Ο Νικίτα Χρουστσιόφ, γενικός γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ από το 1953 έως 1964, ήταν ένας άνθρωπος σύμβολο. Αντιπροσωπεύει μια ολόκληρη εποχή της σοβιετικής ιστορίας, την εποχή της φιλελευθεροποίησης. Μια εποχή που χαρακτηρίστικε από την αποκαθήλωση της προσωπολατρείας του Στάλιν,  την πτήση του Γκαγκάριν στο διάστημα, την κατασκευή σπιτιών με μια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική με τα οποία συνδέθηκε το όνομά του («Χρουσιόβκα»), την άνθηση της Λογοτεχνίας και του Κινηματογράφου, τη χαλάρωση των μέτρων απέναντι στους αντιφρονούντες, κ.ο.κ. Ο ίδιος ήταν ένα πρόσωπο τόσο αμφιλεγόμενο, όσο άλλωστε και η εποχή του.

Η βιογραφία του είναι αρκετά κοινότυπη και ενδεικτική για κάθε σοβιετικό αξιωματούχο. Γεννήθηκε σε ένα χωριό του Κουρσκ. Τη δεκαετία του ΄30, στη διάρκεια των σταλινικών διώξεων, ήταν Α΄ γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπή του ΚΚ της Ουκρανίας. Δεν εξεδήλωνε κανενός είδους φιλελευθερισμό. Το αντίθετο, ήταν ανηλεής με τους επονομαζόμενους «εχθρούς του λαού». Συμφωνούσε στα πάντα με τον Στάλιν, όσο εκείνος ήταν ακόμη εν ζωή. Λένε μάλιστα, ότι στα γλέντια στο Κρεμλίνο, ο Στάλιν τον έβαζε να χορέψει τον παραδοσιακό ουκρανικό χορό, «γκοπάκ», φορώντας τη χαρακτηριστική ουκρανική πουκαμίσα. Κάτι που μπορεί κάλλιστα να είναι αλήθεια.
Εκδημοκρατισμός
Όταν όμως ο Στάλιν πέθανε, ο Χρουστσιόφ έσπευσε άμεσα να συγκεντρώσει την εξουσία στα δικά του χέρια. Άρχισε να απονέμεται χάρη στους πολιτικούς κρατούμενους, οι εργάτες στα κολχόζ έπαιρναν διαβατήρια για να μετακινούνται σε άλλα μέρη της ΕΣΣΔ, κάτι που δεν μπορούσαν να κάνουν επί Στάλιν.
Γενικότερα όμως, ο Χρουστσιόφ σκεφτόταν περισσότερο το μέλλον, παρά το παρόν. Αυτός ήταν που έριξε το σύνθημα: «Θα φτάσουμε και θα ξεπεράσουμε την Αμερική!». Ο ίδιος υποσχέθηκε στο λαό ότι οι τότε και οι επόμενες γενιές θα ζήσουν τον πραγματικό κομμουνισμό, και ότι αυτός θα έρθει το 1980. Ύστερα από αυτό βγήκε το αστείο, ότι «το ΄80, αντί του κομμουνισμού, ήρθε η Ολυμπιάδα».
Ο Χρουστσιόφ ήταν ένας ηγέτης με ξεχωριστή προσωπικότητα. Αργότερα, επί Μπρέζνιεφ πλέον, τον μέμφονταν για το θέμα του εθελοντισμού. Ήταν όμως ο κατάλληλος άνθρωπος που χρειαζόταν για να αφυπνίσει τη χώρα. Τον κατέκλυζαν συνεχώς ιδέες. Πότε κατηγορούσε τους καλλιτέχνες της αφηρημένης Τέχνης στη διάσημη έκθεση της Μόσχας (είχε πει για έναν πίνακα: «Ένας γάιδαρος με την ουρά του ζωγραφίζει καλύτερα!»), πότε έδινε εντολή να φυτέψουν σε όλη τη χώρα καλαμπόκι. Έφτανε ως το φαιδρό. Το καλαμπόκι προσπάθησαν να το καλλιεργήσουν ακόμη και στην Καρελία, στο Βορρά, όπου όμως είναι αδύνατον να ευδοκιμήσει. Απειλούσε με πόλεμο την Αγγλία και τη Γαλλία.
«Η μητέρα του Κοσμά»!
Μπορούσε να περιμένει κανείς από αυτόν οτιδήποτε. Από τη μία, ελευθερώνει τους διωκόμενους αντιφρονούντες, από την άλλη καταστέλλει με τα τανκς την εξέγερση στην Ουγγαρία. Αφενός επιτρέπει να τυπωθούν τα βιβλία του απαγορευμένου Σολζενίτσιν, αφετέρου αιματοκυλά ειρηνική διαδήλωση στο Νοβοτσερκάσκ.

«Χρουσιόβκα» και «Κολχόζ»

-Η «Χρουσιόβκα» είναι τα διώροφα και πενταόροφα σπίτια της εποχής του Χρουστσιόφ. Γενικώς, άπαντες κακοχαρακτηρίζουν αυτά τα κτίρια για την κακή κατασκευή τους και την στενότητα των χώρων τους. Όμως, αυτά φτιάχτηκαν για να καλύψουν τις τεράστιες στεγαστικές ανάγκες των πολιτών, μετά τον Παγκόσμιο Πόλεμο.
-Το Κολχόζ (κολεκτιβιστική ιδιοκτησία), είναι αγροτικός συνεταιρισμός.
Είχε έναν ιδιαίτερο τρόπο να εκφράζεται, και δεν δίσταζε να εκφραστεί όπως θέλει. Θα μπορούσε εύκολα να πει στους αμερικανούς διπλωμάτες, «Θα σας θάψουμε!». Μάλιστα, τους είχε πει ανοικτά: «Έχουμε με σας μόνο ένα ζήτημα να επιλύσουμε, ποιος θα θάψει ποιον». Και απευθυνόμενος στον Νίξον, είχε αναφέρει: «Θα σας δείξουμε τη μητέρα του Κοσμά!». Οι Αμερικάνοι για πολύ καιρό δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι εννοούσε με την έκφραση «η μητέρα του Κοσμά». Με ποιο πράγμα τους φοβερίζει; Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ρωσικό ιδιωματισμό, που σημαίνει μια γενική και αόριστη απειλή, με μια από τις εκδοχές να αναφέρει ότι η μητέρα του Κοσμά ήταν υπαρκτό πρόσωπο που πέρασε στη λαϊκή φρασεολογική παράδοση, επειδή ήταν πολύ κακιά και η συνάντηση μαζί της ήταν πραγματική δοκιμασία για τον καθένα.
Επίσης, προεβλήθη διεθνώς και εντονότατα η φωτογραφία του όταν είχε βγάλει το παπούτσι του και το χτυπούσε πάνω στο βήμα του ΟΗΕ, στη διάρκεια των καυτών συζητήσεων για την κρίση στην Ουγγαρία. Τον Μάο Τσε Τουνγκ τον είχε αποκαλέσει παλιό φθαρμένο λάστιχο. Στον εκπρόσωπο των ΗΠΑ στον ΟΗΕ του είχε πετάξει κατάμουτρα: «Ας μουγκρίζει όποια αγελάδα θέλει, η δική σας να σιωπήσει!» (περιφρονητικά δηλαδή, «κοίτα ποιοι μιλάνε»).
Υπήρχαν όμως, και άλλες στιγμές που ήξερε να ζεσταίνει την ατμόσφαιρα. Ετσι, απευθυνόμενος στον Δήμαρχο της Νέας Υόρκης, Ρόμπερτ Βάγκνερ, του είπε: «Μόλις που κρατήθηκα και δεν σας αποκάλεσα, Ρόμπερτ Πετρόβιτς. Όταν στα νιάτα μου δούλευα σε ένα εργοστάσιο, είχαμε έναν διευθύνοντα που τον έλεγαν Ρόμπερτ Πετρόβιτς Βάγκνερ». Ήχησε αυτό πολύ ζεστά και ανθρώπινα.
Ανθρώπινος
Ο Χρουστσιόφ, σε αντίθεση με τον Στάλιν, δεν ήταν καθόλου λάτρης της επιβλητικότητας. Ήταν απλός, και αρκετά μάλιστα. Πολύ κινητικός, είχε ολόκληρος ένα στρογγυλό σχήμα. Καραφλός, με πλακουτσωτή μύτη, πεταχτά αυτιά, θα μπορούσε άνετα να είναι ένας οποιοσδήποτε αγρότης ή μεροκαματιάρης στον πάγκο ενός μπακάλικου. Παράλληλα, χειρονομούσε διαρκώς. Στις δεξιώσεις κουνούσε τα χέρια του τόσο έντονα, ώστε χυνόταν έξω κάποια ποσότητα από το κονιάκ που κρατούσε.

Πως γλυτώσαμε τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Γενικά, ο Χρουστσιόφ είχε έντονο το παιδικό στοιχείο πάνω του. Μετά το μεσημεριανό φαγητό, κρατούσε στο στήθος του ένα ραδιοφωνάκι που του χάρισαν στην Αμερική. Αναφέρουν πως εκείνο το διάστημα στο ραδιόφωνο έπαιζαν ειδικά γι’ αυτόν μελωδίες της επαρχίας, τις οποίες αγαπούσε. Το ραδιόφωνο τον γοήτευε ως τα βάθη της ψυχής του. Το ίδιο και τα στρατιωτικά παιχνιδάκια. Νέες βόμβες, αεροπλάνα... Τον κορόιδευαν, αποκαλώντας τον «ο Ιβάν ο βλάκας στο θρόνο», παρομοιάζοντάς τον δηλαδή με τον ήρωα του δημοφιλέστατου ρωσικού παραμυθιού. Αλλά τον αγαπούσαν. Ήταν θελκτικός ως εκεί που δεν παίρνει.
Ο τάφος του βρίσκεται στο μοναστήρι Νοβοντέβιτσι της Μόσχας. Πάνω από αυτόν υπάρχει το μνημείο του, δουλειά του γνωστού γλύπτη, Ερνστ Νεϊζβέστνι. Στον οποίο, παρεμπιπτόντως, ο Χρουστσιόφ αγρίευε και τον έλουζε με διάφορες καθόλου ευγενικές εκφράσεις. Τις τελευταίες ημέρες του όμως, γράφοντας τη διαθήκη του, ζήτησε συγκεκριμένα ο Νεϊζβέστνι να φτιάξει το μνημείο. Πρόκειται για ένα κεφάλι μέσα σε ασπρόμαυρο πλαίσιο. Είναι αδύνατο να περιγράψεις με ένα μόνο χρώμα τον Χρουστσιόφ. Τόσο πολυσύνθετη προσωπικότητα ήταν.