ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ

Διαφωτισμός ονομάστηκε μια εποχή και ένα πνευματικό, επιστημονικό και κοινωνικό κίνημα, το οποίο είχε ως διακηρυγμένο σκοπό, αφενός την αποδοχή και εμπέδωση του ορθολογισμού και της αυτοδιάθεσης των ανθρώπων και των κοινωνιών και, αφετέρου, ΤΗΝ ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΑΜΑΘΕΙΑΣ , ΤΗΣ ΑΥΤΑΡΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΥΦΛΗΣ ΥΠΑΚΟΗΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΕΞΟΥΣΙΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΛΑΙΚΗ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ.

Ο Διαφωτισμός ήταν μια φιλοσοφία ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ όπου ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ αναγνωρίζεται ως το ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, με όλα τα δικαιώματα τα οποία έπρεπε να αξιώνει. Αυτός ο ανθρωποκεντρισμός ( humanismus, ουμανισμός) αποτελούσε τη ΣΥΝΔΕΣΗ με το ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ , έναντι του ανατολικού μυστικισμού της χριστιανικής θρησκείας.

Η κυριαρχία του ορθού λόγου, ο ορθολογισμός. Ο όρος αυτός είναι απόδοση του λατινογενούς rationalismus που προέρχεται από τον όρο (λόγος, μέθοδος) και σημαίνει τη λογοκρατία, την κυριαρχία του ορθού λόγου. Στη θέση του θεού ετέθη, αρχικά από τους Διαφωτιστές και στη συνέχεια από τους ηγέτες της γαλλικής επανάστασης, . Τόσο λόγω του θεωρητικού προσδιορισμού του, όσο και εξ αιτίας της σφοδρής αντιδράσεως του εκκλησιαστικού μηχανισμού στην προσπάθεια για περιορισμό της επιρροής και των προνομίων του, ο Διαφωτισμός πήρε από την αρχή αντικληρικαλικό προσανατολισμό.

Η έμφαση στις θετικές επιστήμες, τα μαθηματικά, την αστρονομία, τη φυσική και τη χημεία. Οι ανατρεπτικές ανακαλύψεις του Κοπέρνικου, του Βεσάλιου, του Γαλιλαίου, του Νεύτωνα κ.ά. είχαν δημιουργήσει στους διαφωτιστές τη βεβαιότητα για τη δύναμη που δίνει στον άνθρωπο η γνώση των θετικών επιστημών. Ειδότερα, η μελέτη και εφαρμογή της φιλοσοφίας (Φυσικής) θα απελευθέρωνε τον άνθρωπο από παρωχημένες θρησκευτικές πεποιθήσεις, δεισιδαιμονίας κλπ. Δεν είναι τυχαίο ότι, ακριβώς στα χρόνια του διαφωτισμού σταμάτησαν οριστικά οι «διώξεις μαγισσών» που είχαν ταράξει για αιώνες την κεντρική Ευρώπη.

Κεντρικός κανόνας του Διαφωτισμού ήταν ότι «Ο ΟΡΘΟΣ ΛΟΓΟΣ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΘΕΣΗ ΝΑ ΦΕΡΕΙ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ». Αυτή η πεποίθηση και η διάδοσή της στο ευρύ κοινό θορύβησε τον εκκλησιαστικό μηχανισμό, γιατί δεν αφηνόταν πλέον περιθώριο για παρέμβαση και για λόγο ύπαρξης του θεού. Αυτό ήταν αρκετό για να οδηγήσει πολλούς από τους πρωτεργάτες του Διαφωτισμού σε φυλακές και εξορίες. Η κατευθυντήρια γραμμή του φιλοσόφου Immanuel Kant (Καντ, (1724-1804)), «Να έχεις το θάρρος να χρησιμοποιείς τη λογική σου», είχε ως στόχο τις εξωτερικές αντιδράσεις ενάντια στο Διαφωτισμό, αλλά και την εσωτερική απελευθέρωση από την ποδηγέτηση της κοσμικής και της εκκλησιαστικής εξουσίας.

Ο Διαφωτισμός εκφραζόταν επίσης με το έργο του Ρουσώ (Jean-Jacques Rousseau, 1712-1778), ο οποίος προδιέγραφε στο βιβλίο του «Du Contract Social» (1762) ίδια δικαιώματα για όλους τους πολίτες, δημοκρατική διακυβέρνηση για τη χώρα και κοινωνικό έλεγχο. «Οι άνθρωποι γεννώνται καλοί από τη φύση τους και διαφθείρονται από την κρατούσα εκκλησία, την κακή παιδεία και τις κρατούσες οικονομικές συνθήκες. Ο μόνος δρόμος για να βελτιωθούν είναι να αφεθούν ελεύθεροι». Επειδή καταδικάστηκαν τα γραπτά του από τον επίσκοπο του Παρισιού και κινδύνευε να φυλακιστεί, εγκατέλειψε ο Ρουσώ το Παρίσι και εγκαταστάθηκε για αρκετά χρόνια στο εξωτερικό, από το 1762 στην Ελβετία και κατά τα έτη 1767-1770 στην Αγγλία.

Οι πρωτεργάτες του Διαφωτισμού υπερέβαλαν σε αισιοδοξία πιστεύοντας ότι, από τη στιγμή που θα εξέλειπαν η άγνοια, η θρησκοληψία και η μισαλλοδοξία, προϋπόθεση ήδη υπερβολικά αισιόδοξη, η γνώση που θα προέκυπτε από την εξέλιξη της επιστήμης, θα επηρέαζε ανεμπόδιστα και ανεπιστρεπτί την κοινωνία και τη ζωή των πολιτών, πλην εκείνων που ήθελαν να μείνουν προσηλωμένοι στο σκοταδισμό, επειδή θα έχαναν τα προνόμιά τους. Η (γαλλική) «μεγάλη επανάσταση» και οι απρόβλεπτες μεταγενέστερες διαδρομές της, από τη λαϊκή εξουσία στην τρομοκρατία και από εκεί στην αλαζονική αυτοκρατορία και τους τυχοδιωκτικούς ναπολεόντειους πολέμους, προκάλεσαν στην Ευρώπη τις σημαντικότερες πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές από την εποχή της κατάλυσης της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Απάντηση