Η στρατιωτική υπηρεσία και η διάρκεια της είναι ένα θέμα που απασχολεί τις αρμόδιες αρχές σε διάφορες χώρες περιλαμβανομένης και της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Κύπρου. Λόγοι εθνικής ασφάλειας, κοινωνικοί, οικονομικοί, τεχνολογικοί και πολιτικοί πιέζουν κυβερνήσεις στην επανεξέταση της φύσης του θεσμού και του χρονικού διαστήματος της στρατιωτικής θητείας. Ποια είναι η πραγματική κατάσταση σε ό,τι αφορά το θέμα της θητείας στην Ελλάδα, την Τουρκία και την Κύπρο και πώς αυτή συγκρίνεται με τη στρατιωτική υπηρεσία στην Ευρώπη και αλλού;
Στρατιωτική υπηρεσία
Γενικά, η στρατιωτική υπηρεσία αφορά, τόσο την εθελοντική, όσο και την υποχρεωτική θητεία. Οι περισσότερες χώρες σήμερα απαιτούν από τους πολίτες τους να υπηρετήσουν για κάποιο χρονικό διάστημα στις ένοπλες δυνάμεις, είτε εξολοκλήρου εθελοντικά, είτε υποχρεωτικά. Σ’ αυτή την κατηγορία των χωρών με υποχρεωτική θητεία εντάσσονται και η Ελλάδα, η Τουρκία και η Κύπρος, ενώ σε διάφορες περιπτώσεις συνυπάρχει συνδυασμός εθελοντικής και υποχρεωτικής θητείας.
Το φαινόμενο της στρατιωτικής υπηρεσίας είναι πανάρχαιο και είναι συνυφασμένο με την κατοχή και την άμεση και έμμεση χρήση φονικών και καταστροφικών εργαλείων (οπλισμού) από ομάδες ανθρώπων ή κρατών εναντίον αντιπάλων ή εχθρών, για την προστασία τους από απειλές ή και την προώθηση δικών τους συμφερόντων. Πρόκειται για ένα θέμα που πέρασε από πολλές φάσεις, όχι μόνο σε ό,τι αφορά τη διάρκεια της θητείας των στρατιωτών αλλά και σε σχέση με τις συνθήκες στελέχωσης, λειτουργίας και ανάπτυξης του στρατιωτικού ανθρώπινου δυναμικού. Οι επικρατούσες συνθήκες απειλής σε βάρος μιας χώρας, η άποψη των ψηφοφόρων, η κατάσταση της οικονομίας και το επίπεδο της στρατιωτικής τεχνολογίας αποτελούσαν καθοριστικό παράγοντα στη διαμόρφωση και λήψη αποφάσεων σε θέματα θητείας. Ιδίως στη σύγχρονη εποχή με την εισαγωγή εξοπλισμού και άλλων συστημάτων προηγμένης τεχνολογίας, η ανάγκη στελέχωσης του όλου φάσματος της οργανωτικής πυραμίδας των ενόπλων δυνάμεων - περιλαμβανομένων βέβαια και των οπλιτών - με εξειδικευμένο προσωπικό και επαγγελματίες έχει καταστεί αρκετά πιεστική.
Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η θητεία ιστορικά κυμαινόταν μεταξύ 12 και 36 μήνες, εξαρτώμενη από διάφορους παράγοντες και ιδιαίτερα από το μέγεθος των κληρωτών και ασφαλώς την πολιτική κατάσταση και τις εξωτερικές απειλές που αντιμετωπίζει η χώρα. Σήμερα η χώρα διαθέτει υπό τα όπλα, ανθρώπινο δυναμικό που ανέρχεται στις 144.350.
Όσον αφορά τη συζήτηση για δημιουργία επαγγελματικού στρατού, ήταν αναπόφευκτο ότι θα άρχιζε να απασχολεί και την Ελλάδα όπως συνέβαινε και σε άλλες συμμαχικές χώρες στο ΝΑΤΟ πριν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά και μετά, δεδομένων των απαιτήσεων των σύγχρονων μορφών απειλών και των στρατιωτικών αποστολών. Μεταξύ 1985 έως το 2000 η Ελλάδα προώθησε το θεσμό της απασχόλησης εθελοντών στρατιωτών ( γνωστών σήμερα ως Εθελοντών Μακράς Υπηρεσίας), που απετέλεσε και την πρώτη προσπάθεια της χώρας για δημιουργία επαγγελματικού στρατού.
Το 2009 η υποχρεωτική θητεία των ανδρών ηλικίας μεταξύ 19 – 45 χρόνων μειώθηκε στους 9 μήνες. Επίσης προσανατολισμένη στην κατεύθυνσης της προώθησης του θεσμού ενός πλήρως επαγγελματικού στρατού, η κυβέρνηση υποσχέθηκε περαιτέρω μείωση της θητείας στους 6 μήνες. Η σκέψη αυτή ωστόσο τέθηκε στο περιθώριο, ένεκα σημαντικών ελλείψεων σε ανθρώπινο στρατιωτικό δυναμικό, μεγάλων οικονομικών δυσχερειών που αντιμετωπίζει η χώρα και της φυγοστρατίας το ποσοστό της οποίας το 2013 ανερχόταν στο 66% των κληρωτών. Αντίθετα από μέρους του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας υποβλήθηκε πρόταση για αύξηση της διάρκειας της θητείας από 9 σε 12 μήνες για αντιμετώπιση της κατάστασης αλλά δεν έγινε αποδεχτή.
Τουρκία
Όσον αφορά την Τουρκία, η οποία διαθέτει το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ ( 510.600) μετά τις ΗΠΑ, η υποχρεωτική θητεία σήμερα είναι 15 μήνες σε σχέση με 18 μήνες που ήταν προηγουμένως. Ο ανδρικός πληθυσμός της χώρας οφείλει να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία μεταξύ των ηλικιών 19 – 40 χρονών.Σημειώνεται ότι υπάρχουν εξαιρέσεις σχετικά με τη διάρκεια της θητείας. Για παράδειγμα, κληρωτοί με πανεπιστημιακή μόρφωση μπορούν να υπηρετήσουν 6 μήνες θητεία, ενώ άνδρες άνω των 30 ετών δύνανται να εξαγοράσουν τη στρατιωτική τους υπηρεσία. Επίσης από φέτος προβλέπεται ότι η υποχρεωτική θητεία θα μειωθεί στους 12 μήνες, γεγονός που σημαίνει μείωση του ανθρώπινου στρατιωτικού δυναμικού της χώρας κατά 70.000. Από την άλλη σημειώνεται ότι το πρόβλημα της φυγοστρατίας είναι οξύ και στην Τουρκία, ιδίως στις νοτιοανατολικές περιοχές, με τον ετήσιο αριθμό των φυγόστρατων να κυμαίνεται γύρω στις 60.000.
Η διαφοροποίηση των απειλών και του ρόλου των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων απαιτούν ένα μικρότερο αλλά και κατά πολύ πιο αποτελεσματικό στρατό από επαγγελματίες. Ήδη η Τουρκία διαθέτει ένα πυρήνα επαγγελματιών στρατιωτών, που βρίσκεται υπό συνεχή εξάσκηση και εκπαίδευση και αποτελεί τον ιστό που στηρίζει τη λειτουργία του όλου στρατιωτικού οικοδομήματος. Ο προγραμματισμός είναι για σταδιακή προώθηση του θεσμού του επαγγελματικού στρατού, γεγονός που θα συμβάλει σημαντικά στην ποιοτική ενίσχυση του στρατιωτικού δυναμικού της χώρας.
Τουρκοκύπριοι
Συζήτηση για μείωση της χρονικής διάρκειας της θητείας υπάρχει και για τις 5.000 των δυνάμεων των ενόπλων τουρκοκυπρίων στις κατεχόμενες από την Τουρκία περιοχές της Κύπρου, από 15 σε 12 μήνες με βάση σχετική πρόταση νόμου που έχει κατατεθεί στη λεγόμενη τουρκοκυπριακή βουλή.
Κύπρος
Στην Κύπρο, διακηρυγμένη πρόθεση των τελευταίων κυβερνήσεων ήταν η μείωση της θητείας από τους 26 μήνες σε επίπεδα κάτω των 19 μηνών μέχρι και 14 μήνες. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αναδιοργάνωση της Εθνικής Φρουράς, η εξασφάλιση νέων οπλικών και άλλων συστημάτων και η πρόσληψη ικανοποιητικού αριθμού οπλιτών, που συνεπάγεται δαπάνες μερικών δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, καθώς και η αναβάθμιση της εφεδρείας.
Το 2002 η κυβέρνηση προχώρησε στη μείωση της θητείας κατά ένα μήνα στους 25 μήνες και αργότερα το 2008 στους 24 μήνες που ισχύει σήμερα. Αναφέρεται ότι μείωση της θητείας στους 19 – 18 μήνες ή στους 15 -14 μήνες θα σήμαινε την αντίστοιχη πρόσληψη αριθμού εθελοντών επαγγελματιών στρατιωτών. Ιδιαίτερα μείωση της διάρκειας της θητείας στους 14 – 15 μήνες απαιτεί την πρόσληψη 3.500 περίπου και πλέον μισθωτών οπλιτών - για υποφερτή κάλυψη του κενού που θα άφηνε η μείωση της δύναμης της Εθνικής φρουράς από 8.000 – 10.000 κληρωτούς σε 4.500.
Το 2010 είχε περάσει νομοσχέδιο επιλύοντας διάφορες εκκρεμότητες οργάνωσης και λειτουργίας της Εθνικής Φρουράς, προωθώντας μέτρα για αντιμετώπιση του μεγάλου προβλήματος της φυγοστρατίας, καθώς και πρόνοια για τη πρόσληψη επαγγελματιών οπλιτών προετοιμάζοντας το έδαφος για μείωση της θητείας. Ωστόσο, εσωτερικές αντιδράσεις, η έκρηξη στο Μαρί και οι εξελισσόμενες δυσχερείς οικονομικές συνθήκες ανέκοψαν την πορεία υλοποίησης της μείωσης της θητείας στους 19 ή 18 μήνες και αργότερα στους 15 ή 14 μήνες. Η οικονομική κρίση και τα σκληρά μέτρα λιτότητας που επιβάλλει το «Μνημόνιο» για το «νοικοκύρεμα» των δημόσιων οικονομικών αποτελούν σήμερα σημαντικό εμπόδιο σε οποιοδήποτε τέτοιο σχεδιασμό για μείωση της στρατιωτικής θητείας, αφού θα απαιτούντο σημαντικοί οικονομικοί πόροι για την ικανοποίηση των προϋποθέσεων που απαιτεί η υλοποίηση του. Μείωση της θητείας, είτε στους 19-18 μήνες, είτε στους 15-14 μήνες, με απλώς την αναδιοργάνωση και χωρίς διάθεση των απαιτούμενων πόρων και την ικανοποίηση των ανωτέρω προϋποθέσεων, προφανώς δεν θα είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα για την Εθνική Φρουρά.
Διάρκεια θητείας αλλού
Τέλος συγκρίνοντας τη διάρκεια της θητείας στην Ελλάδα, την Τουρκία και την Κύπρο η κατάσταση παρουσιάζεται ως εξής: Μεταξύ των τριών χωρών, η θητεία στην Κύπρο ( που ανέρχεται στους 24 μήνες) είναι η μεγαλύτερη σε διάρκεια. Στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) η Κύπρος έχει τη μεγαλύτερη σε διάρκεια θητεία. Σε ορισμένες χώρες όπως η Αυστρία η θητεία έχει διάρκεια 6μήνες, στην Εσθονία 8 μήνες και συνεπώς είναι μικρότερης διάρκειας και από εκείνη στην Ελλάδα και την Τουρκία.
Εκτός της ΕΕ, στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό ή γειτονικό χώρο, 24 μήνες θητεία έχει η Ουκρανία και η Αρμενία. Επίσης 24 μήνες θητεία έχουν αρκετές άλλες χώρες πέραν της Ευρώπης και του περίγυρού της όπως η Υεμένη, το Καζακστάν, η Σιγκαπούρη, η Κολομβία, η Γουϊνέα και άλλες. Μεγαλύτερη σε διάρκεια υπηρεσία στις ένοπλες δυνάμεις έχουν η Αίγυπτος 12- 36 μήνες, το Ισραήλ 36 μήνες, η Συρία 30 μήνες, το Βιετνάμ 30 μήνες, η Βενεζουέλα 30 μήνες, η Νότιος Κορέα 26 και η Βόρειος Κορέα 5 – 12 χρόνια.
Τα ανωτέρω αποτελούν μερικές από τις πραγματικότητες που αφορούν το θέμα της στρατιωτικής υπηρεσίας, τόσο στην Ελλάδα, την Τουρκία και την Κύπρο, όσο και σε χώρες της Ευρώπης και αλλού.
Πηγή: Κυπριακό Κέντρο Στρατηγικών Μελετών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου