ΔΩΣΙΛΟΓΟΣ:ΜΙΑ ΛΕΞΗ ΧΩΡΙΣ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΠΛΕΟΝ;

.

     Από δεξιά στα αριστερά: Ρόμαν Σουκχέβιτς, Ντμίτρο Χρουτσαί και Γιεκατερίνα Μιέτσκο-Λαγκούτς στο Μπουράτς τον Νοέμβριο του 1943 λίγο πρίν την προτελευταία φάση των σφαγών των Πολωνών  της  Βολχύνια και της Ανατολικής Γαλικίας στο Ρίβνε, Λουστκ, Βολοντύμυρ και Κόβελ.[1]

Μεταφράζει ο  Χρήστος Βούλγαρης

     Η  κρίση στην Ουκρανία έκανε εμφανείς τις διαφωνίες που υπάρχουν στην Ευρώπη αναφορικά με τον τρόπο με το οποίο ο Β!ΠΠ μνημονεύεται. O Γκάρεθ Πρίτσαρντ και η Ντεσίσλαβα Γκάντσεβα εξετάζουν την αμφιλεγόμενη αντιπαράθεση αναφορικά με τον δωσιλογισμό κατά την διάρκεια του Β!ΠΠ.

     Σε εκτεταμένα τμήματα της Ευρώπης, σήμερα διεξάγεται μια εντεταμένη εκστρατεία με σκοπό την αποκατάσταση της μνήμης ατόμων και οργανισμών οι οποίοι κατά την διάρκεια του Β! ΠΠ συνεργάστηκαν με τις ένοπλες δυνάμεις των Ναζί. Αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει σε οξυμένη αντιπαράθεση ενίοτε μεταξύ κρατών, ενίοτε μεταξύ διαφορετικών πολιτικών και εθνικών ομάδων στο εσωτερικό των κρατών. Η αποκατάσταση των δωσίλογων και των εγκληματιών πολέμου  είναι στενά συνδεδεμένη με την άνοδο της δημοτικότητας των ακροδεξιών εθνικιστικών κομμάτων, αλλά σε ορισμένες χώρες έχει επικρατήσει, έχοντας την υποστήριξη των κυβερνήσεων. Επίσης συνδέεται με την άνοδο του ρατσισμού και του αντισημιτισμού στην Ευρώπη.

     Στην χώρα στην οποία αυτή την περίοδο η αντιπαράθεση σχετικά με τον δωσιλογισμό κατά την διάρκεια του Β! ΠΠ είναι πιο έντονη, είναι η Ουκρανία.   O πιο επιφανής δωσίλογος στο επίκεντρο αυτής της αντιπαράθεσης είναι ο Στέπαν Μπαντέρα. Κατά την διάρκεια τις δεκαετίας του 40 ο Μπαντέρα ήταν ο ηγέτης του ριζοσπαστικού εθνικιστικού κόμματος το οποίο ονομάζονταν Οργάνωση των Ουκρανών Εθνικιστών. Μέχρι το 1941 συνεργάστηκε στενά με τους Ναζί αλλά λίγο μετά την Γερμανική εισβολή στην Ουκρανία περιήλθε στην δυσμένεια τους .Οι Ναζί από την μεριά τους αφού είχαν βάλει  τον Μπαντέρα σε στρατόπεδο συγκέντρωσης για τρία χρόνια, ανανεώσαν την συμμαχία μαζί του το 1944.Ο Μπαντέρα συνέχισε να ζει και μετά  το τέλος του πολέμου και τελικά δολοφονήθηκε από πράκτορες της Κα-Κε-Μπε στο Μόναχο το 1959.

     Τα τελευταία χρόνια ο Μπαντέρα έχει γίνει ένα σύμβολο συσπείρωσης για τους Ουκρανούς εθνικιστές. Το 2010 ο τότε πρόεδρος της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιούτσενκο , απένειμε στον Μπαντέρα τον τίτλο του  «Ήρωα της Ουκρανίας». Ο διάδοχος του Γιούτσενκο, Βίκτορ Γιανούκοβιτς αφαίρεσε αυτήν την τιμητική διάκριση από τον Μπαντέρα. Παρά ταύτα, πολυάριθμα αγάλματα του Μπαντέρα έχουν ανεγερθεί στην Δυτική Ουκρανία. Κάθε χρόνο την Πρωτοχρονιά στο Κιέβο τελείται λαμπαδηφορία προς τιμήν των γενεθλίων του Μπαντέρα και το 2014 στην εκδήλωση συμμετείχαν περίπου 15.000 άτομα. Είχαν σημειωθεί μέχρι και απόπειρες να μετονομαστεί το Διεθνές Αεροδρόμιο του Λβιβ[2]  προς τιμήν του Μπαντέρα.

Ουκρανοί εθνικιστές με πορτραίτο του Μπαντέρα

Πριν το 2014 ο Μπαντέρα ήταν ελάχιστα γνωστός στην Δύση αλλά αυτή η κατάσταση άλλαξε με την τρέχουσα κρίση στην Ουκρανία. Κατά την διαρκεία των ταραχών του «Μειντάν» στις οποίες ανατράπηκε ο Γιανούκοβιτς μια από τις επιφανείς ιστορικές μορφές τις οποίες επικαλέστηκαν οι διαδηλωτές στις διαδηλώσεις οι οποίες έλαβαν χώρα στο Κίεβο και σε άλλες πόλεις της Δ. Ουκρανίας ήταν ο Μπαντέρα.  Οι διαδηλωτές που ήταν αντίπαλοι του Γιανούκοβιτς έφεραν συχνά  φωτογραφίες και πίνακες με  την μορφή του στις διαδηλώσεις τους. Μετά την κατάληψη του Δημαρχείου του Κιέβου οι διαδηλωτές κρέμασαν ένα γιγάντιο πορτραίτο του Μπαντέρα   στην διακοσμημένη με κίονες  κεντρική αίθουσα του κτιρίου.

     Ο Μπαντέρα είναι ένας μόνο από τα αμφιλεγόμενα άτομα και οργανισμούς των οποίων η μνήμη τιμάται από τους Ουκρανούς εθνικιστές. Κατά την διάρκεια των διαδηλώσεων του Ιανουαρίου και Φεβρουάριου του 2014, το πλήθος των διαδηλωτών διαδήλωνε έχοντας  τα λάβαρα και τα συνθήματα του Ουκρανικού Επαναστατικού Στρατού (UPA) .Κατά την διάρκεια του Β!ΠΠ. ο  UPA πολέμησε εναντίον τόσο των Γερμανικών κατοχικών στρατευμάτων όσο και εναντίον των φιλοσοβιετικών Παρτιζάνων και μετέπειτα εναντίον του Ερυθρού Στρατό. Ο UPA επίσης επιδόθηκε σε εθνοκάθαρση και μαζικές εκτελέσεις αμάχων, κατά κύριο λόγο Εβραίων και Πολωνών. Ορισμένοι Ουκρανοί εθνικιστές επίσης τιμούν την μνήμη της 14^ης «Γαλικιανής»[3] Μεραρχίας των Βάφφεν- SS, ή οποία ιδρυθήκε το 1943 και η οποία επίσης συμμετείχε σε εγκλήματα πολέμου εναντίον Εβραίων και Πολωνών.

     Ο Στέπαν Μπαντέρα οι μαχητές του UPA, και οι στρατιώτες της «Γαλικιανής» Μεραρχίας δεν αντιμετωπίζονται ως ήρωες από όλους τους Ουκρανούς. Ιδιαιτέρως στις Ρωσόφωνες  ανατολικές και νότιες περιοχές της Ουκρανίας ο Μπαντέρα και άλλοι Ουκρανοί εθνικιστές της περιόδου του Β!ΠΠ αντιμετωπίζονται ως δωσίλογοι οι οποίοι σκότωσαν  χιλιάδες  Σοβιετικούς πολίτες. Το γεγονός ότι ορισμένοι Ουκρανοί εθνικιστές στο Κίεβο και  σε άλλες πόλεις της Δ. Ουκρανίας τιμούν δημόσια την μνήμη του είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η Ουκρανική ηγεσία η  προέκυψε μετά την πτώση του Γιανούκοβιτς αντιμετωπίζεται με εχθρότητα στις Ρωσόφωνες περιοχές. Ρωσόφιλοι ακτιβιστές συχνά κατηγορούν τους Ουκρανούς εθνικιστές ως «φασίστες» και «Μπαντερίκους».

Σοβιετική αφίσα του Β!ΠΠ: “Για χάρη της Πατρίδας, εμπρός Ήρωες"

Η διαφορετική ιστορική αντιμετώπιση των γεγονότων του Β!ΠΠ είναι μία σημαντική αίτια των διαφορών ανάμεσα στο Ουκρανικό καθεστώς του Κιέβου το οποίο προέκυψε μετά την πτώση του Γιανούκοβιτς και στην Ρωσική Κυβέρνηση. Οι περισσότεροι Ρώσοι ακόμα αναφέρονται στον τον Β!ΠΠ ως τον «Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο» και τον θεωρούν ως απελευθερωτικό πόλεμο εναντίον των Ναζί εισβολέων. Η μνήμη των 20 με 30 εκατομμυρίων Σοβιετικών πολιτών θυμάτων του πολέμου και ιδιαιτέρως των 8 με 13 εκατομμύριων πεσόντων στρατιωτών του Ερυθρού Στρατού παραμένει ιερή. Σύμφωνα με τους περισσότερους Ρώσους ο Στέπαν Μπαντέρα ήταν ένας φασίστας δωσίλογος και ο δημόσιος εορτασμός της μνήμης του αντιμετωπίζεται ως πολύ προσβλητική ενέργεια.

   Η αποκατάσταση της μνήμης του Μπαντέρα του OUN, του UPA και της «Γαλικιανής» Μεραρχίας  των Βάφφεν- SS, είναι μέρος ενός ευρύτερου φαινομένου. Στο Βέλγιο παραδείγματος χάριν, ή αποκατάσταση της μνήμης των Φλαμανδών δωσίλογων του Β!ΠΠ ήταν πάντα ένα δημοφιλές αίτημα στους ακραίους κύκλους του Φλαμανδικού εθνικιστικού κινήματος. Όμως στους όλα τα σημαίνοντα Φλαμανδικά  κόμματα –με μόνη εξαίρεση τους Φλαμανδούς Πράσινους- υποστήριξαν ένα ψήφισμα το οποίο πρότεινε αμνηστία για όσους συνεργάστηκαν με τους Ναζί κατά την διάρκεια της κατοχής του Βελγίου την περίοδο 1941-1944.Αυτή η απόφαση δεν έτυχε της ευμενούς αντιμετώπισης των Γαλλόφωνων Βαλλόνων και των πολιτικών τους εκπροσώπων οι ακόμα θεωρούν όσους συνεργάστηκαν με τους Νάζι ως φασίστες και προδότες.

     Στην Ιταλία κάποιοι πολιτικοί με προεξάρχοντα τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι έχουν εδώ και πολύ καιρό προτείνει αυτό που οι ίδιοι θεωρούν ως μια πιο «ισσοροπημένη»  θεώρηση του Μπενίτο Μουσολίνι .Τον Ιανουάριο 2013 προκλήθηκε μια υψηλού επιπέδου αντιπαράθεση όταν ο Μπερλουσκόνι κατά την διάρκεια της ομιλίας του υποστήριξε τόσο απόλυτα κακός όπως τον παρουσιάζουν τα βιβλία Ιστορίας. Επίσης έχουν σημειωθεί  αντιπαραθέσεις σε τοπικό επίπεδο σε ότι αφορά την περίοδο του Φασισμού. Τον Αύγουστο του 2012 εγκαινιάστηκε ένα μαυσωλείο με κρατική χρηματοδότηση στο Άφιλε κοντα στην Ρώμη αφιερωμένο στην μνήμη του Ροντόλφο Γκρατσιάνι, ενός φασίστα στρατηγού .Το 2013 οι δημοτικές αρχές στην Μπρέστια αποφάσισαν να επαναφέρουν ένα άγαλμα της φασιστικής περιόδου στην αρχική του θέση. ’Όλες αυτές οι προσπάθειες αποκατάστασης της Φασιστικής περιόδου έχουν καταγγελθεί από φιλελεύθερους και αριστερούς πολιτικούς, επιζώντες του Ολοκαυτώματος και βετεράνους της Ιταλικής Αντίστασης.

     Προσπάθειες αποκατάστασης της υστεροφημίας των δωσίλογων της περιόδου του Β!ΠΠ είναι ιδιαιτέρα κοινές στις πρώην Κομμουνιστικές χώρες της Κεντρικής- Ανατολικής Ευρώπης, στα Βαλκάνια και στην Βαλτική. Στην Λετονία παραδείγματος χάριν, μια  ετήσια παρέλαση τελείται κάθε 16 Μαρτίου προς τιμήν της Λετονικής Λεγεώνας των Βάφφεν-SS.Αν και η παρέλαση δεν αποτελεί επίσημη εκδήλωση, την έχουν παρακολουθήσει μέλη του Λετονικού κοινοβουλίου. Το 2012 ο Πρόεδρος της Λετονίας,  Αντρίς Μπερζίνς υπερασπίστηκε δημόσια αυτήν την παρέλαση. Παρόμοια γεγονότα λαμβάνουν χώρα και στις δύο άλλες Βαλτικές Δημοκρατίες, Εσθονία και Λιθουανία.  Και στις τρείς χώρες αυτού του είδους οι εκδηλώσεις έχουν οδηγήσει σε πολιτικές αντιπαραθέσεις. Ομάδες Εβραίων έχουν διαμαρτυρηθεί εντόνως εναντίον της μνημόνευσης μονάδων που είχαν στις τάξεις τους άνδρες οι οποίοι πριν ενταχθούν στα Βάφφεν –SS, ήταν μέλη εθνικιστικών εθνοφρουρών που διέπραξαν σφαγές Εβραίων. Μέλη της  Ρωσικής μειονότητας της Βαλτικής έχουν επίσης καταγγείλει την μνημόνευση των δωσίλογων και αυτό το θέμα προκαλεί δριμείς διπλωματικές διαμαρτυρίες από το Κρεμλίνο.

O Γιόζεφ Τίζο με τον Χίτλερ το 1939

     Στην Σλοβακία, η μορφή στο κέντρο της αντιπαράθεσης είναι  ο Γιόζεφ Τίζο. Ένας Ρωμαιοκαθολικός ιερέας  ο οποίος ηγείται μιας κυβερνήσεως ανδρεικέλων των Γερμανών, ο Τίζο ήταν υπεύθυνος για τον εκτοπισμό δεκάδων χιλιάδων Εβραίων στα στρατόπεδα εξόντωσης των Νάζι. Ο Τίζο αντιμετωπίζεται με συμπάθεια, η οποία μπορεί να φτάσει σε ενθουσιασμό από πολλούς Σλοβάκους εθνικιστές. Τον Νοέμβριο του 2013 ένας δεδηλωμένος θαυμαστής του Τίζο έγινε περιφερειακός κυβερνήτης της Μπάνσκα Μπύστικα έχοντας ψηφιστεί από το 55% των ψηφοφόρων. Το 2008 ο τότε Αρχιεπίσκοπος του Τρβάνα, Ιάν Σόκολ τέλεσε μια Θεία Λειτουργία προς τιμήν του Τίζο Επίσης είχαν γίνει απόπειρες να συγκεντρωθούν χρήματα με σκοπό την μετατροπή του  τόπου γέννησης του Τίζο σε μουσείο και την ανέγερση και άλλων μνημείων προς τιμήν του. Αλλά η μνήμη του Τίζο είναι έντονα αμφιλεγόμενη. Η εκστρατεία για την αποκατάσταση του Τίζο αντιμετωπίζεται με αποστροφή από τα μέλη της Εβραϊκής, Ουγγρικής, και Ρόμα (Αθίγγανοι) μειονότητας, όπως από αριστερούς και φιλελευθέρους Σλοβάκους.

O Μίκλος Χόρθυ με τον Χίτλερ 1938

     Εκτός της Ουκρανίας, η χώρα στην οποία η αποκατάσταση των δωσίλογων έχει προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό είναι η Ουγγαρία. Ο άνδρας του οποίου η υστεροφημία είναι στο κέντρο της διαμάχης είναι ο Μίκλος Χόρθυ. Από το Μάρτιο του 1920 μέχρι τον Οκτώβριο του 1944 ήταν ο αυτοαποκαλούμενος «Αντιβασιλέας» και η κυρίαρχη μορφή στην Ουγγρική πολιτική σκηνή. Ένας αυταρχικός εθνικιστής. ο Χόρθυ επέβαλε ένα καθεστώς «Λευκής Τρομοκρατίας» εναντίον των Σοσιαλιστών και των Κομμουνιστών. Επίσης ήταν διαπρύσιος αντισημίτης και το Σεπτέμβριο του 1920 το καθεστώς του επέβαλε δια νόμου περιορισμούς στον αριθμό των Εβραίων στους οποίους επιτρέπονταν να φοιτήσουν στα Πανεπιστήμια. Αυτός ο νόμος ήταν ο πρώτος αντισημιτικός νόμος στην Ευρώπη στην περίοδο του Μεσοπολέμου. Επιπλέον αντισημιτικοί νόμοι ακολουθήσαν το 1938 και 1939. Κατά την διάρκεια του Β!ΠΠ. ο Χόρθυ ήταν σύμμαχος του Χίτλερ και Ουγγρικές δυνάμεις συμμετείχαν στην εισβολή στην Σοβιετική Ένωση. Το Μάρτιο του 1944 η Ουγγαρία κατελήφθη από τον Γερμανικό Στρατό αλλά ο Χόρθυ παρέμεινε στην εξουσία. Έως τον  Οκτώβριο του 1944 όταν ο Χόρτυ ανετράπη, πάνω από 400.000 Ούγγρο-Εβραίοι είχαν εκτοπιστεί στα στρατόπεδα θανάτου με την ενεργή υποστήριξη του Ουγγρικού κράτους.

     Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει έντονες προσπάθειες να παρουσιαστεί ως Χόρθυ ως ένας πατριώτης και σοφός πολιτικός, ο οποίος καθοδήγησε την  Ουγγαρία σε μια δύσκολη περίοδο της Ιστορίας της. Ένα από τα σημαντικότερα κόμματα τα οποία προωθούν την αποκατάσταση του Χόρθυ είναι το ακραίο εθνικιστικό κόμμα, Γιόμπικ. Όμως από το 2010 και μετά ο πιο ισχυρός οπαδός του Χόρθυ είναι το δεξιό κόμμα του Βίκτωρ Ορμπάν. Όπως η Νόρα Μπέρεντ  είχε παρατηρήσει στο τεύχος Μάρτιου 2014 του  Ιστορικού Περιοδικού History Today,ο κ. Ορμπάν χρησιμοποιήσε την δύναμη του κρατικού μηχανισμού της Ουγγαρίας για να παραχαράξει την Ιστορία με σκοπό «να ενισχύσει την εθνική ταυτότητα». Το επίκεντρο αυτής της εκστρατείας βρίσκεται στην  αποκατάσταση της  υστεροφημίας του Χόρθυ. Αγάλματα του έχουν ανεγερθεί στην Βουδαπέστη, στο Ξώκακο, Κερέκι και άλλου. Το 2012 η κεντρική πλατεία μιας πόλης κοντά στην Βουδαπέστη μετονομάστηκε προς τιμήν του. Τα έργα των συγγραφέων της περιόδου του Χόρθυ συμπεριλαμβανομένου του φασίστα και εγκληματία πολέμου  Γίοζεφ Νίιρο έχουν ενταχθεί στο σχολικό πρόγραμμα διδασκαλίας. Η επίσημη γραμμή της Ουγγρικής κυβέρνησης είναι να αποσιωπεί  τον ρόλο του Χόρθυ και του Ουγγρικού κράτους στην δίωξη και στην εκτόπιση των Εβραίων, ενώ τονίζεται ή άποψη ότι η Ουγγαρία ήταν θύμα του Β!ΠΠ.

     Αν και η παραποιημένη από τον Ορμπάν εκδοχή της Ιστορίας της Ουγγαρίας είναι δημοφιλής σε ορισμένα τμήματα του Ουγγρικού κοινού, όμως ταυτόχρονα είναι και μια εκδοχή που διχάζει έντονα. Υπάρχει μια αντιπαράθεση ανάμεσα στις κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας λόγω της προτεινόμενης ταφής  των λειψάνων του Γιόζεφ Νίιρο, κοντά στην γενέθλια πόλη του, Ζίνμπορ, ή οποία τότε ανήκε στο Βασίλειο της Ουγγαρίας, αλλά τώρα βρίσκεται στην Ρουμανία. Εβραϊκές  οργανώσεις συμπεριλαμβανομένων του Εβραϊκού Παγκόσμιου Συνεδρίου και του Κέντρου Σίμον Βισένταλ έχουν καταδικάσει τον ιστορικό αναθεωρητισμό του  Ορμπάν τον οποίο τον θεωρούν ως στενά συνδεδεμένο με την άνοδο του αντισημιτισμού στην Ουγγαρία.  Επιφανείς μορφές των τεχνών έχουν εκδηλώσει ανοικτά τα συναισθήματα τους. Ο Ίμρε Κερτέζ, κάτοχος Νόμπελ Λογοτεχνίας  το 2002 και επιζών του Ολοκαυτώματος έχει επικρίνει εντόνως την αναθεώρηση της Ουγγρικής Ιστορίας από τον Ορμπάν. Για αυτό το λόγο ο Κερτέζ έχει διασυρθεί από τους Ούγγρους εθνικιστές .Ο Έλι Βίζελ κάτοχος του βραβείου  Νόμπελ Ειρήνης το  1986   επίστρεψε ένα βραβείο το οποίο του είχε δοθεί από το Ουγγρικό κράτος σε ένδειξη διαμαρτυρίας απέναντι σε αυτό που θεωρεί ως «εξωραϊσμό ενός τραγικού και εγκληματικού επεισοδίου του Ουγγρικού παρελθόντος. Ο Ιστορικός Ράντολφ Ι. Μπραχάμ,  ένας από τους κορυφαίους παγκοσμίως ειδήμονες του Ολοκαυτώματος στην Ουγγαρία καταδίκασε εντόνως την Ουγγρική κυβέρνηση για την «δειλή απόπειρα της να αποσπάσει την προσοχή από την εμπλοκή του καθεστώτος Χόρθυ στην εξόντωση των Εβραίων»

     Υπάρχουν αρκετοί λόγοι οι οποίοι εξηγούν την άνοδο του  αναθεωρητισμού αναφορικά με τον Β!ΠΠ. στην σύγχρονη Ευρώπη και ένας από τους πιο σημαντικούς είναι η αυξανομένη δημοτικότητα των ακραίων εθνικιστικών πολιτικών κομμάτων   όπως το Γιόμπικ στην Ουγγαρία το κόμμα Επίθεσης στην Βουλγαρία, η Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα και το Σβοντόπα στην Ουκρανία τα οποία συχνά «σέρνουν τον χορό» για την αποκατάσταση των δωσίλογων του Β!ΠΠ.Η δημοτικότητα αυτών των κομμάτων είναι συνδεδεμένη με την οικονομική εξαθλίωση, τον κυνισμό αναφορικά με τις κυρίαρχες πολιτικές  ηγεσίες και τον αυξανόμενο ρατσισμό εναντίον των εθνικών μειονοτήτων και των μεταναστών. Σε σχεδόν όλες αυτές τις χώρες όπου υπάρχει μια έντονη εκστρατεία αποκατάστασης της μνήμης των δωσίλογων έχει σημειωθεί επίσης μια αξιοσημείωτη αύξηση στην ρατσιστική επιχειρηματολογία και βιαιοπραγίες με ρατσιστικά κίνητρα. Η ομάδα η οποία έχει υποφέρει περισσότερο από την δράση των ακροδεξιών είναι οι Ρόμα, αλλά άλλες μειονότητες –συμπεριλαμβανομένων και των Εβραίων έχουν βρεθεί στο στόχαστρο των ακροδεξιών.

     Η οικονομική εξαθλίωση και η άνοδος της δημοτικότητας του ακραίου εθνικισμού μπορεί να μας παρέχει μια μερική μόνον εξήγηση του αυτού του φαινομένου. Στην βελγική περιοχή της  Φλάνδρας στην οποία ο αναθεωρητισμός σχετικά με τον Β!ΠΠ ανήκει πλέον στις κυρίαρχες τάσεις, το  φλαμανδικό εθνικιστικό κόμμα Βλάαμς Μπελάνγκ  είχε άσχημα αποτελέσματα στις ομοσπονδιακές εκλογές του 2010 και ακόμα χειρότερα στις τοπικές  εκλογές του 2012 και στις Ευρωεκλογές του Μάιου 2014. Η Φλάνδρα δεν είναι μόνον μια από τις πλουσιότερες περιοχές της Ευρώπης αλλά είναι επίσης πλουσιότερη από την Γαλλόφωνη περιοχή της Βαλλονίας. Παρά το γεγονός ότι πολλοί Γαλλόφωνοι Βαλλόνοι συνεργάστηκαν με τους Νάζι κατά την διάρκεια της  Κατοχής, η πλειοψηφία των Γαλλόφωνων Βέλγων –εν αντίθεση με τους Φλαμανδούς συμπατριώτες τους.- είναι εναντίον σε οποιαδήποτε μορφής αποκατάσταση των δωσίλογων. Στην Βουλγαρία η οποία είναι το φτωχότερο κράτος μέλος της ΕΕ, αναθεωρητισμός του τύπου της Φλάνδρας. Αν και υπάρχει κίνημα για την αποκατάσταση της υστεροφημίας συνεργατών των Γερμανών όπως ο Χρίστο Λουκώφ, είναι περιορισμένο στο εξτρεμιστικό περιθώριο της πολιτικής σκηνής της Βουλγαρίας.

     Μια υποβόσκουσα αιτία του ιστορικού αναθεωρητισμού είναι η αναζωπύρωση του ριζοσπαστικού εθνικισμού στην μεταψυχροπολεμική Ευρώπη. Στο επίκεντρο όλων των εθνικισμών είναι η εθνική Ιστορία ως διήγηση : συλλογικές Ιστορίες αναφορικά με την γέννηση του έθνους, και ποια είναι τα επιτεύγματα του. Σε σχεδόν όλες αυτές τις αφηγήσεις ένα επαναλαμβανόμενο θέμα είναι ο ηρωισμός του έθνους (χρησιμοποιώντας ως παραδείγματα τα κατορθώματα συγκεκριμένων ηρώων συνήθως εναντίον εχθρών του έθνους.) και η θυματοποίση του από άλλα έθνη. Στις μέρες μας αυτές οι εθνικές διηγήσεις ξαναγράφονται. Στην Κεντρική- Ανατολική Ευρώπη και στα Βαλκάνια η επίσημη κομμουνιστική ερμηνεία των εθνικών ιστοριών κατέρρευσε με την με το τέλος του Ψυχρού πολέμου και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την πτώση των φιλοσοβιετικών καθεστώτων. Από τότε διαφορετικές πολιτικές και εθνικές ομάδες συγκρούονται μεταξύ τους με σκοπό να αποφασιστεί ποιες ιστορικές μορφές θα έχουν το ρόλο του ήρωα , και ποιες θα πάρουν το ρόλο του «κακού». Σε κάποια μέρη της Δυτικής Ευρώπης αυξανόμενος σκεπτικισμός σχετικά με το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και συνακόλουθη άνοδος του εθνικισμού έχουν απαξιώσει τις παραδοσιακές  διηγήσεις του πρόσφατου παρελθόντος.

    

Από πορεία βετεράνων των Λετονικών Βάφφεν-SS

     Όμως σε  πολλές χώρες η δημιουργία μιας αξιοποιήσιμης εθνικής διήγησης είναι προβληματική ιδιαίτερα για συντηρητικές κυβερνήσεις. Στην Ουγγαρία για παράδειγμα, η αντίσταση εναντίον των Γερμανών ήταν ελάχιστη και η συνεργασία μαζί τους ήταν διαδεδομένη. Στην Εσθονία, Ουγγαρία, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Σλοβάκια και Ουκρανία πολλοί αντισταθήκαν με σθένος εναντίον στους Ναζί, αλλά η πλειοψηφία τους είτε πολεμήσαν ενταγμένοι στους Παρτιζάνους υπό κομμουνιστική ηγεσία είτε ενταγμένοι στον Ερυθρό Στρατό. Αντίθετα οι εθνικιστές  και οι συντηρητικές ηγεσίες  στην περιόχη συνεργάστηκαν ενεργά με τους Νάζι και σε ορισμένες περιπτώσεις πολέμησαν φορώντας γερμανικές στολές. Το σημαντικότερο σημείο τριβής σε όλες αυτές τις χώρες ήταν ο ιδεολογφικός διαχωρισμός ανάμεσα σε αυτούς που θεωρούσαν ότι οι Σοβιετικοί αντιπροσώπευαν την μεγαλύτερη απειλή και σε αυτούς θεωρούσαν ότι οι Ναζί είναι οι βασικοί εχθροί. Όμως και άλλοι ιδεολογικοί παράγοντες έπαιξαν σημαντικό ρόλο.  Πολλοί από τους ακραίους εθνικιστές που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς στην Κροατία, Ουγγαρία, Ουκρανία, στα Βαλτικά κράτη και άλλου, ήταν επίσης   ρατσιστές και αντισημίτες οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά στις εκτελέσεις των Εβραίων και άλλων εθνικών μειονοτήτων.

     Οι συντηρητικοί εθνικιστές να δημιουργήσουν ένα αξιοποιήσιμο παρελθόν χρειάζονται να δημιουργήσουν μια αφήγηση η οποία από την μια να απονομιμοποιήσει όσους αντιστάθηκαν στους Ναζί και από την άλλη να καταστήσει λιγότερο «δηλητηριώδη» την υστεροφημία των συνεργατών των Ναζί από την άλλη. Μια τακτική για την επίτευξη αυτού του σκοπού είναι η άρνηση, ελαχιστοποίηση η απλά η άγνοια της συνεργασίας των συνεργασίας των συντηρητικών εθνικιστών με τους Ναζί. Μια άλλη τακτική είναι η αμαύρωση αυτών που πολεμήσαν εναντίον των Ναζί. Στην Ιταλία παραδείγματος ΄χάριν, το βιβλίο του Τζίαμπάολο Πάνσα Il sangue dei vinti  το οποίο ασκεί επίθεση  στην αντιμετώπιση του αντιστασιακού κινήματος της Ιταλίας ως ηρωικού, πουλήθηκε σε 350.000 αντίτυπα στο πρώτο χρόνο της έκδοσης του. Το 2008 ντεντέκτιβ του τμήματος δίωξης κοινού εγκλήματος στην Λιθουανία απείλησαν να ασκήσουν δίωξη σε δύο ηλικιωμένους επιζώντες του Ολοκαυτώματος, οι οποίοι είχαν αποδράσει από το γκέτο του Βιλνούς και είχαν ενταχθεί σε μονάδα Παρτιζάνων η οποία υποστηρίζονταν από τους Σοβιετικούς. Συμφώνα με τους ντέντεκτιβ οι δύο επιζώντες ήταν αναμεμειγμένοι σε μια επίθεση σε ένα χωρίο κατά την διάρκεια της οποίας είχαν σκοτωθεί αμάχου. Το 2011  Λιθουανοί αξιωματούχοι απαίτησαν από την Ισραηλινή αστυνομία να ανακρίνει έναν 86χρόνο επιζώντα του Ολοκαυτώματος, πρώην Παρτιζάνο επειδή όπως ισχυρίζονταν «είχε διασύρει  εθνικούς ήρωες».

     Η πιο σημαντική τακτική αυτών που επιθυμούν να αποκαταστήσουν τους δωσίλογους είναι ο ισχυρισμός ότι ο Κομμουνισμός και ο Ναζισμός ήταν και οι δύο ολοκληρωτικά συστήματα τα οποία τα οποία διέπραξαν γενοκτονίες και τα εγκλήματα των οποίων ήταν εξίσου απεχθή .Με αυτήν την προσέγγιση η επιλογή να πολεμήσουν στο πλευρό των Νάζι εναντίον των Κομμουνιστών δεν ήταν κατ’ ανάγκη ηθικά χειρότερο από την επιλογή (όπως έκαναν ο Τσώρτσιλ και ο Ρούσβελτ) να πολεμήσουν στο πλευρό του Στάλιν εναντίον του Χίτλερ. Οι αναθεωρητές ισχυρίζονται ότι κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις  μια προσωρινή συμμαχία με τους Ναζί εναντίον της απειλής του  Κομμουνισμού ήταν κατανοητή έως και επαινετέα. Κατά αυτόν τον τρόπο οι αναθεωρητές ισχυρίζονται ότι οι όσοι υπηρετήσαν στην Λεττονική ή στην «Γαλικιανή» Μεραρχία των Βάφφεν- SS ήταν απλά πατριώτες που συμμάχησαν με τους Ναζί για πατριωτικούς λόγους και όχι λόγω ιδεολογικής συγγένειας. Οι αναθεωρητές ισχυρίζονται ότι ο σκοπός των δωσίλογων ήταν να υπερασπιστούν τις χώρες τους από τον Ερυθρό Στρατό. Πολεμώντας   φορώντας γερμανικές στολές και με γερμανικά όπλα ήταν ο μόνος τρόπος για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Παραπλήσια επιχειρήματα έχουν χρησιμοποιηθεί για την αθώωση των Μπαντέρα, Χόρθυ, Τίζο και άλλων πολιτικών που πήραν το μέρος των Νάζι.

     Δύο ακαδημαϊκοί ο Ντέιβιντ Κατς και ο Ντάνυ Μπέν-Μόσε ξεκίνησαν την εκστρατεία «Διακήρυξη για τα 70 χρόνια από το την επέτειο της Σύσκεψης για την «Τελική Λύση του Εβραϊκού Ζητήματος » στο Βαντερζέ» το 2012 ως διαμαρτυρία εναντίον της απόπειρα; Από πολλά Ευρωπαϊκά κράτη να βάλουν στην ίδια κατηγόρια τα εγγλήματα του Ναζισμού και του Κομμουνισμού. Η Διακήρυξη υπογράφτηκε από 70 επιφανείς πολίτικούς από όλη την Ευρώπη. Καθώς πλησιάζουμε την 70 επέτειο από την λήξη του Β!ΠΠ το πέρασμα του χρόνου  κάνει την κληρονομία του -σε μεγαλύτερο και όχι σε  μικρότερο βαθμό – αίτια διχασμού.

Ο Γκαρέθ Πιτσάρντ είναι Λέκτορας της Μοντέρνας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Αδελαίδας στην Νότιο Αυστραλία και η Ντεσισλάβα Γκατσέβα είναι απόφοιτος του Πανεπιστήμιου της Αδελαίδας. Το παρόν άρθρο είναι μετάφραση του “Collaborator. (No longer a dirty word?)” το οποίο εκδόθηκε στο τεύχος Δεκεμβρίου 2014 του περιοδικού “History Today” σ σ 31- 36.

                                                     

              

---

[1] Οι εικονιζόμενοι ήταν Ουκρανοί εθνικιστές- σύμμαχοι των Γερμανών

[2] Λβωφ στην Δ. Ουκρανία Σημ. τ. Μετ.

[3] «Γαλικία» ήταν το όνομα της Δ. Ουκρανίας το οποίο χρησιμοποιούσαν οι  Ούγγροι και οι Αυστριακοί ιδίως κατά τους 18^ο ,19^ο και αρχές του 20^ου αιώνα μέχρι το 1918 και αυτό το όνομα χρησιμοποιούσαν και οι  Νάζι την περίοδο 1941-1944 Σημ. τ. Μετ.