Θεόδωρος Ι. ΖιάκαςΣυνοψίζοντας προηγούμενο άρθρο μου, εδώ στο Αντίφωνο, έλεγα ότι το βιβλίο του Tony Judt, Τα δεινά που μαστίζουν τη χώρα, αν και αλυσιτελών ενδοσυστημικών τελών, είναι πολύ ενδιαφέρον. Και πρόσθετα:
«Αν θα θέλαμε να μεταβούμε σε μια διεύρυνση της κατανόησης της πορείας του σύγχρονου κόσμου, επικεντρώνοντας την προσοχή μας στο εστιακό κέντρο της κρίσης, που είναι ο σύγχρονος μηδενισμός, θα έπρεπε να τεθούμε εντός του ακόλουθου τριλήμματος: Είτε (α) αναπαλαίωση του νεωτερικού ατομοκεντρισμού (όπως προτείνει ο Judt). Είτε (β) επιστροφή στον προνεωτερικό κολεκτιβισμό (: πίσω από το Άτομο –όπως προτείνει π.χ. ο Αχμέτ Νταβούτογλου στις Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες του). Είτε (γ) υπέρβαση του διπόλου κολεκτιβισμού / ατομοκεντρισμού και μετάβαση σε έναν μετανεωτερικό πολιτισμό -πέρα από το Άτομο (όπως προτείνει π.χ. ο Αλεξάντερ Ντουγκίν στην άρτι μεταφρασθείσα Τέταρτη Πολιτική Θεωρία του, εκδ. Έσοπτρον).
Κρίνοντας από διατυπωθείσες επιφυλάξεις, για την αναφορά μου, ως παράδειγμα μετανεωτερικής εναλλακτικής προσέγγισης, στο βιβλίο του ρώσου πολιτικού φιλοσόφου και συμβούλου του προέδρου Πούτιν, Αλέξανδρου Ντουγκίν, σκέφτηκα να επανέλθω με ορισμένες διευκρινήσεις (οι οποίες βέβαια σε καμιά περίπτωση δεν συνιστούν κανονική βιβλιοπαρουσίαση).
Λοιπόν, στο βιβλίο του Ντουγκίν είναι σαφή δύο διαφορετικά επίπεδα σκέψης, της πολιτικής φιλοσοφίας και της γεωπολιτικής, δίχως ουσιαστική θεωρητική συνάφεια μεταξύ τους.
Το πρώτο επίπεδο κινείται στη μεγάλη κλίμακα (την ανθρωπολογική) και είναι το πιο ενδιαφέρον, διότι αναγνωρίζει τον μεταμοντέρνο μηδενισμό, ως τελικό ανθρωπολογικό καταστάλαγμα-πραγμάτωση του φιλελευθερισμού. Η εν προκειμένω ανάλυσή του είναι υποδειγματική. Αντιλαμβάνεται πολύ καλά ο Ντουγκίν, γεγονός εξαιρετικά σπάνιο για πολιτικό φιλόσοφο, ότι το πρόβλημα είναι κατά βάθος ανθρωπολογικό. Το Άτομο είναι, λέει, το υποκείμενο του φιλελευθερισμού και ότι χωρίς εναλλακτικό υποκείμενο, η όποια εναλλακτική λύση είναι αδιανόητη. Βλέπει όμως την ζητούμενη διέξοδο, ως σύνθεση των “θετικών” (με ταυτόχρονη αποβολή των “αρνητικών”) των δύο ηττημένων νεωτερικών αντιπάλων του φιλελευθερισμού, δηλαδή του κομμουνισμού και του εθνικοσοσιαλισμού. Εισηγείται έτσι ένα αμάλγαμα, για το οποίο προσοικειώνεται τον όρο «εθνικομπολσεβικισμός». Τον ζητούμενο ανθρωπολογικό φορέα, το εναλλακτικό υποκείμενο, το εντοπίζει στο χαϊντεγγεριανό «dasein»! Πράγμα που μου φαίνεται εντελώς αδικαιολόγητο από θεωρητική άποψη. Είναι εντυπωσιακό: ενώ είναι ορθόδοξος, ο Ντουγκίν δεν βλέπει καν, ότι υπάρχει και το Πρόσωπο, ως εναλλακτική λύση, -θεωρητικά τουλάχιστον. Αγνοεί πλήρως την ανθρωπολογική κλίμακα (όπως βέβαια και οι δικοί μας ορθόδοξοι).
Στο δεύτερο επίπεδο, το γεωπολιτικό, κινείται στην κλίμακα του ειδικού ρωσικού ενδιαφέροντος, και πιο συγκεκριμένα στο πλαίσιο της «ευρασιατικής» στρατηγικής του προέδρου Πούτιν. –Στρατηγικής ρωσικού ενδιαφέροντος, αλλά με διεθνείς συνέπειες, θετικές κατά τα φαινόμενα.
Η αγχώδης γεωπολιτική σκοπιμότητα, στην κλίμακα των ρωσικών συμφερόντων, διαπερνά πλήρως το βιβλίο. Και καθορίζει, νομίζω, τη διάθεσή του να κάνει παραχωρήσεις στις φασίζουσες περί Έθνους αντιλήψεις, προκειμένου να επιτευχθεί το ζητούμενο ελάχιστο: ο “εθνικομπολσεβικισμός”. Το άγχος αυτό έχει ως βάση την ανθρωπολογική καταστροφή, από την οποία προσπαθεί να συνέλθει η Ρωσία και η οποία έχει στοιχειώσει τον εφιάλτη της βαλκανοποίησης. Απ’ αυτό τον εφιάλτη εκπορεύονται, θαρρώ, και οι απίστευτες, αλλά κατά κάποιον τρόπο αναγκαστικές, παραχωρήσεις στην τσαρική παράδοση, τόσο εκ μέρους του Πούτιν, όσο και εκ μέρους της ρωσικής Εκκλησίας. Αν η ορθή στρατηγική εναντίον του σύγχρονου μηδενισμού απαιτεί μια δαιδαλώδη συμμαχία μεταξύ εκσυγχρονισμού (τεχνολογία κλπ.) και φουνταμενταλισμού (τσαρικός ευσεβισμός, τσαρική πολιτική παράδοση, μεγαλορώσικη παιδεία), “για τη σωτηρία του Έθνους” (όπως έλεγε ο Σολτζενίτσιν στη σημαδιακή του συνέντευξη, όπου δήλωνε εμπιστοσύνη στη γραμμή Πούτιν), αυτήν την συμμαχία προσπαθεί να προσεγγίσει θεωρητικά ο Ντουγκίν, με σκοπό να παράσχει μια ολοκληρωμένη θεωρητική βάση στο γεωπολιτικό “όραμα Πούτιν”. Είναι όμως τόση η υποδόρια αδυναμία, που δεν βλέπω κάποιον «κίνδυνο» αναβίωσης του περιβόητου «μεγαλορώσικου σωβινισμού» (που δεν κουραζόταν να καταγγέλλει ο Λένιν αλλά και ο Στάλιν, με τα γνωστά αποτελέσματα!). Στο πλαίσιο του “εθνικομπολσεβικικού” άγχους της μετασοβιετικής Ρωσίας, (που κάνει τον Ντουγκίν να ψάχνει παντού για συνομιλητές στον κόσμο –εξ ού και η …αλληλογραφία του με τον Μιχαλολιάκο), αναρωτιέμαι πώς θα μπορούσαν να θεωρηθούν «επικίνδυνοι» για μας, οι ρωσικοί προβληματισμοί, δεδομένου ότι είναι αδύνατο να κολλήσουν κάπου με την δική μας απόλυτη αφασία, περί την διεθνή πολιτική φιλοσοφία και γεωπολιτική.
Ξαναγυρίζω στη μεγάλη κλίμακα, όπου και βρίσκεται η προοπτική: Ζούμε στην εποχή του μετα-μοντερνισμού. Ο μοντερνισμός πέθανε και μαζί του οι τρεις ιδεολογίες του: ο φιλελευθερισμός, ο σοσιαλισμός και ο φασισμός. Ο φιλευθερισμός νίκησε τον σοσιαλισμό και τον φασισμό. Η νίκη του είναι ο μετα-μοντερνισμός, ο οποίος δεν είναι παρά ο νικηφόρος φιλελευθερισμός πραγματοποιημένος. Που επειδή πραγματοποιήθηκε ως αδιαμφισβήτητο πρότυπο ζωής έπαψε πλέον να είναι «ιδεολογία» (όσα προθεματικά «νέο-» κι αν του επισυνάψουμε). Έγινε Σύστημα εκ των πραγμάτων ακαταγώνιστο. Παρά ταύτα (και για λόγους που δεν είναι του παρόντος να αναπτύξουμε) αυτό είναι τώρα ο «εχθρός» και όχι μια ιδεολογία που καταβάλλεται με ιδεολογίες. Όλοι οι ιδεολογικοί του αντίπαλοι είναι πλέον γραφικά φαντάσματα.
Το βιβλίο του Ντουγκίν, αν αφαιρέσουμε το γεωπολιτικό άγχος που το διέπει, είναι μια εξαιρετική μετανεωτερική πλατφόρμα, που όμως -όπως εύστοχα είπε κάποιος φίλος- αναζητά «πύραυλο εκτόξευσης». Οι μετατροπές που θα χρειαστεί προκειμένου να δεχθεί τον ζητούμενο «πύραυλο» σίγουρα θα είναι αρκετά σοβαρές.
πηγή: Aντίφωνο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου