Κώστας Γαβράς: «Η Δημοκρατία δεν υπήρχε ποτέ στην Ελλάδα»

Αναρτήθηκε από τον/την epikairos στο Νοεμβρίου 13, 2012

Ο Κώστας Γαβράς επιμένει στο πολιτικό σινεμά, συνεπής στο είδος του κινηματογράφου που τον καθιέρωσε.
Ο διάσημος σκηνοθέτης, που μας έχει κάνει υπερήφανους με το καλλιτεχνικό του έργο, συνεχίζει στα 79 χρόνια του να επιδεικνύει αντανακλαστικά νεαρού δημιουργού και όρεξη τολμηρού εφήβου.
Η νέα ταινία του «Le Capital» που τον έφερε καλεσμένο στο 53ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, βουτάει στα βαθιά νερά των τραπεζών, των αγορών και του χρηματιστηριακού συστήματος, αμφισβητώντας τα θεμέλια της νέας θρησκείας, του χρήματος. Και ο Γαβράς μας ανοίγει την πόρτα στα παρασκήνια ενός κόσμου που, όπως λέει και ο ίδιος, «οδήγησε την Ελλάδα στη σημερινή κατάστα
Η ιστορία του 2008 μας έδειξε ότι η κατάρρευση μιας τράπεζας μπορεί να οδηγήσει σε ντόμινο την παγκόσμια οικονομία. Σήμερα, το κεφάλαιο προσπαθεί να σώσει τις τράπεζες. Τελικά, τι είναι πιο σημαντικό: η διάσωση των τραπεζών ή των λαών;

Ήθελα εδώ και χρόνια να κάνω μια ταινία για το πώς το χρήμα αλλάζει την κοινωνία και τους ανθρώπους. Η ιδέα μού «μπήκε» από τότε που ξέσπασε το σκάνδαλο Κοσκωτά. Το συζητούσαμε τότε με τον Βασίλη Βασιλικό. Αλλά να

σας πω την αλήθεια, δεν ήθελα τελικά να κάνω ένα φιλμ με αυτό το θέμα, γιατί θα έβγαινε πολύ εναντίον της Ελλάδας. Όταν, λοιπόν, διάβασα το βιβλίο «Το κεφάλαιο» του Στεφάν Οσμόντ – ο οποίος γνωρίζει τον χρηματιστηριακό κόσμο γιατί υπήρξε ανώτατο διοικητικό στέλεχος – συνειδητοποίησα ότι βρήκα την ιστορία που έψαχνα, κάνοντας βέβαια πολλές αλλαγές, για να γυρίσω τελικά μια ρεαλιστική ταινία. Γνώρισα πολλούς τραπεζίτες και ανακάλυψα ότι είναι πολύ έξυπνοι άνθρωποι. Έχουν την ικανότητα να γοητεύουν και έχουν βαθιά γνώση των καταστάσεων. Από την άλλη, βλέπουν την κοινωνία με νούμερα, στατιστικές και πίνακες.

Στην ταινία, ο ήρωάς σας δεν είναι καταρχήν αντιπαθητικός χαρακτήρας. Δείχνετε ότι παρασύρεται και γοητεύεται από τον κόσμο του χρήματος. Αυτό ίσως να είναι πιο επικίνδυνο.
Σίγουρα. Ξέρετε, οι τράπεζες είναι νόμιμες. Η κοινωνία τις χρειάζεται. Υπάρχει, βέβαια, η σκοτεινή πλευρά στο τραπεζικό σύστημα, την οποία δεν γνωρίζουμε. Αυτήν την πλευρά ήθελα να δείξω, την πλευρά που οδηγεί την Ελλάδα ή την Ισπανία στην κατάσταση που βρίσκονται σήμερα. Αυτοί οι τύποι, που αποτελούν τον χρηματιστηριακό κόσμο, είναι καλοί και κακοί την ίδια στιγμή. Ξέρουν, όμως, ότι η πολιτική τους, δηλαδή οι αποφάσεις τους στην οικονομία, μας οδηγούν στην καταστροφή. Απλώς αποφασίζουν να το αγνοήσουν και να κάνουν αυτό που τους ενδιαφέρει.

Κινείστε με έναν τρόπο στον αντίποδα των αμερικάνικων ταινιών που έχουν ίδιο θέμα. Για παράδειγμα, το «Wall Street» του Όλιβερ Στόουν, ένα φιλμ – ορόσημο σε αυτήν τη θεματολογία.
Είναι σπουδαία ταινία, αλλά έχει χάπι εντ. Οι κακοί τιμωρούνται και οι συνδικαλιστές κερδίζουν. Αυτά δεν γίνονται ποτέ… Εγώ ήθελα για τη δική μου ταινία ένα τέλος που θα κάνει τον θεατή να νιώσει άβολα και να αναρωτηθεί για κάτι. Συμφωνώ με αυτό που έλεγε ο Μπέργκμαν ότι «θέλω ο θεατής να παρακολουθεί την ταινία μου και μετά να τη σκέφτεται».

Κάνετε κριτική στον αμερικάνικο τρόπο σκέψης και τον παρουσιάζετε πιο αδίστακτο από τον ευρωπαϊκό.
Μα, όλη αυτή η τραγωδία της κρίσης που ζούμε, ξεκίνησε στην Αμερική. Οι αμερικάνικες τράπεζες δημιούργησαν αρνητικές σχέσεις με την Ελλάδα. Από τη μία, η Γκόλντμαν Σακς έκλεβε με την ελληνική κυβέρνηση το ευρωπαϊκό σύστημα και, από την άλλη, η Γκόλντμαν Σακς έκλεψε την ελληνική κυβέρνηση με κόστος 250 εκατομμύρια δολάρια. Όλοι ξέρουν ότι το αμερικάνικο σύστημα είναι πολύ επιθετικό. Δεν μπορείς να το τιθασεύσεις. Οι Ευρωπαίοι προσπαθούν, αλλά δεν τα καταφέρνουν.

Με την εκλογή του Φρανσουά Ολάντ, πολλοί πίστεψαν ότι θα ενισχυθεί το παλιό σύνθημα «Ελλάδα – Γαλλία συμμαχία». Στην πράξη όμως, δεν επιβεβαίωσε τις προεκλογικές του δεσμεύσεις. Πιστεύετε ότι ο Ολάντ θα βοηθήσει έμπρακτα την Ελλάδα ή θα μείνει προσκολλημένος στο άρμα του Βερολίνου, όπως ο προκάτοχός του Σαρκοζί;
Νομίζω ότι η κατάσταση της Γαλλίας είναι τέτοια που ούτε ο Σαρκοζί μπορούσε ούτε ο Ολάντ μπορεί να βοηθήσει πραγματικά την Ελλάδα. Ο Ολάντ έχει να αντιμετωπίσει μεγάλα προβλήματα, όπως την κακή οικονομική κατάσταση της χώρας και την αυξημένη ανεργία.

Την άνοδο της Αριστεράς στην Ελλάδα πώς τη βλέπετε; Πιστεύετε ότι ο Αλέξης Τσίπρας είναι σε θέση και πρέπει να κυβερνήσει;
Πραγματικά δεν ξέρω. Και για να σας πω την αλήθεια, σήμερα πήρα το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ για να το μελετήσω. Το ΠΑΣΟΚ πέθανε, ή πεθαίνει. Οπότε, ξεπετάγονται νέα κινήματα. Πρέπει να εμφανιστούν νέοι άνθρωποι, ώστε να δημιουργηθεί μια πραγματική Δημοκρατία στην Ελλάδα. Η Δημοκρατία δεν υπήρχε ποτέ στην Ελλάδα.

Εσείς έχετε ζήσει στη Γαλλία εδώ και χρόνια το φαινόμενο «Λεπέν». Πιστεύετε ότι η άνοδος της Χρυσής Αυγής είναι ένα φαινόμενο παροδικό ή θα έχει διάρκεια και βάθος;
Ο Λεπέν και οι οπαδοί του είχαν συγκεκριμένες πολιτικές θέσεις. Εδώ μιλάμε για βάρβαρους, που δεν έχουν καμία σχέση με τη Δημοκρατία και συναναστρέφονται ναζί. Επίσης, υπόσχονται πράγματα που δεν μπορούν να κάνουν. Φυσικά και η Ελλάδα έχει σοβαρό πρόβλημα με τους μετανάστες, και δεν μπορεί να ενσωματώσει ένα εκατομμύριο. Αλλά ο τρόπος αντιμετώπισης του μεταναστευτικού που προτείνει η Χρυσή Αυγή είναι απάνθρωπος και φασιστικός. Την ευνόησε η συγκυρία της κρίσης, γιατί ο κόσμος πίστεψε ότι θα λυθούν τα προβλήματά του. Πιστεύω ότι η Χρυσή Αυγή είναι μόνο μια στιγμή. Οι άνθρωποι πρέπει να καταλάβουν ότι η λύση δεν θα έρθει από αυτούς. Η Ιστορία έχει δείξει τι καταστροφές συμβαίνουν σε μια χώρα όταν παίρνουν τέτοιοι άνθρωποι την εξουσία. Έχουμε το παράδειγμα του Μουσολίνι, του Χίτλερ και, με έναν τρόπο, του Στάλιν. Δεν ξέρω από ποιες κατευθύνσεις έρχονται οι λύσεις, αλλά σίγουρα όχι από αυτήν.

Στο σινεμά σας δεν έχετε κάνει κανέναν συμβιβασμό και κατά καιρούς οι ταινίες σας περνάνε πολλά μηνύματα. Πιστεύετε ότι υπάρχει ελπίδα αναγέννησης;
Να σας πω την αλήθεια, δεν μου αρέσει τόσο η ιδέα να περνάω μηνύματα. Μου αρέσει να λέω ιστορίες, και αυτές αναπόφευκτα κουβαλούν τις σκέψεις και τη φιλοσοφία μου. Οι άνθρωποι που βλέπουν τις ταινίες μου είναι ελεύθεροι να διαχειριστούν τις ιδέες μου όπως θέλουν. Στην ηλικία μου έχω δει πολλές τραγωδίες στον κόσμο. Κάθε φορά που πηγαίναμε δύο βήματα μπροστά, κάναμε άλλο ενάμισι πίσω. Αλλά θεωρώ ότι πάντα προχωράμε καλύτερα. Το θέμα είναι να βρούμε πώς θα αγωνιστούμε σήμερα εναντίον της τρέλας της οικονομίας. Πρέπει να σκεφτόμαστε ότι θέλουμε να αλλάξουμε κάτι. Ο Μπαράκ Ομπάμα είπε ότι θέλει να αλλάξει τα πράγματα στην Αμερική. Δεν ξέρω, βέβαια, αν μπορεί να το κάνει. Αν όμως το ισχυρίζονται και το επιθυμούν όλοι, αυτό είναι μια αρχή. Ένας νεαρός Γάλλος φιλόσοφος μου είπε ότι, αν θέλουμε να αλλάξουμε κάτι, πρέπει να ξεκινήσουμε από το μηδέν, να ξανασκεφτούμε και τα αυτονόητα που ισχύουν σε μια κοινωνία. Τίποτα σήμερα δεν γίνεται για την ευτυχία του ανθρώπινου είδους. Σκεφτείτε ότι όσο αυξάνονται οι φτωχοί, άλλο τόσο πληθαίνουν και οι πλούσιοι. Μα γιατί να έχουμε τόσους πλούσιους; Για να αγοράζουν όλο και περισσότερα προϊόντα του Ντιόρ;

Θεωρείτε υπεύθυνη τη γενιά σας; Αυτό, πάντως, φαίνεται με έναν τρόπο στην ταινία, στη σκηνή όπου έχουν μια αντιπαράθεση ο ήρωας με τον θείο του για τις απολύσεις που κάνει ο πρώτος.
Ο θείος της ταινίας δεν εκπροσωπεί τα συναισθήματά μου, αλλά μιας ολόκληρης κοινωνίας καλών και έντιμων ανθρώπων που πίστεψαν ότι ο κομμουνισμός
μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Θα μπορούσε και να το είχε κάνει. Αλλά αυτοί
οι καλοί άνθρωποι πίστεψαν τόσο πολύ στη Σοβιετική Ένωση που κατέστρεψαν τελείως την ιδέα του κομμουνισμού. Μπαστάρδεψαν αυτές τις ωραίες ιδέες και ο σταλινισμός τις κατέστρεψε εντελώς με την πολιτική που ακολούθησε.
Οπότε, σήμερα δεν πιστεύουμε καθόλου σε αυτές. Αλλά παραμένουμε καλοί
άνθρωποι.

Ωστόσο, στην ταινία τραβάτε μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους
Αμερικάνους και τους Ευρωπαίους «παράγοντες» του συστήματος.
Πιστεύω ότι υπάρχει μια ηθική στις γαλλικές τράπεζες. Θα σας πω ένα παράδειγμα. Η BNP, που είναι ισχυρή τράπεζα στην Αμερική, είναι η μόνη, μαζί με τη Well Fargo, που δεν πήρε μέρος στο παιχνίδι με τα subprimes (σ.σ.: στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου) όπου χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τα σπίτια τους στην Αμερική.

Η απάντηση και η σωτηρία στην κρίση είναι τα μέτρα λιτότητας
και τα Μνημόνια;
Δεν έχω λύσεις. Η δουλειά του σκηνοθέτη είναι να έχει φαντασία, να λέει μια καλή ιστορία και να θέτει καλά ερωτήματα. Οι λύσεις έρχονται από την… ψήφο. Έχουν ευθύνη και αυτοί που ψηφίζουν και αυτοί που ψηφίζονται.

L1 – Δημοσιεύτηκε στο Ποντίκι Art