28η Οκτωβρίου – εβραίοι ήρωες και κορόιδα

Ελληνικά (english translation follows below)

Αφιερώματα στην 28η Οκτωβρίου έχω κάνει πολλά. Μερικά ήταν πατριωτικά όπως το αφιέρωμα στους Εβραίους πεσόντες του 15ου Συντάγματος Πεζικού από τα Ιωάννινα το 2009. Το 2008 είχα γράψει ένα από τα πλεον πολυδιαβασμένα άρθρα, τα “συντάγματα Κοέν” που συνόψιζε την ελληνοεβραϊκή συμμετοχή στον Β΄ΠΠ. Το 2010 είχα γράψει μερικές σκέψεις για τον σαλονικιό Λιάου Μεβοράχ που είχε πεθάνει στο πεδίο της μάχης στη Μετζγκοράνη της Αλβανίας και είχε ταφεί στη Θεσσαλονίκη – ο τάφος του καταστράφηκε και πρόσφατα η ταφόπλακα του στάλθηκε στο Μουσείο Μνήμης και Ολοκαυτώματος των ΗΠΑ. Το 2012 είχα γράψει για το Παλαιστινιακό Σύνταγμα στην Ελλάδα του οποίου η 1039 Μονάδα Λειτουργίας Λιμανιών ήταν κυρίως ελληνοεβραϊκή, ένα άρθρο το οποίο χρειάστηκε μήνες έρευνας και έχει αποτελέσει reference για αρκετούς ερευνητές που επικοινώνησαν μαζί μου. Στην Ελλάδα της Χρυσής Αυγής, του Αντώνη “το-ελληνικό-DNA-δεν-είναι-ρατσιστικό” Σαμαρά, της Αυγής των “Αλκοολικών του Αίματος” και άλλων γνήσιων ελλήνων φέτος όμως θέλω να δημοσιεύσω, σε ταυτόχρονη δημοσίευση με τον μαγιόρ ρισόν του thess.gr, ένα σύντομο κείμενο για το τελευταίο εβραϊκό σχολικό βιβλίο που τυπώθηκε στη Θεσσαλονίκη πριν το Ολοκαύτωμα.

Ενας εβραίος ήρωας

Χαρακτηριστικό της εβραϊκής κοινότητας στη Θεσσαλονίκη υπήρξε το γεγονός οτι λόγω μεγέθους, όσο και νοοτροπίας είχε συστήσει ένα πυκνό δίκτυο ιδρυμάτων που συνιστούσαν ένα είδος κράτους πρόνοιας και υπερέβαινε τα στενά κοινοτικά πλαίσια – σχολεία, νοσοκομεία, αστυκλινικές, κοινοτικά φαρμακεία, γηροκομεία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η οργανώση Ματανώτ Λαεβιονίμ που παρείχε συσσίτια στους άπορους μαθητές – το κτίριο της, έργο του Ζακ Μωσσέ, επιζεί ακόμα στην οδό Φλέμιγκ και στεγάζει το Δημοτικό Σχολείο Ταλμούδ Τορά αΓκαντόλ της Κοινότητας που λειτουργεί εκεί από την δεκαετία του ’70. Τον εφοδιασμό με τα απαραίτητα σχολικά αντικείμενα των απόρων είχε αναλάβει η αδελφή οργάνωση Τορά Ουμλαχά.  Εργο της υπήρξε και το τελευταίο σχολικό βιβλίο που εκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη πριν το Ολοκαύτωμα: ένα σιντούρ που προορίζονταν για το μάθημα των Θρησκευτικών, στο οποίο ανήκει και η ακόλουθη εικόνα.

Είναι η αφιέρωση της οικογένειας που είχε αναλάβει την χορηγία, η συνηθισμένη πρακτική μιας και οι κοινοτικοί πόροι ήταν περιορισμένοι. Αντιγράφω από το πρωτότυπο το οποίο χρησιμοποιεί λαντίνο, (την εβραϊκή διάλεκτο των μεσαιωνικών ισπανικών που αποδίδεται με εβραϊκούς χαρακτήρες), που ήταν η μητρική γλώσσα τους.

En memoria del siempre regretado
SHABETAI (ANRI) RAFAEL ANDJEL
kayido en el kampo di batalyas
por muestras kerida patria LA GRECHA
en datas del 24 Kislev 5701
Tesaloniki, Adar 5701

Στην αιώνια μνήμη του
ΣΑΜΠΕΤΑΪ (ΑΝΡΙ) ΑΝΤΖΕΛ
που έπεσε στο πεδίο της μάχης
για την αγαπημένη πατρίδα μας ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
την 24 Κισλέβ 5701 (5 Δεκεμβρίου 1940)

Θεσσαλονίκη,  Μάρτιος 1941

.
.
.
.
.

Από τα αρχεία του Γενικού Επιτελείου Στρατού επιβεβαιώνουμε οτι ο Δεκανέας Πεζικού Σαμπετάι Αντζελ του Ραφαέλ, με καταγωγή από Θεσσαλονίκη, κλάση 1936, εφονεύθη εν Τσιροτάτε στις 24/12/1940. Το Τσιροτάτε είναι η αλβανική τοποθεσία Çorrotat, περίπου 80 χιλιόμετρα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα και εκεί που πιθανότατα βρίσκονταν το μέτωπο τον Δεκέμβρη του 1940 μιας και αποτελεί το όριο της ελληνικής προέλασης.

Το βιβλίο εκτυπώθηκε τον Μάρτιο του 1941, ταυτόχρονα με την είσοδο των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη Θεσσαλονίκη. Γνωρίζουμε από άλλες πηγές οτι εβραϊκά σχολεία όπως αυτό της οδού Βελισσαρίου, (του οποίου το κτίριο επιζεί ακόμα), λειτουργούσαν μέχρι και τον Φεβρουάριο του 1943 οπότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα αυτό το βιβλίο να βρέθηκε στα χέρια μικρών παιδιών για λίγους μήνες πριν συγκεντρωθούν σε γκέτο στη Θεσσαλονίκη για αποσταλούν στην Πολωνία και να δολοφονηθούν στο Άουσβιτς. Ετσι τα παιδάκια μάθαιναν οτι τα μεγαλύτερα αδέρφια τους, που πολεμούσαν στο μέτωπο, ήταν ήρωες και άξιζαν την διαιώνιση της μνήμης τους. Και όλα αυτά για την “αγαπημένη πατρίδα/kerida patria”, την Ελλάδα.

Ακριβώς 2 χρόνια μετά την θυσία του δεκανέα Αντζελ εργάτες του Δήμου Θεσσαλονίκης εισέρχονταν στο σημαντικότερο εβραϊκό μνημείο της πόλης – το Εβραϊκό Νεκροταφείο – εκπληρώνοντας την προπολεμική επιδίωξη των Χριστιανών της πόλης να το καταστρέψουν. Η θυσία του δεκανέα Αντζελ δεν επαρκεί για να γλυτώσουν οι τάφοι της οικογένειας του – άλλωστε καταστρέφονται οι ίδιοι οι τάφοι νεκρών στρατιωτών όπως ο Λιάος Μεβοράχ που είχε πέσει τον Μάρτιο του 1941 στην Μετζγκοράνη της Αλβανίας και μόλις είχαν ταφεί στο νεκροταφείο. Οι εβραίοι θεσσαλονικείς βλέπουν τους χριστιανούς συμπολίτες τους να δολοφονούν τους νεκρούς τους, την στιγμή που Γερμανοί δολοφονούν τους ζωντανούς στα καταναγκαστικά έργα στην Χαλκιδική, τη Λεπτοκαριά, το Λιανοκλάδι και τον Γιδά.
Ακριβώς 2 χρόνια μετά την εκτύπωση του βιβλίου, τον Μάρτιο του 1943 αρχίζουν οι εκτοπίσεις δεκάδων χιλιάδων θεσσαλονικέων εβραίων στο Αουσβιτς. Η θυσία του δεκανέα Αντζελ δεν επαρκεί για να προκαλέσει την διαμαρτυρία των θεσσαλονικιών χριστιανων που παραμένουν σιωπηλοί καθώς ο μπαμπάς του Ραφαήλ, η μαμά Σάρα και η αδερφή Μαργκώ ανεβαίνουν στα τρένα, ενώ ταυτόχρονα δε διστάζουν να κάνουν εντυπωσιακές διαδηλώσεις ενάντια στην είσοδο των Βουλγάρων στην ανατολική Μακεδονία.
Περίπου 11000 σπίτια και 3500 καταστήματα, μαζί με δεκάδες συναγωγές, σχολεία, νοσοκομεία, γιεσιβότ γίνονται βορρά των μεσεγγυούχων, ένα μαζικό φαινόμενο που ακουμπάει χιλιάδες Χριστιανούς θεσσαλονικείς. Η θυσία του δεκανέα Αντζελ δεν επαρκεί για να γλυτώσει το σπίτι του στην οδό Ταντάλου.
Η θυσία του δεκανέα Αντζελ δεν επαρκεί για να αποκατασταθούν τα εβραϊκά σχολεία, οι συναγωγές, τα νοσοκομεία, τα σπίτια, τα καταστήματα στους δημιουργούς των, μετά το 1945. Θα χρειαστεί να περιμένει δεκαετίες για να μπορέσει να ξαναδεί εβραϊκό σχολείο να λειτουργεί στη πόλη.

Παιδιά παίζουν ποδόσφαιρο στην αυλή του Αγ.Δημητρίου το 1974. Οι εβραϊκές ταφόπλακες περιμένουν να χρησιμοποιηθούν στην πίσω αυλή. πηγή: Giorgos Neogeorgis από fb group Παλαιές Φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης

Εβδομήντατρία χρόνια μετά την δολοφονία του, ενώ φορούσε τη στολή με το εθνόσημο, δεν υπάρχει η γειτονιά στην οποία μεγάλωσε, η συναγωγή στην οποία έκανε το μπαρ μιτζβά του και αν δεν είχε φροντίσει η Κοινότητα να επανεκδώσει το σιντούρ ως το τελευταίο σχολικό βιβλίο, ούτε ο ίδιος δεν θα υπήρχε πέρα από τους καταλόγους του ΓΕΣ. Ετσι και αλλιώς ο Μητροπολίτης των Χριστιανών της πόλεως αμφισβητεί οτι η θυσία του επαρκεί και λέει «Θέλω να μου προσκομίσετε τα ονόματα των Καθολικών ή των Εβραίων που έπεσαν στο έπος της Αλβανίας. Είναι θέμα αίματος και θυσίας. Εμείς θα σκοτωνόμαστε και οι άλλοι θα απολαμβάνουν τις ελευθερίες; Να πάνε εκεί που είναι η πατρίδα τους». Η τελετή στην οποία θα τιμηθεί ο πόλεμος στον οποίο πέθανε θα γίνει σε ένα ναό που χρησιμοποίησε κλεμμένα οικοδομικά υλικά από τους τάφους της οικογένειας του. Η παρέλαση θα γίνει πάνω σε ένα κομμάτι της πόλης, τη Νέα Παραλία, που δημιουργήθηκε και με χώμα και οστά που μεταφέρθηκαν από το νεκροταφείο, ενώ ένας στους δέκα των ενθουσιωδών θεατών είναι πρόθυμος να ψηφίσει τους φασίστες που ο ίδιος πολέμησε με το τουφέκι. Χρειάστηκαν 54 χρόνια για να δημιουργηθεί ένα μνημείο για την μεγαλύτερη σφαγή θεσσαλονικέων τους τελευταίους αιώνες και ακόμα αυτό δημιουργεί φόβους για υπερτονισμό της εβραϊκής παρουσίας όπως διαβάζω από φιλελεύθερους δημοτικούς συμβούλους.

Οπότε μετά από 73 χρόνια το “φόνο” του δεκανέα Αντζελ, τι μένει από τη θυσία του για την πατρίδα; Τίποτα παρά Εβραίοι να συνεχίζουν να ικετεύουν για την επιστροφή τουλάχιστον ταφόπλακων και βιβλίων, αντί να απαιτούν. Τίποτα δεν μένει και τίποτα δεν επαρκεί. Καλή 28η Οκτωβρίου.

————————————————————————————————

English

I’ve done many pieces which deal with the National Day of Ohi, marking the entrance of Greece to WW2. Some where patriotic like The fallen Jewish soldiers of the 15th Infantry Regiment of Ioannina in 2009. In 2008 I had written one of the most popular pieces The “Cohen Regiments” which summarized the greek jewish military participation in WW2. In 2010 I had shared some thoughts over salonican soldier Liau Mevorach who had dies on the battlefield in Albania – his grave was destroyed after the war and his recently discovered tombstone sent to the US Memorial Shoah Museum. In 2012 I had written about the Palestinian Regiments in Greece whose 1039th Port Operating Company was mainly greek jewish; an article which took months of research and has proven a reference point for researchers. But in 2013 Greece where neonazi Golden Dawn is in the Parliament, prime minister Samaras claims “greek DNA is not racist”, leftist newspaper Avghi printing vicious Der-Sturmer like pieces and other true greek I would like to publish a brief comment on the last jewish schoolbook to be printed in Salonica before the war.

It is a joint post with mayor rishon of thess.gr where it also appears.

Α Jewish heroe

A characteristic of the Jewish Community of Salonica was a dense network of institutions which constituted a welfare state of city wide importance – schools, hospitals, city clinics, community pharmacies, elder’s homes. Indicative was the Matanot Laevionim organization which provided soup kitchens for the indigent students of the communal schools; its building, a work by Jaque Moshe, still exists in Fleming str and houses the communal Elementary School Talmud Torah haGadol. Supplying of the necessary school provisions was a task of the sister organization Torah Umlaha. It is her work the last school textbook ever to be printed in Salonica before the Shoah/Holocaust: a siddur destined for the Jewish Religion class and to whom the following picture belongs to.

It is the dedication of the family who had sponsored the book, a typical practice in a community in perennial lack of funds. I transcribe from the original which uses ladino, (the jewish dialect of medieval spanish which is rendered iwith hebrew characters), which was their mother tongue.

En memoria del siempre regretado
SHABETAI (ANRI) RAFAEL ANDJEL
kayido en el kampo di batalyas
por muestras kerida patria LA GRECHA
en datas del 24 Kislev 5701
Tesaloniki, Adar 5701

In eternal memory of
SABETAI (ANRI) ANTZEL
fallen in the field of battle
for our beloved homeland GREECE
on 24 Chesvan 5701 (December 24th, 1940)

Salonica, March of 1941

.
.
.
.
.

From the records of the General Army Staff we can confirm that Infantry Corporal Sabetai Antzel, son of Raphael, 1936 class, originating from Salonica was killed in Tsirotate on December 24th, 1940. Tsirotate is the albanian locality of Çorrotat, around 80 kilometers from the greek-albanian borders and where probably the front was on December of 1940 since it constitutes the limit of the greek advance after the italian invasion.

The book was printed on March of 1941, contemporaneously with the entrance of the Germans in Salonica. We know that Jewish schools like the one of Velisariou str, whose building still exists, still operated until February 1943. So there is a good chance that this book found its way into the hands of young jewish pupils some months before being rounded up to be send to Poland to be exterminated in Auschwitz. So the little children learned about their older brothers who were fighting in the front, that they were heroes and deserved for their memory to be preserved. And all this for “their beloved homeland/kerida patria”, Greece.

Exactly 2 years after corporal Antzel’s sacrifice workers hired by the Salonica Municipality entered the most important jewish monument of the city – the Jewish Cemetery – fulfilling the pre-war Christian aspirations for its destruction. The sacrifice of corporal Antzel did not suffice for the graves of his family to survive; for even the graves of the fallen soldiers were destroyed like the one belonging to Liau Mevorah who had fallen in Metzgorani, Albania and had been burried in March 1941. The Salonican Jews see their Christian townmen who murder their dead, the same moment that the Germans murder the living in forced labor in Chalkidiki, Leptokaria, Lianokladi or Gidas.
Exactly 2 years after this book was printed, on March of 1943 the deportations of tenths of thousands of Salonicans commence. The sacrifice of corporal Antzel did not suffice for the Christians to protest and they remain silent as his father Raphael, his mother Sarah and his sister Margot get on the trains, while they do not hesitate to mount vigorous protests vigorous protests against bulgarian occupation of eastern greek Macedonia.
Roughly 11.000 homes and 3.500 shops became pray for the mesengiuhi, a phenomenon that touches thousands of Christian Salonicans. The sacrifice of corporal Antzel did not suffice for his home in Tantallou street to be saved.
The sacrifice of corporal Antzel did not suffice for the restoration of jewish schools, synagogues, yeshivas, hospitals, homes, shops, factories to their creators after 1945. He will have to wait decades to see a Jewish school operate again.

Children play soccer in the St.Dimitrius courtyard. The Jewish tombstones await to be used in the back yard. source: Giorgos Neogeorgis from the fb group Old Photos of Thessaloniki

Seventythree years after his death, while wearing the uniform with the greek insignia, the neighborhood in which he grew up does not exist, neither his synagogue where he made his Bar Mitzvah and if the Jewish Community had not republished this siddur as the last jewish textbook even his name would not exist outside the General Staff records. Even the Metropolite of Salonica doubts that his sacrifice suffices and says «I want you to bring me the names of the Catholics or Jews that fell in the Albanian front. It is a matter of blood and sacrifice. We are going to get killed and others will enjoy the freedoms ? Let them go where their homeland is». The ceremony to honour the war in which he died will take place in a church that used stolen jewish tombstones and bricks from the graves of his family. The military parade will take place on a part of the city, the New Promenade, which was created also by dirt/tombstones/bones transported from the cemetery. While one out of ten jubilant spectators is willing to vote for the fascists that he fought with his own gun. It took 54 years to create a monument for the biggest slaughter of salonicans the past centuries and even this creates fears of overstressing the jewish presence as I read from liberal city counselors.

So 73 years after the “murder” of corporal Antzel, what is left of his sacrifice for the homeland ? Nothing except fro Jews who keep begging for the return of tombstones and books, instead of demanding. So nothing remains and nothing ever suffices. Happy Ochi Day.