Τη χούντα, τους χθεσινούς αξιωματικούς, τους «συμμάχους»
Συνέντευξη με τον Νίκο Στάππα στις 21 Νοεμβρίου 2002
Σημ.Αμετανόητου: Ο Νίκος Στάππας έχει πιά πεθάνει.Δεν είχα ακούσει ποτέ άλλοτε για αυτόν.Η συνέντευξη δώθηκε στον Αντώνη Κακαρά.
Απλά ΣΥΝΤΑΡΑΚΤΙΚΗ…!
Χρειάζεται υπομονή και… καλή ανάγνωση.1
Ο Στάππας υπήρξε από τους πιο πολιτικοποιημένους αρχηγούς Όπλου των
Ενόπλων Δυνάμεων μεταπολεμικά. Μυημένος στην οργάνωση του ναυτικού για
το κίνημα τον Μάιο του 1973, συλλαμβάνεται και βασανίζεται στην ΕΣΑ.
Επανέρχεται στη μεταπολίτευση και σταδιοδρομεί μέχρι που υποχρεώνεται ως
Αρχηγός ΓΕΑ σε παραίτηση από τον υπουργό εθνικής άμυνας (Βαρβιτσιώτη).
Εκτιμάται πως έγγραφο που έλαβε από το Βαρβιτσιώτη, απέβλεπε ακριβώς
στην υποβολή παραίτησης. Η συνέντευξη αυτή χρησιμοποιήθηκε στη διατριβή Οι Επαγγελματίες Στρατιωτικοί υπό Αυταρχικά Καθεστώτα και στην έκδοση Οι Έλληνες Στρατιωτικοί (έκδοση Παπαζήση 2006)
*******
.- Νίκο στο βιβλίο σου, ‘Ολέθρια Παραχώρηση’, λες σε κείμενο κάποιου από τα άρθρα που είχες δημοσιεύσει γύρω στο ’90, ότι το Ν.Α.Τ.Ο. είναι ενάντια στα συμφέροντα της Ελλάδας. Αυτό το πίστευες και στην διάρκεια της δικτατορίας και πριν την δικτατορία; Και πως το τεκμηριώνεις; Σαν αξιωματικός δηλαδή, οι απόψεις σου για το Ν.Α.Τ.Ο. ποιες ήταν; Όταν ήσουνα εν ενεργεία, πριν το ’74. Πριν σε αποτάξουν μάλλον.
Σ. Πριν με αποτάξουν ποιες ήταν οι απόψεις μου για το Ν.Α.Τ.Ο.;
.- Ναι.
Σ. Από την εμπειρία που είχα ως διευθυντής του κλάδου επιχειρήσεων στο Ε.Σ.Α., στο Ε.Σ.Α. στην Νάπολη, διαπίστωσα ότι το Ν.Α.Τ.Ο. συνεχώς υπονόμευε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα στο Αιγαίο. Και όλα του τα έγγραφα και οι προσπάθειες του ήτανε …, όποια σημεία ήτανε ευνοϊκά με το προηγούμενο καθεστώς, για μας στο Αιγαίο, με τα καινούργια έγγραφα που βγάζανε σχέδια και τα λοιπά, τείνανε … προσπαθούσανε αυτά τα σημεία που θεμελιώνανε τις δικές μας απόψεις να τα αλλοιώσουν.
.- Αυτά, τα διαπίστωσες όταν πήγες στην Νεάπολη και υπηρέτησες εκεί τουλάχιστον επί δύο χρόνια;
Σ. Ναι, ναι.
.- Πριν πας στη Νάπολη και στο διάστημα που ήσουνα στη σχολή Ικάρων, όχι μόνο εσύ, όλοι οι αξιωματικοί της πολεμικής αεροπορίας, ποια ήταν η άποψη σας για το Ν.Α.Τ.Ο. πριν την δικτατορία και στη διάρκεια της δικτατορίας;
Σ. Το ίδιο ήταν η … Είχαν την άποψη ότι το Ν.Α.Τ.Ο. δεν υποστήριζε τα εθνικά μας συμφέροντα και πάλι …, έκλινε προς την …, κυρίως όσον αφορά το καθεστώς του Αιγαίου, η θέση του ήτανε ευνοϊκή για την Τουρκία και αρνητική για μας και τα αναφέρω στα άρθρα μου και τα λοιπά.
.- Εσύ ήσουνα ένας αξιωματικός της αεροπορίας, ο οποίος έβγαλε τη σχολή Ικάρων στα τέλη της δεκαετίας του ’50. Πως ξεχώριζες εσύ από όλους τους άλλους αξιωματικούς της αεροπορίας, που μετεμφυλιακά ήτανε δεξιοί, ακροδεξιοί ή εν πάση περιπτώσει, πες μου εσύ τι ήτανε οι αξιωματικοί της αεροπορίας πριν την δικτατορία; Ποια ήταν η ιδεολογική τους τοποθέτηση;
Σ. Κοίταξε, στην αεροπορία, όπως και σε όλες τις ένοπλες δυνάμεις του κράτους, το 95% ήταν δεξιοί, από δεξιοί μέχρι και ακροδεξιοί.
.- Πόσοι ήταν δεξιοί;
Σ. Ένα μεγάλο ποσοστό. Πολύ μεγάλο. Πάνω από 85% θα έλεγα.
.- Γιατί ήταν μόνο δεξιοί; Πως γινόντουσαν δεξιοί όλοι οι αξιωματικοί; Αυτό θέλω να μου πεις.
Σ. Πως γινόντουσαν …; Μα ήταν δεξιοί. Προερχόντουσαν από δεξιές οικογένειες, δεν ξέρω … και απολιτικοί. Αλλά η συμπεριφορά …, {ο τρόπος που} έγραφαν και ο τύπος που διάβαζαν και λοιπά … Συμμαθητές μου, όταν βγήκαμε από τη σχολή, ήταν τρεις – τέσσερις που διαβάζαμε τα ‘Νέα’, οι άλλοι διαβάζανε δεξιές, ακροδεξιές εφημερίδες.
.- Πως εξασφαλιζότανε να μην μπαίνουν στις σχολές τις παραγωγικές και κυρίως στη σχολή Ικάρων δημοκρατικοί νέοι; Από δημοκρατικές οικογένειες. Πως εξασφαλιζότανε αυτό;
Σ. Από το χωροφύλακα. Ο χωροφύλακας ήλεγχε τα πάντα. Και αυτό που έκανε το ΠΑ.ΣΟ.Κ , η πιο σημαντική του προσφορά του Ανδρέα το ’80, ήταν ότι κατάργησε το χωροφύλακα.
.- Αναφέρεσαι προφανώς στα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων;
Σ. Ναι.
.- Τον χωροφύλακα όμως, ποιος τον επέλεγε να είναι σωστά τοποθετημένος, εκείνη την εποχή;
Σ. Η εκάστοτε διοίκηση. Η εκάστοτε κυβέρνηση.
.- Πότε έβγαλες τη σχολή Ικάρων Νίκο; Και αν μπήκες με μέσον.
Σ. Τη σχολή Ικάρων, μπήκα το 1955 τον Οκτώβριο και αποφοίτησα το 1958. Μεταξύ 65 που μπήκαμε, μπήκα 10ος και τελείωσα 2ος. Δεν μπήκα με μέσο, αλλά πάρα πολλοί μπήκαν με μέσο. Παρά πολλοί. Αυτό προκύπτει και από τις …, από τις επιδόσεις τους από τα απολυτήρια. Ήλεγξα όταν ήμουνα αρχηγός τα απολυτήρια αυτών οι οποίοι κυρίως μπήκανε κατά την διάρκεια της χούντας αλλά και νωρίτερα. Λοιπόν, η κατάσταση είναι εξωφρενική. Ο μέσος όρος αυτών οι οποίοι μπήκανε στη σχολή επί χούντας αλλά και προηγουμένως, αλλά … κυρίως όταν μπήκανε επί χούντας, ήτανε ο βαθμός του απολυτήριου 10 με 11.
.- Εννοείς 10 με 11 βαθμός στο 20 που ήταν άριστα;
Σ. Ναι.
.- Αυτό στη διάρκεια της δικτατορίας. Πριν τη δικτατορία;
Σ. Και πριν …, η κατάσταση εξομαλύνθηκε όταν ίσχυσε ο θεσμός των πανελλήνιων εξετάσεων των εισερχόμενων στη σχολή Ικάρων και στις στρατιωτικές σχολές. Παλιότερα γινόταν παρέμβαση και φαίνεται από τις επιδόσεις τους.
.- Η πατρική σου οικογένεια τι οικονομικό επίπεδο είχε και ποια ήταν η ιδεολογική της θέση;
Σ. Κοίταξε, ήταν μια μέση αστική οικογένεια. Ο πατέρας μου ήταν ζωέμπορος. Περισσότερο επηρεάσθηκα από το περιβάλλον της μητέρας μου, η οποία ήταν μια πολύ άξια γυναίκα και τα αδέρφια της, ο ένας ήτανε αστυνομικός, έφτασε μέχρι το βαθμό του αστυνομικού διευθυντή Αθηνών μπήκε από τους πρώτους …, από τη πρώτη σειρά που λειτουργούσε στη Κέρκυρα. Συντηρητικός ήτανε, αλλά από την εφημερίδα που διάβαζε …, που έβλεπα ότι διάβαζε τα ‘Νέα’, ήταν ένας άνθρωπος δημοκρατικός στην ουσία. Ο άλλος της αδερφός ήτανε αυτός που υπηρετούσε στο αστυνομικό τμήμα της Ακροπόλεως, όταν ο Γλέζος κατέβασε την σημαία από την Ακρόπολη και τον πιάσανε και παραλίγο να του …, δεν ξέρω ποιοι μεσολάβησαν και τελικώς τον απέταξαν.
.- Τον αδερφό της μητέρας σου απέταξαν από χωροφύλακα;
Σ. Αστυνομικός διευθυντής ήτανε.
.- Ήταν ο διευθυντής του τμήματος Ακροπόλεως και προφανώς τον απέταξαν διότι δεν φύλαγε καλά την περιοχή της Ακροπόλεως και κατέβασαν τη σημαία;
Σ. Ναι. Τον θεωρούσαν υπεύθυνο …, αυτός ήξερε ποιος ήτανε ο Γλέζος, δεν το ομολόγησε και απετάχθει. Μετά επανήλθε, μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Τελικώς, μπήκε όμως στον πίνακα ‘Β’ και το 1949, αν δεν κάνω λάθος, αποστρατεύτηκε.
.- Αυτό το πράγμα, αυτό το γεγονός, επάνω σου επέδρασε καθόλου; Και πότε εσύ διαμορφώνεις πολιτική συνείδηση;
Σ. Κοίταξε, είναι λίγο αστείο αυτό που θα πω, αλλά όταν πήγα στη σχολή Ικάρων ήμουνα συμμαθητής με τον Κωνσταντίνο, εμείς για να πάρουμε το διακριτικό του ιπταμένου φτύσαμε αίμα, ήταν μια εκπαίδευση βάρβαρη γενικά και ήρθε αυτός με διακριτικό ιπταμένου αξιωματικού και με παράσημα.
.- Χωρίς να έχει υποστεί την εκπαίδευση;
Σ. Τίποτα. Είχε κάνα δύο φορές … και μάλιστα θυμάμαι που είπε «Νιώθω άσχημα διότι η μάνα μου η Φρειδερίκη, δεν με άφησε να πετάξω. » Εμένα η μάνα μου είχε αδερφό …, μικρότερος αδερφός, ο οποίος σκοτώθηκε στην Αλβανία το ’40 και δεν ήθελε να πάω ας πούμε στην αεροπορία. Αυτός που με εξώθησε, ήθελα και εγώ βέβαια αλλά …, ήτανε ο θειος μου ο στρατιωτικός.
.- Πότε αποκτάς πολιτική συνείδηση;
Σ. Λοιπόν όταν είδα αυτά τα πράγματα, αυτό που σου είπα …, το γεγονός με τον διάδοχο, άρχισα να προβληματίζομαι. Ότι αυτά είναι μια απάτη αυτή η κατάσταση με τον βασιλιά και μετά σιγά – σιγά διάβασα …, έπαιρνα δημοκρατικές εφημερίδες και διαμόρφωσα μια άποψη. Διάβασα κιόλας διάφορα βιβλία, αλλά ξεκίνησε από αυτή την …, η αρχική μου τοποθέτηση ήταν η αντίδραση προς τον τότε διάδοχο.
.- Η πολεμική αεροπορία, είχε αξιωματικούς και υπαξιωματικούς βασιλόφρονες πριν την δικτατορία;
Σ. Πρέπει να είχε. Αλλά προπολεμικά και μετά υπήρχαν και δημοκρατικοί αξιωματικοί. Οι οποίοι με τη δίκη των αεροπόρων και μετά τον εμφύλιο υπήρχαν οι περισσότεροι. Αυτοί που μπήκανε προπολεμικά ήτανε από καλές οικογένειες, είχε πολύ αίγλη τότε το αεροπορικό όπλο και οι πρώτοι που μπήκανε το 1932 και μετά μέχρι το 1940 – ’41, ήτανε από μεγαλοαστικές οικογένειες και ήτανε και άνθρωποι οι οποίοι ήτανε αξιόλογοι.
.- Ένας συνάδελφος μας, του στρατού ξηράς, παλιός πολεμιστής του Ζέρβα και στη συνέχεια με το στρατό τον κυβερνητικό στον εμφύλιο, χαρακτήρισε την περίοδο 1950 – 1965 ως περίοδο όπου στο στρατό ξηράς κυβερνούσαν οι βασιλόφρονες, οι ταγματασφαλίτες και οι Ιδεάτες.
Σ. Έτσι είναι. Μα τα λέω. Έτσι είναι.
.- … Τα γράφεις στο άρθρο σου πολύ λιτά. Τα άρθρα που δημοσιεύονται στο βιβλιαράκι ‘Ολέθρια Παραχώρηση’, είναι πολύ λιτά. Θέλω να μου πεις εάν η πολεμική αεροπορία είχε ΙΔΕΑτες.
Σ. Είχε βέβαια. Είχε και μάλιστα πρωτοστάτησαν κατά την δικτατορία, Σκαρμαλιωράκης και μερικοί άλλοι, Μητσάκος… αυτοί, δεν ξέρω αν πρέπει να βάλεις τα ονόματα.
.- Αναφέρεις τον Σκαρμαλιωράκη, είναι γνωστή περίπτωση. Είχε προσωπικές σχέσεις και με τον Παπαδόπουλο;
Σ. Ναι.
.- Είναι διαπιστωμένο από εσένα προσωπικά, ότι ο Σκαρμαλιωράκης ήταν πρώτον Ι.Δ.Ε.Α. και δεύτερον ήταν στην αρχική συνωμοτική ομάδα της 21ης Απριλίου;
Σ. Ναι. Βεβαίως. Ήταν ο μόνος …, ο αξιωματικός αυτός προήρθε από τη σχολή ευελπίδων αλλά κληρώθηκε και τον κάνανε μετά αεροπορία, μετά όταν ήρθε από τη Μέση Ανατολή που πήγε (…), γιατί η αεροπορία είχε (…) σωστή παρουσία, καλή παρουσία στο μέτωπο της Βόρειας Αφρικής και μετά στην Ιταλία. Ο Σκαρμαλιωράκης λοιπόν είχε ενταχθεί στην αεροπορία ως παρατηρητής …, δεν ήτανε βέβαια μάχιμος, πέταγε …, ήτανε ένα ιδιότυπο καθεστώς για αυτόν. Ερχότανε ένα (…) του στρατού και πέταγε τον κύριο Σκαρμαλιωράκη.
.- Αυτό σημαίνει ειδικό καθεστώς, ειδική …
Σ. Μεταχείριση. Ο δε Σκαρμαλιωράκης είναι αυτός ο οποίος οδηγούσε την Mercedes και δίπλα του ήταν ο Παπαδόπουλος που πήγαινε να ορκιστεί.
.- Τις πρώτες ημέρες της δικτατορίας;
Σ. Ναι, τις πρώτες ημέρες. Ο Σκαρμαλιωράκης ήτανε ο υπ’ αριθμών ένα πράκτορας της C.I.A.
.- Εμπλέκεις τώρα, για πρώτη φορά σε αυτή τη συζήτηση, ξένες μυστικές υπηρεσίες. Εσύ προσωπικά, έχεις διαπιστώσει αυτό που είπες; Καταρχήν ότι ήταν πράκτορες της C.I.A. και αξιωματικοί της αεροπορίας, άλλοι εκτός του Σκαρμαλιωράκη, ήταν πράκτορες της C.I.A. και πως το ξέρεις;
Σ. Δεν μπορώ να πω μετά βεβαιότητας αν ήτανε, αλλά αυτό προκύπτει από τη συμπεριφορά τους. Και από τη στάση τους.
.- Δεν φτάνει αυτό. Δεν φτάνει. Άφησέ το. Αν ως αρχηγός της αεροπορίας μετά, του Γ.Ε.Α. δηλαδή, εσύ έχεις διαπιστώσει ή είχες διαπιστώσει ότι αξιωματικοί της αεροπορίας στην διάρκεια της χούντας και πριν και μετά, ήταν πράκτορες της C.I.A. τότε να το καταλάβω. Αλλά εκτίμηση μόνο δεν φτάνει.
Σ. Δεν μπορώ να πω ότι ήταν πράκτορες της C.I.A.. Γεγονός είναι ότι η C.I.A., οι Ηνωμένες Πολιτείες είχανε αλώσει τις ένοπλες δυνάμεις στο ανώτατο αεροπορικό συμβούλιο. Στο οποίο συμμετείχε και ο εκπρόσωπος της C.I.A., της JUSMAG, στο ανώτατο αεροπορικό συμβούλιο της αεροπορίας.
.- Αυτό που λες ήτανε θεσμοθετημένο και μετά τον εμφύλιο πόλεμο και για πολλά χρόνια. Και οι μεταθέσεις των αξιωματικών, είναι γνωστό, ότι για πολλά χρόνια εγκρινόντουσαν από αυτούς οι οποίοι ήταν μέσα στο Α.Σ.Ε.Α.
Σ. Ναι.
.- … στο Α.Ν.Σ. και στο Α.Σ.Σ. του στρατού, στα ανώτατα συμβούλια. Αυτό δεν είναι καινούργιο. Είναι γνωστό αυτό το πράγμα. Αυτό το οποίο όμως δεν είναι γνωστό, τουλάχιστον τεκμηριωμένο με έγγραφα ή μαρτυρίες επώνυμες και συγκεκριμένες, είναι εάν και ποιοι αξιωματικοί τότε ήταν στη C.I.A. πράκτορες.
Σ. Δεν μπορώ να το πω αυτό, δεν το ξέρω. Σίγουρα κάποιοι ήτανε και δεν ήτανε μόνο …, αυτός ο …, η C.I.A. λειτουργούσε και έξω από τις ένοπλες δυνάμεις. Η αμερικάνικη πολιτική. Δηλαδή αυτό που λέγανε, που αποκαλούσανε στην Ιταλία GLADIO. Θυμάσαι αυτό το …;
.- Η κόκκινη προβιά, όπως λεγότανε;
Σ. Ναι, ναι. Η προβιά δηλαδή, πράγματι λειτουργούσε και στην Ελλάδα. Βάλανε εδώ πέρα, κάποιον να διαπιστώσει εάν λειτουργούσε και εδώ τέτοιο και ανέλαβε κάποιος αντιστράτηγος δεξιός και είπε δεν υπήρχε τέτοιο πράγμα. Εγώ έχω ενδείξεις και από το χωριό μου, ότι υπήρχανε άνθρωποι οι οποίοι μισθοδοτούνταν από τη C.I.A.. Ήταν …
.- Συνδέεις …
Σ. Ήταν οι ρουφιάνοι του χωριού που λέμε και τους είχα εντοπίσει.
.- Αυτά στη δεκαετία του ’50 ή του ’60;
Σ. Και μετά. Και μετά.
.- Ο Κουρής στο βιβλίο του, ο πτέραρχος Κουρής ο παλιός συνάδερφος, αναφέρεται εκτεταμένα σε αυτό το σχέδιο και την εφαρμογή του, για την κόκκινη προβιά, όπως αναφέρεσαι και εσύ στο δικό σου βιβλίο. Ο Κουρής έχει περισσότερες λεπτομέρειες. Επίσης έχουμε μαρτυρίες απόστρατων αξιωματικών και τέως υπουργών, οι οποίοι αναφέρονται σε αυτό το σχέδιο της ‘επιθετικής επιστροφής’. Ότι δήθεν εάν καταλαμβανόταν η Ελλάδα από ξένη δύναμη, αυτό θα βοηθούσε στο αντάρτικο εναντίον της.
Σ. Ναι.
.- Αναφερόταν το σχέδιο και εάν καταλαμβανόταν και από τους κομμουνιστές, εδώ στην Ελλάδα;
Σ. Ναι.
.- Η αεροπορία, διαπίστωσες εσύ ως αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας, ότι είχε ανάμιξη σε αυτό το σχέδιο;
Σ. Όχι. Αλλά σου είπα είχα σοβαρές ενδείξεις, για να μην πω αποδείξεις, ότι κάποιοι, από το χωριό στο οποίο ήμουνα, ήτανε πράκτορες. Τώρα αν ήτανε της C.I.A. … Πάντως ήτανε πράκτορες.
.- Για ποιο χωριό μιλάς Νίκο;
Σ. Δεν έχει σημασία, ένα χωριό της Λακωνίας. Όταν έγινε το δημοψήφισμα για τον βασιλιά, εγώ ήμουνα τότε απότακτος και κατέβηκα στο χωριό να ψηφίσω. Ο πατέρας μου, έχω την εντύπωση ότι ήτανε πολιτικά αδιάφορος, διάβαζε την Ακρόπολη και του λέω «Γέρο αν ψηφίσεις βασιλιά θα σου κόψω το επίδομα » Και γυρίζει και μου λέει «Τι; » μου λέει, «Ήμουνα εγώ ποτέ βασιλικός; Αλλά εάν δεν διάβαζα την Ακρόπολη, εάν δεν τα είχα καλά με τον χωροφύλακα, θα γινόσουνα …, θα μπορούσες εσύ να πας στη σχολή Ικάρων; Θα μπορούσε ο αδερφός σου να πήγαινε στην Αμερική; Τι θα κάνατε; »
.- Αυτά έγιναν στο δημοψήφισμα, για τη βασιλεία επί δικτατορίας το ’73;
Σ. Το ’73. Και αργότερα, το ’74. Πήγαινε ο χωροφύλακας και ρώταγε για τα φρονήματά μου. Ήμουνα σμήναρχος ιπτάμενος στη 348 μοίρα τακτικής αναγνώρισης και κατέβηκε ο χωροφύλακας μετά το ’74 και είπε στον …, τα είχε καλά ο πατέρας μου με τον χωροφύλακα -…
.- Ένα … Ένα λεπτό Νίκο. Τι λες τώρα; Μετά το ’74 έχουμε μεταπολίτευση. Εσύ επανέρχεσαι στην αεροπορία και πάει ο χωροφύλακας και ρωτάει για σένα επανελθόντα αντιστασιακό;
Σ. Ναι.
.- Τι ρώτησε; Πες το.
Σ. Δεν ξέρω τι ρώτησε, πάντως μου είπε ο πατέρας μου ότι του είπε να τον βρει και «με ρώτησαν για το Νίκο εγώ τους έδωσα …, του έκανα καλά χαρτιά», ο χωροφύλακας, ο αστυνόμος του χωριού, ότι έκανε καλή μια έκθεση για μένα. Αυτά γινόντουσαν μέχρι και το 1980.
.- Εσύ διαπίστωσες ως αρχηγός της αεροπορίας ή μεταπολιτευτικά, στα αρχεία της πολεμικής αεροπορίας, ότι χαρακτηριζόντουσαν αξιωματικοί στη διάρκεια της δικτατορίας αλλά και μετά, ανάλογα με το φρόνημα τους;
Σ. Ναι.
.- Το διαπίστωσες εσύ προσωπικά;
Σ. Βεβαίως. Και πριν από τη δικτατορία.
.- Για τους μόνιμους στρατιωτικούς μιλάμε, δεν μιλάμε για τους ιδιώτες.
Σ. Ναι. Και πριν. Συγκεκριμένα, εμένα στο φάκελο η ασφάλεια είχε γράψει το 19…, απόστρατο νομίζω, ήτανε μια εγγραφή στον φάκελο μου που έλεγε ότι ‘τάσσεται υπέρ των απόψεων του Ανδρέα Παπανδρέου έκτοτε διάγει ησύχως’ και βέβαια το ‘ησύχως’ μετά, όταν εγώ συμμετείχα στο κίνημα του ναυτικού, εξεπλάγησαν. Τότε εξεπλάγησαν με την άποψη ότι δεν διάγω ησύχως.
.- Να το ξαναδούμε αυτό ένα λεπτό. ’63 – ’65 ο φάκελος σου στην ασφάλεια, ενώ είσαι εν ενεργεία αξιωματικός της πολεμικής αεροπορίας, έχει μέσα επισημάνσεις ότι ‘Διάγεις ησύχως’, που σημαίνει ότι προδικτατορικά, αλλά μόλις είπες ότι και μεταδικτατορικά, παρακολουθούσαν τους εν ενεργεία αξιωματικούς των ενόπλων δυνάμεων οι χωροφύλακες. Είναι έτσι;
Σ. Ναι. Τα καρνέ ερχόντουσαν από το τόπο γεννήσεως του καθενός. Και από εδώ βέβαια.
.- Θέλω το σχόλιο σου Νίκο στο εξής. Εάν μόνον η χωροφυλακή θεωρείτο μέχρι πρότινος ότι παρέχει εχέγγυα ασφαλείας της χώρας και όχι οι αξιωματικοί των ενόπλων δυνάμεων, εφόσον τους παρακολουθούσαν. Ποιος ήτανε εκείνος ο χώρος των ανθρώπων που επέβαλε αυτό το πράγμα στο κρατικό μηχανισμό; Ποιος το κανόνιζε αυτό το πράγμα;
Σ. Ποιο;
.- Ποιος ρύθμιζε να παρακολουθούνται οι αξιωματικοί εν ενεργεία των ενόπλων δυνάμεων; Πριν και μετά από την δικτατορία, ποιος;
Σ. Τι να σου πω τώρα; Συγκεκριμένα ποιος;
.- Ποιος μηχανισμός ήταν αυτός που κανόνιζε αυτού του είδους τις διαδικασίες; Αν δεν είχαν εμπιστοσύνη στους μονίμους εν ενεργεία αξιωματικούς του στρατού και της αεροπορίας και του ναυτικού, σε ποιους είχαν εμπιστοσύνη;
Σ. Δεν είχαν εμπιστοσύνη βέβαια. Κοίταξε αυτά που σου λέω, όταν επανήλθα από την…, ανέλαβα, τοποθετήθηκα στο 2ο επιτελικό γραφείο του Γ.Ε.Α. στις επιχειρησιακές πληροφορίες, στις οποίες ήτανε μπάχαλο, αλλά ήλεγχαν και τα θέματα της ασφάλειας. Λοιπόν, ερχόντουσαν πληροφορίες στο Α2, ότι …, παρακολουθούνται τα πάντα. Ο τάδε συμμετείχε …, ή ο τάδε παρίστατο σε μια εκδήλωση πολιτική που ήταν ο Μαύρος. Δηλαδή παρακολουθούνταν και τα κεντρώα κόμματα. Ο Μαύρος ήτανε Ένωση Κέντρου, τι ήτανε; Η συμμετοχή ακόμη σε τέτοιες εκδηλώσεις, κεντρώων κομμάτων, θεωρείτο (…).
.- Αυτό κράτησε μέχρι πότε;
Σ. Αυτά τα χαρτιά ερχόντουσαν μέχρι το 1980. Όταν ήρθε το ΠΑ.ΣΟ.Κ στην εξουσία, αυτά δεν ερχόντουσαν. Και βέβαια ερχόντουσαν και τα χαρτιά των υποψηφίων, οι οποίοι ήτανε …, το βιογραφικό τους ήτανε φασιστικό και τα λοιπά. Αυτούς εγώ τους έκοψα, έτσι; Όσοι είχανε τέτοια …
.- Εννοείς έκοβες …, ο μηχανισμός έλεγχου των εισαγόμενων στη σχολή ικάρων, έκοβε τους χουντικούς και φασίστες. Αυτό εννοείς;
Σ. Όχι ο μηχανισμός. Προσωπικά εγώ.
.- Προσωπικά εσύ.
Σ. Ναι. Και διαμαρτυρήθηκαν κάτι εκεί στρατευόμενοι … και τους άλλους οι οποίοι ήτανε δημοκρατικοί ή αριστεροί τους πέρναγα. Αλλά ήτανε η προσωπική μου τοποθέτηση. Τους ακροδεξιούς, τους φασίστες υποψήφιους …
.- Έτυχε να είσαι εσύ εκεί και ακολούθησες αυτή την τακτική. Άρα έχουμε και στην πολεμική αεροπορία μηχανισμό ο οποίος μετεμφυλιακά, μέχρι το 1980, παρακολουθεί τους αξιωματικούς και τους υπαξιωματικούς.
Σ. Τώρα δεν ξέρω εάν ήταν από την αεροπορία η παρακολούθηση ή αν ήτανε από την Γ.Δ.Ε.Α., δεν ξέρω ποιες άλλες υπηρεσίες, οι οποίες είχανε συνδεθεί με τις ασφάλειες που..
.- Εσύ σήμερα έχεις στα χέρια σου τέτοια χαρτιά που δείχνουν ότι παρακολουθούνταν οι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί της πολεμικής αεροπορίας τότε; Και αν έχεις θέλω να μου τα δώσεις να βγάλω μια φωτοτυπία.
Σ. Αν έχω χαρτιά …;
.- Χαρτιά της ασφάλειας όπου οι χωροφύλακες λένε «Καλό παιδί ο τάδε … Ο αξιωματικός τάδε είναι εντάξει, διάγει ησύχως … Ο υπαξιωματικός τάδε δεν είναι εντάξει και κάνει κακές παρέες …» Τέτοια χαρτιά έχεις;
Σ. Όχι. Έχω χαρτιά συναδέρφων (…) οι οποίοι καρφώνανε συναδέρφους.
.- Θα μου τα δώσεις αυτά να βγάλω φωτοτυπία και να σου τα επιστρέψω; Προσωπική μου γνώμη είναι ότι μια κατηγορία από τους χαφιέδες της δικτατορίας το έκανε αυτό για να προσποριστεί οφέλη. Υπήρχε και μια κατηγορία που πιέστηκε να το κάνει. Στο δε ναυτικό εμείς έχουμε περίπτωση ανθρώπου ο οποίος πιέστηκε τόσο, ώστε στο τέλος κατέληξε … και σήμερα είναι …εκτός λογικής.
Σ. Θα ψάξω να τα βρω τα στοιχεία. Ένα άλλο που ήθελα να πω πάλι, ενισχύει την άποψη μου για το (…), το οποίο είχε επικρατήσει σε όλη την χώρα και υπήρχανε στα …, στα χωριά σε όλη την Ελλάδα πράκτορες …
.- Αυτού του μηχανισμού;
Σ. Αυτού του μηχανισμού, είναι οι ακροδεξιοί εν πάση περιπτώσει, να σου σημειώσω ένα περιστατικό. Όταν γύρισα το ’79 – ’80, έκανα μια συζήτηση στο καφενείο, κάτι παρατήρησαν και τους είπα για το ρόλο του Ν.Α.Τ.Ο., ότι ενίσχυε την θέση της Τουρκίας στις συσκέψεις, στα έγγραφα και τα λοιπά. Διάκειτο ευμενώς υπέρ της Τουρκίας και έβλαπτε τα εθνικά μας συμφέροντα. Αυτό το είπα στο καφενείο. Μετά από μια εβδομάδα…
.- Στο καφενείο του χωριού σου;
Σ. Ναι. Με πήρε τηλέφωνο ο αξιωματικός ασφαλείας, ο οποίος ήτανε δημοκρατικός,.
.- Του Γ.Ε.Α.;
Σ. Του Γ.Ε.Α.. Και μου λέει, «Κοίταξε, να προσέχεις τις κουβέντες σου, διότι έφτασε …» Μέσα σε μια εβδομάδα είχε φτάσει η συζήτηση που έκανα στο καφενείο.
.- Είχε φτάσει που;
Σ. Στο Γ.Ε.Α..
.- Στο Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας, στο 2ο γραφείο;
Σ. Ναι, ναι.
.- Που ήταν υπεύθυνο για την ασφάλεια της αεροπορίας. Πάμε λίγο στην δικτατορία. Εσύ έχεις διαπιστώσει, από έγγραφα όχι από εκτιμήσεις, ότι το Κυπριακό έπαιξε ρόλο στο να επιβληθεί δικτατορία στην Ελλάδα το ’67; Και η προσωπική σου γνώμη ποια είναι;
Σ. Αν το Κυπριακό έπαιξε ρόλο;
.- Η Κύπρος αρνείται δια του Μακαρίου να μπει στο Ν.Α.Τ.Ο.. Και οι προοπτικές ενώσεως με την Ελλάδα και την Τουρκία, είχανε εξαφανιστεί επί Μακαρίου. Επίσης είχαμε τον πόλεμο των έξι ημερών τον Μάιο του ’67 και έχουμε και τις εκλογές στην Ελλάδα που θα γινόντουσαν λίγες μέρες μετά, τον Απρίλιο του ’67 και γίνεται η δικτατορία. Αυτά τα πράγματα τα συνδέεις εσύ;
Σ. Αυτό που μπορώ να πω είναι, το 1965 πρόλαβα και πήγα στο σχολείο. Είχαμε και κάποιους από την κοινωνία Μοντγκόμερι, σπόνσορες οι οποίοι είχαν ένα δικηγόρο διακεκριμένο, ο οποίος ήταν και ΠΑ.ΣΟ.Κ. …, γιατί πήγα σε κάποιες εκδηλώσεις που ο εκπαιδευτής μου, (ένας πολύ καλός άνθρωπος, πολύ καλός αξιωματικός, σερβικής καταγωγής, ο πατέρας του ήταν Σέρβος), λοιπόν σε κάποια δεξίωση η γυναίκα του σπόνσορα, μεγαλοδικηγόρος του Μοντγκόμερι, μου έκανε συζήτηση «Μα είναι σωστό…» λέει, «… είναι σωστό ένας ιεράρχης να είναι εδώ.. » μου λέει η σύζυγος. Στην Αμερική που πηγαίναμε σχολείο. Σχολείο διοικητών μοιρών.
.- Εκεί έγινε προσπάθεια να σε προσεγγίσουν εσένα Αμερικανοί ή αμερικάνικες υπηρεσίες;
Σ. Είχα εκδηλωθεί εκεί ανοικτά, στην αίθουσα εκδηλώσεων ήταν κάπου οκτακόσιοι αξιωματικοί Αμερικανοί και σύμμαχοι. Και όταν μίλησα, γιατί μου μίλησε κάποιος Εγγλέζος εκεί και αντιτάχτηκα (…) και είδα ότι η αντίδρασή μου δεν τους άρεσε καθόλου, μα καθόλου. Και μάλιστα ο επόμενος που πήγε,, του είπανε «πρέπει να αφήνετε καλές εντυπώσεις να μην {είναι όπως του Στάππα}, ο οποίος ετάχθει δημοσίως υπέρ της Κύπρου».
.- Δύο πράγματα θέλω από σένα. Σου είχε πει ο Ανδρέας Παπανδρέου ποτέ εάν του είχαν φέρει αντιρρήσεις και ποιοι, για να γίνεις αρχηγός του Γ.Ε.Α.; Και το δεύτερο, όσοι πήγαιναν να εκπαιδευτούν στην Αμερική, αξιωματικοί, όταν γύριζαν ποιο ήταν το φρόνημα τους απέναντι στην Αμερική;
Σ. Κάποιοι ανεγκέφαλοι θέλανε και γίνανε και όργανα τους. Έχω περίπτωση αξιωματικού, ο οποίος όταν εγώ ήμουνα εκπαιδευτής στη σχολή πολέμου, τον είχα κόψει, ήταν ηλίθιος. Λοιπόν αυτός γύρισε από το Staff College και είναι ο μοναδικός αξιωματικός του οποίου η επίδοση του Staff College κοινοποιήθηκε σε όλες τις μονάδες, για την απόδοση του. Και αυτός ήταν ένας βλάκας, τον οποίο εγώ τον είχα κόψει και όταν έστειλα το χαρτί στο Γ.Ε.Α., στη διεύθυνση εκπαίδευσης, μου λένε: «Καλύτερα ρε παιδάκι μου να τον έκοβες παρά αυτά που του γράφεις στο φύλλο. » Αυτός λοιπόν, πήγε εκεί, δεν ήξερε γρι αγγλικά. Ένας βλάκας και μισός.
.- Πήγε χωρίς να ξέρει αγγλικά και παρακολούθησε τη σχολή επιτελών της Αμερικής;
Σ. Της Αμερικής. Και του απενεμήθη εύφημος μνεία για τις αποδόσεις του.
.- Για σένα τι σημαίνει αυτό;
Σ. Ότι φτιάχνουνε πράκτορες εκεί πέρα. Δεν τους ενδιέφερε. Θέλουν ανθρώπους δικούς τους. Λοιπόν, αυτός μετά έδωσε εξετάσεις για να πάει στο Ν.Α.Τ.Ο. και απερρίφθη διότι δεν γνώριζε αγγλικά. Ένας βλάκας και μισός. Έχω πολλούς τέτοιους που τους προσεταιρίζουν. Και αυτή ήταν η προσπάθειά τους. Είχε βγει τότε ένας στο σχολείο, ο επόμενος από εμένα, δεν ξέρω ποιος ήταν, { και είπε} «Έπρεπε να γίνουμε φίλοι της Αμερικής και όχι αντιαμερικανοί όπως ο Στάππας. »
.- Αυτό δεν είναι παράλογο. Είναι πολύ λογικό και σωστό να θέλουνε να έχουν φίλους. Δεν θέλουν να έχουν εχθρούς. Το θέμα είναι, η φιλία μέχρι που θα φτάνει. Γιατί η ελληνική πολιτεία, οι ένοπλες δυνάμεις έστελναν και εξακολουθούν να στέλνουν τόσο πολλούς αξιωματικούς σε σχολές αμερικανικές; Γιατί;
Σ. Ναι, θα σου πω. Υποτίθεται η εκπαίδευση παρέχεται δωρεάν. Αλλά ήτανε ένα κόστος για την αεροπορία και για τις ένοπλες δυνάμεις. Όταν λοιπόν εγώ ήμουνα αρχηγός, είχανε προτείνει τρεις αξιωματικούς, νομίζω τέσσερις, να πάνε στο Staff College και είχανε πάει πλήθος αξιωματικών. Τους έκοψα, λέω «Δεν θα πάνε. Δεν θα δεχόμεθα άλλους. Έχουμε αυτούς, θα πάνε εκεί, αποκτούν κάποιες εμπειρίες (…). Αυτοί θα αντικατασταθούν εκεί, από τη σχολή πόλεμου…» και λοιπά. «Θα στείλουμε κάποιον άλλον. Τώρα τους χρειάζομαι.» Ήρθε ο αρχηγός της JUSMAG και μου διαμαρτυρήθηκε γιατί δεν τους στέλνω και του εξήγησα.
.- Ποια χρονιά έγινε αυτό;
Σ. Αυτό πρέπει να ήτανε το 1987 – ‘88.
.- Ο Ανδρέας Παπανδρέου σε είχε ενημερώσει, σου είχε πει εάν είχε δυσκολίες για να γίνεις αρχηγός της αεροπορίας;
Σ. Όχι, δεν μου είχε πει τίποτα, αλλά από διαφόρους είχε δημιουργηθεί πρόβλημα, αν εγώ θα μπορούσα να πάω. Δε με θεωρούσανε δικό τους, με θεωρούσανε κομμουνιστή. Μάλιστα όταν ήμουνα σε μια δεξίωση ήταν και ο Αβέρωφ, ήτανε και ο Αποστολάκης, μετά ήρθε ένας δημοσιογράφος παλιός και ρωτάει τον Αποστολάκη, δεν ξέρω ποιον, «Αυτόν τον κομμουνιστή τον έχετε ακόμη; » Προς τιμή του Αβέρωφ λέει μπροστά μας, «Είναι ένας πολύ καλός αξιωματικός, είναι ΠΑΣΟΚ αλλά είναι και κομμουνιστής.» Και ήξερα ότι υπήρχανε αντιδράσεις. Το αισθανόμουνα δηλαδή. Ίσως ο Χαραλαμπόπουλος παρενέβη.
.- Ο Χαραλαμπόπουλος παρενέβη υπέρ σου;
Σ. Ναι. Έτσι νομίζω.
.- Τα κείμενΆ σου και οι λόγοι … και ο λόγος σου, από την περίοδο της δικτατορίας ακόμη, είναι αριστερός λόγος.
Σ. Ναι. Είμαι αριστερός. Δηλαδή δεν ήμουνα δεξιός.
.- Άλλο δεν ήσουνα δεξιός και άλλο ήσουνα αριστερός. Άλλο ήσουνα ή δεν ήσουνα κομμουνιστής και άλλο ΠΑΣΟΚ . Ξέρουμε ότι το ΠΑΣΟΚ εκείνης της εποχής σήμερα δεν υπάρχει.
Σ. Ναι.
.- Εσύ τι ήσουνα ακριβώς, όταν ήσουνα εν ενεργεία Νίκο; Τι ακριβώς ήσουνα; Ποια ήταν η ιδεολογική σου τοποθέτηση;
Σ. Ας πούμε αριστερή.
.- Πως πάντρεψες την ιδεολογία σου με τα καθήκοντα σου σαν αρχηγός της αεροπορίας. Πως τα πάντρεψες αυτά; Διότι πολλές φορές, είμαι σίγουρος, θα υπήρξε σύγκρουση συνειδησιακή.
Σ. Ως προς τι;
.- Ως προς τις επιλογές, φέρ’ ειπείν, εξοπλιστικών προγραμμάτων.
Σ. Ήμουν ενάντια. Και μάλιστα όταν ήταν να πάρουμε το δεύτερο πακέτο αεροσκαφών, πήγα στον Ανδρέα τον Παπανδρέου τότε που πήραμε τα Μιράζ και τα αμερικάνικα. Γιατί είχα διαπιστώσει ότι το σκεπτικό ήτανε ότι παίρνοντας αεροπλάνα, αυτό γινότανε, παίρνανε και η Τουρκία και πάντοτε ανεβάζαμε το επίπεδο ισορροπίας. Έρχεται μια φάση λοιπόν, στην οποία εμείς μπορεί να είχαμε λιγότερα αεροπλάνα αλλά είχαμε πιο σίγουρα, υπήρχε μια ισορροπία. Και πήγα στον Παπανδρέου και τον ενημέρωσα. Τελικά όμως έκανε αυτή την αγορά, δεν ξέρω εάν είχε κάποιες πιέσεις, δεν ξέρω τι έγινε. Αλλά εγώ είμαι, γενικώς, κατά των εξοπλισμών.
.- Είχες κάνει και μου είχες δείξει, έκθεση για τους εξοπλισμούς. Όταν ήσουνα αρχηγός της αεροπορίας. Μου την είχες δείξει και μάλιστα ήταν πολύ επιθετική. Λειτουργούσαν στον μηχανισμό παραγγελίας και επιλογών των εξοπλιστικών προγραμμάτων κυκλώματα και ποια ήταν αυτά, που πίεζαν την κυβέρνηση και τους αρχηγούς των ένοπλων δυνάμεων να επιλέγουν αυτά τα όπλα και όχι άλλα;
Σ. Καταρχήν οι επιλογές γινόντουσαν κατά 95% με αμερικανικά όπλα και αυτό που πιστεύω είναι ότι όταν εστράφη προς την Γαλλία να πάρει και αυτή ένα μερίδιο των προμηθειών, από εκεί και πέρα άρχισε και η ταλαιπωρία. Πήγαμε στα δικαστήρια, διότι αγοράσαμε άλλα…, όλα τα Μιράζ ότι ήταν τυφλά, ότι ήταν εκείνο …
.- Είναι γνωστή περίπτωση, έχει γραφτεί στις εφημερίδες. Παντρεύτηκες με άδεια, όταν ήσουνα εν ενεργεία στρατιωτικός. Πως το σχολιάζεις σήμερα αυτό; Το ότι χρειάστηκε για να παντρευτείς κάποιος γραφειοκράτης να εγκρίνει τη σύζυγο σου.
Σ. Γιατί; Κοίταξε είναι προφανές, δεν θέλουνε …, έχουν περιπτώσεις αξιωματικών οι οποίοι είχαν κάποιες σχέσεις με κοπέλες αριστερών οικογενειών, τις οποίες δεν τους επιτρέπανε να παντρευτούν.
.- Επί δικτατορίας συμμετείχες σε άλλη οργάνωση εκτός του κινήματος του ναυτικού και ποια ήταν αυτή;
Σ. Οι Ελεύθεροι Έλληνες.
.- Συμμετείχες στους Ελεύθερους Έλληνες; Δεν σε πιάσανε όμως για τους Ελεύθερους Έλληνες;
Σ. Όχι.
.- Οι Ελεύθεροι Έλληνες είναι πριν εκδηλωθεί το κίνημα του ναυτικού. Εσύ ήσουνα εν ενεργεία. Οι Ελεύθεροι Έλληνες είχαν προσεγγίσει εν ενεργεία στρατιωτικούς;
Σ. Ναι. Νωρίτερα ήτανε.
.- Το ψάχνει ο Πανουργιάς τώρα αυτό το πράγμα. Το ξέρεις; Αυτός ασχολείται με τους Ελεύθερους Έλληνες και γράφει όλο το ιστορικό. Εκτός από αυτό, εν ενεργεία μέσα στην πολεμική αεροπορία, είχατε οποιαδήποτε αντιχουντική κίνηση;
Σ. Όχι. Δεν είχαμε, όχι. Αυτοί που θα μπορούσανε να πάρουν μέρος σε κάποιες τέτοιες εκδηλώσεις, είχανε αποστρατευτεί. Με την εγκαθίδρυση της δικτατορίας, αποστρατεύτηκε ένα μεγάλο μέρος των αξιωματικών, ένα μεγάλο μέρος εκ των οποίων οι περισσότεροι και επαγγελματικά {ήταν}επαρκείς αλλά και δημοκρατικοί.
.- Όταν σε συνέλαβαν για την υπόθεση του κινήματος του ναυτικού, σε βασάνισαν;
Σ. Ναι.
.- Συνέλαβαν εσένα και άλλους τρεις της πολεμικής αεροπορίας. Οι σχέσεις σου έκτοτε με αυτούς τους αξιωματικούς, οι οποίοι ήταν υπαίτιοι αυτών των βασανιστηρίων, ποιες ήταν; Τους ξανασυνάντησες ποτέ σου;
Σ. Αυτούς …, όχι. Ήταν του στρατού αυτοί εκεί μέσα. Ήταν στο Ε.Α.Τ./Ε.Σ.Α. {όπου} οι περισσότεροι βασανίστηκαν. Ήταν ο Χατζηζήσης ο οποίος τώρα είναι σε τρελάδικο, τον έχουνε κλείσει, ο Σπανός και κάποιοι άλλοι.
.- Διαπίστωσες τότε εάν την ίδια συμπεριφορά που είχαν σε εσάς της πολεμικής αεροπορίας και σένα συγκεκριμένα, την είχε το Ε.Α.Τ./Ε.Σ.Α. και στους άλλους συλληφθέντες του ναυτικού φέρ’ ειπείν.
Σ. Το διαπίστωσα πως; Τότε, όταν εγώ προσήλθα στο Ε.Α.Τ./Ε.Σ.Α. είχανε συλλάβει και φοιτητές της νομικής, και τους βασανίσανε. Λοιπόν εκεί ήτανε και αξιωματικοί του ναυτικού, οι οποίοι από ότι άκουγα και έβλεπα από το παραθυράκι, δεν τους αναγνώρισα ποιοι ήταν, αλλά είχανε βασανίσει και αξιωματικούς τους ναυτικού, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Βαρδάνης, μετά γνωριστήκαμε.
.- Στο διάστημα που ήσουνα στο Ε.Α.Τ./Ε.Σ.Α. και μετά μέχρι που απολύθηκες, αλλά και αργότερα ως απότακτος, ποια ήταν η συμπεριφορά των συναδέλφων σου της πολεμικής αεροπορίας; Και ποια ήταν η συμπαράσταση στη γυναίκα σου και τα παιδιά σου;
Σ. Καμία. Καμία. Οι συνάδερφοι, γιατί πήγα στο Γ.Ε.Α. για να τακτοποιήσω κάποιες υποθέσεις γραφειοκρατικές, κάνανε ότι δεν με βλέπανε.
.- Θέλω να μου πεις, αυτό πως το εξηγείς;
Σ. Δεν μπορώ να το εξηγήσω.
.- Δεν θέλω να εκφράσεις τα συναισθήματα σου, να μου πεις ψυχρά πως αξιωματικοί με τους οποίους έβγαλες τη σχολή Ικάρων και στη συνέχεια υπηρέτησες για δεκαετίες, όταν ήσουνα στην Ε.Σ.Α. δεν ήρθανε να βοηθήσουνε τη γυναίκα σου;
Σ. Σιγά μη βοηθήσουν. Αυτοί θέλανε … Σου λέω, όταν απολύθηκα πήγα στο Γ.Ε.Α. να τακτοποιήσω, όλοι κάνανε ότι δεν με βλέπανε. Έβλεπαν (…) και λοιπά, μέσα στο ασανσέρ είμαστε και κοιτάγανε αλλού.
.- Πως χαρακτηρίζεις {εκείνον} τον Έλληνα αξιωματικό που βγαίνει πριν την δικτατορία και στη δικτατορία και στελεχώνει τις ένοπλες δυνάμεις τότε {και φέρεται έτσι}; Θέλω να μου πεις, τώρα πως τον χαρακτηρίζεις αυτόν τον αξιωματικό εκείνης της εποχής;
Σ. {Δεν έχει} τη στοιχειώδη λεβεντιά.
.- Που το αποδίδεις;
Σ. Που το αποδίδω; Νομίζω και οι δεξιές καταβολές τους, αλλά και το σύστημα εκπαίδευσης, το οποίο ήτανε βάρβαρο και είχε για στόχο να ισοπεδώσει την προσωπικότητα των στελεχών και αυτό αποδείχτηκε κατά τη δικτατορία, μπορεί να μην ήτανε χουντικοί αλλά κανείς δεν αντέδρασε. Το σύστημα δηλαδή έβγαζε ιδεώδεις υποτακτικούς. Ενώ θα έπρεπε να καλλιεργήσουν την πρωτοβουλία, υπευθυνότητα στους αξιωματικούς, έκαναν τα αντίθετα. Ήταν ένα βάρβαρο σύστημα που έβγαζε φοβισμένους ανθρώπους.
.- Άρα περιττεύει και το ερώτημα, για το αξιόμαχο των ενόπλων δυνάμεως εκείνης της περιόδου;
Σ. Αυτό απεδείχθη και με την εισβολή του Αττίλα και την αντίδραση … Δεν υπήρχαν ένοπλες δυνάμεις. Αν το ξέρανε οι Τούρκοι -δεν φανταζόντουσαν την διάλυση που υπήρχε-, θα φτάνανε στην Εύβοια. Γιατί το δόγμα τότε του Αγγελή ήτανε, ΄΄αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η πίστη των αξιωματικών στην επανάσταση΄΄. Και με αυτό το δόγμα μπήκανε αξιωματικοί οι οποίοι ακόμη σήμερα υπηρετούν και οι οποίοι αν δεις τα …, η μόνη ένδειξη είναι νομίζω τα απολυτήρια. Μπήκανε μαθητές … Έχει μπει ένας πατριώτης μου στη σχολή των δοκίμων, ο οποίος είχε τρεία στην έκθεση στο γυμνάσιο. Αγράμματος δηλαδή, αναλφάβητος. Και μπήκανε τέτοια στοιχεία. Και πολλοί από αυτούς πιθανόν να είναι ακόμη στις ένοπλες δυνάμεις. Δηλαδή αυτοί που μπήκανε επί δικτατορίας ήτανε ότι χειρότερο μπορούσε να υπάρξει. Αυτό ήταν το δόγμα, «η πίστη στην επανάσταση». Και μπαίνουν μέσα άνθρωποι τελείως …
.- Μέσα σ’ αυτές τις διαδικασίες διαμόρφωσης χαρακτήρων ερμηνεύεται και η νίλα;
Σ. Βέβαια.
.- Είχε η σχολή ικάρων νίλα;
Σ. Νίλα και βαρβαρότητα, τότε. Τώρα έχουνε βελτιωθεί τα πράγματα.
.- Έχεις να μου πεις τίποτα για το κίνημα του ναυτικού; Γνωρίζεις εσύ αξιωματικούς οι οποίοι ήταν μυημένοι στο κίνημα και δεν είναι γνωστοί σήμερα; Που δεν συνελήφθησαν ποτέ;
Σ. Ναι. Είναι κάποιοι τους οποίους εγώ είχα …, όχι ανοιχτά αλλά εν πάση περιπτώσει, τους είχα ενημερώσει, ξέρανε ότι εγώ …
.- Ποιοι είναι αυτοί; Της πολεμικής αεροπορίας προφανώς. Ποιοι είναι;
Σ. Ελάχιστοι είναι. Με κάποιους που συνυπηρέτησα στην Χίο, όταν ήμουνα διοικητής του…
.- Ποιοι; Ονόματα;
Σ. Ένας είναι ο Πετρουλάκης ο Στυλιανός. Και κάποιοι άλλοι, δεν τους θυμάμαι τώρα, είναι κάποιοι. Αλλά αυτός ο οποίος ήξερε σίγουρα, ήταν ο Πετρουλάκης.
.- Θέλω να μου τους πεις στο τηλέφωνο Νίκο αυτούς. Γιατί πρέπει να αποδοθούν τα του Καίσαρος τα Καίσαρι. Αξιωματικοί που τους είχες εσύ ενημερώσει, ποτέ δεν βγήκανε να πουν «Και εμείς ξέραμε για το κίνημα. » Και πολύ περισσότερο, δεν πήγαν να το καρφώσουν. Έτσι δεν είναι;
Σ. Ναι.
.- Πως κατά τη γνώμη σου απέτυχε, εκτός του ΒΕΛΟΣ και εκτός της απήχησης και της προσφοράς που είχε η σύλληψη σας και τα βασανιστήρια, πως απέτυχε η σχεδίαση του κινήματος;
Σ. Κοίταξε τώρα, το κίνημα ήταν γνωστό στους πάντες. Κουβεντιαζότανε στα κομμωτήρια.
.- Αυτό το λένε πολλοί. Εσύ προσωπικά ήξερες ότι ένα σωρό κόσμος ξέρει για το κίνημα; Εσύ, το ήξερες;
Σ. Ναι.
.- Ποιος κόσμος ήξερε για το κίνημα; Εκτός από αυτούς που ήταν, που ήσασταν μυημένοι.
Σ. Ποιοι άλλοι; Γενικώς πιστεύω ότι το κίνημα δεν λειτούργησε συνωμοτικά. Παρά την αποτυχία του, περισσότερο νομίζω βοήθησε η αποτυχία από το να πετύχει, δηλαδή να συγκρουόμαστε, να σκοτωνόμαστε και λοιπά.
.- Το είπαμε αυτό.
Σ. Ήταν θετική η αποτυχία, αν επιτρέπεται η έκφραση.
.- Το ερώτημα είναι, εκτός της προσφοράς σας από τη σύλληψή σας και τα βασανιστήρια, που σημαίνει και από την απήχηση που είχε διεθνώς η υπόθεση αυτή, που ήταν ένα συντριπτικό πλήγμα για την δικτατορία, εκτός αυτής της προσφοράς ποια ήταν τα αίτια της μη εκδηλώσεως του κινήματος; Και είπες ήδη, ότι πάρα πολύς κόσμος το γνώριζε …
Σ. Ναι. Μα το ξέρανε. Και μάλιστα ήτανε παραπάνω από το μισό ναυτικό, το οποίο …
.- Στην πολεμική αεροπορία, εκτός από αυτή την υπόθεση εσάς των τεσσάρων, υπήρχε άλλη υπόθεση αντιστασιακής δραστηριότητας, αντιχουντικής δραστηριότητας;
Σ. Δεν νομίζω. Κάποιοι απόστρατοι φύγανε το ’67, ήταν στους Ελεύθερους Έλληνες, δεν ξέρω που αλλού.
.- Στη φυλακή εκτός από εσένα και τους άλλους τρεις, μπήκε αξιωματικός της αεροπορίας εν ενεργεία ή απόστρατος τότε;
Σ. Όχι. Ο Αποστολάκης, ο (…), τέσσερις.
.- Ξέρεις περίπτωση αξιωματικού να κάθισε στη φυλακή από την αεροπορία, ή να καταδικάστηκε από στρατοδικείο; Στη διάρκεια της δικτατορίας.
Σ. Ήτανε κάποιοι νομίζω, τώρα δεν μπορώ να ξέρω ακριβώς τι έγινε, τους οποίους τους διώξανε. Ήταν μια κίνηση περίεργη. Με τον Παπαδονικολάκη, ο οποίος δεν είναι και …
.- Μετά την δικτατορία έχουμε τις αποκαταστάσεις. Και δεν αναφέρομαι σε αυτούς οι οποίοι επανήλθαν και υπηρετήσαν στις ένοπλες δυνάμεις, μέχρι που σταδιοδρόμησαν σε καταληκτικούς βαθμούς και αποστρατεύτηκαν. Αναφέρομαι γενικά, στις υπόλοιπες κατηγορίες. Στην αεροπορία είχατε αποκαταστάσεις στελεχών που δεν έπρεπε να αποκατασταθούν; Με λίγα λόγια, στην αεροπορία εκμεταλλεύτηκαν κάποιοι την νομοθεσία περί αποκαταστάσεων και αποκαταστάθηκαν ως αντιστασιακοί, ενώ δεν ήταν;
Σ. Αποκαταστάθηκαν ως δήθεν αδικηθέντες. Επί Βαρβιτσιώτη, που ήρθανε όλοι αυτοί, οι οποίοι είχανε αποστρατευτεί, πήρανε βαθμούς καταληκτικούς, προαγωγές μαϊμού.
.- Αυτοί δεν είναι για την δικτατορία. Αυτά είναι γενικά αποκαταστάσεις αποστρατευθέντων επί ΠΑΣΟΚ. Όπως και το ΠΑΣΟΚ βγήκε μετά και πήρε όλους όσους είχε αποστρατεύσει η Νέα Δημοκρατία και τους έδωσε και αυτονών βαθμούς. Γι’ αυτό έχει ξεφτιλιστεί σήμερα ο βαθμός του πτέραρχου, του ναύαρχου και του στρατηγού. Δεν αναφέρομαι σε αυτές τις αποκαταστάσεις. Αναφέρομαι στις αποκαταστάσεις ως αντιστασιακών, ως αντιχουντικών.
Σ. Δεν υπήρχαν αντιστασιακοί στην αεροπορία άλλοι.
.- Εντούτοις αποκαταστάθηκαν με την νομοθεσία περί αντιστασιακών κάποιοι. Δεν τους γνωρίζεις. Δεν τους ξέρεις. Πες μου τώρα τη γνώμη σου για τις αλλεπάλληλες αποκαταστάσεις που έγιναν για αντιχουντικούς αξιωματικούς, οι οποίοι δεν υπηρετήσαν στις ένοπλες δυνάμεις αλλά πήραν καταληκτικούς βαθμούς πτέραρχων, στρατηγών και ναύαρχων, έχοντας υπηρετήσει πολύ λίγα χρόνια στις ένοπλες δυνάμεις. Τη γνώμη σου.
Σ. Αυτοί πράγματι, οι οποίοι ήτανε αντιχουντικοί και δημοκρατικοί, νομίζω ότι σωστά… Όπως οι αξιωματικοί της δίκης των αεροπόρων που αποκαταστάθηκαν και πήραν καταληκτικούς βαθμούς των πτέραρχων, πολύ σωστά έγινε αυτό.
.- Πως έχουμε σήμερα την απαξίωση, γιατί έχουμε απαξία, έχουμε απαξίωση των αξιωματικών από την κοινωνία. Και κυρίως από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και από τον πολιτικό κόσμο. Που, αποδίδεις εσύ αυτή την απαξίωση;
Σ. Υπάρχει απαξίωση στον πολιτικό κόσμο μεγαλύτερη.
.- Για τους αξιωματικούς θέλω να μου πεις εσύ.
Σ. Ίσως η στάση που τήρησαν, δεν ευθύνονται βέβαια όλοι οι αξιωματικοί, αλλά υπήρξε μια απαξίωση και μια αποστροφή του λαού προς τις ένοπλες δυνάμεις. Και ιδιαίτερα προς τον στρατό.
.- Λόγω της δικτατορίας;
Σ. Ναι.
.- Δεν ήταν όμως και αυτές οι αποκαταστάσεις οι αλλεπάλληλες, κάτι που προκάλεσε το δημόσιο αίσθημα;
Σ. Εξαρτάται από τις περιπτώσεις. Σε κάποιες περιπτώσεις ναι, έγινε υπερβολική αυτή, υπήρχαν υπερβολές.
.- Αυτές οι παροχές βαθμών, προς τους δημοκρατικούς και αντιχουντικούς αξιωματικούς, δεν δώσανε την ευκαιρία και σε κάποιους μηχανισμούς να αποκαταστήσουν και τους χουντικούς και τους βασανιστές;
Σ. Πράγματι τους αποκαταστήσανε.
.- Πως σχολιάζεις το γεγονός ότι κάποιοι αγωνιστές του 1821, αποκαταστάθηκαν μετά θάνατο, μετά από το 1880 και μετά; Και οι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί του κινήματος του 1909 αρνήθηκαν να πάρουν βαθμούς; Εσύ πως σχολιάζεις το γεγονός ότι υπηρέτησες 34 χρόνια την πολεμική αεροπορία και έγινες αρχηγός της αεροπορίας για να πάρεις βαθμό; Πως μου λες σήμερα Νίκο, ότι σωστά πήραν τους βαθμούς με 5 και 10 χρόνια υπηρεσία;
Σ. Ορισμένοι. Ορισμένοι είπα.
.- Για τους ορισμένους λέω εγώ, δεν λέω για όλους.
Σ. Και σου είπα συγκεκριμένα για τα θύματα της σκευωρίας της αεροπορίας.
.- Εκεί σκοτώθηκε κόσμος και βασανίστηκε κόσμος και τους είχαν στήσει στον τοίχο και τους έχωσαν μέσα.
Σ. Ναι.
.- Δεν αναφέρομαι εγώ σε βασανισμένους και τέτοια. Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε την περίοδο την εμφυλιακή και της αντίστασης με την περίοδο της χούντας. Μόνο στον βαθμό που κάποιοι σαν και εσένα, βασανιστήκατε μέσα στην Ε.Σ.Α.. Μόνο αυτές τις περιπτώσεις. Και ειδικά εσύ δεν έπρεπε να είσαι τόσο …, τόσο ήπιος απέναντι στις παχυλές αποκαταστάσεις αξιωματικών. Έπρεπε να είσαι πιο σκληρός.
Σ. Κοίταξε, μα είναι …, από την στιγμή που κρυπτοχουντικοί ας πούμε, αποκαταστάθηκαν και μάλιστα πλήρως και πήραν και αναδρομικά, όχι μόνο μισθούς αλλά αποκαταστάθηκαν και οικονομικά, τότε γιατί να είμαι αυστηρός προς τους δημοκρατικούς οι οποίοι αποκαταστάθηκαν;
.- Γιατί σήμερα δεν έχουνε και οι δημοκρατικοί το επιχείρημα ότι «Εγώ δεν έκανα … Δεν εκμεταλλεύτηκα …»
Σ. Υπήρχαν τέτοιες περιστάσεις βεβαίως, αλλά ήταν ελάχιστοι.
.- Δεν το έχουνε Νίκο το επιχείρημα σήμερα οι δημοκρατικοί αυτό. Δεν το έχουνε. Γι’ αυτό και η απαξία καλύπτει όλο το φάσμα των αξιωματικών. Όλους. Πες μου για τον Κουρή, επί δικτατορίας. Ποια ήταν η στάση του; Του συναδέρφου σου του Κουρή η στάση επί δικτατορίας, ποια ήταν;
Σ. Ο Κουρής δεν υπήρξε …, δεν ήτανε χουντικός, αλλά δεν ήταν και αντιχουντικός. Δεν με θίγει, χρησιμοποιήθηκε, πήγε σε σχολεία και λοιπά …, είναι ένας άνθρωπος ο οποίος ανακάλυψε το ΠΑΣΟΚ μεταδικτατορικά.
.- Αυτό δεν πειράζει.
Σ. Δεν πειράζει.
.- Πειράζει αυτό που δεν μου λες όμως. Δεν έχει εκδώσει διαταγές υπέρ της χούντας;
Σ. Ναι.
.- Αυτό θέλω να μου πεις.
Σ. Ναι. Είχε εκδώσει[1]… Και μάλιστα στις διαταγές, ως διοικητής που ήτανε στον Άραξο, ήταν επόμενο να τις διαβάσει, αλλά αυτός έβαλε τα δικά του. Όσον αφορά δε έναν Διακουμάκο, ο οποίος από σπόντα έγινε αντιστασιακός,- ήταν στο βασιλικό κίνημα και αποκαταστάθηκε βέβαια, έγινε και αντιπτέραρχος – άστα να πάνε στο διάολο. Στις διαταγές ως διοικητής στην 111, μεγάλη μονάδα. …επελέγη ως και με την χούντα και με τον βασιλέα. Αυτός λοιπόν στις ημερήσιες διαταγές που βγαίνουνε στη μονάδα και λέει «Ημερομηνία τάδε. Προς αξιωματικό υπηρεσίας (…) » και τέτοια από κάτω έγραφε «Ευλογημένη η 21η Απριλίου. Διακουμάκος. »
.- Διακουμάκος. Το μικρό του όνομα;
Σ. Παναγιώτης.
.- Αξιωματικός της αεροπορίας, ο οποίος στις 13 του Δεκέμβρη το ’67, επειδή ήταν βασιλικός τι έκανε;
Σ. Τίποτα. Αντέδρασε, δεν ξέρω εάν αντέδρασε, αλλά εν πάση περιπτώσει ήταν υπέρ του βασιλιά.[2]
.- Η αεροπορία πως φέρθηκε σε αυτό το κίνημα; Της 13 του Δεκέμβρη, στο κίνημα του βασιλιά, ποια ήταν η αντίδραση της αεροπορίας;
Σ. Καιροσκοπισμός. Όλοι περιμένανε πού θα γείρει η παλάντζα.
.- Σηκώθηκαν αεροπλάνα όμως, να υποστηρίξουν τον βασιλιά.
Δ. Ναι, ναι. Ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις. Αλλά η πληρότητα ανέμενε. Και μετά πλέον εκδηλωθήκανε κατά του πραξικοπήματος. Εγώ τότε ήμουνα στη σχολή πολέμου.
.- Εκδηλωθήκανε κατά του κινήματος του βασιλιά εννοείς;
Σ. Στην αρχή τήρησαν μια στάση αναμονής και μετά όταν επικράτησε πλέον η {χούντα}, κάποιοι, ελάχιστοι, ήτανε αρκετοί με το μέρος του βασιλιά. Αλλά μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος, αυτοί που τήρησαν στάση αναμονής και δεν ήταν ούτε υπέρ ούτε κατά, εκδηλώθηκαν υπέρ του νέου καθεστώτος.
.- Υπέρ της δικτατορίας δηλαδή.
Σ. Ναι.
.- Πόσους είχε διώξει τότε, με αυτό το ψήφισμα; Γιατί διώχθηκαν με ψήφισμα το ’67 το Δεκέμβρη.
Σ. Ήταν αρκετοί.
.- Στην αεροπορία ήταν αρκετοί; Τα έχεις αυτά τα χαρτιά; Έχεις τα ονόματα;
Σ. Δεν έχω, όχι, δεν τα έχω. Αλλά ήταν παρά πολλοί, ήταν αρκετοί. Διοικητές μονάδων, προπολεμικοί, ναι ήταν αρκετοί αξιωματικοί. Οι οποίοι είχαν έτσι δημοκρατικό πόδι.[3]
.- Στο βιβλίο σου μνημονεύεις ότι ο Παπαδόπουλος, ο αρχηγός της συνωμοτικής μονάδας, εκτός από ΙΔΕΑτης, ήταν και ο αρχηγός της Ε.Ε.Ν.Α. [4]
Σ. Ναι.
.- Είχαμε στις ένοπλες δυνάμεις, διαδικασίες χαρακτηρισμού όλου του προσωπικού;
Σ. Ναι.
.- Αυτό κάλυπτε και τους αξιωματικούς και τους υπαξιωματικούς;
Σ. Όλους. Τους πάντες. Τους πάντες.
.- Δηλαδή αξιωματικοί εν ενεργεία και υπαξιωματικοί χαρακτηριζόντουσαν ‘Α’, ‘Β’, ‘Γ’, ‘Δ’, ξέρω ‘γω μέχρι που έφτανε;
Σ. Σίγουρα ναι. [5]
.- Έχεις κανένα χαρτί που να δείχνει αυτούς τους χαρακτηρισμούς; Όχι ονόματα. Αυτό…, το προεδρικό διάταγμα το έχεις; Το κόκκινο βιβλιαράκι του Αγγελή, ψάχνω να το βρω μήνες, χρόνια το ψάχνω.
Σ. Δεν το έχω, αλλά ότι υπήρχαν χαρακτηρισμοί, ‘Χ’, ‘Ψ’, ‘Ω’ και λοιπά … Εγώ ήμουνα σμηναγός, κρίθηκα παμψηφεί κατά αρχαιότητα, ενώ τα χαρτιά μου και τα λοιπά ήτανε πολύ καλά και υπήρχε όρος στο διάταγμα το προεδρικό, ότι δεν δικαιούμαι να υποβάλω αίτηση επανάκρισης.
.- Μετά από την παραίτηση σου το ’89, υπήρξε περίπτωση επαναφοράς σου ως Α./Γ.Ε.Ε.Θ.Α. και πώς αντέδρασε ο μηχανισμός τότε;
Σ. Υπήρξε περίπτωση. Ήμουνα και εγώ σε αυτούς οι οποίοι μπορούσανε να επανέρθουν. Αλλά προτού καθοριστεί ο Α./Γ.Ε.Ε.Θ.Α., κάποιος από το στρατηγείο της Νεάπολης, ένας πλοίαρχος νομίζω, …
.- Όνομα;
Σ. Δεν το θυμάμαι. Εξέφρασε τις ανησυχίες του, «Ποιοι θα είναι η νέα ηγεσία; » Εγώ ήξερα, επειδή είχα αρθρογραφήσει και αυτοί ξέρουνε τα πάντα. Έχουνε φάκελο σε όλους. Ερχότανε ένας εδώ πέρα και θα σου πω μετά ένα περιστατικό. Άρα ήξερα ότι δεν πρόκειται να επιλεγώ αν και ήθελαν, γιατί είχα κάποιες απόψεις και λοιπά, στο επιχειρησιακό κομμάτι θα μπορούσα να βοηθήσω.
.- Μιλάς για ποια χρονιά; Επί ΠΑΣΟΚ το ’93 και μετά. Όταν επελέγη ο Λυμπέρης;
Σ. Ναι.
.- Τότε έπαιζε και το όνομα σου για Α./Γ.Ε.Ε.Θ.Α.; Πες μου την περίπτωση που είπες για τους φακέλους των αρχηγών. Κάτι είπες ότι ήξερες μια τέτοια περίπτωση.
Σ. Κοίταξε, είχανε φακέλους για όλους. Εγώ το ήξερα ότι δεν θα με επιλέξουνε, γιατί είχα αρθρογραφήσει και ήταν όλες οι απόψεις μου αντιδικτατορικές και λοιπά.
.- Ποιοι είχανε φακέλους; Ποιοι;
Σ. Όλοι τους. Όταν ήμουνα αρχηγός, ήρθε ο διοικητής της JUSMAG και μου ζήτησε να του δώσω τα βιογραφικά των ανώτατων αξιωματικών.
.- Άρα η JUSMAG εννοείς ότι είχε φακέλους, δηλαδή οι αμερικανικές υπηρεσίες;
Σ. Ναι. Βεβαίως. Λοιπόν και του λέω, «Είστε καλά; Δεν είναι η εποχή του εμφυλίου πολέμου. Πηγαίνετε σας παρακαλώ. » Τον απέπεμψα. Ήθελε τα βιογραφικά των στελεχών. Και ήμουνα βέβαιος ότι δεν θα με προκρίνανε. Τον Λυμπέρη είχανε πει τότε ότι δεν μπορεί να γίνει διότι ήτανε μέλος της κεντρικής επιτροπής του ΠΑΣΟΚ. Από την άλλη {παρά τις} παρατηρήσεις αυτών, και την κεντρική επιτροπή τον επέλεξαν. Τον θεώρησαν ως λιγότερο επικίνδυνο ίσως από εμένα.
.- Κάτι είπες, ότι θεωρείται βρισιά μέσα στην σχολή των ικάρων, μια έκφραση. Ποια ήταν αυτή;
Σ. Πολίτης. Κωλοπολίτης. Ήταν ύβρις το να είσαι πολίτης.
.- Να έχεις την νοοτροπία δηλαδή πολίτη;
Σ. Πολίτη ναι. Υπεύθυνου. Διαμορφώνανε όργανα υποταγής. Και βέβαια όταν αυτοί πήρανε και θέσεις υψηλές, δεν ήταν δυνατόν να λειτουργήσουνε σωστά, ήτανε φοβισμένοι άνθρωποι και πάντοτε στις κρίσιμες καταστάσεις κρυβόντουσαν.
********
[1] Ο Κουρής ρωτήθηκε για τις διαταγές αυτές και απάντησε στη συνέντευξή του (18-3-03) ως εξής: Ερώτηση: «….
Ακολουθείτε μια πορεία μέσα στη δικτατορία που λίγο πολύ είναι παρόμοια
με την πλειοψηφία των αξιωματικών. Πως το εξηγείτε αυτό; Και να γίνω
πιο σαφής, παρ’ ότι η ερώτηση είναι δύσκολη. Έχετε κατηγορηθεί ως
δημόσιο πρόσωπο, ότι στην διάρκεια της δικτατορίας, (εγώ προσωπικά ξέρω
γιατί), έχετε εκδώσει ημερήσιες διαταγές ή κατά διάρκεια παραλαβής
καθηκόντων μιλήσατε και γράψατε υπέρ του τότε καθεστώτος. Ξεκαθαρίστε
αυτό το θέμα κύριε αρχηγέ, τώρα».
Απάντηση: « Την εποχή εκείνη ζούσαμε μέσα σε ένα φρικτό αντιδημοκρατικό και τυραννικό καθεστώς. Και οι κρατούντες τότε είχαν ορίσει σε κάθε μονάδα έναν αξιωματικό της απολύτου εμπιστοσύνης, το λεγόμενο γραφείο διαφωτίσεως. Το οποίο στην αεροπορία έγραφε τις ημερήσιες διαταγές των διοικητών της περιόδου παράδοσης και παραλαβής. Έπρεπε ή να υπογράψει κανένας αυτά τα φρικαλέα κείμενα ή να υπογράψει την παραίτηση του. Ακολούθησα τον κανόνα που ακολουθούσαν, δυστυχώς μπορώ να πω τώρα, η πλειοψηφία των αξιωματικών της εποχής εκείνης. Χωρίς να πιστεύω καθόλου στις θεωρίες και στα όσα έλεγαν οι παρανοϊκοί εκείνοι που κυβερνούσαν τον τόπο την εποχή εκείνη. Αυτή είναι η αλήθεια». Ο Κουρής μπορούσε να μην ακολουθεί το συρμό και να μην εκθειάζει το καθεστώς ούτε να αποδέχεται τα κείμενα του ΄΄γραφείου διαφωτίσεως΄΄ που ήταν ένα ακόμα εύρημα στον μηχανισμό στήριξης της δικτατορίας μέσα στις ΕΔ. Πιθανόν να είχε συνέπειες ίσως όμως και να κατάφερνε να διαλάθει. Πολλοί το έκαναν αυτό. Είναι προς τιμήν του όμως πως σήμερα χρησιμοποιεί τη φράση ΄΄δυστυχώς μπορώ να πω τώρα΄΄ που σημαίνει πως μετάνιωσε που δεν αντιστάθηκε.
Απάντηση: « Την εποχή εκείνη ζούσαμε μέσα σε ένα φρικτό αντιδημοκρατικό και τυραννικό καθεστώς. Και οι κρατούντες τότε είχαν ορίσει σε κάθε μονάδα έναν αξιωματικό της απολύτου εμπιστοσύνης, το λεγόμενο γραφείο διαφωτίσεως. Το οποίο στην αεροπορία έγραφε τις ημερήσιες διαταγές των διοικητών της περιόδου παράδοσης και παραλαβής. Έπρεπε ή να υπογράψει κανένας αυτά τα φρικαλέα κείμενα ή να υπογράψει την παραίτηση του. Ακολούθησα τον κανόνα που ακολουθούσαν, δυστυχώς μπορώ να πω τώρα, η πλειοψηφία των αξιωματικών της εποχής εκείνης. Χωρίς να πιστεύω καθόλου στις θεωρίες και στα όσα έλεγαν οι παρανοϊκοί εκείνοι που κυβερνούσαν τον τόπο την εποχή εκείνη. Αυτή είναι η αλήθεια». Ο Κουρής μπορούσε να μην ακολουθεί το συρμό και να μην εκθειάζει το καθεστώς ούτε να αποδέχεται τα κείμενα του ΄΄γραφείου διαφωτίσεως΄΄ που ήταν ένα ακόμα εύρημα στον μηχανισμό στήριξης της δικτατορίας μέσα στις ΕΔ. Πιθανόν να είχε συνέπειες ίσως όμως και να κατάφερνε να διαλάθει. Πολλοί το έκαναν αυτό. Είναι προς τιμήν του όμως πως σήμερα χρησιμοποιεί τη φράση ΄΄δυστυχώς μπορώ να πω τώρα΄΄ που σημαίνει πως μετάνιωσε που δεν αντιστάθηκε.
[2]
Για την στάση του Διακουμάκου στις 13 Δεκέμβρη 1967 και στο βασιλικό
κίνημα, αλλά και όλων των υπέρμαχων της δικτατορίας ως και
αντιχουντικών βλ. Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, Παπαζήση, Αθήνα 2006
[3]
Με το μνημονευόμενο Ψήφισμα μετά το αποτυχόν κίνημα του τότε Βασιλιά
Κωνσταντίνου, οι διωχθέντες αξιωματικοί δεν ήταν τόσοι πολλοί που
αναφέρει ο Στάππας. Δεν ήταν δυνατόν η χούντα να διώξει όλους όσοι
στράφηκαν εναντίον της σε εκείνη την περίπτωση, δε θα έμεναν ούτε οι
μισοί των στελεχών.
[4] Εθνική Ένωσις Νέων Αξιωματικών (ΕΕΝΑ)
[5] Για λεπτομέρειες με τους αναφερόμενους χαρακτηρισμούς βλ. Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, Παπαζήση ή και δημοσιευμένο άρθρο του γράφοντος με τίτλο Ένοπλες Δυνάμεις και Αντικομουνισμός, η Ελληνική Εμπειρία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου