Κουκάκι – Γαργαρέτα – Μακρυγιάννη

 (Ιστορική αναδρομή στην Αθήνα μας)

Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος

Στην σκιά του ιερού βράχου της Ακροπόλεως η συνοικία του Κουκακίου. Άλλοτε συνοικία επιφανών προσωπικοτήτων των γραμμάτων και του πολιτισμού και άρρηκτα συνδεδεμένη με σπουδαία ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία της ταυτότητας της Αθήνας. Το Κουκάκι αίρει την ονομασία του στον παλιό εργοστασιάρχη κρεβατιών Γεώργιο Κουκάκη. Ο οποίος οικοδόμησε την οικία του στην διασταύρωση των οδών Δημητρακοπούλου και Γεωργάκη Ολυμπίου. Τμήμα του Κουκακίου αποτελεί και η άλλοτε συνοικία Γαργαρέτα, της οποίας το όνομα οφείλεται στην παρουσία στην περιοχή της ακμάζουσας ιταλικής οικογένειας Γαργαρέτα, που κατείχε πολλά κτήματα. Εξέχουσες φυσιογνωμίες της τέχνης και των γραμμάτων όπως πρoαναφέραμε διέμεναν στο Κουκάκι. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον συγγραφέα και ιστοριοδίφη Ιωάννη Βλαχογιάννη (1867-1945) που κατοικούσε στην οδό Ανδρούτσου και στο υπόγειο του σπιτιού του διατηρούσε την περίφημη βιβλιοθήκη του, στους θησαυρούς της οποίας περιλαμβάνονταν χειρόγραφα του στρατηγουύ Μακρυγιάννη, του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, όπως και του Υψηλάντους, τον σπουδαίο γλύπτη και δημιουργό του Δισκοβόλου Κώστα Δημητριάδη (1881-1943) που διέμενε στην Γαργαρέτα, τον ζωγράφο Αλέξανδρο Αλεξανδράκη που αποτύπωσε με τον χρωστήρα του την ηθική μεγαλουργία του ελληνοϊταλικού πολέμου (1913-1968), ο οποίος διέμενε στην δισταύρωση των οδών Βείκου και Μισαραλιώτου, διατηρώντας στην οικία του και το εργαστήριό του στην Γαργαρέτα, τον έξοχο συγγραφέα και κοινωνικό ανατόμο Δημοσθένη Βουτυρά (1872-1958) δημιουργό των περίφημων «Αλανιάρηδων», που διέμενε στην οδό Γεωργίου Ανδρούτσου, τον γλύπτη Χρήστο Καπράλο που διατηρούσε το εργαστήρι του ανάμεσα στις οδούς Τριβώλη και Ρωμπέρ κ.α. Στο Κουκάκι τα χρόνια του μεσοπολέμου άνθησαν πολύ ωραίες ταβέρνες, που αποτέλεσαν με την σειρά τους στέκια καλλιτεχνών και διανοουμένων. Χαρακτηριστική αυτών υπήρξε η ταβέρνα του Σιλιβάνη στην διασταύρωση των οδών Δυοβουνιώτου και Αμυνάνδρου, θαμώνες της οποίας υπήρξαν οι Κ. Βάρναλης, Φ. Γιοφύλλης, Πώλ Νόρ κ.α. Στην ταβέρνα αυτή είχε δοθεί πρός τιμήν του ιταλού φουτουριστή Μαριννέτι γεύμα, όταν επεσκέφθη την Ελλάδα το 1937. Ενώ το 1937 την ταβέρνα του Σιλιβάνη, επισκέφθηκε ο φοβερός υπουργός προπαγάνδας του Χίτλερ Γιόζεφ Γκαίμπελς. Στην συνοικία του Κουκακίου και επι των οδών Τσάμη – Καρατάσου και Καρατζά 7, ευρίσκεται το Νορβηγικό Ινστιτούτο της Αθήνας, που ιδρύθηκε το 1989. Παράλληλα στη διασταύρωση των οδών Τσάμη-Καρατάσου και Καρατζά 7 και σε καλαίσθητο νεοκλασικό κτίριο φιλοξενείται το Μουσείο Συναισθημάτων Παιδικής Ηλικίας, που αποσκοπεί στην τόνωση της παιδικής δημιουργικότητας, βοηθώντας τα παιδιά να αυτενεργούν και να απελευθερώνουν την φαντασία τους, μέσα απο το θέατρο, την ζωγραφική και το παιχνίδι.


Περιοχή Μακρυγιάννη

Στην ευρύτερη περιοχή της Ακροπόλεως και φέροντας το όνομα του επιφανούς αγωνιστή της επανάστασης στρατηγού Μακρυγιάννη, εκτείνεται η ομώνυμη περιοχή Μακρυγιάννη. Οριοθετείται χωροταξικά απο την οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου, μέχρι την Λεωφόρο Συγγρού. Περιλαμβάνει πλήθος νεοκλασικών κτιρίων και πολυκατοικιών του μεσοπολέμου, που συνιστούν αρχιτεκτονικά αριστουργήματα. Όπως προαναφέραμε η περιοχή αίρει την ονομασία της απο τον στρατηγό της επανάστασης Μακρυγιάννη (1797-1864). Το σπίτι του στρατηγού με την δομή και τα χαρακτηριστικά των αρχοντικών της εποχής του, ευρίσκονταν στην διασταύρωση των οδών Μακρυγιάννη και Αθανασίου Διάκου. Συνίστατο σε μια ογκώδη διώροφη οικοδομή της πρώτης οθωνικής περιόδου  (οικοδομηθείσα το 1834), που περιελάμβανε αρκετούς βοηθητικούς χώρους, όπως υποστατικά, αποθήκες κ.α. τα οποία διασώζονταν μέχρι την δεκαετία του 1950. Ο στρατηγός Μακρυγιάννης και πρίν την οριστική εγκατάστασή του στην Αθήνα, είχε αγοράσει αρκετά κτήματα που εκτείνονταν απο την Αρβανίτικη πόρτα (τείχος του Χασεκή) μέχρι το Ζάππειο και το Ολυμπείο. Και ένεκα της υψηλής κοινωνικής αίγλης και της πολιτικής του ισχύος, όταν έλαβε χώρα η κατεδάφιση του τείχους του Χασεκή, για να εκμεταλλευτούν απο αυτό τα οικοδομικά του υλικά, η κατεδάφιση σταμάτησε στο όριο του κτήματος του Μακρυγιάννη. Ενώ τμήμα του κτήματος αυτού, διετέθη αφιλοκερδώς απο τον στρατηγό για την κατασκευή του Κήπου του Ζαππείου. Ενδεικτικό ακόμα του υψηλού κύρους του στρατηγού είναι το γεγονός, ότι στο σπίτι του προσεκλήθη και γευμάτισε ο βασιλεύς Όθων, καθώς επέστρεφε απο περιοδεία του στην Στερεά Ελλάδα το καλοκαίρι του 1834. Αυτή εξάλλου ήταν και η πρώτη πρόσκληση που αποδέχτηκε ο Όθων. Πάραυτα όμως απο το 1840 και εντεύθεν στην οικία του Μακρυγιάννη ελάμβαναν χώρα αντιμοναρχικές συναντήσεις, με σκοπό την ανατροπή του Όθωνα, κορύφωση των οποίων υπήρξε η επανάσταση της 3-ης Σεπτέμβρη του 1843. Η οικιστική συγκρότηση της περιοχής του Μακρυγιάννη, άρχισε να αναπτύσσεται απο τα μέσα του 19-ου αιώνα. Ποικίλα πολιτισμικά ιδρύματα και ινστιτούτα στεγάζονται στην περιοχή του Μακρυγιάννη. Επι της οδού Αθανασίου Διάκου 4 φιλοξενείται το ΕΚΕΒΙ (Εθνικό Κέντρο Βιβλίου), που άρχισε να λειτουργεί απο το 1994. Στην δισταύρωση των οδών Καβαλλότι και Μητσαίων 9, στεγάζεται το Σουηδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Σε ένα καλαίσθητο νεοκλασικό κτίριο της δεκαετίας του 1920 και σε σχέδια του αρχιτέκτονα Φ. Οικονόμου. Το οίκημα αφορούσε την πρώτη κατοικία του Ηρ. Ησιδωρίδου, που αργότερα μετασκευάστηκε σε ξενοδοχειο. Το 1975 το οίκημα αποκτήθηκε απο το Σουηδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και ένα χρόνο αργότερα  το 1976, στεγάστηκε σ΄ αυτό. Σημειώνεται εδώ ότι στην Ελλάδα για πρώτη φορά πάτησαν το πόδι τους Σουηδοί αρχαιολόγοι το 1894 και η Σουηδική Αρχαιλογική Σχολή συνεστήθη το 1948. Επι της οδού Καβαλλότι 7 σε ένα πανέμορφο διώροφο νεοκλασικό κτίριο, φιλοξενείται η Βιβλιοθήκη των λεγόμενων Βόρειων Χωρών, η οποία ετέθη σε λειτουργία το 1995. Η Βιβλιοθήκη δημιουργήθηκε απο τα Ινστιτούτα των Σκανδιναβικών χωρών, τα οποία συνεισέφεραν το υλικό τους πρός αυτή την κατεύθυνση. Επι της οδού Ζήτρου 16 ακόμα, σε επίσης πανέμορφο νεοκλασικό κτίριο (οικοδομηθέν το 1904) φιλοξενείται το Φινλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών, το οποίο συνεστήθη το 1984 και τα εγκαίνιά του έγιναν το 1985. Ένα επίσης μορφωτικό Ινστιτούτο φιλοξενείται επι της οδού Μακρή 11 σε νεοκλασικό κτίριο απο το 1999, το Ολλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών, το οποίο δημιουργήθηκε το 1976. Τέλος επι της οδού Ζαχαρίτσα 17, φιλοξενείται το Αυστραλιανό Ινστιτούτο Αθηνών, που συνεστήθη το 1980.

Διονυσίου Αρεοπαγίτου

Αποτελεί αδιαμφισβήτητα τον ωραιότερο στην σκιά του ιερού βράχου της Ακροπόλεως, πεζόδρομο της Αθήνας μας. Εκκινά απο την πύλη του Αδριανού και απολήγει στο ύψος του λόφου του Φιλοππάπου. Οφείλει το όνομά της η οδός, στον Άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη (10-95 μ.Χ.) πολιούχο και πρώτο Επίσκοπο της Αθήνας, αφότου ο Απόστολος των Εθνών Παύλος αφίχθη στην Αθήνα, για να μεταδώσει τον Χριστιανισμό. Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης (Αθηναίος βουλευτής του Αρείου Πάγου) καθώς και η σύζυγός του Δάμαρις, υιοθέτησαν την Χριστιανική θρησκεία. Σε πρώτη φάση το όνομα Διονυσίου Αρεοπαγίτου έφερε το τμήμα της οδού μέχρι το Ηρώδειο, ενώ στη συνέχεια η οδός επεξετάθη μέχρι την Αποστόλου Παύλου.  Στην αρχική της μορφή η Διονυσίου Αρεοπαγίτου ήταν χωματόδρομος απο τον οποίο διήρχετο μια απο τις πρώτες γραμμές του τροχιόδρομου (γραμμή 16 Θών-Θησείο). Η αρχαιολογική έρευνα με τις ανασκαφές της περιόδου (1950-1960) ανέδειξε σημαντικές αρχαιότητες. Μεταξύ αυτών η οικία Πρόκλου, συνίσταται στα απομεινάρια μιας οικίας του 5-ου μ.Χ. αιώνα, ανάμεσα στο Ηρώδειο και στο Ασκληπείο, που ταυτίζεται με την οικία του Πλατωνικού φιλοσόφου Πρόκλου (410-488 μ.Χ.).Ο οποίος ήδη απο το 450 μ.Χ. είχε επωμιστεί την διεύθυνση της περίφημης Ακαδημίας που είχε ιδρύσει ο Πλάτων, καθώς επίσης και άλλα ερείπια της ρωμαϊκής περιόδου. Σημειώνουμε ακόμα ότι στην διασταύρωση των οδών Διον. Αρεοπαγίτου και Βύρωνος, είναι τοποθετημένος ο ορειχάλκινος αδριάντας του στρατηγού Μακρυγιάννη απο το 1996, έργο του σπουδαίου γλύπτη και ακαδημαϊκού Γιάννη Παππά (1989).

Κτίριο Βάϊλερ
Ένα αρχιτεκτονικό στην κυριλεξία στολίδι και απο τα μεγαλοπρεπή κτίρια της Αθήνας, υφίσταται επι της οδού Μακρυγιάννη 2-4. Οικοδομήθηκε το διάστημα 1834-1836 απο τον Μηχανικό υπολοχαγό του βαυαρικού στρατού, Βίλχελμ φον Βάιλερ (Wilhelm von Weiler). Συναιρεί ως πρός την αρχιτεκτονική του, νεοκλασικά και βυζαντινά στοιχεία. Σκοπός της δημιουργίας του κτιρίου ήταν η στέγαση του βαυαρικού στρατιωτικού νοσοκομείου, που αποτέλεσε και το πρώτο νοσοκομείο της Αθήνας και το οποίο αδιάλειπτα λειτουργούσε μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Κατά την δεκαετία του 1930, στο οικοδόμημα στεγάστηκε το Σύνταγμα Χωροφυλακής Μακρυγιάννη. Ενώ στα χρόνια του μεσοπολέμου επι πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου, το κτίριο κινδύνευσε να κατεδαφιστεί προκειμένου να ανεγερθεί στον χώρο του το «Θέμιδος Μέλαθρον», για το οποίο και είχε εκπονήσει σχέδια ο λαμπρός αρχιτέκτονας Αλέξ. Νικολούδης. Εξεφράσθησαν τότε οργίλες αντιδράσεις που απέτρεψαν τελικά την κατεδάφισή του. Το κτίριο όμως θα συνδέσει την μακραίωνη ιστορική του παρουσία, με τα τραγικά και αλήστου μνήμης γεγονότα των Δεκεμβριανών. Τον Δεκέμβριο του 1944 λοιπόν, το κτίριο θα γίνει ο χώρος αλγεινής μάχης του εμφυλίου σπαραγμού, μεταξύ των δυνάμεων της Χωροφυλακής και του ΕΑΜ. Την δεκαετία του 1980 το κτίριο εδόθη στην αρχαιολογική υπηρεσία και απο το 1987 φιλοξενεί στο χώρο του το «Κέντρο Μελετών Ακροπόλεως». Παράλληλα στον ίδιο χώρο στεγάζεται και η «Ένωση Φίλων της Ακροπόλεως», η οποία συνεστήθη το 1989 με μέλημα «την ηθική και υλική συμπαράσταση των προσπαθειών που γίνονται για την μελέτη, την προστασία, την συντήρηση και την αναστήλωση της Ακροπόλεως των Αθηνών και των αρχαιολογικών χώρων που την περιβάλλουν».

Νέο Μουσείο Ακροπόλεως

Ίσως το σημαντικότερο σύγχρονο πολιτιστικό γεγονός για την Αθήνα, να αποτελεί το Νέο Μουσείο Ακριπόλεως, που συνιστά τον πιο επιμελημένο μουσειακό πρεσβευτή των αρχαιολογικών θησαυρών της πόλης και το οποίο βρίσκεται μπροστά απο το κτίριο Βάϊλερ. Οικοδομήθηκε την περίοδο 2005-2007 και εγκαινιάστηκε το 2009. Σημειώνοντας εμφατικά την πελώρια ηθική συνεισφορά για την δημιουργία του, της αλησμόνητης υπουργού μας Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη. Συνίσταται σε ένα μοντέρνο κτίριο, έργο του Γαλλοελβετού Μπερνάρ Τσουμί (Benard Tschumi) και του Μιχάλη Φωτιάδη, τα αρχιτεκτονικά γραφεία των οποίων κατακυρώθησαν ως νικητές του διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, για την εκπόνηση των σχεδίων του Μουσείου. Κεντρικό μέλημα των αρχιτεκτόνων υπήρξε η οπτική επαφή με την Ακρόπολη. Στο Μουσείο εκτίθενται αρχαιότητες του γύρω χώρου της Ακροπόλεως, απο την προϊστορική περίοδο μέχρι την ύστερη αρχαιότητα. Πολύ επιβλητική στο εσωτερικό του Μουσείου, είναι η αρχαιολογική ανασκαφή, που είναι ορατή απο το γυάλινο δάπεδό του. Χωροταξικά τα εκθέματα έχουν ως εξής : Στην πρώτη αίθουσα των Κλιτύων παρατίθενται εκθέματα απο τις κλίτυες – πλαγιές της Ακροπόλεως- προερχόμενα απο τα ιερά που είχαν δημιουργθηεί σ΄αυτές, αλλά και απο τον οικισμό στις υπώρειες του λόφου. Στο πρώτο επίπεδο έχουν τοποθετηθεί εκθέματα απο την αρχαϊκή περίοδο, αρχιτεκτονικά γλυπτά όπως και αναθήματα – με χαρακτηριστικότερα  τα αγάλματα των κόρων – γλυπτά απο τα μεγάλα κλασικά οικοδομήματα της Ακόπολης, τα Προπύλαια, το Ερέχθειο – με αντιπροσωπευτικότερα τις περίφημες Καρυάτιδες – τον Ναό της Αθήνας Νίκης, καθώς και αναθήματα, μέχρι τον 5-ο αιώνα. Στο επόμενο επίπεδο υφίσταται η αίθουσα του Παρθενώνα, όπου εκτίθενται ο γλυπτός του διάκοσμος – μετόπες, αετώματα, ζωοφόροι – σε χώρο ομοίων διαστάσεων με τον σηκό του Ναού. Περιέχονται τα πρωτότυπα γλυπτά που υπάρχουν στην Αθήνα και αντίγραφα πιστά, όσων έχουν κλαπεί σε μουσεία του εξωτερικού. Με σπουδαιότερα προφανώς όλων τα περίφημα «Ελγίνεια», που παράνομα φυγαδεύτηκαν αφότου εκλάπησαν, απο τον Λόρδο Έλγιν στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου. Ας δούμε όμως και μερικά αρχιτεκτονικά αριστουργήματα που ευρίσκονται επι της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Στο νούμερο 17 της οδού, υφίσταται η αρ ντεκό πολυκατοικία. Συνιστά μεσοπολεμική τετραώροφη πολυκατοικία του 1930, σε σχέδια του καθηγητή του Πολυτεχνείου Βασίλη Κουρεμένου (1875-1957). Επίσης ένα ακόμα απο τα σημαντικότερα νεοκλασικά κτίρια της Αθήνας, το επι της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου 19 και Μητσαίων, που οικοδομήθηκε το 1930 και ανήκει στον διεθνούς φήμης έλληνα μουσικοσυνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου.Αμφότερα τα κτίρια έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα.Κάποια στιγμή κινδύνευσαν αποχαρακτηριζόμενα για κατεδάφιση, προκειμένου να παραχωρηθεί ο χώρος τους στο Νέο Μουσείο. Πάραυτα διέφυγαν τον κίνδυνο. Επίσης επι της οδού Διον. Αρεοπαγίτου 21, η διώροφη νεοκλασική οικία Ντάβαρη έργο του μεγάλου Ερν. Τσίλερ (19-ος – αρχές του 20-ου αιώνα) στην οποία φιλοξενείται απο τα τέλη της δεκαετίας του 1990, η Ισπανική πρεσβεία. Η οικία Ζολώτα Διον. Αρεοπαγίτου 25, η οικία Δραγώνα περιλμβάνοντας μάλιστα και ιδιωτικό εκκλησάκι στην αυλή της στο νούμερο 27, ακόμα η τριώροφη μεταπολεμική πολυκατοικία επι της οδού Διον. Αρεοπαγίτου 33, η οικία Ηλία Μπαρμπαλιά επι της Διον.  Αρεοπαγίτου 35, η μεσοπολεμική νεοκλασική οικία (1929) σε σχέδια του Β. Κουρεμένου στο νούμερο 37, την οποία ο καθηγητής Κουρεμένος κληροδότησε στην Ακαδημία Αθηνών, το προπολεμικό αρχοντικό της οικογένειας Παναγιώτη Μαντούβαλου επι της οδού Διον. Αρεοπαγίτου 39, το «Μερόπειο Ίδρυμα Φροντίδας Ηλικιωμένων» επι της Διον. Αρεοπαγίτου 45, διατηρητέο διώροφο νεοκλασικό κτίριο της εποχής του μεσοπολέμου, ακόμα ο «Εν Αθήναις Σύλλογος Κυριών πρός μόρφωσιν και εκπαίδευση απόρων κορασίδων» που συνεστήθη το 1914 με την επωνυμία «Μερόπειον» στην μνήμη της Μερόπης, κόρης της Άννας Π. Θεωδοροπούλου, πρώτης προέδρου του ιδρύματος. Απο το 1918 το «Μερόπειο» είχε στο δυναμικό του τέσσερα εξατάξια δημοτικά σχολεία. Ενώ το 1923 προσανατολίστηκε στην στέγαση των προσφύγων και στην περίθαλψη των οικογενειών των εφέδρων.Το 1934 ιδρύει νηπιαγωγείο και παιδικό σταθμό για άπορα παιδιά, καθώς επίσης και οίκο ευγηρίας Κυριών. Στα χρόνια της κατοχής ο Σύλλογος υλοποίησε συσσίτια για παιδιά, μοίραζε ρουχισμό και φρόντιζε τους ηλιωκιμένους. Αλλά και μεταπολεμικά το ίδρυμα συνέχισε απρόσκοπτα την φιλανθρωπική του δραστηριότητα. Τιμήθηκε με βραβείο το 1956 απο την Ακαδημία Αθηνών, αλλά και απο τον Δήμο Αθηναίων τα έτη 1970 και 1973. Παραπλεύρως απο τον Σύλλογο, ο νεοκλασικός ναός της Αγίας Σοφίας, ιδιοκτησίας του «Μεροπείου Ιδρύματος» που θεμελιώθηκε το 1919 και εγκαινιάστηκε το 1926. Αφιερώθηκε στην Αγία Σοφία, δοθέντος ότι κατά την θεμελίωση απεκαλύφθη στον χώρο άγαλμα της Αθηνάς.
Καφενείο «Παρθενών»

Ένα ιστορικό καφενείο συνυφασμένο με ισχυρές λογοτεχνικές μνήμες, στεγάζονταν επι της Διον. Αρεοπαγίτου απέναντι απο το Ωδείο του Ηρώδου του Αττικού. Ηταν το καφενείο «Παρθενών». Λειτούργησε απο το 1909. Στον αύλειο χώρο του το καλοκαίρι του 1915, έλαβαν χώρα οι διαλέξεις που διοργάνωσε ο λογοτεχνικός κύκλος του «Νέου Κέντρου». Στον «Παρθενώνα» σύχναζαν επιφανείς λογοτέχνες και διανοούμενοι. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους Κωστή Παλαμά, Γιώργο Δροσίνη κ.α. Μάλιστα ο Δροσίνης πολλά ποιήματά του, τα ενεπνεύσθη και έγραψε στο καφενείο.

Οικία Παρθένη

Μια οικία συνδεδεμένη με σημαντικές πολιτισμικές αναφορές. Ευρίσκονταν μέχρι και πριν απο χρόνια, στην διασταύρωση των οδών Διον. Αρεοπαγίτου και Ροβέρτου Γκάλλι. Ήταν κατοικία του μεγάλου ζωγράφου μας  Κωνσταντίνου Παρθένη (1878-1967). Οικοδομήθηκε σε αρχιτεκτονικό ρυθμό μπάουχάους και σε σχέδια του αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, αλλά και του ίδιου του ζωγράφου Κώστα Παρθένη. Ανηγέρθη περί το 1925. Σ΄αυτήν την οικία ο ζωγράφος διέμενε και εργάζονταν μέχρι τον θανάτό του. Δεν ήταν πάντοτε ευτυχείς οι στιγμές, για το ιστορικό αυτό σπίτι. Με την ανέγερση του επιβλητικού ρέστοραν-καφέ «Διόνυσος» δοθέντος ότι η οικία Παρθένη περιόριζε την θέα του κέντρου, προετάθη στον Παρθένη να πουλήσει την κατοικία του έναντι μάλιστα αδράς αμοιβής. Ο ζωγράφος αρνήθηκε και δέχτηκε τότε ισχυρότατες πιέσεις. Με έντεχνο αρχικά τρόπο – νομότυπο μέν, ανήθικο δε – επιχειρήθηκε η απαλλοτρίωση του κτιρίου. Και τότε ο ζωγράφος προ του διαφαινόμενου κινδύνου να υποστεί αναγκαστική απαλλοτρίωση, κλείστηκε στο σπίτι του και απείλησε να αυτοπυρποληθεί μαζί με τους πίνακές του. Η οικία Παρθένη αποτυπώθηκε φωτογραφικά απο αρκετούς καλλιτέχνες, ενώ αποτέλεσε και εικαστικό αντικείμενο του ζωγράφου Σπύρου Βασιλείου. Εν τέλει με τον θάνατο του ζωγράφου η οικία του κατεδαφίστηκε, όπως εξάλλου είχε προγραμματιστεί !!!

Μουσείο Ηλία Λαλαούνη

Στην περιοχή του Κουκακίου και στην διασταύρωση των οδών Καρυάτιδων 4 και Καλλισπέρη 12, φιλοξενείται το «Μουσείο Κοσμήματος Ηλία Λαλαούνη». Το κτίριο οικοδομήθηκε το 1930 και για πολλά χρόνια αποτέλεσε την οικία του Ηλία Λαλαούνη. Την περίοδο 1993-1994 ο διακεκριμένος κοσμηματοποιός μετέτρεψε τον χώρο σε μουσείο. Σ΄αυτόν εκτίθενται χιλιάδες κοσμήματα και γλυπτά, που φιλοτέχνησε ο δημιουργός στην μακρά περίοδο της καλλιτεχνικής του δημιουργίας 1940-1994. Κεντρική πηγή έμπνευσης για τον κοσμηματοποιό, υπήρξε η πολυποίκιλη και πολύπλαγκτη σε αισθητικά ρεύματα ελληνική τέχνη, όλων των περιόδων.

Αρχοντικό Καλλισπέρη

Συνυφασμένο με τα εκπαιδευτικά μας δρώμενα, αλλά και τις δραματικές ώρες της γερμανικής κατοχής, είναι το αρχοντικό Καλλισπέρη, στην  διασταύρωση των οδών Παρθενώνος και Καλλισπέρη. Το αρχοντικό υφίσταται σήμερα ερειπωμένο. Ενώ στα χρόνια που κατοικείτο, περιστοιχίζονταν και απο κήπο. Στην οικία διέμενε ο καθηγητής του ρωμαϊκού δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γεώργιος Καλλισπέερης (1865-1936). Παράλληλα κατοικούσε και η αδελφή του  Σεβαστή Καλλισπέρη, μια πολύ προοδευμένη Ελληνίδα της εποχής, με έξοχη ηθικά συμβολή στην κατοχή. Η Σεβαστή Καλλισπέρη είχε σπουδάσει φολολογία στην Σορβόνη και είχε συνάμα αναγορευτεί διδάκτωρ. Υπήρξε η πρώτη ελληνίδα διδάκτωρ. Ακόμα αποτέλεσε στα εκπαιδευτικά μας δρώμενα, την μια εκ των δυο πρώτων γυναικών επιθεωρητών δημοτικών σχολείων. Στα ηθικά δίσεκτα χρόνια της γερμανικής κατοχής, ως μεγάλη ελληνίδα που ήταν, πρόσφερε την στήριξη και την ηθική θαλπωρή της σε άπορες οικογένειες. Αφότου εκδήμησε απο την ζωή η Σεβαστή Καλλισπέρη, το αρχοντικό τους περιήλθε σε εγκατάλειψη.

Μουσείο Σπύρου Βασιλείου

Επι της οδού Γούεμπστερ 5^α υφίσταται η κατοικία και το εργαστήρι του επιφανούς έλληνα ζωγράφου Σπύρου Βασιλείου (1903-1985), η οποία ανηγέρθη το 1957 σε σχέδια του Π. Καραντινού. Απο το 2004 ο χώρος έχει μετατραπεί σε μουσείο. Και λειτουργεί σ΄αυτό μόνιμη έκθεση των έργων του μεγάλου έλληνα ζωγράφου. Παράλληλα με τις καλλιτεχνικές δημιουργίες του Βασιλείου, στο μουσείο διατηρείται και το αρχείο του ζωγράφου, που περιλαμβάνει χειρόγραφα, μακέτες, αλληλογραφία, προσχέδια έργων κ.α.

Οδός Αποστόλου Παύλου

Στη ευρύτερη περιοχή του Κουκακίου, υπάρχει ο εξαίσιος αισθητικά πεζόδρομος της Αποστόλου Παύλου, που συνιστά προέκταση της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Αρχίζει απο τους πρόποδες του λόφου του Φιλοππάπου και απολήγει στην Πλατεία Αγίων Ασωμάτων. Στην αρχική της μορφή η οδός διεσχίζετο απο το τράμ. Ενώ επι της οδού υπάρχουν καλαίσθητες αισθητικά πολυκατοικίες, που ανηγέρθηκαν στις αρχές του 20-ου αιώνα. Η Αποστόλου Παύλου με την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων που έλαβε χώρα πρίν μερικά χρόνια, συνιστά μέρος του «μεγάλου περιπάτου». Αυτόν τον μεγάλο περίπατο, είχαν εμπνευσθεί δεκαετίες ενωρίτερα στην αισθητική και χωροταξική διαμόρφωσης της πόλης, οι μεγάλοι αρχιτέκτονες Κλεάνθης και Σάουμπερτ. Ένας ιστορικός κινηματογράφος που μας αναρριπίζει τόσες ωραίες μνήμες απο τα αριστουργήματα της 7-ης τέχνης, ευρίσκεται επι της οδού Αποστόλου Παύλου στο νούμερο 7. Είναι το θερινό «Θησείο», το οποίο λειτούργησε απο το 1938. Το «Θησείο» υπήρξε πολύ πρωτοπόρο για την εποχή του κινηματογραφικά, με την κτιστή μόνιμη οθόνη του. Ενώ κάτω απο αυτήν υπήρχε ένα εντυπωσιακό ενυδρείο με χρυσόψαρα. Ωστόσο ένα αλόκοτο γεγονός καθιστούσε αξιοπερίεργο επίσης, τον σπουδαίο αυτό κινηματογφράφο. Κάτω ακριβώς απο τον θάλαμο προβολής του σινεμά, υπήρχε ένα εκκολαπτήριο πουλερικών, που προξενούσε βεβαίως χιούμορ και απορία … Κεντρική Βιβλιογραφία «Αθήνα» των Θ. Γιοχάλα, Τ. Καφετζάκη, εκδόσεις «Εστία» 2013. Στην φωτογραφία το αριστουργηματικό κτίριο Βάϊλερ μεταπολεμικά, με έντονα τα σημάδια-σφαίρες στους τοίχους, απο τις αποφράδες εμφυλιοπολεμικές μέρες των Δεκεμβριανών. Παραπλεύρως του κτιρίου άλλα οικοδομήματα, τα οποία αργότερα και στην νέα τους μορφή κατεδαφίστηκαν, για να ανεγερθεί στην θέση τους το Νέο Μουσείο της Ακροπόλεως.

*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι M.Sc Δ/χος Μηχανικός Ε.Μ.Π.
www.panosavramopoulos.blogspot.gr