 |
Untitled, 1916-17,
Oil on canvas, 80 x 80 cm,
in Fine Arts Museum, Krasnodar.
|
Γράφτηκε
από την Αναστασία-Μαρία Ηλιοπούλου
Ο
Σουπρεματισμός είναι ένα κίνημα ζωγραφικής, το οποίο πρωτοεμφανίστηκε στις
αρχές του 20ου αιώνα στη Ρωσία, λίγο μετά τον Ιταλικό Φουτουρισμό και ενώ
παράλληλα ο Κονστρουκτιβισμός κέρδιζε δικαίως τη θέση του στη μοντέρνα τέχνη. Ο
όρος (αγγλ. suprematism) προήλθε από την προσπάθεια απόδοσης της ανωτερότητας
(supremαcy) του άδολου αισθήματος στη δημιουργική τέχνη. Βασικός εμπνευστής
του, ο Kazimir Malevich (Καζιμίρ Μάλεβιτς) ο οποίος επινοεί τον Σουπρεματισμό
ως καθαρότερη μορφή κυβισμού.
Ο Kazimir
Malevich (1879-1935) θεωρούσε τις μορφικές απεικονίσεις των αντικειμένων ως ένα
εμπόδιο στην καλλιτεχνική δημιουργία, Όλα τα οπτικά φαινόμενα του κόσμου, τα
αντικείμενα, είναι χωρίς σημασία. Αξίζει μονάχα το αίσθημα, αποκομμένο από το
περιβάλλον. Οποιαδήποτε αντικειμενικότητα είναι αντίθετη με την τέχνη. Θεώρησε
λοιπόν αναγκαίο να εξαλείψει κάθε αναφορά στα αντικείμενα και κάθε αναγωγή σε
θρησκευτικές, πολιτικές και κοινωνικές έννοιες. Η ελευθερία στην ποιότητα της
γραμμής ήταν αυτό που τον ενδιέφερε. Το μανιφέστο του κινήματος, στη σύνταξη
του οποίου συμμετείχε και ο ποιητής Vladimir Vladimirovich Mayakovsky
(Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς Μαγιακόφσκι), δημοσιεύτηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1915
και ονομάστηκε 'From Cubism to Suprematism' (Από τον κυβισμό στο Σουπρεματισμό)
(2η έκδοση στην Αγ. Πετρούπολη και στη Μόσχα, 1916). Με ευκαιρία τη δεύτερη
έκθεση με αφηρημένα έργα των αφηρημένων ζωγράφων, μεταξύ των οποίων ήταν και το
κατευθυντήριο έργο του, Μαύρο τετράγωνο σε άσπρο βάθος του Malevich.
 |
|
malevich.aeroplane-flying, 1915,
Oil on canvas,
57.3 x 48.3 cm,
The Museum of
Modern Art, New York.
|
Στο
σουπρεματισμό, ο καλλιτέχνης καταλήγει σε μια έρημο όπου τίποτα δεν είναι
αναγνωρίσιμο έκτος από την αίσθηση. Πετάει λοιπόν μακριά όλα όσα καθόριζαν την
αντικειμενική-ιδανική δομή της ζωής και της «τέχνης»: πέταξε μακριά τις ιδέες,
τις έννοιες και τις απεικονίσεις, για να δώσει θέση μόνο στην καθαρή αίσθηση.
 |
Malevich. Black
Square, [1913] 1923-29,
Oil on canvas, 106.2 x 106.5 cm,
State Russian
Museum, St. Petersburg
|
Όταν το
1913, στην πορεία των απεγνωσμένων προσπαθειών του Malevich να απελευθερώσει
την τέχνη από την αντικειμενικότητα, κατέφυγε στη φόρμα του τετραγώνου μαύρου
πίνακα. Εξέθεσε λοιπόν, ένα ζωγραφικό πίνακα που δεν παρίστανε τίποτα άλλο από
ένα μαύρο τετράγωνο σ' ένα φόντο άσπρο, γεγονός που προκάλεσε σοκ στους
κριτικούς και το κοινό. Έλεγαν: «Χάθηκε ό,τι αγαπήσαμε. Είμαστε σε μια έρημο.
Έχουμε μπροστά μας μόνο ένα μαύρο τετράγωνο σε άσπρο φόντο!». Το συγκεκριμένο
έργο κρίθηκε ως ακατανόητο και επικίνδυνο.
Ο
σουπρεματισμός συμβολίζει την έννοια της καθαρής τέχνης, η οποία ξαναβρέθηκε.
Είναι εκείνη η τέχνη που με το πέρασμα των χρόνων έγινε αόρατη, κρυμμένη από το
πύκνωμα των «αντικειμένων». Η τέχνη δεν έχει πλέον την ανάγκη για αναπαράσταση
της ιστορίας και ούτε να μένει στην υπηρεσία της Θρησκείας και του Κράτους. Η
τέχνη προσδιορίζεται χωρίς την αναγκαιότητα του «αντικείμενου». Παρόλα αυτά η
ουσία και το νόημα παραμένουν τα βασικά στοιχεία της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Μια ουσία εσωτερική, που πηγάζει μέσα από τα κρυφά μονοπάτια που μας οδηγεί ο
καλλιτέχνης. Το μαύρο τετράγωνο στο άσπρο φόντο υπήρξε η πρώτη μορφή της
έκφρασης της μη-αντικειμενικής αίσθησης: τετράγωνο = αίσθηση, άσπρο φόντο = το
«Τίποτα», αυτό που είναι έξω από την αίσθηση.
Κι όμως η
πλειοψηφία του κοινού νόμισε ότι η απουσία αντικειμένου είναι το τέλος της
τέχνης και δεν αναγνώρισε το άμεσο γεγονός της αίσθησης που έγινε φόρμα.
Το
τετράγωνο των σουπρεματιστών και τα σχήματα που προήλθαν από αυτό μπορούν να
συγκριθούν με τα «σημεία» του πρωτόγονου ανθρώπου. Αυτά στο σύνολο τους δεν
ήθελαν να εικονογραφήσουν άλλα να παρουσιάσουν την αίσθηση του «ρυθμού».
 |
malevich. Untitled, 1916,
Oil on canvas,
88 x 70 cm,
Stedelijk Museum,
Amsterdam.
|
Ο
σουπρεματισμός δεν δημιούργησε έναν καινούριο κόσμο αίσθησης, άλλα, γενικότερα
μια νέα άμεση παρουσίαση του κόσμου της αίσθησης μια διαφορετική διάσταση θα
λέγαμε. Επομένως συνειδητοποιούμε πώς προέκυψαν οι νέες δυνατότητες για την
τέχνη ύστερα από την εγκατάλειψη της αντικειμενικής απεικόνισης. Προκύπτει
λοιπόν μια δυνατή μεταφορά στον χώρο μιας πλαστικής αντίληψης αναπαραγόμενης σε
ζωγραφικό επίπεδο. Ο καλλιτέχνης, δηλαδή ο ζωγράφος, δεν είναι πια δεμένος με
τον καμβά ή τον πίνακα γενικότερα, άλλα είναι σε θέση να μεταφέρει τις
συνθέσεις του από το τελάρο στον χώρο.
Πηγή:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου