Η πρώτη χοροεσπερίδα στη Ρωσία πραγματοποιήθηκε τον 17ο αιώνα, στον γάμο του Ψευδοδημητρίου και της Μαρίνας Μνίσεκ. Ωστόσο, μόλις το 1717, όταν καθιερώθηκαν οι χοροεσπερίδες με Διάταγμα του Μεγάλου Πέτρου, οι χοροεσπερίδες έγιναν αναπόσπαστο μέρος της ζωής της ρωσικής αριστοκρατίας. Οι  χοροεσπερίδες διοργανώνονταν όχι μόνο από ευγενείς, αλλά κι από συντεχνίες εμπόρων και τοπικούς συλλόγους. Αργότερα, στο τέλος του 19ου – αρχές του 20ου αιώνα, οι δημόσιες χοροεσπερίδες πραγματοποιούνταν με βάση το επάγγελμα, για παράδειγμα από τον θεατρικό, καλλιτεχνικό ή αρχιτεκτονικό σύλλογο.

Η έκθεση “Μεγάλη χοροεσπερίδα”

Η έκθεση “Μεγάλη χοροεσπερίδα” στο μουσείο Τσαρίτσινο, η οποία άνοιξε και θα διαρκέσει ως τις 13 Οκτωβρίου, παρουσιάζει 460 εκθέματα που σχετίζονται με την παράδοση των χοροεσπερίδων στη Ρωσία. Οι επισκέπτες της έκθεσης μπορούν να δουν φορέματα και κοστούμια για χορό, αφίσες και απεικονίσεις χοροεσπερίδων και χορευτών. Ένα ειδικό τμήμα της έκθεσης είναι αφιερωμένο στις χοροεσπερίδες που σκηνοθετήθηκαν από το θέατρο Μπολσόι. Εδώ μπορείτε να δείτε σχέδια σκηνικών και κοστουμιών για μπαλέτα, διακοσμημένες tutu ή, για παράδειγμα, το φόρεμα της Μάγια Πλισέτσκαγια που σχεδίασε ο Πιέρ Καρντέν. Τα εκθέματα προέρχονται από 10 μουσεία της Μόσχας και της Αγίας Πετρούπολης.
Η λέξη “μπαλ” (χοροεσπερίδα) ρίζωσε στη ρωσική γλώσσα τον 18ο αιώνα, και προέρχεται από τη γαλλική λέξη “bal”. Σε τέτοιου είδους συγκεντρώσεις όχι μόνο χόρευαν, αλλά γενικά διασκέδαζαν, συναναστρέφονταν, ενώ οι μεγαλύτερες ηλικίες συζητούσαν τα πολιτικά ή έπαιζαν χαρτιά. Στο μεταίχμιο του 19ου και του 20ου αιώνα, οι χοροί συμπληρώνονται πια από συναυλίες, με προσκεκλημένους  τραγουδιστές της όπερας και χορευτές του μπαλέτου. Διεξάγονταν χοροί και λαχειοφόροι αγορές, τα έσοδα από τις οποίες προορίζονταν για φιλανθρωπικούς σκοπούς.
Η εποχή των χοροεσπερίδων άρχιζε στο τέλος του Φθινοπώρου και διαρκούσε ως την Ανοιξη, ενώ ιδιαίτερα ηχηροί ήταν οι χοροί των Αποκριών. Χοροεσπερίδες γίνονταν και το Καλοκαίρι, τη απουσία νηστείας. Η επιτυχία της σεζόν των χορών καθοριζόταν όχι μόνο από την πολυτέλεια των εκδηλώσεων και των ενδυμασιών, αλλά και από το πλήθος των αρραβωνιασμένων ζευγαριών.
Στην Αγία Πετρούπολη υπήρχαν και προσφιλείς τόποι διεξαγωγής ανακτορικών χοροεσπερίδων. Στην αίθουσα Νικολάγεβσκι του Χειμερινών Ανακτόρων πραγματοποιούταν η “μεγάλη χοροεσπερίδα” που εγκαινίαζε την σεζόν των χορών, “μικρές” και “μεσαίες” χοροεσπερίδες διεξάγονταν στο Ερμιτάζ, στο παλάτι Άνιτσκοβ, ενώ το Καλοκαίρι οι προσκλήσεις γίνονταν στο Πετεργκόφ και το παλάτι Τσαρσκοσέλσκι.
Παρ' όλη τη πολυτέλεια των χοροεσπερίδων, σύμφωνα με τον μακρινό θείο του Νικόλαου Β ', Μεγάλου Δούκα Αλεξάντρ Μιχάιλοβιτς (1866-1933), τα έξοδα ήταν ασήμαντα: “Δεν χρειάζονταν ειδικές προμήθειες, ούτε πρόσληψη προσωπικού.  Οι τοπικές αρχές εξασφάλιζαν το κρασί, οι πολυάριθμες ορανζερί της Διοίκησης των ανακτόρων έφερναν τα λουλούδια, και η μουσική ορχήστρα υπήρχε πάντα στο ... υπουργείου των ανακτόρων”.
Οι προετοιμασίες
Πηγή: Μαρία Αφόνινα
Μιας χοροεσπερίδας προηγούνταν μικρές κομψές προσκλήσεις, συχνά φιλοτεχνημένες από ταλαντούχους καλλιτέχνες. Οι καλλιτέχνες ζωγράφιζαν επίσης και τις αφίσες. Οι κυρίες προετοιμάζονταν για μια χοροεσπερίδα ξεφυλλίζοντας περιοδικά μόδας της εποχής, κατά κύριο λόγο γαλλικά. Σχέδια φορεμάτων άλλαζαν, όμως η βεντάλια πάντα παρέμεινε το σημαντικότερο αξεσουάρ μιας κυρίας. Το χρησιμοποιούσαν όχι μόνο για να δροσιστούν την ώρα του χορού ή μετά απ' αυτόν, αλλά και να τραβήξουν την προσοχή των καβαλιέρων, τη μία φανερώνοντας το πρόσωπο και την άλλη χειριζόμενες επιδέξια τη βεντάλια.
Τα λουλούδια πάντα συμπλήρωναν την ενδυμασία του χορού. Τα χρησιμοποιούσαν για διακόσμηση χτενισμάτων, κορσάζ και φορεμάτων, ή απλώς τα κρατούσαν στα χέρια. Τον 18ο και τον 19ο αιώνα τοποθετούσαν πάνω στα φορέματα ένα είδος καρφίτσας, τα porte-bouquet, σε σχήμα μικρού ανθοδοχείου για τεχνητά λουλούδια. Και σε καμία περίπτωση μια κυρία δεν μπορούσε να πάει στον χορό χωρίς το carnet du bal, όπου έγραφε τα ονόματα των καβαλιέρων με τους οποίους επρόκειτο να χορέψει την πολωνέζα, τη μαζούρκα και την καδρίλια.
Μπάλ μασκέ

“Η γλώσσα της βεντάλιας”

Τον 18ο αιώνα η “γλώσσα της βεντάλιας” διευκόλυνε την επικοινωνία, και ανάλογα με τις κινήσεις, η κυρία έστελνε κωδικοποιημένα μηνύματα. Ως εξής:
-Η βεντάλια είναι ανοιχτή και η κυρία την κουνάει - “είμαι παντρεμένη”
-Η βεντάλια κλείνει – “μου είστε αδιάφορος”
-Ενα σκέλος της βεντάλιας είναι ανοιχτό – “να αρκεστείτε στην φιλία μου”
-Η βεντάλια είναι ανοιχτή τελείως – “είστε το είδωλό μου”
Ο πρώτος χορός μασκέ πραγματοποιήθηκε στα Χειμερινά ανάκτορα το 1763, την εποχή της Μεγάλης Αικατερίνης. Τέτοιου είδους χοροεσπερίδες συγκέντρωναν μερικές χιλιάδες προσκεκλημένους, τους ευγενείς και τους πιο διακεκριμένους εμπόρους. Η παράδοση των χοροεσπερίδων μασκέ διατηρήθηκε και τον 19ο αιώνα. Συνήθως διοργανώνονταν την 1η Ιανουαρίου ή στις Απόκριες. Σύμφωνα με τη μαρτυρία της Αλεξάντρα Φιόντοροβνα, συζύγου του Νικόλαου Α', το 1818 πραγματοποιήθηκε στα Χειμερινά Ανάκτορα η χοροεσπερίδα, όπου η ίδια ήταν ντυμένη πρίγκιπας της Ινδίας, ενώ η αυτοκράτειρα Ελιζαβέτα Αλεξέγεβνα φορούσε το κοστούμι της νυχτερίδας. Συχνά οι χοροεσπερίδες είχαν ανατολίτικες ή ιστορικές θεματολογίες. Έτσι, το 1837, ο Νικόλαος Α' εμφανίστηκε στην “Κινέζικη χοροεσπερίδα” με αμφίεση μανδαρίνου, με τεράστια κοιλιά και μακριά κοτσίδα.
Οι περίφημες χοροεσπερίδες
Ιδιαίτερα πολυτελείς ήταν η χοροεσπερίδες ενθρόνισης. Στην αίθουσα Γκρανοβίταγια παλάτα του Κρεμλίνου, αρχίζοντας με την ενθρόνιση της Μεγάλης Αικατερίνης, πραγματοποιούνταν τα επίσημα εγκαίνια των τελετουργικών εορτών. Συχνά τέτοιου είδους χοροεσπερίδες εναλλάσσονταν με δεξιώσεις  ξένων πρεσβευτών, για παράδειγμα Άγγλων και Γάλλων. Έτσι, κατά την ενθρόνιση του Νικόλαου Α' το 1826, διεξήχθη χοροεσπερίδα αφιερωμένη στον Γάλλο πρέσβη, στρατάρχη Μαρμόν, Δούκα της Ραγκούζα, καθώς και στον Άγγλο πρέσβη, Δούκα του Ντέβονσαϊρ.
Το 1903 πραγματοποιήθηκε το περίφημο μπαλ μασκέ στα Χειμερινά ανάκτορα, à la russe, όπου όλοι οι προσκεκλημένοι φορούσαν ενδυμασίας της εποχής του τσάρου Αλεξέι Μιχάιλοβιτς. Μερικοί από τους συμμετέχοντας ήταν ντυμένοι όπως οι πρόγονοί τους σε παλιά πορτρέτα, και πολλές κυρίες φόρεσαν παλιά ρωσικά κοστούμια, σαραφάνια και στεφάνια.

ΒΙΝΤΕΟundefined

Η τελευταία πολυτελής χοροεσπερίδα εκείνης της εποχής πραγματοποιήθηκε το 1913, στις αίθουσας της Συνέλευσης των ευγενών, στις 23 Φεβρουαρίου, προς τιμήν της επετείου των 300 ετών της δυναστείας Ρομάνοφ. Σύμφωνα με τις αναμνήσεις του Δούκα Κοκόβτσεφ, ο οποίος ήταν ο επικεφαλής της τσαρικής κυβέρνησης, οι εορτασμοί πέρασαν χωρίς κανένα ιδιαίτερο αντίκτυπο. “Είτε γενικά δεν υπήρχε ενθουσιασμός, είτε εγώ ο ίδιος εγκυμωνούσα έναν συνειδητό φόβο για το άμεσο μέλλον, και η καθημερινή έγνοια για το τι μας ξημερώνει και πώς να αποτρέψουμε την καταστροφή του κόσμου, απορροφούσαν όλη μου την προσοχή”.
Μετά την Επανάσταση, οι χοροεσπερίδες, όπως και ολόκληρη η κληρονομιά της παλιάς Ρωσίας εξαφανίστηκαν, όμως ο 20ος αιώνας υιοθέτησε τον ποιητικό μύθο της “ρωσικής χοροεσπερίδας”, ενσαρκώνοντάς τον στην τέχνη, σε κινηματογραφικές εικόνες, στη μουσική και στη θεατρική σκηνή.