωριού επέφερε εμπλοκή στην χάραξη των συνόρων Ελλάδας – Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Συγκεκριμένα, στις 17 Νοεμβρίου 1897 διακόπηκαν οι εργασίες της επιτροπής για την διαρρύθμιση των συνόρων και ενώ υπολειπόταν το κομμάτι της μεθορίου που αφορούσε την περιοχή της Κουτσούφλιανης και του Μαλακασίου (κοντινό χωριό). Σαν επίσημη δικαιολογία εμφανίστηκε το γεγονός ότι εκείνες τις ημέρες υπήρξε έντονο ψύχος και χιονοπτώσεις στην περιοχή. Μάλλον, όμως, ο αληθινός λόγος ήταν πως οι εκπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων στην επιτροπή οροθεσίας έκαναν έναν ελιγμό μετά την αίτηση των Κουτσουφλιανιωτών, για να δώσουν το χρόνο και την ευκαιρία στην Κουτσούφλιανη να κερδίσει την υπόθεση, ή να δεχθούν σιγά-σιγά όλοι οι Κουτσουφλιανιώτες την μοίρα τους αδιαμαρτύρητα.

Όταν η διεθνής επιτροπή χάραξης συνόρων άφησε τελικώς εκτός της ελληνικής επικράτειας την Κουτσουφλιανη οι κάτοικοι της έλαβαν μια τραγική όσο και μεγαλειώδη απόφαση: στις 13 Μαΐου 1898 έκαψαν τις πατρογονικές τους εστίες, ξέθαψαν τα οστά των προγόνων τους, έκαψαν τα λείψανα των νεκρών του πρόσφατου πολέμου του 1897 για να μην τα βεβηλώσουν οι Τούρκοι και με επικεφαλής τους προκρίτους και τον ιερέα τους με τα εικόνισμα τα από την εκκλησία τους ανά χείρας, διεβησαν την νέα μεθόριο και επέστρεψαν στην Ελλάδα διαλέγοντας μια νέα τοποθεσία για να ξαναχτίσουν το χωριό τους από την αρχή. Η τοποθεσία αυτή βρισκόταν κοντά στο μοναστήρι του Λιμποχόβου λίγα μόλις χιλιόμετρα από την αρχική τοποθεσία της Κουτσούφλιανης. Όπως άλλωστε είπε ένας κάτοικος της σε δημοσιογράφο της εφημερίδας «ΕΣΤΙΑ»: «Εμείς δεν θα φύγουμε μακριά πολύ από το παλιό χωριό μας. Θέλουμε να το βλέπουμε. Απέναντι θα κάνουμε νέο χωριό. Κτήματα δημόσια και μοναστηριακά είναι εκεί. Χίλιες δραχμές άμα πάρει καθένας μας, θα φτιάξει το σπιτάκι του κι έχει ο Θεός, που ξέρεις, να ξαναπάμε γρήγορα στην Παλιά Κουτσούφλιανη ελευθερωμένη». Το νέο χωριό ονομάστηκε εύλογα “Νέα Κουτσούφλιανη” (σημερινή Παναγία Καλαμπάκας).
Το “ολοκαύτωμα της Κουτσουφλιανης” αποτέλεσε ένα μεγαλειώδες ξέσπασμα του ελληνισμού σε μια εποχή που το μικρό ελληνικό βασίλειο είχε ηττηθεί στρατιωτικά και δεχόταν συνεχώς διπλωματικές πιέσεις και εξευτελισμούς ενώ βρισκόταν και υπό διεθνή οικονομικό έλεγχο. Η γενναία στάση των κατοίκων της Κουτσουφλιανης προκάλεσε πανελλήνια συγκίνηση, οι εφημερίδες της εποχής αναφέρθηκαν εκτεταμένα στο θέμα (“έφυγαν οι ήρωες της Κουτσούφλιανης” έγραφαν τα πρωτοσέλιδα της εποχής), ενώ πολλοί εύποροι Έλληνες προσήλθαν αυθόρμητα και προσέφεραν χρήματα υπέρ της δοκιμαζόμενης κοινότητας. Πολλοί ποιητές εμπνεύστηκαν και απαθανάτισαν σε έργα τους την υπερηφάνεια των κατοίκων (ανάμεσα τους και ο Γεώργιος Σουρης).
Στην Κουτσούφλιανη τη σκλάβα
που σκορπά φωτιές και λάβα.
Ω! χωριό που καις τα σπίτια, τους σταυρούς, τα μνήματα σου 
 τι ντροπές ασπρίζει μαύρες η καπνίλα της φωτιάς σου.
Μες στη στάχτη σου της Δόξας θεμελιώνετ’ εκκλησιά,
κάθε σπίθα κι ένας ήλιος, κάθε φλόγα και δροσιά.
(Γεώργιος Σουρής)
«Με το πύρινο το δάκρυ, φλόγα γίνετ’ υψηλή κι αγκαλιάζει
πυρπολεί το χωριό απ’ άκρη σ’ άκρη σαν θριάμβου ανατολή.
Κι η μαρτυρική πατρίδα σκοτισμένη από ντροπή
ένοιωσε μιαν αστραπή να περνά σαν την ελπίδα στην καρδιά της χαρωπή.
Δόξα στο χωριό που χύνει στα σκοτάδια τα βαρεία, φλογερή παρηγοριά
κι ολοκαύτωμα έχει γίνει για τη θεία λευτεριά.»
(Αριστομένης Προβελέγγιος )
Η περιοχή αποτέλεσε εστία έντασης μεταξύ των ντόπιων κατοίκων και των Οθωμανικών αρχών για όλη την σύντομη περίοδο που ακολούθησε ως το 1912. Μετά την οριστική απελευθέρωση της περιοχής με τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913 κάποιοι κάτοικοι επέστρεψαν στην παλαιά Κουτσούφλιανη, ενώ το 1933 οι κάτοικοι της περιοχής ήγειραν θέμα κυριότητας, όταν η κυβέρνηση Τσαλδάρη με απόφαση της μοίραζε τις Οθωμανικές γαίες της περιοχής σε ακτήμονες, το οποίο ικανοποιήθηκε. Η επέτειος του “ολοκαυτώματος” της Κουτσούφλιανης γιορτάζεται στα δύο χωριά με λαμπρότητα κάθε χρόνο ανήμερα στις 13 Μαϊου, ως τις μέρες μας.
Ι. Β. Δ.
πηγές