Ωδή στη Χαρά – Friedrich Schiller
Κόρη εσύ των Ηλυσίων,
ω Χαρά, σπίθα πανέμορφη, Θεϊκή,
ένα πύρινο μεθύσι
στο δικό σου το ναό μας οδηγεί.
Η κακιά ό,τι σκόρπισε συνήθεια
να τα μάγια σου το δένουνε ξανά,
όλοι οι άνθρωποι, ω θεά, αδερφώνονται, όπου
η φτερούγα η απαλή σου τριγυρνά.
Όλα τα έθνη αγκαλιαστείτε! Σε όλον, όλο
στέλνω εγώ τον κόσμο τούτο το φιλί.
Έναν έχουμε πατέρα, αδέρφια, εκεί
απ’ των άστρων πιο ψηλά το θόλο.
Όποιος ενός φίλου ο φίλος είναι,
όποιος πέτυχε τέτοια έξοχη ζαριά,
όποιος βρήκε μια καλή γυναίκα, ας σμίξει
τη φωνή του στα χαρούμενα βουητά.
Φτάνει μόνο μια ψυχή στον κόσμο τούτον
να μπορεί κανείς δικιά του να την πει.
Αλλ’ αυτός που δεν το πέτυχε ποτέ του,
κλαίοντας έξω από τον κύκλο ας τραβηχτεί.
Τη συμπάθεια να τιμά και να λατρεύει
όποιος ζει σ’ αυτή τη γη.
Προς τ’ αστέρια αυτή οδηγεί
όπου του Άγνωστου είν’ ο θρόνος κι αφεντεύει.
Όλα τα όντα από τα στήθια της μεγάλης
Φύσης τη χαρά ρουφούν,
και οι καλοί μα και κακοί τα ρόδινά της
ίχνη πάντα ακολουθούν.
τα φιλιά και τα σταφύλια αυτή μας δίνει,
ένα φίλο, κι ως το θάνατο πιστό.
Ηδονή και το σκουλήκι ακόμα νιώθει,
στέκει ορθό το Χερουβείμ μπρος στο Θεό.
Έθνη, εσείς χάμω θα πέσετε, εσείς μόνο;
Πες! Τον πλάστη τον μαντεύεις, κόσμε εσύ;
Θα τον βρεις πάνω απ’ των άστρων τη σκηνή.
Πάνω απ’ τ’ άστρα το μεγάλο του έχει θρόνο.
Η φτερούγα η δυνατή στην αιώνια φύση
ονομάζεται χαρά.
Τους τροχούς μες στο τρανό ρολόϊ του κόσμου
η χαρά τους σπρώχνει πάντοτε μπροστά.
Απ’ τα ουράνια, στης χαράς το κάλεσμα ήλιοι
ξεπετιούνται, κι απ’ τα σπέρματα οι ανθοί
Η χαρά μέσα στο χάος γυρίζει σφαίρες
που αστρονόμου δεν τις γνώρισε γυαλί.
Όπως οι ήλιοι αναγαλλιάζοντας πετάνε
στην ουράνια, την υπέρλαμπρη απλωσιά,
μπρος!, αδέλφια, με χαρούμενη καρδιά,
όμοιοι με ήρωες που γραμμή στη νίκη πάνε.
Απ’ τον πέτρινο καθρέφτη της αλήθειας
στον ερευνητή χαμογελά.
Στην τραχιά της αρετής κορφή ανεβάζει
τον που σηκώνει ένα φορτίο και δεν βογκά.
οι σημαίες της κυματίζουνε στης πίστης
το βουνό το φωτερό.
σπάει το φέρετρο και μέσα απ’ τις ραγάδες
λάμπει εκείνη στων αγγέλων το χορό.
Λαοί, θάρρος! η αντοχή να μη σας λείψει,
και για ανώτερο έναν κόσμο υπομονή!
Πάνω εκεί, περ’ απ’ των άστρων τη σκηνή,
ένας θεός στέκει τρανός, και θ’ ανταμείψει.
Με τους θεούς πώς να τα βάλεις; Είν’ ωραίο
να τους μοιάσεις. τούτο αρκεί.
Ας σιμώσουν οι φτωχοί κι οι πονεμένοι
να χαρούν με τους χαρούμενους κι αυτοί.
Όχι εκδίκηση και μίση. ας ξεχαστούνε.
στον θανάσιμον οχτρό συγγνώμη πια.
ας μην πιέζουνε τα μάτια του τα δάκρυα,
κι άλλο τύψη ας μην του τρώει πια την καρδιά.
Μας χρωστούν; Όλ’ ας σκιστούνε τα τεφτέρια!
Συμφιλίωση γενική!
Όπως κρίναμε, αδελφοί,
έτσι κρίνει κι ο Θεός ψηλά απ’ τ’ αστέρια.
Η χαρά σπιθοβολάει μες στα ποτήρια.
μέσα στο αίμα το χρυσό του σταφυλιού
ηρωισμού ρουφούν ορμή οι απελπισμένοι,
κι οι κανίβαλοι γαλήνεμα του νου.
Το ποτήρι όταν το γύρο του θα κάνει,
απ’ τις θέσεις σας αδέρφια μου, όλοι ορθοί!
Ως ψηλά τον ουρανό οι αφροί ας ραντίσουν
προς το πνεύμα του Αγαθού τούτη η σπονδή!
Που γι αυτόν χορός αγγέλων ύμνους ψάλλει
και των άστρων τον δοξάζουν οι χοροί.
Προς το πνεύμα του Αγαθού τούτη η σπονδή
περ’ απ’ τ’ άστρα, μες στου απείρου την αγκάλη.
Αντοχή στα πικρά βάσανα, βοήθεια
όπου ένας αθώος θρηνεί,
σταθερότητα στον όρκο, την αλήθεια
και σ’ οχτρούς μα και σε φίλους αντικρύ.
μπρός σε θρόνους ρηγικούς αντρείκια στάση,
κι αν, αδέλφια μου, στοιχίσει ή αίμα ή βιός,
το βραβείο να πάει σ’ αυτόν που δούλεψε άξια,
και στις γέννες της ψευτιάς ξολοθρεμός!
Πιο σφιχτά στον άγιο κύκλο αυτόν πιαστείτε,
όρκο δώστε στο σπιθάτο αυτό κρασί
πως θα μείνετε στο τάξιμο πιστοί.
Στον ουράνιο δικαστή μας ορκιστείτε.
(Μετ. Θρασύβουλου Σταύρου)
“Ωδή στη Χαρά”
Η Ωδή στη Χαρά (στα γερμανικά Ode an die Freude) είναι ωδή που γράφτηκε το 1785 από τον Γερμανό ποιητή και ιστορικό Φρήντριχ Σίλερ την οποία και δημοσίευσε το επόμενο έτος. Η ωδή αυτή που περιλαμβάνει 108 στίχους, στη τελική του μορφή, έγινε ευρύτερα γνωστή όταν μελοποιήθηκε από τον Λούντβιχ βαν Μπετόβεν το 1824, ο οποίος την ενέταξε στο τέταρτο και τελευταίο μέρος της Ενάτης συμφωνίας του, ως χορωδιακή συμφωνία, για τέσσερις σόλο φωνές, χορωδία και ορχήστρα σε ρε μείζονα.
“Ωδή στη Χαρά” και ο ύμνος της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Το 1972, το Συμβούλιο της Ευρώπης υιοθέτησε την «Ωδή στη χαρά» του Μπετόβεν σαν δικό του ύμνο και ζητήθηκε από τον γνωστό συνθέτη Χέρμπερτ φον Κάραγιαν να γράψει τρεις μουσικές διασκευές, για σόλο πιάνο, για πνευστά και για συμφωνική ορχήστρα και το 1985 αναγνωρίστηκε από τους ηγέτες της ΕΕ ως ο ύμνος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο ύμνος δεν έχει λόγια, παρά μόνο μουσική. Με την παγκόσμια γλώσσα της μουσικής, αυτός ο ύμνος εκφράζει τα ευρωπαϊκά ιδανικά της ελευθερίας, της ειρήνης και της αλληλεγγύης. Ο ύμνος, που ηχογραφήθηκε το 1994 στο Teatro da Trindade της Λισαβόνας, ακούγεται σε εκτέλεση της Ορχήστρας Νέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό τη διεύθυνση του Αντρέ Ράιχλινγκ και σε μουσική διασκευή του Χέρμπερτ φον Κάραγιαν (wikipedia). Ακούστε τον ύμνο της ΕΕ εδώ.
Χέρμπερτ φον Κάραγιαν και Ναζιστικό κόμμα
Ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν (Herbert von Karajan) γεννήθηκε στις 5 Απριλίου 1908 στο Ζάλτζμπουργκ (Αλατόπυργο) της Αυστροουγγαρίας (σημερινής Αυστρίας) και ήταν γόνος της πλούσιας οικογένειας των Καραγιάννηδων με καταγωγή από την Κοζάνη. Από το 1916 έως το 1926 σπούδασε στο Μοτσαρτέουμ του Ζάλτσμπουργκ, όπου ενθαρρύνθηκε να ασχοληθεί με τη διεύθυνση ορχήστρας. Πρωτοεμφανίσθηκε ως μαέστρος το 1927 στο Ουλμ και παρέμεινε στην ορχήστρα της γερμανικής αυτής πόλης έως το 1934. Τον Μάρτιο του 1935 δόθηκε μια σημαντική ώθηση στη σταδιοδρομία του, όταν υπέβαλε αίτηση για την ιδιότητα μέλους στο ναζιστικό κόμμα αν και όπως ανακοίνωσε ο Αυστριακός ιστορικός και καθηγητής Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Βιέννης, Ολιβερ Ράτκολμπ ήδη από το 1933, ο Κάραγιαν ήταν μέλος του χιτλερικού γερμανικού Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος. Βρέθηκαν δυο αντίτυπα της κάρτας μέλους στο ναζιστικό κόμμα, που αποδεικνύει την διπλή εγγραφή του, μια στην Αυστρία και την δεύτερη στο Ulm της Γερμανίας.
Κομματική ταυτότητα του Karajan την εποχή του NSDAP υπό τον αριθμό 3430914
Για 24 ολόκληρα χρόνια ήταν ένας από τους κεντρικούς μουσικούς και μαέστρους των Ναζί και ιδιαίτερα αγαπητός στα μέλη των SS (Ες-Ες). Ο Γκαίρινγκ ήταν αυτός που τον προώθησε, αλλάζοντας για πάντα την καριέρα του μια που υπήρχε αντιπαράθεση με τον Γκαίμπελς που προωθούσε τον Βίλχελμ Φουρτβένγκλερ. Είχε διευθύνει το “Tannhauser” του Βάγκνερ στα γενέθλια του Χίτλερ το 1935 και είχε παίξει το τραγούδι Horst Wessel, τον επίσημο δηλαδή ύμνο του NSDAP, πάμπολλες φορές κατά την διάρκεια της καριέρας του.
Η προσωπικότητά του φημίζεται για την εκκεντρικότητά της και την έπαρση που την διακατείχε. Επίσης χαρακτηρίζεται ως άνθρωπος που ήταν πεινασμένος για εξουσία και προσπαθούσε με κάθε τρόπο να ασκήσει την εξουσιαστική δύναμη που είχε είτε με τους μουσικούς του είτε με την ΜΜΕ και τις εταιρίες που συνεργαζόταν. Ο ίδιος ο Karajan επέμενε να πληρώνεται με πολύ υψηλές αμοιβές για τις συναυλίες του. Όταν ήταν να κινηματογραφήσει τη διεξαγωγή μιας ορχήστρας ήθελε τις κάμερες να τον δείχνουν μόνον αυτόν καθ’ όλη την διάρκεια της συναυλίας. Επίσης αναφέρεται ότι όταν διηύθυνε Wagnerστην Μετροπόλιταν Οπερα, είχε τοποθετήσει το βάθρο του μαέστρου πιο ψηλά έτσι ώστε το κοινό να μπορούσε να τον βλέπει μόνο εκείνον. Μεταξύ των ισχυρισμών εναντίον του οΚάραγιαν είχε επίσης λεχθεί ότι είχε εργαστεί για την ναζιστική αστυνομία και επίσης ότι είχετον ρόλο ν’ αποδεσμεύει από τις γερμανικές ορχήστρες Εβραίους και άλλους “μη–Αρίους”.
Berchtesgaden, Germany, March 1939, Hitler hosting a charity concert at his home
Μέτα την λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου του είχε απαγορευτεί να διευθύνει μέχρι και το 1948. Έχει κατηγορηθεί ότι χρησιμοποιούσε αντισημιτικά στοιχεία (slur) στη συνθετική της μουσικής του όσο και την στήριξη του στο ναζισμό. Είναι ενδιαφέρον ότι ο Karajan ως συνθέτης δεν είχε δημιουργήσει τίποτα αυθεντικό. Ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν φέρεται να δηλώνει ψευδή στοιχεία, αρνούμενος ότι είχε ποτέ υποβάλει αίτηση μέλους για να ενταχθεί στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα και υποστηρίζοντας πως είχε προσχωρήσει σε αυτό στο Άαχεν για να μην έχει προβλήματα στην καλλιτεχνική του καριέρα. Παντρεύεται με την Ανίτα Γκιούτερμαν, “κατά το ένα τέταρτο Εβραία”, κόρη ενός πολύ γνωστού βιομηχάνου μεταξωτών, για να διασκεδάσει τις επικρίσεις ως προς τη ναζιστική ιδεολογία του. Το 1958 έγινε ο μόνιμος διευθυντής της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Βερολίνου μέχρι και το 1989. Μετά το 1948 και ειδικά τα πρώτα χρόνια, η σιωπή του Κάραγιαν αλλά και η ανοχή του μουσικού και πολιτικού κόσμου της μεταναζιστικής Ευρώπης, όσον αφορούσε το ναζιστικό παρελθόν του, ήταν τόση που τον ανέθεσε τελικά ως μόνιμο διευθυντή της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Βερολίνου. Με τις ευλογίες της μουσικής βιομηχανίας της Βιέννης, Σάλτσμπουργκ, Βερολίνου, Μιλάνου και Λονδίνου ενδυνάμωσαν και προώθησαν την καριέρα του Karajan. Αν και η ΕΣΣΔ του απαγορεύει να διευθύνει και αρχίζει έρευνα για να διαλευκάνει το ναζιστικό παρελθόν του η καριέρα του συνεχίζεται χωρίς ουσιαστικά εμπόδια. Έρευνα είχε αρχίσει να διεξάγεται μόλις το 1989 και από το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Αυστρίας αλλά η υπόθεση κατέρευσε αφού τον ίδιο χρόνο πέθανε.
Οι αντιδράσεις
Εβραίοι μουσικοί όπως ο Isaac Stern, ο Arthur Rubinstein και ο Itzhak Perlman αρνούνται να παίξουνε συναυλίες με τον Karajan λόγω του ναζιστικού παρελθόντος του. Ο τενόρος Richard Tucker αποσύρθηκε από μια ηχογράφηση του Τροβατόρε, όπερας του Verdi, το 1956, όταν έμαθε ότι ο Κάραγιαν θα διεξάγει την διεύθυνση. Το ίδιο είχε συμβεί και με την Μαρία Κάλλας με την όπερα Aida η οποία αρνήθηκε να συνεργαστεί μαζί του μέχρι που ο Κάραγιαν αντικαταστάθηκε από τον μαέστρο Tullio Serafin. Στις ΗΠΑ κατά την διάρκεια του ‘60 και ‘70, Εβραίοι και κομμουνιστές διαδήλωναν έξω από τα λυρικά θέατρα και τους χώρους συναυλιών είτε μποϊκόταραν τις πωλήσεις των εισητηρίων όπου διηύθυνε ο διάσημος μαέστρος. Σε κάποιες περιπτώσεις άφηναν ελεύθερα περιστέρια στις αίθουσες κατά την διάρκεια της εκτέλεσης. Έξω από το θέατρο Εβραϊκές οργανώσεις αλλά και η Αμερικάνικη Ένωση Μουσικών κρατούσαν πλακάτ όπως “They helped Hitler murder millions”, “NO HARMONY WITH NAZIS“.
Εβραϊκές οργανώσεις και η Αμερικάνικη Ένωση Μουσικών κρατούν πλακάτ: “They helped Hitler murder millions”, “NO HARMONY WITH NAZIS”.
Στη δεκαετία του ’60 ο μαέστρος με την Φιλαρμονική του Βερολίνου σκόπευαν να επισκεφτούν το Ισραήλ για συναυλίες αλλά οι Ισραηλινοί απάντησαν: “καλοδεχούμενη η ορχήστρα αλλά ο Karajan όχι”. Μόνο μετά τον θάνατο του Karajan το 1989 η Φιλαρμονική του Βερολίνουεπισκέφτηκε το Ισραήλ για συναυλίες. “Μετά το τέλος των συναυλιών που διήυθυνε ο ίδιος αναγκαζόταν να φεύγει γρήγορα από τα αμφιθέτρα για να ξεφεύγει των διαδηλωτών (2).
Ο Karajan και οι επαφές του
Η σχέση του Karajan με τον αμερικανό μαέστρο και συνθέτη Bernstein δεν ήταν στενές αλλά θαύμαζε ο ένας τον άλλο. Ο Bernstein γράφει στην γυναίκα του Felicia: “είμαστε πραγματικοί φίλοι με τον Karajan, όταν τον συναντήσεις θα τον λατρέψεις. Ο πρώτος μου (φίλος) ναζί” (1). O Karajan είχε υποψίες ότι οι αντιδράσεις και διαδηλώσεις εναντίον του στις ΗΠΑ τροφοδοτούνταν και από τον Bernstein (3).
Leonard Bernstein, αριστερά και Herbert von Karajan. Ruth Orkin (Bernstein) Roger Jackson/Central Press (Karajan)
Επίσης, χαρακτηριζόταν από τους Zonal Office of Information Services του Αμβούργου και το American Veterans Committee (AVC) της Νέας Υόρκης στην μεταξύ τους επικοινωνία ως“ardent Nazi“ δηλαδή ο “ένθερμος ναζιστής”. Τα βραβεία και οι έπαινοι που έχει λάβει ήταν αναρίθμητοι. Ενδεικτικά λαμβάνει το Χρυσό Μετάλλιο της Βασιλικής Φιλαρμονικής Εταιρίας, το Διεθνές Μουσικό Βραβείο της UNESCO, το Βραβείο Τεχνών της Λουκέρνης, το Χρυσό Γραμμόφωνο και με πάμπολλες ακόμα πανεπιστημιακές διακρίσεις. Ο Κάραγιαν γνωστός ως “γενικός μουσικός διευθυντής της Ευρώπης”, πεθαίνει στις 16 Ιουλίου 1989, σε ηλικία 81 ετών.
Αναφορές:
(1) Richard Osborne, “Herbert Von Karajan: A Life in Music”, Pimlico, 1999 (σελ. 379).
(2) Richard Osborne, “Herbert Von Karajan: A Life in Music”, Pimlico, 1999 (σελ. 381).
(3) Birgit Nilsson, Doris Jung Popper, “La Nilsson, My Life in Opera”, University Press of New England, 2007 (σελ. 127).
Aπό:
https://fristuti.wordpress.com/2015/04/08/%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%89%CE%B4%CE%AE-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CF%87%CE%B1%CF%81%CE%AC-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%89%CF%80%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CE%AE-%CE%AD%CE%BD/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου