. Ποιος χέστηκε για την Παιδεία!
11 Ιουλίου 1911 – (13 Σεπτεμβρίου 2013)
«Είδαν ότι τα κτίρια των σχολείων δεν είναι καθόλου υγιεινά,
ότι λείπουν τα κατάλληλα όργανα, ότι τα μαθήματα είναι πολλά και
θεωρητικά, ότι οι μαθηταί κάθονται καρφωμένοι στα θρανία περισσότερο απ’
ό,τι πρέπει και παραμελούν το παιχνίδι, τον περίπατο, την εξοχή, ότι ο
αριθμός σε κάθε τάξη είναι πολύ μεγάλος κτλ. κτλ. κτλ., και σύμφωνα με
τις παρατηρήσεις που έκαναν πρότειναν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις».
(Μέρος αποχαιρετιστήριας επιστολής του Αλέξανδρου Δελμούζου προς τις
μαθήτριες του Ανώτατου Δημοτικού Παρθεναγωγείου Βόλου, στο οποίο υπήρξε
εμψυχωτής και διευθυντής και το διοίκησε για μόλις τρία χρόνια. Το
κατεστημένο τον καταδίωξε παρότι υποτίθεται ο Δελμούζος είχε τις πλάτες
του Βενιζέλου.)
Πρότεινε τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, αλλά μόλις πήγε να τις
εφαρμόσει, συνάντησε την κάθετη άρνηση και την διαβολή από το υπάρχον
πολιτικό, ιερατικό, εκπαιδευτικό και συντηρητικό κοινωνικό κατεστημένο,
που απεχθάνεται έως και σήμερα τις ριζοσπαστικές αλλαγές και τις
ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις.
Μέγας πρωτοπόρος μεταρρυθμιστής της ελληνικής παιδείας, ένθερμος
παιδαγωγός, πεφωτισμένος πανεπιστημιακός, συγγραφέας, ο Αλέξανδρος
Δελμούζος γεννήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 1880 στην Άμφισσα (τότε Σάλωνα)
κι έφυγε από τη ζωή στις 10 Δεκεμβρίου 1956 (πριν από 55 χρόνια) στα 76
του.
Όταν έκλεισε, από τις σκοταδιστικές νοοτροπίες, το ανώτατο Παρθεναγωγίο Βόλου, μία εκ των μαθητριών του Δελμούζου έγραψε: «Ήταν
ένα σπουδαίο σχολείο. Κι είχε επηρεάσει τη ζωή μας. Αφού, όταν έκλεισε,
χτυπούσαμε την πόρτα του να μπούμε μέσα. Κλαίγαμε, είχαμε τρελαθεί από
τη στεναχώρια. Τόσο πολύ τον αγαπούσαμε και τόσο πολύ είχαμε πικραθεί
από την κατάστασή του».
Οι διώκτες του Δελμούζου, η ίδια η Ελλάδα δηλαδή, έσυραν τον Δελμούζο
στα δικαστήρια με τις βαριές κατηγορίες ασέβεια προς τα θεία, άσεμνες
ιδεολογίες, ανατρεπτικές και αντεθνικές ιδέες και πράξεις.
Κατήγοροι; χαχα. Ο επίσκοπος Δημητριάδος Γερμανός, τοπικοί βουλευτές,
δημοσιογράφοι, ένας γυμνασιάρχης και γονείς μαθητριών. Η Ελλάδα που
λέγαμε…
Ο αγώνας του Δελμούζου στην διδασκαλία συνεχίστηκε αλλά συνεχίστηκαν
και οι διώξεις. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αφιερώθηκε στην
συγγραφή και μας άφησε έτσι μια παρακαταθήκη για την Παιδεία.
Ο σχολαστικισμός, ο διδακτικός αυταρχισμός, η φίμωση της
φωνής, η στενότητα σκέψης, η ποδοκάκη (όργανο βασανισμού που έσφιγγε τα
πόδια) στην παιδική φαντασία και ενθουσιασμό, το περδίκλωμα της
ενστικτώδους νεανικής ορμής, ήταν οι κύριοι ορκισμένοι εχθροί του
Δελμούζου.
Κατά πόσο έχουν αλλάξει αυτά σήμερα αναρωτιέμαι;
Μακρά και βασανισμένη η διαδρομή του Δελμούζου και θα άξιζε τον κόπο
κάποιος να τη διαβάσει. Ο Δελμούζος ήταν προφήτης μα πολλοί τον
πολέμησαν και τον εξανάγκασαν σε ταπεινωτική απομόνωση.
Η κοινωνική αλληλεγγύη, η συλλογικότητα, η εργατικότητα, ο
ανθρωποκεντρισμός, η κριτική σκέψη, η ενασχόληση με εξωσχολικές
δραστηριότητες, η ορθολογική ερμηνεία του κόσμου, η έλλειψη διδακτισμού
και οποιασδήποτε ηθικολογίας και αφορισμού. Αυτά είναι μερικά από τα
στοιχεία για τα οποία πολέμησε ο Δελμούζος, να είναι οι πυρήνες μιας
σύγχρονης Παιδείας, η οποία θα αναπροσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες
κάθε εποχής.
Η πραγματικότητα, η σαπίλα που λέω εγώ, τον «έτρεψε εις άτακτον φυγήν» τελικά…
Η νοσηρότητα του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα
οφείλεται σε κοντόφθαλμες μικροπολιτικές που θα αποτελέσουν φοβάμαι και
την ταφόπλακα μας. Πολιτικές που συντηρούν μια στείρα Παιδεία
αναπαράγουν μοιραία αδιάφορους πολίτες και όπως λέει ο Χατζιδάκις στο
Mυαλό της κότας, “H ανοχή μας βοηθά στην ακριβή σύνθεση του τέρατος που
προΐσταται, ελέγχει και μας κυβερνά.” «Οι μύγες του απόπατου», όπως
αλλού νομίζω γράφει ο Σεφέρης, θα φροντίζουν πάντα να επιμολύνουν το ήδη
νοσηρό σύστημα, κάτω πάντα από τον δικό μας «ωχαδελφισμό».
—Σε μια εποχή που νέοι και γέροι γράφουν πια με greek-english έχω κάθε λόγο να τρέμω για τον αφανισμό μας.—
Ξύπνα!!!
Κανένας, στο άμεσο μέλλον, δεν θα μπορεί να επιβιώσει σε τούτη την Εθνική Σαχάρα…
Διανύουμε μια εποχή, που ως φαίνεται, παρότι είμαστε ζωντανοί, ταυτόχρονα είμαστε και νεκροί.
Ως στόχο της σχολικής αγωγής προσδιορίζει ο Δελμούζος την
αυθυπαρξία, δηλαδή τη δυνατότητα του ανθρώπου να αυτοπροσδιορίζεται
ελεύθερα, να πορεύεται την ανηφορική πορεία προς την αυτοδυναμία και την
ολοκλήρωση. Με άλλα και απλούστερα λόγια, αυθυπαρξία σημαίνει να είναι
κάποιος σε θέση “να ενεργή ελεύθερα χωρίς εξωτερική πίεση, σύμφωνα με
τις απόλυτες ηθικές αξίες που ορίζουν το σκοπό της αγωγής, τον αληθινό
ανθρωπισμό” (Στυλιανού Δ. Χαραλαμπίδη)
Αν θέλαμε να συνοψίσουμε το δελμούζειο μοντέλο, θα κάναμε
λόγο για μία μέθοδο παιδοκεντρική κατά βάση, η οποία αντιμετωπίζοντας
ιδιαίτερα θετικά την ομαδική δουλειά, που σέβεται την ατομικότητα και
εξασφαλίζοντας σε μεγάλο βαθμό την αυτενέργεια του μαθητή και τη
βιωματική προσέγγιση της γνώσης, τον προωθεί αποτελεσματικότερα στην
έννοια της αυτοαγωγής, που έχει ως αρχικό και ως έσχατο σημείο αναφοράς
την κοινωνία.
Ο Δελμούζος έχει “πολιτογραφηθεί” στην ιστορία της νεοελληνικής
εκπαίδευσης ως ο κατεξοχήν εκπρόσωπος του λεγόμενου “Σχολείου Εργασίας” ή
“Νέου Σχολείου”.
Ένα σημείο ακόμα πρέπει να υπογραμμισθεί. Ο Δελμούζος
επικρίνει με καυστικό τρόπο την ανάμιξη των κομμάτων μέσα στο χώρο της
εκπαίδευσης και ταυτόχρονα την έλλειψη ενιαίας εκπαιδευτικής πολιτικής,
που θα ίσταται υπεράνω κομματικών ανταγωνισμών και εναλλαγών στην
εξουσία. Η φρασεολογία του είναι γλαφυρή και έντονη, ένδειξη πόνου και
αγωνίας για την εικόνα του νεοελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος: “Να
πάψη το εκπαιδευτικό πρόβλημα να γίνεται ποδόσφαιρο ανάμεσα στα κόμματα
και τις κενοδοξίες ανίδεων ανθρώπων που τυχαίνει να διευθύνουν το
υπουργείο της παιδείας. Ανίερο δηλαδή παιχνίδι με την πιο ιερή υπόθεση
του έθνους, που στη ράχη της δοκιμάζεται ένα αδιάκοπο ράβε
ξύλωνε…Συνέπεια: το αίτημα σε όλα τα κόμματα να δεχτούν κοινή
εκπαιδευτική πολιτική απάνω και πέρα από τις αντιθέσεις των”. Είναι περιττό να επισημάνει κανείς την επικαιρότητα αυτών των σκέψεων. (Στυλιανού Δ. Χαραλαμπίδη)
‘Οταν είχα γράψει στο παρελθόν «Έξω οι πολιτικοποιημένες νεολαίες από
τα εκπαιδευτικά ιδρύματα» πέσαν να με φάνε μερικοί. Δεν πειράζει…
Γράφει ο Δελμούζος: “Έγινα μ’ άλλα λόγια δάσκαλος, αφού δάσκαλος θα ειπή άνθρωπος κυριευμένος από ένα ιδανικό”. Ποια τα ιδανικά ΄των δασκάλων σήμερα ρωτώ; Πόσοι έχουν ιδανικά άραγε; Δάσκαλοι και μη…
Δεν θα σταματήσω να φωνάζω για την Παιδεία, την αληθινή
Παιδεία, όχι το εξειδικευμένο τραβεστί που μας φορτώσανε για Παιδεία.
Οραματίζομαι ένα σχολείο σε μια κοινωνία δίχως φροντιστήρια, δίχως
άγχος, δίχως παπαγαλία. Οραματίζομαι ένα σχολείο που θα είναι η δεύτερη
ισότιμη οικογένεια για το παιδί και τον νέο. Οραματίζομαι ένα σχολείο
που θα διαμορφώνει ολοκληρωμένους ανθρώπους έτοιμους να διεκδικήσουν και
να χαρούν την ζωή. Οραματίζομαι ένα σχολείο που θα είναι κράμα όλης της
παιδαγωγικής σοφίας που μας άφησαν παρακαταθήκη Έλληνες και ξένοι.
Οραματίζομαι ένα σχολείο με στοιχεία Μπαουχάους, Ρώσικης Πρωτοπορίας,
ένα σχολείο φωτεινό εργαστήρι παραγωγής και έμπνευσης. Απαιτώ ένα
σχολείο που ο μαθητής θα αγωνιά για αυτό, θα χαίρεται που είναι εκεί και
δεν θα βλαστημά την τύχη του. Απαιτώ ένα σχολείο που θα έχει σαφείς
αναφορές στην Παράδοση, στην Φύση, την Ζωγραφική, την Μουσική, την ίδια
την ζωή…
Οι διαχρονικές παιδαγωγικές αρχές του Δελμούζου, αλλά και άλλων υπάρχουν, είναι έτοιμες από πάντα προς χρήση. Δεν
ήθελα να σας κουράσω με ιστορικές και βιωματικές πληροφορίες που έτσι
και αλλιώς μπορείτε να βρείτε και μόνοι σας, ήθελα απλά να σας εμψυχώσω
πως δεν είμαστε τόσο «φτωχοί» όσο θέλουν να μας κάνουν να πιστεύουμε πως
είμαστε. Η μαγιά για το όνειρο υπάρχει, εμείς υπάρχουμε αναρωτιέμαι;
Το κείμενο αυτό το έγραψα εμπνευσμένος από το άρθρο-αφιέρωμα της
αγαπημένης «Χεiμωνιάτικης Λιακάδας» (blog) “Επάγγελμα : ΔΑΣΚΑΛΟΣ“.
Αναφέρεται στην αξιέπαινη δουλειά του κυρίου Νικόλα Σιούτα, διευθυντή
του 4ου Δημοτικού Σχολείου Ν. Σμύρνης που κατάφερε βασισμένος στην
Παιδαγωγική του Δελμούζου να κάνει ένα σχολείο πρότυπο όπου έχει
αποκτήσει φήμη και όλοι οι γονείς πολεμούν να στείλουν τα παιδιά τους σε
αυτό. Τα βλέπουμε αυτά;
Το όνειρο είναι υπαρκτό καταλήγω για άλλη μια φορά,
παρθανασαίνει, το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να το αγκαλιάσουμε
απαλλαγμένοι από κάθε φόβο, αποδιώχνοντας τη σαπίλα με όλη μας την οργή
μακριά.
Γαβ γαβ…
Για να θυμόμαστε:
Βόλος,2 Μαρτίου 1911 Μεσημέρι:Εφημερίδες:«Οι ιερείς της πόλεως
εξεχύθησαν εις τας οικίας,εις τα μπακάλικα και τις ταβέρνες,συνιστώντες
εις τους εν αυτοίς να σπεύσουν εις συλλαλητήριον διότι άλλως
καταστρέφεται η θρησκεία και ο εθνισμός».
Απόγεμα:Ψήφισμα «του λαού του Βόλου, συνελθόντος εν συλλαλητηρίω»:
Παρακαλείται η Δημοτική Αρχή «[...] ίνα προβή απροφασίστως εις την
διάλυσιν του Ανωτέρου Δημοτικού Παρθεναγωγείου επί τω λόγω ότι η εν
[αυτώ] διδασκαλία δεν είναι σύμφωνος ούτε προς την Εθνικήν μας
θρησκείαν, ούτε προς την ιστορικήν γλώσσαν του Ελληνισμού [...]».
Βράδυ:Συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου: «[...] Εγερθείσης μακράς
και ζωηράς διαλογικής συζητήσεως [...] τίθεται εις ονομαστικήν
ψηφοφορίαν πρότασις [...] περί αμέσου καταργήσεως του Ανωτέρου
Παρθεναγωγείου [...]. Γενομένης δε διαλογής,γίνεται δεκτή η πρότασις διά
ψήφων εννέα κατά τεσσάρων».
Συλλογή στοιχείων από:
- Άρθρο που έχει δημοσιευτεί στο ένθετο ΚΟΣΜΟΣ – 2Οος ΑΙΩΝΑΣ της εφημερίδας ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ. (σελίδες 635 – 638)
- Το άρθρο του Στυλιανού Δ. Χαραλαμπίδη στην ψηφιακή βιβλιοθήκη «ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου