=
Ο Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα
«Εμείς οι Ιταλοί χρωστάμε πρώτα πρώτα στην Εκκλησία και στο παπαδαριό που καταντήσαμε άθρησκοι και κακοί.»
Νικολό Μακιαβέλι
Γράφει ο Ερανιστής
Για τον Μακιαβέλι, κάθε θρησκευτικός ηγέτης ασκεί πολιτική εξουσία, όποιες κι αν είναι οι δηλωμένες προθέσεις του. Στον Ηγεμόνα και αλλού, ο Μωυσής θεωρείται ξεκάθαρα πολιτικός ηγέτης, και μάλιστα ένοπλος. Βεβαίως, η αξιοσύνη (virtu) του ηγέτη χρειάστηκε να συμπέσει με τη δουλεία των Ισραηλιτών στους Αιγυπτίους για ν” αναδειχθεί. Ο Μακιαβέλι, αν και κάποτε απορεί για κάποια θαύματα, δε φαίνεται να πιστεύει σ” αυτά. Ωστόσο, διαβλέπει καθαρά, ότι πολλές λαϊκές θρησκευτικές δοξασίες, προλήψεις και δεισιδαιμονίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πολιτικούς σκοπούς. Με άλλα λόγια, η πολιτική ως αξίωση δύναμης και ισχύος, μιλάει κάποτε τη γλώσσα της θρησκείας. Τέτοια είναι η περίπτωση του μοναχού Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα (21 Σεπτεμβρίου 1452 – 23 Μαΐου 1498). Ο Σαβοναρόλα, σύγχρονος σχεδόν του Μακιαβέλι, ήταν πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης της Φλωρεντίας. Ανήκε στο τάγμα των Δομινικανών μοναχών και ασκούσε τεράστια τεράστια επιρροή στον λαό της Φλωρεντίας. Υπήρξε πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης της πόλης από το 1494 μέχρι την εκτέλεσή του, το 1498. Όσο κράτησε η ηγεσία του, κήρυσσε την εγκράτεια και ήταν πολέμιος της αγάπης των Φλωρεντινών για τις τέχνες. Ήταν εναντίον της διαφθοράς και του Πάπα Αλέξανδρου ΣΤ΄, ενώ πρωτοστάτησε και στο κάψιμο βιβλίων. Ο Σαβοναρόλα σταδιακά επιτέθηκε σε όλους τους εκπρόσωπους της εξουσίας, στον Πάπα και στην ισχυρή οικογένεια των Μεδίκων.
Ο Μακιαβέλι άκουσε ο ίδιος το κήρυγμα του μοναχού στον Άγιο Μάρκο της Φλωρεντίας και μεταξύ άλλων μεταφέρει τα εξής:
«Το θέμα του πρώτου κηρύγματος στον Άγιο Μάρκο ήσαν τούτα τα λόγια από την έξοδο: «Καθότι δε αυτούς εταπαίνουν, τοσούτω πλείους εγίνοντο και ίσχυον σφόδρα σφόδρα.» Και προτού περάσει στην ερμηνεία τούτων εδώ των λόγων, είπε για ποιο λόγο αποτραβήχτηκε και πρόσθεσε: «η σωφροσύνη είναι η σωστή αντίληψη του εφικτού.» Μετά είπε πως όλοι οι άνθρωποι είχανε και έχουνε ένα σκοπό, διαφορετικόν όμως: των Χριστιανών σκοπός είναι ο Χριστός, ενώ των άλλων ανθρώπων, τωρινών και περασμένων, ο σκοπός στάθηκε άλλος, ανάλογα με τη θρησκεία του καθενός. Έχοντας λοιπόν εμείς, πούμαστε Χριστιανοί, το νου μας στο Χριστό, οφείλουμε με φρονιμάδα μέγιστη και με συμμόρφωση στους καιρούς να κρατούμε την τιμή του ψηλά· κι αν ο καιρός ζητάει να παίξουμε τη ζωή μας για χάρη του, να την παίξουμε· κι αν είναι ο καιρός που ο άνθρωπος κρύβεται, να κρυφτούμε, καθώς διαβάζουμε για το Χριστό και τον Παύλο. Έτσι πρέπει να κάμουμε, πρόσθεσε, κι έτσι εκάμαμε, όπως κι όταν ήταν καιρός να σταθούμε μπροστά στην τυφλή μανία το εκάμαμε κι αυτό, καθώς ανήμερα την Ανάληψη, γιατί έτσι ζητούσε η τιμή του Θεού και η ώρα· τώρα που ο Θεός θέλησε να κάμουμε τόπο στην οργή, υποχωρήσαμε.»
Όπως είναι φανερό, στο προηγούμενο απόσπασμα, ο Σαβοναρόλα παρουσιάζει τις επιδιώξεις του ως θέλημα του Θεού κι ερμηνεύει τις ιερές γραφές όπως νομίζει ότι τον βολεύουν. Εμφανίζει τον εαυτό του ως αρχηγό της «λεγεώνας του Θεού», που μάχεται μέχρις εσχάτων την αντίπαλη «λεγεώνα του διαβόλου»:
«Κι αφού είπε τούτα τα λόγια, περιέγραψε δυό λεγεώνες, τη μια που μαχόταν κάτω από τη σκέπη του Θεού, κι αυτή ήταν ο ίδιος κι οι οπαδοί του, και την άλλη, με αρχηγό το διάβολο, κι αυτή ήταν οι εχθροί του. Και μιλώντας ακράτητα πέρασε στην εξήγηση των λόγων της Εξόδου που ανέφερα, κι είπε πως στις συμφορές οι καλοί αυγατίζουνε με δυό τρόπους, σε ψυχή και σ’ αριθμό· σε ψυχή, επειδή ο άνθρωπος πιότερο σμίγει με το Θεό, όταν τον χτυπάει το κακό, και γίνεται πιο δυνατός γιατί ζυγώνει πιότερο στον εξουσιαστή του, όπως και το ζεστό νερό που το σιμώνεις στη φωτιά γίνεται καυτό…»
Ο Σαβοναρόλα προσπαθεί να εμψυχώσει τους οπαδούς του και να τρομοκρατήσει τους αντιπάλους· οι φοβέρες πιάνουνε μια χαρά σε όποιον δεν τις καλοεξετάζει. Τελειώνει το κήρυγμα του με μια προφητεία: αν τυχόν ξεφύτρωνε κανένας τύραννος που θα γκρέμιζε τα σπίτια και θα ερήμωνε τη γη, αυτός «λίγον καιρό θα έμενε και στερνά θα διωχνόταν.» Σε άλλο κήρυγμα, τις επόμενες μέρες, ο Σαβοναρόλα στρέφεται εναντίον της επίσημης εκκλησίας, δηλαδή του πάπα. Μετά την παραβολή του Αιγυπτίου, με ύφος απειλητικό («ώ, Αιγύπτιε, μια μαχαιριά λαχταράω να σου δώσω») άρχισε «να λέει τα δικά σας, παπάδες, και να σας ψέλνει με τρόπο που ούτε σκυλί δε θα το δεχόταν.»
Ο καλόγερος, ούτε λίγο ούτε πολύ, ισχυρίζεται ότι μιλάει με τον Θεό, ή τουλάχιστον λαμβάνει μηνύματά του:
«Ο Θεός τού μήνυσε ότι στη Φλωρεντία μέσα βρισκόταν κάποιος που ήθελε να γίνει τύραννος κι ακολουθούσε τρόπους και μεθόδους για να το πετύχει: κι ότι όποιος θέλει να κυνηγήσει τον καλόγερο, ν’ αφορίσει τον καλόγερο και να κατατρέξει τον καλόγερο, άλλο δεν πάει να κάμει παρά να γίνει τύραννος· κι ακόμα είπε ότι πρέπει να τηρηθούνε οι νόμοι· και τόσα είπε πια, που την υπόλοιπη μέρα ο κόσμος βάλθηκε να μαντέψει ποιός είναι ο τύραννος, και βρήκε έναν που βρίσκεται τόσο κοντά στον τύραννο, όσο εσείς στον ουρανό.»
Ο Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ” είχε γράψει στη Φλωρεντία (26 Φεβρουαρίου 1498), ζητώντας να του παραδώσουν τον Σαβοναρόλα. Στις 3 Μαρτίου όμως, η Σινιορία της ίδιας πόλης απάντησε αρνητικά. Ο πανούργος μοναχός αλλάζει αμέσως το τροπάρι κι επιχειρεί να δημιουργήσει νέες συμμαχίες: «Μα όταν στερνά η Σινιορία έγραψε στον πάπα υποστηρίζοντάς τον και βλέποντας εκείνος πως δεν έπρεπε να φοβάται τους αντιπάλους του στη Φλωρεντία, εκεί που πρώτα ζητούσε να ενώσει μονάχα την παράταξή του, με την αποστροφή των εχθρών και το φόβο του τυράννου, μετά που είδε ότι πια δεν είχε ανάγκη, άλλαξε τροπάρι και παρακινώντας τώρα και τους εχθρούς του να μπούνε στην καινούρια συμμαχία, δε μιλάει πια ούτε για τύραννο, ούτε για την κακουργία τους, παρά ζητάει να τους γυρίσει όλους ενάντια στον ύψιστο ποντίφηκα και δείχνοντας κατ’ αυτόν τα δόντια του, λέει για την αφεντιά του ότι μπορεί να ειπωθεί και για τον χειρότερο κακούργο· κι έτσι, καταπώς εγώ κρίνω, πάει σύμφωνα με τους καιρούς και κολάζει τα ψέματά του.»
Ο Νικολό Μακιαβέλι (ιταλικά: Niccolò di Bernardo dei Machiavelli) (3 Μαΐου 1469 – 21 Ιουνίου 1527), ήταν Ιταλός διπλωμάτης, πολιτικός στοχαστής και συγγραφέας.
Είδαμε και αλλού, ότι ο Μακιαβέλι αδιαφορεί για την δογματική αλήθεια των θαυμάτων και της θρησκείας. Αρκείται στην απλή εμπειρική διαπίστωση ότι οι θρησκείες εμφανίζονται έτσι κι αλλιώς, οπότε αυτό που μένει στον συνετό ηγεμόνα ή σε όποιον θέλει να επηρεάσει την εξέλιξη των πολιτικών πραγμάτων, είναι να τις χρησιμοποιήσει κατάλληλα. Και πράγματι αυτό συνέβη αμέτρητες φορές στην ιστορία, γι” αυτό και πλήθος θαύματα ή γεγονότα ανεξήγητα, ακόμα κι όταν είναι φανερές απάτες, υιοθετούνται από πολλούς φρόνιμους ηγεμόνες, προκειμένου να τονώσουν το θρησκευτικό και πολεμικό φρόνημα των υπηκόων τους. Ας έχουμε πάντα υπ” όψιν μας, ότι ο Σαβοναρόλα δεν ήταν ο μόνος που πολιτεύτηκε χρησιμοποιώντας τη γλώσσα της θρησκείας: την εποχή αυτή, το ίδιο ακριβώς έκαναν ο πάπας, οι σουλτάνοι της οθωμανικής αυτοκρατορίας και πλήθος Χριστιανοί βασιλιάδες της Ευρώπης. Φυσικά, η μεταφυσική δομή της σκέψης δεν είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό του θρησκευτικού λόγου. Και οι πολιτικές θεωρίες παρουσιάζονται πολύ συχνά ως απόλυτες δογματικές αλήθειες, ενώ οι εκπρόσωποι των εκάστοτε πολιτικών παρατάξεων διεκδικούν συχνά με τα ίδια μέσα την εξουσία. Αυτό που έκρινε την τύχη του Σαβοναρόλα ήταν το γεγονός ότι δεν φρόντισε να συγκροτήσει εγκαίρως ένοπλες δυνάμεις ικανές να τον προστατεύσουν, όταν άρχισε να τον εγκαταλείπει η αφοσίωση και η πίστη του λαού. Ο λαός είναι πάντα άστατος, κι ο πολύπειρος μοναχός έπρεπε να το γνωρίζει. Τελικά, ένα εξαγριωμένο πλήθος τον συνέλαβε στις 8 Απριλίου κι εκτελέστηκε στις 23 Μαΐου 1498, επιβεβαιώνοντας τραγικά μια βασική θέση του Μακιαβέλι: οι άοπλοι προφήτες προετοιμάζουν το χαμό τους, αφού οι άνθρωπο, αφελείς ή ξεσκολισμένοι, «γεννιούνται, ζούνε και πεθαίνουνε, μα η φύση τους μένει πάντα η ίδια, γιατί είναι γραμμένοι όλοι στο ίδιο βιβλίο.»
Από:
http://eranistis.net/wordpress/2015/10/18/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου