H «Δίκη» του Καραϊσκάκη

«Πάντες δε οι λοιποί Έλληνες να απομακρυνθούν της συναναστροφής του, και να τον στοχασθούν ως εχθρόν»

(από τον πολιτικό αφορισμό του Καραϊσκάκη)

Το καραβάκι της Ιστορίας

Σε νοηματική συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης παραθέτουμε ορισμένα στοιχεία της «Δίκης του Καραϊσκάκη», προκειμένου να δείξουμε τι σήμαινε το πολιτικό κράτος που επαγγελόταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, αυτό δηλαδή που βαφτίστηκε «νεωτερικό, προοδευτικό, σύγχρονο, μοντέρνο», το «μη δεσποτικό», το «κράτος δικαίου», αυτό που ήθελε να ορίσει πλήρως το ήθος μέσα από την νομική οδό. Φυσικά, εδώ έχουμε να κάνουμε με μια πρόχειρη και βιαστική εφαρμογή, αφού την «δίκη» καθόριζε η πρώτη δόση του δανείου, ενός δανείου που αναμενόταν από στιγμή σε στιγμή, ενός δανείου του οποίου η νόμιμη παραλαβή ήταν ρευστή και ασαφής.

Η κυβέρνηση Πετρόμπεη αν και το είχε προσυπογράψει, στη συνέχεια το αποκήρυξε και προσπάθησε και να το σταματήσει. Η κυβέρνηση Γ. Κουντουριώτη είχε προκύψει προ τριμήνου μέσα από ανώμαλες συνθήκες και συνυπήρχε με την νόμιμη κυβέρνηση Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Προφανής στόχος της ανωμαλίας ήταν η νομιμοποίηση της παραλαβής του δανείου. Ένας τρίτος, ενωτικός πόλος που είχε εμφανιστεί προ διμήνου, απείλησε να ανατρέψει τα πάντα, αφού οι δυο κύριοι απεσταλμένοι της Επιτροπής του Λονδίνου, Byron και Stanhope, είχαν προσχωρήσει σ’ αυτόν, βλέποντας ότι το δάνειο ερχόταν να νομιμοποιήσει την εξουσία της πλευράς Μαυροκορδάτου-Κουντουριώτη και να δημιουργήσει εμφύλιο πόλεμο. Τι φόβισε ιδιαίτερα την παράταξη Μαυροκορδάτου; το όνομα «Οδυσσέας Ανδρούτσος» το οποίο αν ενωνόταν με τους δυο Άγγλους απεσταλμένους του δανείου και πλαισιωνόταν από άλλα πρόσωπα που βρίσκονταν τυπικά εκτός του κυβερνητικού διδύμου «Πετρόμπεης-Κολοκοτρώνης», τότε η παραλαβή του δανείου προς επίτευξη του νεωτερικού έθνους-κράτους ήταν απολύτως καταδικασμένη.

Την κρίσιμη στιγμή λοιπόν επινοήθηκε από τον Μαυροκορδάτο η «δίκη του Καραϊσκάκη». Η αφορμή δόθηκε από ένα περιστατικό χειροδικίας στο Αιτωλικό μεταξύ ντόπιων και απεσταλμένων του Καραϊσκάκη, στο οποίο απάντησε ο Καραϊσκάκης με εισβολή στο Βασιλάδι και σύλληψη δυο προκρίτων του Μεσολογγίου. Όμως η δίωξη ήταν προσχεδιασμένη. Με ψευδή στοιχεία έπρεπε να φανεί ένοχος ο Καραϊσκάκης στα μάτια του Βύρωνα, προκειμένου να μην προσχωρήσει ο τελευταίος στο Συνέδριο που οργάνωνε ο Ανδρούτσος στα Σάλωνα. Έτσι, o λόρδος Byron θα παραλάβει γράμμα του Μαυροκορδάτου (1) (το διασώζει ο φίλος του Βύρωνα, Pietro Gamba), για να «πληροφορηθεί» ότι ένας φουστανελάς που βρίσκεται δίπλα του, ο Κωνσταντίνος Βουλπιώτης, είναι ύποπτος εσχάτης προδοσίας. Ο Μαυροκορδάτος καλεί τον Byron να συμμετάσχει στην σύλληψη του Βουλπιώτη, που θα αποτελέσει τον βασικό μάρτυρα κατηγορίας, αφού πάνω του θα «βρεθούν» αποδείξεις της «προδοσίας» του Καραϊσκάκη. Με τον τρόπο αυτό, ο «ολίγον άτακτος» ποιητής αφ’ ενός θα θορυβηθεί και θα κατανοήσει ότι κινδυνεύει, αφ’ ετέρου θα καθυστερήσει την αναχώρησή του για τα Σάλωνα, από τρίτου θα εμπεδώσει ότι η Διοίκηση Κουντουριώτη και μόνον αυτή είναι άξια της παραλαβής του δανείου, ενώ οι πλέον άξιοι φουστανελάδες είναι πάντα ύποπτοι εθνικής προδοσίας.

ο Αλ. Μαυροκορδάτος

Δεν θα σταθούμε εδώ στο μεγάλο θέμα της δίωξης και καταδίκης του Καραϊσκάκη. Αφού υπογραμμίσουμε ότι χρειάστηκαν τρεις διαδοχικές καταθέσεις του -με το ζόρι- ψευδομάρτυρα Βουλπιώτη μέχρι να λάβει το δικαστήριο (τυπικώς στρατοδικείο) μια στοιχειώδη απόδειξη ενοχής του Καραϊσκάκη (κεντρικός ήταν ο ρόλος του μητροπολίτη Πορφύριου), θα παρακάμψουμε το πληθωρικό κατηγορητήριο, την νομική διαδικασία, το ζουμερό παρασκήνιο και τα πραγματικά αίτια της δίκης. Θα παρακάμψουμε την διαλυτική και αντεπαναστατική δράση του Μαυροκορδάτου, που συντελούσε τα μέγιστα και στην δημιουργία ενός κράτους διαφθοράς (εκτός των ευνοούμενων του Μαυροκορδάτου στρατιωτικών και ο Βουλπιώτης θα αμειφθεί με αξιώματα, τα οποία μάλιστα θα παρουσιαστούν από τον τύπο ως αυτοτιμωρία). Θα παραθέσουμε μόνον την εξαιρετικά αταίριαστη με το σκεπτικό απόφαση, η οποία μετά λίγες μέρες δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα που νωρίτερα είχε σχεδόν προαναγγείλει την ενοχή του Καραϊσκάκη, τα «Ελληνικά Χρονικά». Την εφημερίδα που εξουσίαζε ο Μαυροκορδάτος, αν και την έστησε ο συνταγματάρχης Leicester Stanhope στην βάση της ελευθεροτυπίας και των αρχών της Ελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου, που, αφελώς, πίστευε ότι θα εφαρμόζονταν. Αρκεί και μόνον η ανάγνωση της απόφασης για να φανεί όχι μόνον ο τραγέλαφος του μαυροκορδάτειου νόμου (η αναφορά στον Βαρνακιώτη βγάζει μάτι), αλλά κυρίως, ο πολιτικός της χαρακτήρας, στην περίπτωση αυτή, η δυνατότητα που αναζητούσε το έξωθεν προωθούμενο κράτος να κάνει αυτό για το οποίο κατηγορούσε την άλλη πλευρά: να προβαίνει σε αφορισμούς, ορίζοντας μάλιστα έμμεσα και το χριστιανικό ήθος! Η αντιστροφή των πραγμάτων σε όλο της το μεγαλείο.

Όσοι λοιπόν επιμένουν ότι ο «αφορισμός» του Πατριάρχη Γρηγορίου ήταν τύποις και ουσία «αφορισμός», όσοι επιμένουν να μην βλέπουν ότι η αποκήρυξη του Γρηγορίου Ε’ έσωσε την ζωή χιλιάδων Ελλήνων και ότι ο απαγχονισμός του οφειλόταν στην επαναστατική του δραστηριότητα, ας διαβάσουν και την «απόφαση της δίκης» -ουσιαστικά δίωξης εναντίον του Καραϊσκάκη- δημοσιευμένης στον τύπο. Όσοι πάλι επιμένουν να ζητούν άρση του θρησκευτικού αφορισμού, ας αναλογιστούν ότι ο πατριαρχικοσυνοδικός «αφορισμός» του 1821 δεν χρειάζεται να αρθεί, αφού ουδέποτε έγινε. Δεν υπάρχει αποκοπή από το σώμα της Εκκλησίας με απόφαση που παίρνεται δια της βίας και χωρίς κλήση σε απολογία. Ο μαυροκορδατικός αφορισμός όμως του 1824 για τον Καραϊσκάκη έγινε (έντεχνα στρεβλώνει ο Τρικούπης τα γενόμενα, αποκρύπτοντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Μαυροκορδάτου) και ουδέποτε έχει αρθεί (όπως ήρθη η στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων του Δ. Υψηλάντη το 1827 που είχε προκαλέσει ο Α. Μαυροκορδάτος το 1826).

Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος

Προκήρυξις των εγκλημάτων του Καραϊσκάκη

Προς τους στρατιωτικούς και πολιτικούς αρχηγούς της Δυτικής Ελλάδος, και προς πάντας τους Έλληνας.

Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, επειδή απαρχής ευρέθη σύντροφος των αρμάτων εις τον ιερόν υπέρ της ελευθερίας αγώνα, η Πατρίς τον ετίμησε με αξιώματα. Πώς εφέρθη έως εις την εκστρατείαν του Σκόνδρα, είναι γνωστόν εις όλους· μ’ όλον τούτο η Πατρίς παρέβλεψε τα σφάλματά του, δια να τον τραβίξη εις μεταμέλειαν· ήλθεν εις τας δύω χώρας επί προφάσει της ασθενείας του, και τον υπεδέχθησαν φιλοφρόνως· αλλ’ αυτός δεν εφέρθη ως Πατριώτης, και ως χριστιανός· αυθαδίασε να πιάση άρματα εναντίον της Πατρίδος· έκαμεν εκστρατείαν εναντίον του Μεσολογγίου· έπιασε το φρούριον του Βασιλαδίου, διώξας εκείθεν την φρουράν· οι στρατιώται του έλαβον δύω εκ των Προκρίτων της πόλεως ως αιχμαλώτους, από τους οφθαλμούς της Διοικήσεως, και έφεραν τούτους προς αυτόν την νύκτα, ευρισκόμενον εις το Ανατολικόν· εξηγήθη δε και εις πολλούς ότι θέλει εμβάσει Τούρκους εις την Πατρίδα.

Δια ταύτα

Υποπτευθείσα η Διοίκησις, έλαβε τα ανήκοντα μέτρα, και διώρισεν επιτροπήν τόπον επέχουσαν στρατιωτικού Δικαστηρίου, συνθεμένην από στρατηγούς και χιλιάρχους, οίτινες εξετάσαντες αυτόν τε, και όλα τα αίτια, τα οποία καθ’ ημέραν ηύξαναν τας υποψίας εναντίον του

Ευρήκαν

Ότι ο Καραϊσκάκης είχε κρυφήν ανταπόκρισιν με τους εχθρούς της πίστεως και της Πατρίδος·

Ότι από τον Ομέρ-πασάν εζήτησε μπουγιουρτί δια να γένη καπιτάνος των Αγράφων·

Ότι υπέσχετο εις τον εχθρόν να πιάση την Τατάραιναν με χιλίους στρατιώτας, και εσυμβούλευσε να εύγη ο αποστάτης Βαρνακιώτης με χιλίους εις το Ξηρόμερον·

Ότι υπέσχετο εις τον εχθρόν να τραβίξη προς εαυτόν στρατηγούς, και χιλιάρχους Έλληνας εναντίον της Πατρίδος·

Ότι εν ω εγίνοντο αυτά εις Μεσολόγγιον, συγχρόνως ευγήκεν ο εχθρικός στόλος από Π. Πάτρας, και άραξεν εις το Βασιλάδι, και έγινε μυστική εκστρατεία Τουρκών από Καστέλια, και Ναύπακτον εναντίον του Μεσολογγίου, η οποία δεν ευδοκίμησε, διότι ολίγοι σταθεροί Έλληνες τους εκτύπησαν εις την Κακήν σκάλαν, και τους εγύρισαν οπίσω·

Η επιτροπή έλαβε τέλος πάντων πολλά διδόμενα δια να γνωρίση αυτόν επίβουλον της Πατρίδος, και προδότην.

Επειδή όμως η Πατρίς αγαπά τα τέκνα της, και μακροθυμεί δια να τα ελευθερώση από την απάτην, και να τα φέρη εις μετάνοιαν, να γνωρίσουν τα χριστιανικά χρέη των, απεφασίσθη παρά της διορισθείσης επιτροπής, τη συναινέσει όλων των παρευθρεθέντων αρχηγών των αρμάτων, και των πολιτικών, και εδόθη προσταγή προς τον αυτόν Καραϊσκάκην να αναχωρήση αμέσως απ’ εδώ, μ’ όλον οπού είναι και ασθενής, όστις και ανεχώρησε σήμερον.

Αν μετανοήση αληθώς, και επιστρέψη εις τα χριστιανικά και Ελληνικά χρέη του, η Πατρίς θέλει λάβη την ευχαρίστησιν ότι τον εκέρδησεν, ει δ’ επιμείνη εις την κακίαν του, ας όψεται.

Σεις δε, αδελφοί, ειδοποιείσθε δια του παρόντος, ότι ο Καραϊσκάκης είναι διωγμένος από την Πατρίδα, και δεν έχει καμμίαν εξουσίαν παρά της Διοικήσεως· μάλιστα εστερήθη όλων των βαθμών, και αξιωμάτων ως αμαρτήσας. Όσοι δε απατηθέντες ηκολούθησαν αυτόν, προσκαλούνται να γυρίσουν εις τα οπίσω, και να ενωθούν με τους αρχηγούς, τους υπερασπιστάς της Πατρίδος· πάντες δε οι λοιποί Έλληνες να απομακρυνθούν της συναναστροφής του, και να τον στοχασθούν ως εχθρόν, εν όσω να μετανοήση και να προσπέση εις το έλεος του έθνους, και ζητήση συγχώρισιν.

Εν Ανατολικώ την 2 Απριλίου 1824

Α. Μαυροκορδάτος

Οι Στρατηγοί

Νότης Μπότσαρης, Νικόλαος Στορνάρης, Γεώργιος Τζιώγκας, Δήμος Σκαλτζάς, Αλέξιος Βλαχόπουλος, Δημήτριος Μακρής, Γιαννάκης Γιολντάσης.

Οι Χιλίαρχοι

Γρηγόριος Λιακατάς, Αναγνώστης Καραγιάννης, Στάθης Κατζαρός

Οι Καπιτάνοι

Κωνσταντίνος Βλαχόπουλος, Γιαννάκης Σουλτάνης

Πώς σχολίασε ο Ν. Κασομούλης (διόλου συμπαθής προς τον Καραϊσκάκη) ένα βασικό στοιχείο, την σχέση Βουλπιώτη-Μαυροκορδάτου: «Ηύρεν [ο Καραϊσκάκης] τον Βουλπιώτη εις το τραπέζι μετά των άλλων, και του είπεν: Φάγε, Βουλπιώτη, και συ, φάγε μαζί με τον Πρίντζιπα [Μαυροκορδάτο] και με τους Στρατηγούς, δια να θανατώσης τον Καραϊσκάκη. Αποτανθείς έπειτα εις τον Διευθυντήν [Μαυροκορδάτο], τον λέγει: Δεν εντρέπεσαι, εσύ καν να έχης εις το τραπέζι σου έναν ψεύστην και προδότην;»

Παραπομπές:

1) Το γράμμα του Μαυροκορδάτου προς τον λόρδο Byron, είναι το εξής:

 “My Lord,

“Constantine Volpiotti, who is now a guest in the house of your landlord, is strongly suspected of high treason. Not being willing to permit any of the town guard to enter a house inhabited by you, I pray you to order him under charge of your own guards to the outward gate, where the police will be in readiness to receive him. The Signor Praidi will inform you more minutely of the business.

“Believe me,

“Your most devoted,

“A. MAVROCORDATO.”