ΠΑΡΑΣΚΕΥΉ, 6 ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 2012
Ο Μέγας Αλέξανδρος στη Φιγκαρό
Le Figaro, ένθετο
Το Βασίλειο - το Έπος – Ο Μύθος
Το Βασίλειο - το Έπος – Ο ΜύθοςΟ Αλέξανδρος δεν γεννήθηκε στο πουθενά.
Ψάχνουμε μάταια για τον τάφο του, ξέρουμε όμως πού γεννήθηκε: στην Πέλλα, στο παλάτι του πατέρα του βασιλιά Φιλίππου της Μακεδονίας το 356 π.Χ.
Ο Αλέξανδρος ήταν Μακεδόνας, και το τονίζουμε, αυτό το γεγονός δεν αφορά την μικρή ιστορία η μια μάταιη περιέργεια σχετικά με το τυχαίο της γέννησης.
Ο Αλέξανδρος ήταν Μακεδόνας, και το τονίζουμε, αυτό το γεγονός δεν αφορά την μικρή ιστορία η μια μάταιη περιέργεια σχετικά με το τυχαίο της γέννησης.
Υπογραμμίζει ένα βασικό στοιχείο του έπους του.
Με το καθεστώς του –την μοναρχία- τη θέση του, την έκταση του, την ευημερία του, την δημογραφία του, το Βόρειο Βασίλειο ήταν προδιατιθέμενο περισσότερο από κάθε άλλο κρατίδιο του κόσμου των πόλεων, να πραγματοποιήσει γύρω του την ελληνική ενότητα και να παρέχει στο εαυτό του τα μέσα για τις κατακτήσεις.
Η Μακεδονία ήταν, στο περιθώριο της Ελλάδας, η λεωφόρος των εισβολών.
Είχε θυσιάσει πολύ πριν από τον Αλέξανδρο, την ανεξαρτησία των πόλεων της για την ενότητα της διοίκησης χωρίς την οποία η διπλωματία δεν είναι παρά ένα μάταιο ψηλάφισμα, την εμμονή στον πόλεμο, μια πρόκληση ανά πάσα στιγμή.
Πολεμιστής βασιλιάς, δεσπότης κινούμενος από ακόρεστη φιλοδοξία, ο Φίλιππος είχε σφυρηλατήσει, με την φάλαγγα, το στρατιωτικό εργαλείο των νικών του γιου του.
Ο πυκνός πληθυσμός, τα χρυσορυχεία, τα δάση, οι γεωργικές πεδινές εκτάσεις τον είχαν προικίσει με τον πλούτο χωρίς το οποίο δεν υπάρχει κατακτητής.
Ο Αλέξανδρος θα γινόταν ο πιο διάσημος των Ελλήνων. Και έγινε διότι ήταν Μακεδόνας, και αυτό το παράδοξο προβλημάτισε για πολύ τους ιστορικούς.
Ο άνθρωπος που εκδικήθηκε την πυρκαγιά της Αθήνας από τον Ξέρξη, ο στρατηλάτης που έθεσε τέρμα στη περσική δύναμη γράφοντας (και με ποιο τρόπο!) την τελευταία πράξη της αντιπαράθεσης που είχαν ξεκινήσει οι Μηδικοί πόλεμοι με τον τελικό θρίαμβο των ελληνικών όπλων, κατάστησε αδιαμφισβήτητα την ηγεμονία του στους Έλληνες, εκεί όπου η Αθήνα, η Σπάρτη, η Θήβα είχαν συγκρουστεί για έναν αιώνα, χωρίς ποτέ να κατορθώσουν να επιβάλουν μόνιμα την κυριαρχία τους, ο κατακτητής που είχε εξαπλώσει τον Ελληνισμό στον απόηχο των κατακτήσεων του, από τις ερήμους της Λιβύης προς την πεδιάδα του Ινδού και από τη θάλασσα του Αζόφ στον Περσικό Κόλπο, εξασφαλίζοντας, με τη βοήθεια της Ρώμης, για οκτώ αιώνες, την υπεροχή του ελληνικού πολιτισμού, και επιτρέποντας τον να χαράξει, παρά πέρα, όλη την ευρωπαϊκή ιστορία, αυτός ο άνθρωπος καταγόταν από ένα συνοριακό σκαλοπάτι το οποίο ήταν δύσκολο να παραδεχτούμε ότι ήταν πράγματι μέρος του ελληνικού κόσμου!
Ο Δημοσθένης είχε αποφανθεί σχετικά με αυτό στο Τρίτο Φιλιππικό του, καταγγέλλοντας τον βασιλιά της Μακεδονίας, ότι ήταν άνθρωπος «που όχι μόνο δεν είναι Έλληνας, που δεν έχει τίποτα κοινό με τους Έλληνες, αλλά δεν είναι ούτε αξιότιμος βάρβαρος, ένας άθλιος Μακεδόνας, από μια χώρα όπου δεν θα μπορούσε κανείς να αγοράσει παλαιά ούτε έναν τίμιο δούλο».
Michel De Jaeghere
Διευθυντής της Ένθετης Έκδοσης της Φιγκαρό.
Διευθυντής της Ένθετης Έκδοσης της Φιγκαρό.
Alexandre le Grand
Le royaume - L'épopée - La légende
Alexandre n’est pas né nulle part. On cherche en vain sa tombe ; on sait où il a vu le jour : à Pella, dans le palais du roi Philippe de Macédoine, son père, en 356 avant J.-C.
Alexandre était macédonien, et le dire ne relève pas de la petite histoire, d’une vaine curiosité pour les hasards de la naissance. C’est souligner une donnée essentielle de son épopée. Par son régime – la monarchie –, sa position, son étendue, par sa prospérité, par sa démographie, le royaume du Nord était prédisposé, plus qu’aucun des micro-Etats du monde de la polis, à faire autour de lui l’unité grecque et à se donner les moyens de la conquête.
Alexandre était macédonien, et le dire ne relève pas de la petite histoire, d’une vaine curiosité pour les hasards de la naissance. C’est souligner une donnée essentielle de son épopée. Par son régime – la monarchie –, sa position, son étendue, par sa prospérité, par sa démographie, le royaume du Nord était prédisposé, plus qu’aucun des micro-Etats du monde de la polis, à faire autour de lui l’unité grecque et à se donner les moyens de la conquête.
La Macédoine avait été, aux marges de la Grèce, le boulevard des invasions. Elle avait sacrifié, bien avant Alexandre, l’indépendance de ses cités à l’unité de commandement sans quoi la diplomatie n’est qu’un vain tâtonnement, la persévérance à la guerre, un défi de tous les instants. Roi guerrier, despote animé d’une insatiable ambition, Philippe avait forgé, avec la phalange, l’instrument militaire des victoires de son fils.
Une population consistante, des mines d’or, des forêts, des plaines agricoles l’avaient doté des richesses sans lesquelles il n’est pas de conquérant. Alexandre allait être le plus illustre des Grecs.
Il ne l’avait été que parce qu’il était macédonien, et ce paradoxe a longtemps troublé les historiens.
L’homme qui avait vengé l’incendie d’Athènes par Xerxès, le stratège qui avait mis un terme à la puissance perse en écrivant (et de quelle manière !) le dernier acte de l’affrontement qu’avaient ouvert les guerres médiques par le triomphe définitif des armes helléniques, rendu indiscutable son hégémonie sur les Grecs, là où Athènes, Sparte, Thèbes s’étaient entrechoquées pendant un siècle sans jamais parvenir à rendre leur domination pérenne; le conquérant qui avait répandu l’hellénisme dans le sillage de ses conquêtes, des déserts de Libye à la plaine de l’Indus et de la mer d’Azov au golfe Persique, assurant, Rome aidant, pour huit siècles, la suprématie de la civilisation grecque, et lui permettant de marquer, au-delà, toute l’histoire européenne, cet homme-là était lui-même issu d’une marche frontière dont on avait peine à admettre qu’elle ait véritablement fait partie du monde grec !
Démosthène avait statué là-dessus dans sa Troisième Philippique, dénonçant dans le roi de Macédoine, un homme « qui non seulement n’est pas un Grec et n’a rien de commun avec les Grecs, mais n’est pas même un Barbare d’une origine honorable, misérable Macédonien, issu d’un pays où l’on ne pouvait acheter naguère un esclave honnête».
Il ne l’avait été que parce qu’il était macédonien, et ce paradoxe a longtemps troublé les historiens.
L’homme qui avait vengé l’incendie d’Athènes par Xerxès, le stratège qui avait mis un terme à la puissance perse en écrivant (et de quelle manière !) le dernier acte de l’affrontement qu’avaient ouvert les guerres médiques par le triomphe définitif des armes helléniques, rendu indiscutable son hégémonie sur les Grecs, là où Athènes, Sparte, Thèbes s’étaient entrechoquées pendant un siècle sans jamais parvenir à rendre leur domination pérenne; le conquérant qui avait répandu l’hellénisme dans le sillage de ses conquêtes, des déserts de Libye à la plaine de l’Indus et de la mer d’Azov au golfe Persique, assurant, Rome aidant, pour huit siècles, la suprématie de la civilisation grecque, et lui permettant de marquer, au-delà, toute l’histoire européenne, cet homme-là était lui-même issu d’une marche frontière dont on avait peine à admettre qu’elle ait véritablement fait partie du monde grec !
Démosthène avait statué là-dessus dans sa Troisième Philippique, dénonçant dans le roi de Macédoine, un homme « qui non seulement n’est pas un Grec et n’a rien de commun avec les Grecs, mais n’est pas même un Barbare d’une origine honorable, misérable Macédonien, issu d’un pays où l’on ne pouvait acheter naguère un esclave honnête».
Directeur de la Rédaction du Figaro Hors-série
SOMMAIRE
TRÉSORS D’UNE EXPOSITION
Les plus belles œuvres de l’exposition que le musée du Louvre consacre au royaume d’Alexandre le Grand.
12 JOURNÉES DE LA VIE D’UN CONQUÉRANT
24 La Mycènes du Nord
26 Philippe le Grand
28 Le roi lion
30 L’élève d’Aristote
32 Le roi est mort ! Vive le roi !
34 Vent d’est
36 Pharaon de Macédoine
38 Banquet royal à Babylone
40 La symphonie inachevée
42 L’odyssée
44 Les noces de Suse
46 Le roi se meurt
26 Philippe le Grand
28 Le roi lion
30 L’élève d’Aristote
32 Le roi est mort ! Vive le roi !
34 Vent d’est
36 Pharaon de Macédoine
38 Banquet royal à Babylone
40 La symphonie inachevée
42 L’odyssée
44 Les noces de Suse
46 Le roi se meurt
AU ROYAUME D’ALEXANDRE LEGRAND
50 7 mystères de la vie d’Alexandre
58 La guerre est son métier
62 Sous le soleil des morts
74 La gloire de son père
78 La cour des arts florissants
86 Le rêve le plus long de l’histoire
58 La guerre est son métier
62 Sous le soleil des morts
74 La gloire de son père
78 La cour des arts florissants
86 Le rêve le plus long de l’histoire
COMPLÉMENTS D’ENQUÊTE
94 Le royaume retrouvé d’Alexandre
102 De la musique avant toute chose
104 Rendez-vous en terre inconnue
109 Plaisirs et lectures
112 Complètement Stone
102 De la musique avant toute chose
104 Rendez-vous en terre inconnue
109 Plaisirs et lectures
112 Complètement Stone
Κάποιοι θα τολμήσουν να γράψουν ότι ο Μεγαλέξανδρος ήταν ένας απλός σφαγέας των λαών και η δική μας η κυρία Κουτσικου, δεν θα διστάσει να ξινίσει την μούρη της στο άκουσμα του ονόματος του και να ψηφίσει μεταξύ του Μεγαλέξανδρου, του Κολοκοτρώνη και του εφευρέτη του τεστ Παπ! τον γιατρό, σαν τον πιο μεγάλο Έλληνα! Αυτή είναι η κατάντια των εκπροσώπων του ελληνικού Έθνους.
Όχι ο Κολοκοτρώνης, όχι ο Μεγαλέξανδρος, όχι ο Θαλής ο Μιλήσιος, αλλά ο «κύριος Τεστ Παπ» κρίθηκε ως ο πιο Μεγάλος Έλληνας, από τους νεοέλληνες.
Τέλος πάντων, ο Έλληνας, είπε «παν μέτρον άριστον», επειδή πάσχει από έλλειψη του μέτρου/
Ο Μοντεσκιέ θα γράψει ότι «Οι Ρωμαίοι κατέκτησαν για να καταστρέψουν τα πάντα. Ο Αλέξανδρος θέλησε να κατακτήσει για να διατηρήσει τα πάντα“.
Ο Edgar Morin, ότι ο Μεγαλέξανδρος αποτελεί εξαίρεση στη ιστορία, επειδή ο πόλεμος του δεν ήταν κατακτητικός αλλά πολιτιστικός.
Αλλά ότι και να πει κανείς, και μόνο το γεγονός ότι όπου πάτησε το πόδι του, τον αποδέχτηκαν σαν κάτι δικό τους και τον διεκδικούν σαν δικό τους (από το Αφγανιστάν μέχρι την Ινδία) φτάνει και περισσεύει για την μνήμη αυτής της μοναδικής προσωπικότητας, που ότι κατέκτησε το έπραξε από ανάγκη και έδειξε ευγένεια όπου η βία δεν ήταν απαραίτητη.
Τώρα, τα περί μη Ελληνικότητας που αραδιάζει ο Δημοσθένης, δεν λένε κάτι για τον Μεγαλέξανδρο, αλλά για τον Δημοσθένη, γνωστό για την μανία καταδιώξεως κατά των Μακεδόνων.
Να μην ξεχνάμε ότι Δάσκαλος αυτής της διάνοιας της αρχαιότητας και του ανθρώπου που πήγε τον ελληνικό πολιτισμό μέχρι την Βακτριανή (πάντες οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων) ήταν ο μεγαλύτερος φιλόσοφος όλων των εποχών: ο Αριστοτέλης.
«Aλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων—»
Μπορούμε κάλλιστα να φαντασθούμε
πως θ’ αδιαφόρησαν παντάπασι στην Σπάρτη
για την επιγραφήν αυτή. «Πλην Λακεδαιμονίων»,
μα φυσικά. Δεν ήσαν οι Σπαρτιάται
για να τους οδηγούν και για να τους προστάζουν
σαν πολυτίμους υπηρέτας. Άλλωστε
μια πανελλήνια εκστρατεία χωρίς
Σπαρτιάτη βασιλέα γι’ αρχηγό
δεν θα τους φαίνονταν πολλής περιωπής.
A βεβαιότατα «πλην Λακεδαιμονίων».
Είναι κι αυτή μια στάσις. Νοιώθεται.
Έτσι, πλην Λακεδαιμονίων στον Γρανικό•
και στην Ισσό μετά• και στην τελειωτική
την μάχη, όπου εσαρώθη ο φοβερός στρατός
που στ’ Άρβηλα συγκέντρωσαν οι Πέρσαι:
που απ’ τ’ Άρβηλα ξεκίνησε για νίκην, κ’ εσαρώθη.
Κι απ’ την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία,
την νικηφόρα, την περίλαμπρη,
την περιλάλητη, την δοξασμένη
ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά,
την απαράμιλλη: βγήκαμ’ εμείς•
ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας.
Εμείς• οι Aλεξανδρείς, οι Aντιοχείς,
οι Σελευκείς, κ’ οι πολυάριθμοι
επίλοιποι Έλληνες Aιγύπτου και Συρίας,
κ’ οι εν Μηδία, κ’ οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι.
Με τες εκτεταμένες επικράτειες,
με την ποικίλη δράσι των στοχαστικών προσαρμογών.
Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά
ώς μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ώς τους Ινδούς.
Για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου