Ο αμίαντος ήταν το μυστικό των βυζαντινών αγιογράφων

Η αρχαιολόγος του Πανεπιστημίου του Λος Άντζελες,Ιωάννα Κακουλλή

ερευνά τη ζωγραφική στο μοναστήρι με  έναν UV φακό.

Εκατοντάδες χρόνια πριν ο αμίαντος κάνει την παρουσία του παντού στον κλάδο των κατασκευών, τα βυζαντινά μοναστήρια χρησιμοποιούσαν το ινώδες υλικό σε επιχρίσματα τοιχογραφιών από τα τέλη της δεκαετίας του 1100, όπως δείχνει μια νέα έρευνα.

Ο αμίαντος είναι ένα φυσικό λιθο -γενετικό ορυκτό πολύ γνωστός για την ικανότητά του να διαχωρίζεται σε μακριές , εύκαμπτες ίνες.  Εδώ και πολύ καιρό υπήρχε η πεποίθηση,  ότι οι ίνες του αμιάντου, οι οποίες είναι ανοξείδωτες και ανθεκτικές στην καύση, για πρώτη φορά ενσωματώθηκαν σε μίγμα επιχρίσματος (σοβάς) και σε επιστρώσεις δαπέδων μετά την βιομηχανική επανάσταση.

Η έρευνα, όμως, που διεξήχθη σε έργα ζωγραφικής του 12ου αιώνα στο βυζαντινό μοναστήρι του Αγίου Νεοφύτου του Έγκλειστου στην Κύπρο από το Πανεπιστήμιο του Λος Άντζελες - UCLA (University of California, Los Angeles), διαπιστώθηκε, από τους ερευνητές, ότι οι τοιχογραφίες περιείχαν πυριτικό ορυκτό μαγνησίου. Ο χρυσότιλος (λευκός αμίαντος) βρισκόταν στο τελείωμα του επιχρίσματος, κάτω από το τμήμα της τοιχογραφίας.

Η χρυσοτίλη είχε απλωθεί σε ομαλή στρώση στην επιφάνεια του τοίχου προκειμένου να ‘καθίσει’ εκεί η ζωγραφική.

«Οι μοναχοί, ήθελαν, ίσως, να προσδώσουν περισσότερη λάμψη και διαφορετικές ιδιότητες με αυτό το στρώμα», δήλωσε η αρχαιολόγος Ιωάννα Κακουλλή από το πανεπιστήμιο του Λος Άντζελες, επικεφαλής της νέας μελέτης που δημοσιεύθηκε τον τελευταίο μήνα στο Journal of Archaeological Science.

«Σίγουρα δεν ήταν μια περιστασιακή απόφαση- θα πρέπει να είχαν κατανοήσει τις ιδιότητες του υλικού».

Μακρά η ιστορία της χρήσης του αμιάντου

Αν και τα ορυκτά του αμιάντου είναι πλέον γνωστά ως καρκινογόνα, οι άνθρωποι είχαν επωφεληθεί από τις μοναδικές ιδιότητες του ινώδους υλικού επί χιλιετίες.

Πριν από περίπου 4.500 χρόνια οι τεχνίτες αναμείγνυαν τα ορυκτά αμιάντου με πηλό για να παράγουν ισχυρότερη αγγειοπλαστική.

Ακόμη, πριν από 2.000 χρόνια, ίνες αμιάντου ήταν υφασμένες σε κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα για να κάνουν  πυρίμαχα περιτυλίγματα ή ειδικά υφάσματα (σάβανα) που θα ξεχώριζαν την τέφρα του νεκρού κατά τη διάρκεια της καύσης του στην αρχαιότητα, σύμφωνα με την Κακουλλή.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τον αμίαντο σε βιομηχανικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων τσιμέντων, σοβάδων, γυψοσανίδων, διάφορα επιχρίσματα στεγών, για να αυξήσουν την αντοχή, τη μόνωση και την προστασία τους από τις καιρικές συνθήκες.

Λαμβάνοντας αυτό το ιστορικό του αμιάντου, η Κακουλλή και οι συνεργάτες της δεν περίμεναν να βρουν το υλικό αυτό στους τοίχους του μοναστηριού του Αγίου Νεοφύτου του Έγκλειστου.

Οι ερευνητές ανέλυσαν μερικά από τα έργα ζωγραφικής στο χώρο του μοναστηριού χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές με υπεριώδεις ακτίνες και ακτίνων –χ. Συνέλεξαν, επίσης, μικρο-δείγματα της ζωγραφικής, στα οποία έγινε μοριακή ανάλυση με ισχυρά μικροσκόπια σάρωσης ηλεκτρονίων και άλλες μεθόδους.

Μία από τις τοιχογραφίες απεικονίζει τον «Ενθρονισμένο Χριστό» να κρατά ένα βιβλίο με κόκκινο πλαίσιο. Όταν ανέλυσαν το κόκκινο πλαίσιο, βρήκαν ένα στρώμα πλούσιο σε αμίαντο που εφαρμόσθηκε ως τελείωμα μεταξύ ενός κόκκινου στρώματος βαφής και ενός στρώματος γύψου που αποτελούνταν κυρίως από φυτικές ίνες.

«Μέχρι στιγμής, έχουμε βρει αμίαντο μόνο σε σχέση με τις κόκκινες χρωστικές ουσίες», δήλωσε η Κακουλλή.

Τα κύρια κοιτάσματα αμιάντου στην Κύπρο προέρχονται από μια περιοχή σε μεγάλο υψόμετρο, περίπου  60χλμ από το μοναστήρι, το οποίο βρίσκεται κοντά στην ακτή.

Η ανακάλυψη εγείρει πολλά ερωτήματα, όπως γιατί ο αμίαντος χρησιμοποιήθηκε σε αυτό το πλαίσιο (και ιδιαίτερα μόνο για το κόκκινο πλαίσιο στη ζωγραφική), Είναι περίεργο επίσης, γιατί το ινώδες υλικό προφανώς δεν χρησιμοποιήθηκε ξανά σε επιστρώσεις μέχρι τον 19ο αιώνα.

Οι επιστήμονες ψάχνουν για απαντήσεις., Σχεδιάζουν να επιστρέψουν στην Κύπρο, να μελετήσουν περισσότερα έργα ζωγραφικής στη Μονή του Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου.

Πηγή:

http://www.mikres-ekdoseis.gr/2014/05/blog-post_10.html