Έλληνες και Εβραίοι στην αρχαιότητα.

Γράφει ο Γιώργος Σιδηρούντιος

Βασικό και πρωταρχικό αντισημιτικό επιχείρημα είναι το ότι ανέκαθεν μέσα στην ιστορία Εβραίοι και Έλληνες ήταν εχθροί. Αυτό ακριβώς εμπεριέχεται στην προτροπή “ενθυμηθήτε αυτό : οι χρόνιοι εχθροί του Ελληνισμού: οι Ιουδαίοι,” με την οποία ο Κ. Πλεύρης αρχίζει το βιβλίο του για τους Εβραίους. Το ερώτημα όμως δεν είναι το τι πιστεύει ο Πλεύρης, αλλά το τι πραγματικά λένε οι αρχαίες ιστορικές πηγές για τις σχέσεις Ελλήνων και Εβραίων. Ο Πλεύρης στη βιβλιογραφία του δεν αναφέρει αρχαίες πηγές, εκτός από την Παλαιά Διαθήκη και το Ταλμούδ. Ακόμα όμως και για αυτές τις δύο, καμία διευκρίνηση δεν έδωσε σχετικά με το ποια έκδοσή τους χρησιμοποίησε. Κατά πάσα πιθανότητα η παράληψη αυτή οφείλετε στο ότι δεν μελέτησε καμία έκδοση των πρωτότυπων κειμένων, αλλά εύκολα και γρήγορα αντέγραψε αναφορές σε αυτές τις δύο πηγές, μέσα από έργα άλλων σύγχρονων συγγραφέων. Με λίγα λόγια, αυτό σημαίνει ότι ο Πλεύρης στην ουσία δεν έχει μελετήσει το αντικείμενο για το οποίο μιλάει και γράφει. Ας αρχίσουμε όμως εμείς την μελέτη των πηγών, και ας βρούμε μέσα σε αυτές αναφορές στις σχέσεις Ελλήνων και Εβραίων, ώστε να διαπιστώσουμε τι τελικά ήταν μεταξύ τους, εχθροί ή φίλοι;
Στη Γέννεση λοιπόν της Παλαιάς Διαθήκης, το όνομα ενός εγγονού του Νώε είναι Ιωυαν, και αυτό ορισμένοι το εκλαμβάνουν ως Ίωνας [ 1 ]. Εφόσον αυτή η μετάφραση είναι σωστή, εδώ απλά βλέπουμε μία θεωρία για κοινή καταγωγή όλων μας, Εβραίων και Ελλήνων. Πάλι στην Παλαιά Διαθήκη, στον Ιωήλ, υπάρχει μία αναφορά που μας λέει ότι κάποιοι κάτοικοι της Τύρου και της Σιδώνας αιχμαλώτισαν Ιουδαίους και στη συνέχεια τους πούλησαν ως δούλους στους “Γιεβανίμ.” Το ότι η λέξη Γιεβανίμ σημαίνει “Έλληνες” (πιθανότατα Ίωνες), επιβεβαιώνεται από την μετάφραση του Ιωήλ στην αρχαία Ελληνική που υπάρχει στην λεγόμενη έκδοση των Εβδομήκοντα. Στον Ιεζεκιήλ, η Γιαβάν, που στων Εβδομήκοντα έχει μεταφραστεί όχι ως Ιωνία αλλά ως Ελλάς, είναι ένας τόπος που κάνει εμπόριο δούλων και χάλκινων σκευών. Όσο και εάν σήμερα μας φαίνεται κάπως περίεργο, το δουλεμπόριο ήταν βασικό χαρακτηριστικό της οικονομίας πολλών λαών της αρχαιότητας. Μία ακόμα αναφορά του Ιεζεκιήλ μιλάει και για κάποιους Ροδίτες που έκαναν εμπόριο ελεφαντόδοντων με τους Εβραίους [ 2 ]. Οι τρεις λοιπόν παραπάνω αναφορές απλά παρουσιάζουν κάποιους Έλληνες ως έμπορους, δίχως έχθρες. Μέχρι την άφιξη του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην περιοχή του Ισραήλ, δεν υπάρχουν στοιχεία για συγκρούσεις ανάμεσα σε Εβραίους και Έλληνες, εκτός και εάν κάποιος θεωρήσει τους αρχαίους Φιλισταίους ως Έλληνες, πράγμα για το οποίο μάλλον δεν υπάρχουν τόσες πειστικές αποδείξεις όσες ορισμένοι υποστηρίζουν ότι έχουν. Μέχρι στιγμής δεν γνωρίζουμε καν ποια γλώσσα μιλούσαν οι Φιλισταίοι.

Με την άφιξη του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην περιοχή του Ισραήλ, υπάρχουν αναφορές για συνεργασία του με τον Αρχιερέα των Εβραίων, αλλά και για την καταστροφή της Σαμάριας από τα στρατεύματά του [ 3 ]. Βέβαια, δεν έφταιξαν οι Σαμαρίτες τότε για το ότι ένας Ελληνικός στρατός ήρθε από τόσο μακριά για να καταλάβει την περιοχή τους. Πάντως, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, τους άλλους Ισραηλίτες δεν τους κατέστρεψαν οι Έλληνες, αλλά είχαν συνεργασία μαζί τους. Σύμφωνα με τις παραπάνω αναφορές, οι Έλληνες τότε ήταν εχθροί μόνο των Σαμαριτών, και όχι όλων των Ισραηλιτών. Μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου άρχισαν οι πόλεμοι ανάμεσα στους Πτολεμαίους και τους Σελευκίδες. Είχαν την ατυχία τότε οι Ισραηλίτες, ένας μικρός λαός, να βρίσκονται στα σύνορα ανάμεσα στα βασίλεια δύο Ελληνικών υπερδυνάμεων, που αλληλοσυγκρούονταν με κάθε αγριότητα του πολέμου για πολλά χρόνια. Εδώ θα θέλαμε να ρωτήσουμε κάποια πράγματα τον “ειδικό” δικηγόρο Πλεύρη. Μήπως γνωρίζει να μας πει πόσες πολλές φορές διέσχισαν τα αλληλοσπαραζόμενα Ελληνικά στρατεύματα τη γη των Εβραίων, μόνο μέσα στα πρώτα είκοσι χρόνια των Ελληνικών εμφυλίων; [ 4 ] Μήπως γνωρίζει να μας πει ποιά ήταν η τύχη των Εβραίων αμάχων κατοίκων της περιοχής τότε; Έπρεπε ή δεν έπρεπε τις ανάγκες των στρατιωτών σε νερό, τροφή, θέρμανση και σεξ, να ικανοποιούν οι τοπικοί άμαχοι; Λεηλατούσαν ή δεν λεηλατούσαν οι Σελευκίδες τις συνοριακές περιοχές των Πτολεμαίων και το αντίστροφο, πάνω όμως στις οποίες κατοικούσαν Εβραίοι; Προκάλεσε άραγε εφορία στους Εβραίους το ότι η γη που κατοικούσαν έγινε πεδίο μαχών ανάμεσα σε Ελληνικές υπερδυνάμεις; Οι αρχαίες πηγές μας λένε ότι στις αρχές των πολέμων, κάποιοι Εβραίοι στάθηκαν στο πλευρό του Έλληνα βασιλιά Σέλευκου Νικάτορα. Έχασε όμως τον πόλεμο, και η τύχη της Ιερουσαλήμ του Σέλευκου ήταν να ισοπεδωθεί από τον νικητή Έλληνα Πτολεμαίο Σωτήρα [ 5 ]. Φυσικά και οι Εβραίοι πλήρωναν ακριβά τους Ελληνικούς εμφύλιους. Ο διχασμός και η αντιπαλότητα ανάμεσα στα Ελληνικά βασίλεια, αποτέλεσμα είχε το διχασμό των περιοχών που ζούσαν Εβραίοι, και κατ’ επέκταση τον διχασμό ανάμεσα στους ίδιους τους Εβραίους. Πολλοί δέχθηκαν να υπηρετήσουν τόσο στα στρατεύματα των Πτολεμαίων όσο και στα στρατεύματα των Σελευκιδών, και αντιμετωπίσθηκαν ως ισότιμοι με τους Έλληνες [ 6 ]. Στην ουσία, στα πεδία των μαχών ανάμεσα στα Ελληνικά βασίλεια σκοτώνονταν μεταξύ τους μεικτά Έλληνοεβραϊκά στρατεύματα, και όχι μόνο Έλληνες εναντίον Ελλήνων. Προφανώς συμμετείχαν με την κάθε πλευρά και άλλες εθνότητες. Όταν περίπου στο 201 π.Χ. οι Σελευκίδες έκανα νέους πολέμους ενάντια στους Πτολεμαίους για να προσαρτήσουν τις περιοχές που περιλάμβαναν την Ιουδαία, κάποιοι Εβραίοι Ιεροσολυμίτες τους στήριξαν [ 7 ]. Την ίδια εποχή υπάρχουν αναφορές ότι ο Πτολεμαίος Φιλοπάτωρ ο Τέταρτος, πιθανότατα επειδή έχασε την Ιερουσαλήμ λόγω της συμμαχίας Ιεροσολυμιτών με τους Σελευκίδες, έκανε αντίποινα εναντίον των Εβραίων που ζούσαν στην Αίγυπτο. Οι Έλληνες όμως πολίτες της Αιγύπτου προσέφεραν τη βοήθειά τους στους Εβραίους, και προσπάθησαν να τους σώσουν από τα χέρια των αρχών του βασιλιά [ 8 ]. Θα δούμε πολλά στοιχεία παρακάτω σχετικά με το ότι στην αρχαία ιστορία, τόσο Έλληνες όσο και άλλοι υπήρξαν συχνά φίλοι των Εβραίων. Δεν υπάρχει μόνο το γνωστό παράδειγμα της βασίλισσας Ελένης της Αδιαβηνής που ασπάστηκε τον Εβραϊσμό, και μάλιστα στα μέσα του πρώτου αιώνα έσωσε και την Ιερουσαλήμ σε καιρούς μεγάλης πείνας [ 9 ]. Οι σχέσεις μεταξύ Ελλήνων και Εβραίων ηγετών ήταν συχνά αδελφικές, όπως αυτές του Αντιόχου Σέλευκου του 3ου και του Αρχιερέα Ονία του 3ου, στα μέσα του δευτέρου π.Χ. αιώνος [ 10 ]. Στενές συμμαχίες μεταξύ Εβραίων και Ελλήνων παρατηρούνται σε όλη τη διάρκεια των Ελληνιστικών χρόνων. Κάποια εμπλοκή όμως, ιδιαίτερης σημασίας, παρουσιάζεται κατα τη διάρκεια της βασιλείας του Αντίοχου του Επιφανούς. Μετά τον θάνατο του προκατόχου του, Αντιόχου του 3ου, ο “αδελφός” του Αρχιερέα Ονία του 3ου, Ιάσονας, συμμάχησε με τον νέο Έλληνα βασιλιά, και έγινε αυτός Αρχιερέας. Εκείνες τις εποχές, βλέπουμε συχνά ότι με την αλλαγή Έλληνα βασιλιά γίνονταν και αλλαγή στη θέση του Εβραίου Αρχιερέα. Ο κάθε νέος βασιλιάς προφανώς ήθελε νέους, δικούς του συνεργάτες, όπως γίνετε και σήμερα με τους ηγέτες που όταν κερδίζουν την εξουσία φτιάχνουν νέες, δικές τους κυβερνήσεις. Το νέο μέλος λοιπόν της νέας κυβέρνησης της Αντιοχείας, ο Ιάσονας, ήταν ο πρώτος Εβραίος ηγέτης που προσπάθησε να βάλει στον τότε παγκόσμιο χάρτη την Ιερουσαλήμ ως πόλη – κράτος, κάτι που μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν ήταν, διότι δεν είχε την απαιτούμενη οργάνωση και τα στοιχεία εκείνα για να αναγνωρισθεί ως πόλη. Δεν είχε δήμο, θέατρο, στάδιο, αγορά, σχολή κτλ. Ο δραστήριος όμως Ιάσονας τα έφτιαξε. Υπερσυντηρητικά στοιχεία της κοινωνίας τότε τον κατηγόρησαν σαν εισαγωγέα κακών ξένων ηθών στον Ισραήλ [ 11 ]. Όμως, ο Ιάσονας δεν αντιμετώπισε σοβαρό πρόβλημα από τους υπερσυντηρητικούς, που σε κάθε κοινωνία υπάρχουν, αλλά από τον ίδιο τον Έλληνα βασιλιά που τον είχε διορίσει. Εκείνους τους καιρούς, γίνονταν συχνά εκποίηση αξιωμάτων. Δηλαδή, όποιος είχε το χρήμα, μπορούσε να το δώσει στο βασιλιά για να αγοράσει αξίωμα. Βλέπουμε την ίδια αυτή αρχαία παράδοση να συνεχίζετε και επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ακόμα, όταν ο πλουσιότερος Χριστιανός Επίσκοπος αγόραζε από τον Σουλτάνο το αξίωμα του Πατριάρχη. Ο Έλληνας βασιλιάς Επιφανής λοιπόν, κάποια στιγμή πούλησε το αξίωμα του Αρχιερέα της Ιερουσαλήμ στον ‘αδελφό’ του Ιάσονα, τον Μενέλαο [ 12 ]. Προφανώς ο Επιφανής είχε μεγάλη ανάγκη από χρήματα λόγω των πολέμων του με τους Πτολεμαίους, αλλά και άλλους. Ο Εβραίος Ιάσονας, πικραμένος που έχασε τη θέση του, κατέφυγε στο πλευρό του Έλληνα Πτολεμαίου του 6ου, όπου βρίσκονταν και ο ανιψιός του Ιάσονα και του Μενέλαου, ο γιος του Ονία του 3ου. Αργότερα, ο Ιάσονας πήγε και στον πλευρό των Σπαρτιατών [ 13 ]. Από τα παραπάνω γεγονότα βγαίνει το συμπέρασμα ότι δεν υπήρξε μία γενική έχθρα ανάμεσα σε Έλληνες και Εβραίους, αλλά υπήρχαν διαφορετικά συμφέροντα διαφορετικών ηγετών οι οποίοι σχημάτιζαν μεικτές Εβραιοελληνικές συμμαχίες. Το ίδιο συμπέρασμα βγαίνει και από τα παρακάτω. Όταν ο Επιφανής είχε πόλεμο με τους Πτολεμαίους, μία παράταξη των Εβραίων προσπάθησε να πάρει τον έλεγχο της Ιερουσαλήμ, αλλά απέτυχε. Αυτή η κίνηση εξόργισε τον Επιφανή, ο οποίος εκτός από την τιμωρία των αντιπάλων του, προχώρησε και στην σύληση των αναθημάτων του Ναού της Ιερουσαλήμ, πράξη με την οποία προφανώς προσπάθησε να καλύψει τις οικονομικές ανάγκες των πολέμων του, μίας και τα πολύτιμα μέταλλα των αναθημάτων μπορούσαν να μετατραπούν σε νομίσματα σχετικά γρήγορα [ 14 ]. Ο Επιφανής εκείνη την εποχή είχε δύο μέτωπα. Τους Πτολεμαίους στη δύση και τους Πέρσες στην Ανατολή. Η Εβραϊκή παράταξη του Αρχιερέα Μενέλαου παρέμενε στο πλευρό του Επιφανούς, και τον βοηθούσε. Όμως, φυσικό ήταν τότε κάποιοι άλλοι Εβραίοι να μην εγκρίνουν τις πράξεις του Επιφανούς. Ο Ναός μέσα από τον οποίο πήρε ο Επιφανής την περιουσία τους, ήταν ότι και για εμάς η Ακρόπολη. Σαν αποτέλεσμα, επαναστάτησαν. Μία πηγή μας λέει ότι ένα από τα μέτρα που πήρε ο Επιφανής έναντι των επαναστατών, ήταν ο εξαναγκασμός να εγκαταλείψουν τη θρησκεία τους. Αυτό όμως ίσως να είναι και υπερβολή, διότι ο Μενέλαος και όσοι Εβραίοι στήριζαν τον Επιφανή, συνέχιζαν να διατηρούν τις ιερατικές τους θέσεις. Όμως, όπως είπαμε, δεν ήταν όλοι οι Εβραίοι σαν την παράταξη του Μενέλαου. Μέσα από τη θρησκεία τους κάποιοι εμπνέονταν για να αντιστέκονται σε ξένα αφεντικά και να μην δέχονται την υποδούλωση. Αυτή άλλωστε είναι και μία ουσία της θρησκευτικής θεωρίας που μιλάει για “εκλεκτό λαό”, δηλαδή η διατήρηση της ιδιαιτερότητας και της ανεξαρτησίας, και όχι η υποδούλωση και η αφομοίωση. Παρόμοια θεωρία ιδιεταιρότητας – ανωτερότητας με αυτή “έχουμε” και οι Ελληνοέλληνες, λέγοντας ότι είμαστε απόγονοι του Τιτάνα Προμηθέα. Παρόμοιες θεωρίες έχουν και άλλοι λαοί, οι οποίοι με αυτές στηρίζουν τη διαφορετικότητά τους. Κάποιοι λοιπόν Εβραίοι τότε αρνήθηκαν την υποταγή στον ιερόσυλο Επιφανή διότι έτσι ήθελαν και έτσι πίστευαν, και ο Επιφανής τους θανάτωσε. Κάποιους από αυτούς τους ονομάζει ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός ως τους πρώτους μάρτυρες της αληθινής πίστεως, δηλαδή του Χριστιανισμού, και την μνήμη τους εορτάζει ακόμα η Ορθόδοξη Εκκλησία κάθε 1η Αυγούστου [ 15 ]. Είναι αυτοί που σύμφωνα με μία εκδοχή αντιστάθηκαν στον λεγόμενο “Ελληνισμό” του Επιφανούς, με την έννοια του ότι αρνήθηκαν να αλλάξουν πίστη για τη χάρη του. Μετά τον θάνατο του Επιφανούς σε ένα πόλεμο με τους Πέρσες, ο νέος Έλληνας βασιλιάς Αντίοχος Ευπάτωρ δολοφόνησε τον Αρχιερέα Μενέλαο, και έδωσε τη θέση του Αρχιερέα σε ένα φίλο του, τον Άλκιμο [ 16 ]. Δηλαδή, ο νέος Έλληνας βασιλιάς εγκατέλειψε την Εβραϊκή παράταξη που στήριζε ο Επιφανής, και έγινε σύμμαχος μίας άλλης Εβραϊκής παράταξης, αυτής του Άλκιμου. Ο Άλκιμος λοιπόν θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένας από τους επαναστάτες ενάντια στην μεικτή παράταξη του Μενέλαου – Επιφανή. Μετά το θάνατο του Επιφανή, σύμφωνα με μία εκδοχή, ο νέος Βασιλιάς Ευπάτωρ, με προσωπικές εντολές στο στρατηγό Λυσία, αποκατέστησε το Ναό της Ιερουσαλήμ και επανέφερε αρχαίες Εβραϊκές παραδόσεις [ 17 ]. Αργότερα όμως, ο Ευπάτορας δολοφονήθηκε από τον ξάδελφό του Δημήτριο Σέλευκο που έγινε ο νέος βασιλιάς, ο οποίος όμως κράτησε τον Αρχιερέα Άλκιμο στη θέση του. Αυτό που μέσα από τη μελέτη της παραπάνω ιστορίας μπορεί κανείς να αντιληφθεί, είναι το ότι τότε δεν υπήρξε καμία Εβραϊκή παράταξη που να ήταν μόνιμα ανθελληνική. Το συμπέρασμα ότι οι Εβραίοι ήταν μόνιμοι εχθροί των Ελλήνων είναι πλαστό. Ακριβώς όπως υπήρχε συνεργασία αλλά και σύγκρουση ανάμεσα σε Έλληνες, έτσι υπήρχε και συνεργασία αλλά και σύγκρουση ανάμεσα σε Εβραίους και Έλληνες, αλλά και ανάμεσα σε Εβραίους και Εβραίους. Αυτή η κατάσταση συνεχίζετε και στην εποχή των Μακκαβαίων. Για παράδειγμα, με τον Έλληνα Βασιλιά Δημήτριο συνεργάστηκε ο Ιούδας Μακκαβαίος, ο οποίος πριν πολεμούσε ενάντια στον Έλληνα Επιφανή [ 18 ]. Αργότερα όμως συγκρούστηκε και με τον Δημήτριο και έτσι έχασε τη ζωή του [ 19 ]. Ο αδελφός του Ιούδα Μακκαβαίου, Ιωνάθαν, ήταν σύμμαχος του Έλληνα βασιλιά Αλέξανδρου Μπαλά, ο οποίος εν το μεταξύ είχε δολοφονήσει τον Δημήτριο για να του πάρει το θρόνο. Ο Μπαλάς λοιπόν, όρισε τον φίλο του Ιωνάθαν νέο Αρχιερέα [ 20 ]. Όταν σε λίγο καιρό η παράταξη ενός Έλληνα Τρύφωνα έκανε πόλεμο ενάντια στην παράταξη του Έλληνα Μπαλά για να του πάρει το θρόνο, έτρεξε ο Εβραίος Ιωνάθαν με τους Εβραίους του να υπερασπιστεί τον σύμμαχό του Έλληνα Μπαλά, και έτσι έχασε τη ζωή του [ 21 ]. Ο κάθε Έλληνας ηγέτης της περιοχής είχε και τον δικό του Εβραίο σύμμαχο ηγέτη. Για μία ακόμα φορά θα πούμε ότι φυσικά και δεν υπήρχε γενική σύγκρουση Εβραίων και Ελλήνων, αλλά υπήρχε σύγκρουση μεταξύ διαφορετικών μεικτών Ελληνοεβραϊκών παρατάξεων που αλληλοσπαράσσονταν. Τα στοιχεία που το αποδυκνείουν αυτό δεν είναι μόνο όσα μέχρι τώρα είδαμε, αλλά και άλλα. Για παράδειγμα, με την βοήθεια των Ελλήνων Πτολεμαίων, ο αδελφός του Αρχιερέα Ιωνάθαν, Σίμονας, έκανε επεκτατικούς πολέμους ενάντια στο Βασίλειο της Αντιοχείας. Ένας όμως Έλληνας σύμμαχος του Εβραίου Αρχιερέα Άλκιμου, ο Βακχίδης, δολοφόνησε τον Σίμονα, και έκανε τον Άλκιμο πάλι Αρχιερέα [ 22 ]. Ο δε γιος του Σίμονα, Υρκανός, έκανε πολέμους και εναντίον Ελλήνων, και εναντίον ομοθρήσκων του Ισραηλιτών [ 23 ]. Ο Έλληνας Πτολεμαίος Λάθουρος πολέμησε μαζί με κάποιους Ισραηλίτες ενάντια στον Υρκανό. [ 24 ] Ο δε γιος του Υρκανού, Αριστόβουλος, έγινε γνωστός ως φιλέλληνας για την αγάπη του προς τον Ελληνικό πολιτισμό [ 25 ]. Τόσο μεικτά ήταν τα πράγματα τότε ώστε ο γιός του Αριστόβουλου, Βασιλέας Αλέξανδρος Ιανναίος, στους πολέμους ενάντια στον Έλληνα Δημήτριο Εύκαιρο είχε και Έλληνες μαζί του, ενώ ο Έλληνας Εύκαιρος είχε και Εβραίους μαζί του [ 26 ]. Ακόμα και αργότερα, ο Έλληνας Δημήτριος Φιλαπάτωρ είχε σύμμαχους τους 800 Φαρισαίους που σταύρωσε ο Εβραίος Αλέξανδρος Ιανναίος [ 27 ]. Μεικτές Ελληνοεβραϊκές συμμαχίες εναντίον άλλων Ελληνοεβραϊκών συμμαχιών συνέχιζαν να υπάρχουν και στην Αίγυπτο [ 28 ]. Ακόμα και όταν έφτασαν οι Ρωμαίοι στην περιοχή, ο Εβραίος Αντίπατρος με το στρατό του στάθηκε στο πλευρό των Ρωμαίων και των Ελλήνων ενάντια σε άλλους Εβραίους. Ο δε γιος του βασιλιάς των Εβραίων Ηρώδης ο Μέγας, που μέσα από τη Χριστιανική παράδοση μάθαμε ότι ήταν ένα τέρας, έγινε γνωστός και αγαπητός στους Έλληνες για το ότι έχτισε γυμνάσια, θέατρα, αγορές και ναούς ακόμα και σε μακρινές Ελληνικές πόλεις, αλλά και για το ότι υπήρξε αρωγός των Ολυμπιακών αγώνων [ 29 ].
Μετά λοιπόν από όλα αυτά, πείτε μας κύριε Πλεύρη τι γίνονταν μεταξύ Ελλήνων και Εβραίων στην αρχαιότητα; Μήπως εσείς βγάλατε το γενικό σας συμπέρασμα, βασισμένος μόνο σε ένα ή λίγα επιλεγμένα περιστατικά της ιστορίας; Μήπως εσείς απλά επαναλαμβάνετε έναν αντισημιτισμό ο οποίος βάση του δεν έχει το τι πραγματικά συνέβη στην προ-ρωμαϊκή εποχή, αλλά γεννήθηκε στα μυαλά κάποιων που έζησαν μεταγενέστερα; Μήπως εσείς και κάποιοι άλλοι παντογνώστες έχετε φτιάξει έναν ιστορικό κόσμο ψεύτικο, ο οποίος ποτέ δεν υπήρξε; Μήπως όχι μόνο εσείς αλλά και άλλοι “μεγάλοι” σοφοί, καθηγητάδες και παπάδες, φιλόσοφοι νεοελληναράδες και αλλοδαποί πραγματευτάδες, ελάχιστα σχεδόν έχουμε μάθει από το παρελθόν; Κύριε Πλεύρη, όπως ίσως μπορέσετε να διακρίνετε από τα παραπάνω, για να μελετήσει κανείς ιστορία έχει τεράστιο κόστος σε χρόνο. Μία σελίδα ενός επιπόλαιου κειμένου μπορεί να γραφτεί σε λεπτά ή ώρες, ενώ μία σελίδα βασισμένη στον μεγάλο όγκο των πηγών μπορεί να χρειαστεί εβδομάδες και μήνες ετοιμασίας. Και πάλι όμως, αν δεν έχει το χάρισμα να σκέφτετε ο ιστορικός, όσο σκληρά και να εργασθεί, μάθημα δεν θα καταφέρει πάρει από το παρελθόν. Οι περισσότεροι άνθρωποι απλά δεν έχουμε το χάρισμα να σκεφτόμαστε, διότι στη ζωή μας δεν έχουμε συνατήσει σοφούς ανθρώπους για να μας το χαρίσουν. Αλλά ακόμα και αν κάποιοι έτυχε σοφούς να συναντήσουμε, δεν δεχτήκαμε να γίνουμε μαθητές τους διότι είχαμε άλλα πράγματα να κάνουμε. Σαν ανθρωπότητα, δεν μαθαίνουμε μέσα σπό την ιστορία κύριε Πλεύρη, ούτε εμείς, ούτε οι Εβραίοι, ούτε κανείς. Απλά, όλοι μας επαναλαμβάνουμε μέσα από την ιστορία λίγες δεκάδες, ή στην καλύτερη περίπτωση εκατοντάδες προτάσεις και ιδέες. Από αυτής της άποψης, μάλλον πάνω στον πλανήτη το κοντινότερο είδος ζωής στον άνθρωπο είναι ο παπαγάλος. Η ανθρωπότητα είναι στα χέρια ανθρώπων σαν εσάς που είναι βέβαιοι ότι γνωρίζουν και πείθουν τους άλλους ότι γνωρίζουν, ενώ δεν γνωρίζουν, και στην ουσία παπαγαλίζουν.
Σαν αποτέλεσμα της αμάθειας και της παπαγαλίας μας, υπάρχει ένα απίστευτα μεγάλο κενό στη μελέτη της Ελληνοεβραϊκής ιστορίας και της ιστορίας γενικότερα. Ο σημερινός δυτικός κόσμος δεν είναι τίποτε άλλο από Ελληνοεβραϊκός, και μέσα από τη μελέτη της Εβραϊοελληνικής του ταυτότητας υπάρχουν και οι λύσεις που ζητά για το μέλλον του. Το θέμα είναι να εντοπίσουμε τους σοφούς, να βρεθεί η διάθεση να μάθουμε από αυτούς, και να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε ανακαλύψεις που ίσως ανατρέψουν αυτά που μέχρι τώρα θεωρούσαμε σωστά και δεδομένα.

Σιδηρούντιος, Φεβρουάριος 2011
gsiderountios@gmail.com

Υποσημειώσεις.
[ 1 ] Ιωυαν: Γένεσις, 10.2-6, έκδοση A. Rahlfs, Septuaginta, 2 τ., (Stuttgart, 1935). Την Ελληνική γενεαλογία του Ίωνα θα εξετάσουμε σε επόμενη εργασία.
[ 2 ] Ιωήλ, 4.4-6, Sept. ed. cit., τ. 2, σ. 519-524 :… καὶ τοὺς υἱοὺς Ιουδα καὶ τοὺς υἱοὺς Ιερουσαλημ ἀπέδοσθε τοῖς υἱοῖς τῶν Ἑλλήνων,… Οι αναφορές στο Εβραϊκό κείμενο είναι από την έκδοση M. Lonzano / Y. Norzi, στην οποία έχει βασιστεί ή μετάφραση στα αγγλικά του The Jewish Publication Society of America, The Holy Scriptures according to the Masoretic text, a new translation (Philadephia, 1917), σ. 724. Ιεζεκιήλ, Sept. ed. cit., 27. 13,. τ. 2, σ. 818: ἡ Ἑλλὰς καὶ ἡ σύμπασα καὶ τὰ παρατείνοντα, οὗτοι ἐνεπορεύοντό σοι ἐν ψυχαῖς ἀνθρώπων καὶ σκεύη χαλκᾶ ἔδωκαν τὴν ἐμπορίαν σου. Cf. The Holy Scriptures, σ. 677. Ροδίτες: Ιεζεκιήλ 7.15.
[ 3 ] Flavius Josephus, Antiquitates Judaicae, 11. 317-347, έκδοση B. Niese, Flavii Iosephi opera, 6 τόμοι (Berlin,1885-1894), τ. 3, σ. 64-70. Historia Alexandri Magni, Recensio 3, παρ. 24, έκδοση H. Engelmann, Der griechische Alexanderroman, Rezension G., 3 τ. (Meisenheim am Glan, 1963), τ. 2, σ. 216. Quintus Curtius Rufus, μετάφραση J. Rolfe, Quintus Curtius, History of Alexander, 2 τ. (Loeb: London, 1936), 4.8-11, σ. 239-241. Josephus, Anti. 11.345, τ. 3, σ. 70.
[ 4 ] M. Hengel, Judaism and Hellenism (London, 19812), trans. J. Bowden from Judentum und Hellenismus, Studien zu ihrer Begengung unter besonderer Berücksichtigung Palästinas bis zur Mitte des 2 Jh.s v. Chr. (Tübingen, 1973), σ. 12-18.
[ 5 ] Apian, Syriaca, 252, στην έκδοση P. Viereck, A.G. Roos and E. Gabba, Apiani historia Romana, 1 τ (Leipzig, 1967), σ. 398). Josephus, Contra Apionem, 1. 208-212, έκδοση Niese, τ. 5, σ. 37-38. Επίσης Jos., Anti., 12, 5-10, τ. 3, σ. 73-74.
[ 6 ] Jos. Anti., 12.119, τ. 3, σ. 92-93: Ἔτυχον δὲ καὶ τῆς παρὰ τῶν βασιλέων τῆς Ἀσίας τιμῆς, ἐπειδὴ συνεστράτευσαν αὐτοῖς. Contra Apionem, 2. 42-47, τ. 5, σ. 59-60.
[ 7 ] Jos. Anti., 12.129-146, τ. 3, σ. 94-97.
[ 8 ] Macc. III, 3.8: οἱ δὲ κατὰ τὴν πόλιν Ἕλληνες οὐδὲν ἠδικημένοι ταραχὴν ἀπροσδόκητον περὶ τοὺς ἀνθρώπους θεωροῦντες καὶ συνδρομὰς ἀπροσκόπους γινομένας βοηθεῖν μὲν οὐκ ἔσθενον, τυραννικὴ γὰρ ἦν ἡ διάθεσις, παρεκάλουν δὲ καὶ δυσφόρως εἶχον καὶ μεταπεσεῖσθαι ταῦτα ὑπελάμβανον· μὴ γὰρ οὕτω παροραθήσεσθαι τηλικοῦτο σύστεμα μηδὲν ἠγνοηκός. ἤδη δὲ καί τινες γείτονές τε καὶ φίλοι καὶ συμπραγματευόμενοι μυστικῶς τινας ἐπισπώμενοι πίστεις ἐδίδουν συνασπιεῖν καὶ πᾶν ἐκτενὲς προσοίσεσθαι πρὸς ἀντίληψιν.
[ 9 ] Jos. Anti., 20.17-53.
[ 10 ] Macc. 2. 3-4, τ. 1, σ. 1104-1110.
[ 11 ] Macc. 1, 1.15, τ. 1, σ. 1040.
[ 12 ] Macc. 2, 4. 23-24. τ. 1, σ. 1108.
[ 13 ] Macc. 2, 5.5-10, τ. 1, σ. 1110-1111. Anti., 12. 387. τ. 3, σ. 139.
[ 14 ] Macc. 2, 5.15-16, τ. 1, σ. 1111.
[ 15 ] Εἰς τοὺς Μακκαβαίους, έκδοση Migne Patrologia Graecae τ. 35, col. 912-933.
[ 16 ] Macc. 2,14. 1-13, τ. 1, σ. 1133-1134.
[ 17 ] In Macc. 2, 11.22-26, τ. 1, σ. 1127. Ανεξάρτητα από το εάν αυτη η επιστολή πράγματι στάλθηκε από τον βασιλιά, πιθανότατα αναφέρει πραγματικά γεγονότα: “Ἡ δὲ τοῦ βασιλέως ἐπιστολὴ περιεῖχεν οὕτως Βασιλεὺς Ἀντίοχος τῷ ἀδελφῷ Λυσίᾳ χαίρειν. τοῦ πατρὸς ἡμῶν εἰς θεοὺς μεταστάντος βουλόμενοι τοὺς ἐκ τῆς βασιλείας ἀταράχους ὄντας γενέσθαι πρὸς τὴν τῶν ἰδίων ἐπιμέλειαν ἀκηκοότες τοὺς Ιουδαίους μὴ συνευδοκοῦντας τῇ τοῦ πατρὸς ἐπὶ τὰ Ἑλληνικὰ μεταθέσει, ἀλλὰ τὴν ἑαυτῶν ἀγωγὴν αἱρετίζοντας ἀξιοῦντας συγχωρηθῆναι αὐτοῖς τὰ νόμιμα, αἱρούμενοι οὖν καὶ τοῦτο τὸ ἔθνος ἐκτὸς ταραχῆς εἶναι κρίνομεν τό τε ἱερὸν ἀποκατασταθῆναι αὐτοῖς καὶ πολιτεύεσθαι κατὰ τὰ ἐπὶ τῶν προγόνων αὐτῶν ἔθη.”
[ 18 ] Macc. 2, 14.6, τ. 1, σ. 1134.
[ 19 ] Macc. 1, 9, τ. 1, σ. 1069-1073.
[ 20 ] Macc. 1, 10. 15-21, τ. 1, σ. 1074.
[ 21 ] Macc. 1, 9.31-13.26, τ. 1, σ. 1070-1089.
[ 22 ] Jos. Anti., 12.413, τ. 3, σ. 144.
[ 23 ] Jos. Anti., 13.280-281, τ. 3, σ. 203.
[ 24 ] Jos. Anti., 13.278-279, τ. 3 σ. 203.
[ 25 ] Jos. Anti., 13.280-281, τ. 3, σ. 203.
[ 26 ] De Bello, 1.93-95: Δημήτριος μὲν τοὺς Ἀλεξάνδρου μισθοφόρους, Ἀλέξανδρος δὲ τοὺς ἅμα Δημητρίῳ Ἰουδαίους μεταπείσειν ἐλπίσας. ὡς δ’ οὔτε Ἰουδαῖοι θυμῶν οὔτε οἱ Ἕλληνες ἐπαύσαντο πίστεως, διεκρίνοντο ἤδη τοῖς ὅπλοις συμπεσόντες. κρατεῖ δὲ τῇ μάχῃ Δημήτριος καίτοι πολλὰ τῶν Ἀλεξάνδρου μισθοφόρων καὶ ψυχῆς ἔργα καὶ χειρὸς ἐπιδειξαμένων. χωρεῖ δὲ τὸ τέλος τῆς παρατάξεως παρὰ δόξαν ἀμφοτέροις·
[ 27 ] Jos. Anti., 13. 372-376, τ. 3, σ. 220-221.
[ 28 ] Jos. Anti., 13. 328-357. Contra Apionem, 2.48-58, τ. 5, σ. 60-58.
[ 29 ] De Bello, 1.403-428, τ. 6, σ. 92-98; Jos. Anti., 15.329-330, τ. 3, σ. 391.