Ο Ισπανικός Εμφύλιος είχε περάσει στον θρύλο. Για τους απανταχού οπαδούς της παράταξης των Δημοκρατικών, η δημοκρατία είχε ηττηθεί λόγω της αδιαφορίας των δημοκρατικών ευρωπαϊκών κρατών και λόγω της υποστήριξης της Γερμανίας και της Ιταλίας στο καθεστώτος του Φράνκο.
Φυσικά όλες αυτές οι αιτιάσεις λίγο ή πολύ ισχύουν. Και όμως δεν ήταν αυτοί οι κύριοι λόγοι που οδήγησαν στην ήττα. Ο κυριότερος λόγος ήταν η πολυδιάσπαση των δυνάμεων της δημοκρατίας και η προσπάθεια των κομμουνιστών να την ελέγξουν.
Σε στρατιωτικό καθαρά επίπεδο η ήττα της δημοκρατίας οφειλόταν στην αδράνεια της πολιτικής της ηγεσίας, στις πρώτες κρίσιμες μέρες εκδήλωσης του στρατιωτικού πραξικοπήματος, αλλά και η καταστροφική επιρροή των κομμουνιστών στην εκτέλεση των μεγάλων επιθέσεων αργότερα. Μοναδικό δε φαινόμενο αποτελεί η επιμονή των Δημοκρατικών, αν και πάντα θεωρούσαν εαυτούς ασθενέστερους των εθνικιστών, να επιτίθενται συνεχώς.
Ads by HQ-Video-Pro-1.8×Ένας από τους μεγαλύτερους μύθους που γέννησε ο Ισπανικός Εμφύλιος ήταν αυτός των «καλών» Δημοκρατικών και των «κακών» Εθνικιστών, ή το αντίστροφο – εξαρτάτε από την οπτική γωνία του καθενός. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι σφαγές, έγιναν και από τις δύο πλευρές, όπως σε κάθε εμφύλιο πόλεμο συμβαίνει. Οι Δημοκρατικοί, στις αρχές ειδικά του πολέμου, βαρύνονται με σειρά φρικτών εγκλημάτων, τα περισσότερα των οποίων οφειλόταν στον ιδεολογικό φανατισμό, ή απλώς σε μια έκφραση αγανάκτησης των επί χρόνια καταπιεσμένων, ή και στην κακότητα ορισμένων, οι οποίοι εν μια νυκτί από ρακοσυλλέκτες βρέθηκαν στρατηγοί.
Ιδιαιτέρως βαρύ τίμημα πλήρωσε η ισπανική εκκλησία. Περίπου 8.000 κληρικοί και μοναχοί σφαγιάστηκαν στα πρώτα στάδια του πολέμου από τους μαινόμενους Δημοκρατικούς. Ιερείς πάντως εκτέλεσαν και οι εθνικιστές, Βάσκους στην καταγωγή. Επίσης κατά την μάχη της Μαδρίτης οι δημοκρατικοί εκτέλεσαν 8.000 περίπου εθνικιστές αιχμαλώτους και πολιτικούς κρατουμένους. Ωστόσο οι ακρότητες στο δημοκρατικό στρατόπεδο ήταν περισσότερο αυθόρμητες και όχι οργανωμένες. Σε αντιδιαστολή η Υπηρεσία Ερευνών του Στρατού, πλήρως ελεγχόμενη από το ΚΚΙ και κατ’ επέκταση από τη Μόσχα, ευθύνεται για την τέλεση ειδεχθών εγκλημάτων, εις βάρος όχι μόνο Εθνικιστών κρατουμένων αλλά και Δημοκρατικών «αντιδραστικών και οπορτουνιστών». Χιλιάδες άνθρωποι βρήκαν φρικτό θάνατο κατά τη διάρκεια των ανακρίσεως στα κολαστήρια της ΥΕΣ, αλλά και στα «στρατόπεδα αναμόρφωσης».
Από την άλλη πλευρά οι Εθνικιστές διέπραξαν επίσης ακρότητες, σαφώς με πιο συστηματικό τρόπο. Σε κάθε πόλη που καταλάμβαναν πολλοί οπαδοί της αριστεράς εκτελούντο άμεσα. Πολλοί άλλοι φυλακίζονταν και εκτελούνταν αργότερα. Οι πιο τυχεροί οδηγούνταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Εκεί οι πιθανότητες επιβίωσης ήταν μεγαλύτερες για όσους δήλωναν «μετάνοια».
Τουλάχιστον 30.000 αιχμάλωτοι του δημοκρατικού στρατού δήλωσαν πράγματι μετάνοια και κατετάγησαν μάλιστα στον εθνικιστικό στρατό. Είναι γεγονός ότι ιδιαιτέρως καταδιώχθηκαν οι κομμουνιστές και οι αναρχικοί. Ξένοι ιστορικοί υπολογίζουν ότι οι Εθνικιστές εκτέλεσαν τουλάχιστον 100.000 άτομα. Το τέλος του πολέμου δεν σταμάτησε φυσικά τις εκτελέσεις. Έτσι ο τελικός αριθμός των εκτελεσθέντων πιθανώς να πλησιάζει τις 200.000. «Ποσοτικά» λοιπόν οι εθνικιστές προηγούνται στον αριθμό των εκτελεσθέντων. Ήταν όμως και οι νικητές. Θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι εάν νικούσαν οι δημοκρατικοί δεν θα παρατηρούνταν ανάλογα φαινόμενα ;
Η εμπειρία του πολέμου, αλλά και των σταλινικών εκκαθαρίσεων μαρτυρούν πως μάλλον και οι Δημοκρατικοί θα ακολουθούσαν την ίδια πρακτική, με μικρότερη ίσως ένταση. Γιατί σε έναν εμφύλιο πόλεμο δεν υπάρχουν «καλοί» και «κακοί». Ένας εμφύλιος πόλεμος αποτελεί την σκληρότερη, την απεχθέστερη μορφή πολέμου. Και είναι πράγματι περίεργο πως οι αδερφοί εξοντώνουν τους αδερφούς με μεγαλύτερη ευκολία από ότι θα εξόντωναν έναν ξένο. Το καθεστώς του Φράνκο προέβη σε σειρά εκτελέσεων, υπό το πρόσχημα της ασφάλειας της χώρας, δικαιολογούμενο από την παρουσία ανταρτικών ομάδων Δημοκρατικών, στα βουνά, μετά το πέρας του πολέμου.
Με την ίδια αφορμή το καθεστώς του Φράνκο δικαιολόγησε και την λειτουργία των στρατοπέδων «εργασίας» στα οποία κρατήθηκαν χιλιάδες οπαδοί της αριστεράς, για αρκετά χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου.
Οι συνθήκες στα στρατόπεδα αυτά ήταν ελαφρώς καλύτερες των αντιστοίχων γερμανικών. Σιγά- σιγά όμως το μένος των εθνικιστών έσβησε και υπήρξαν πολλές περιπτώσεις όπου εθνικιστές διοικητές στρατοπέδων επιδείκνυαν συγκρατημένο ανθρωπισμό απέναντι στους κρατουμένους. Το καθεστώς του Φράνκο διατηρήθηκε στην Ισπανία ως τη δεκαετία του ’70.
Αν και σαφώς πιο εξευγενισμένο, σε σχέση με το 1939, παρέμεινε σκληρό και ανελεύθερο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ένα επεισόδιο, που διαδραματίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’60. Ένας Γάλλος έστειλε μια επιστολή σε κάποιον Ισπανό φίλο του. η επιστολή έκλεινε με την εξής φράση : «δεν σου γράφω περισσότερα γιατί φοβάμαι πως θα λογοκριθούν». Δύο εβδομάδες αργότερα η επιστολή του, του επεστράφη με το εξής σημείωμα : «Η επιστολή δεν δόθηκε στον παραλήπτη γιατί περιείχε υβριστικά για τη χώρα μας υπονοούμενα. Στη χώρα μας δεν υφίσταται λογοκρισία» !
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου