Του Μανόλη Παντινάκη
Αφύλακτη στην εγκατάλειψη και στην καταστροφή παραμένει η παλαιοχριστιανική βασιλική του Βυζαρίου στο Αμάρι, στη θέση «Ελληνικά» ή «Λενικά», η «Ρημοκκλησά» όπως την αποκαλούν οι κάτοικοι.
Ο χώρος, παρότι χαρακτηρίζεται «σημαντικός αρχαιολογικός με ερείπια από τα ρωμαϊκά χρόνια», κοντά εξήντα
χρόνια από την αποκάλυψή του, δεν έχει τύχει της ελάχιστης προστασίας και μια απλή… περίφραξη κρίθηκε από τις αρχαιολογικές υπηρεσίες πως είναι το μέτρο που θα αποτρέψει κλοπές και καταστροφές. Όμως, η καταστροφή έχει επέλθει από χρόνια ενώ έχουν γίνει και κλοπές ευρημάτων…
Αποκαλυπτική, ωστόσο, είναι η μαρτυρία του Απόστολου Παντελάκη, που ζει στην Αθήνα, όμως γεννήθηκε και μεγάλωσε στο χωριό:
«Θυμάμαι σαν παιδί στα 7 μου χρόνια να γίνονται ανασκαφές και βρέθηκε η εκκλησία, που μέχρι τότε ήταν καλυμμένη από μπάζα. Ούτε οι κολόνες φαινότανε και οι άνθρωποι από το
Βυζάρι και το Πετροχώρι μαζεύανε εκεί χοχλιούς. Βυζαριανοί και Πετροχωριανοί που είχαν περιουσίες στα «Λενικά», εκεί έβαζαν τα ζώα τους επειδή υπήρχε πολύ χορτάρι και έβοσκαν. Θυμάμαι πάλι χωριανούς, όταν έγιναν οι ανασκαφές, να χρησιμοποιούν τις κολόνες στις στέγες για να καθίσει η λεπίδα και να παίρνουν βίσαλα και να χτίζουν φούρνους άνθρωποι από το χωριό, το Πετροχώρι, τις Λαμπιώτες και τον Φουρφουρά…»
Σε αυτή τη βασιλική το 1991 τέλεσε υπαίθρια τον γάμο του ο Γιώργος Βλαστός, απόγονος μεταναστών στην Αμερική με καταγωγή από το Βυζάρι, με την Αμερικανίδα γυναίκα του, δίδοντας παραδοσιακό χρώμα στο μυστήριο τιμώντας τη ρίζα του. Στον ίδιο χώρο, παλαιοί κάτοικοι όπως η Γιαννούλα Σταυρουλάκη θυμούνται να γιορτάζονται «οι
λαμπρινές γιορτές από τον παπά Στεφανή Μαριδάκη».
Ωστόσο, το ενδιαφέρον που εκδηλώνεται για τη βασιλική, προέρχεται από Έλληνες και ξένους επισκέπτες, κυρίως τους μήνες της καλοκαιρινής περιόδου, όπως συνέβη πρόσφατα, που περιηγητής από την Κω βρέθηκε το πρωί στην περιοχή αναζητώντας τις αρχαιότητες. «Είναι θλιβερό το θέαμα που αντικρίζουμε. Δεν ενδιαφέρεται άνθρωπος για τους θησαυρούς που έχουμε, ενώ θα έπρεπε να το έχει πράξει ο δήμος. Οι τουρίστες γνωρίζουν, έρχονται και τις αναζητούν και εμείς δεν ξέρουμε τίποτα», επισημαίνει ο κ. Παντελάκης…
ΟΙ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ
Οι ανασκαφές στη βασιλική πραγματοποιήθηκαν από το 1956 μέχρι το 1958 από τον καθηγητή Κ. Καλοκύρη και σύμφωνα με τον επίτιμο έφορο Αρχαιοτήτων Κρήτης Μιχάλη Γ. Ανδριανάκη, διαπιστώθηκε
ότι «πρόκειται για τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική διαστάσεων 34Χ17,30 μ. με νάρθηκα στα δυτικά, ενώ ανατολικά καταλήγει σε τρεις ημικυκλικές αψίδες από τις οποίες η μεγαλύτερη-μεσαία διασώζει υπολείμματα συνθρόνου…»
Ο κ. Ανδριανάκης σε σημείωμά του για τη βασιλική του Βυζαρίου στην έκδοση «Χριστιανικά Μνημεία», που εξέδωσε η Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης το 2012, αναφέρει: «Ο τρίκλιτος ναός διαιρείται από ψηλούς, κτιστούς στυλοβάτες που εκτείνονται από τον ανατολικό μέχρι τον δυτικό τοίχο, με ανοίγματα επικοινωνίας με τα πλάγια κλίτη μόνο στο χώρο του ιερού. Οι στυλοβάτες έφεραν σειρές από πέντε αρράβδωτους κίονες για να στηρίξουν τις τοξοστοιχίες που κατέληγαν στον ανατολικό και τον δυτικό τοίχο.
Το δάπεδο του ναού έχει κατασκευαστεί από πήλινες πλάκες με τη μορφή πλίνθου. Το ιερό
βήμα καταλαμβάνει έναν ιδιαίτερα μεγάλο χώρο στο μέσο του οποίου διατηρείται μερικώς η κάτω πλάκα της αγίας τράπεζας. Ορισμένοι από τους κιονίσκους που βρέθηκαν στην ανασκαφή, στήριζαν την άνω πλάκα, τμήματα της οποίας επίσης έχουν σωθεί…»
Ολοκληρώνοντας ο κ. Ανδριανάκης καταλήγει: «Ο ανασκαφέας υποστήριξε ότι η βασιλική κτίστηκε κατά τα τέλη του 8ου ή τις αρχές του 9ου αιώνα με υλικά από άλλη παλαιοχριστιανική βασιλική σε δεύτερη χρήση. Τα στοιχεία, ωστόσο, συνηγορούν ότι πρόκειται για κτίσμα του 6ου αιώνα που δέχτηκε μεταγενέστερες επεμβάσεις. Η βασιλική φαίνεται ότι καταστράφηκε οριστικά από τις αραβικές επιδρομές του 9ου αιώνα, σύμφωνα και με τα συμπεράσματα του Καλοκύρη».
Αφύλακτη στην εγκατάλειψη και στην καταστροφή παραμένει η παλαιοχριστιανική βασιλική του Βυζαρίου στο Αμάρι, στη θέση «Ελληνικά» ή «Λενικά», η «Ρημοκκλησά» όπως την αποκαλούν οι κάτοικοι.
Ο χώρος, παρότι χαρακτηρίζεται «σημαντικός αρχαιολογικός με ερείπια από τα ρωμαϊκά χρόνια», κοντά εξήντα
χρόνια από την αποκάλυψή του, δεν έχει τύχει της ελάχιστης προστασίας και μια απλή… περίφραξη κρίθηκε από τις αρχαιολογικές υπηρεσίες πως είναι το μέτρο που θα αποτρέψει κλοπές και καταστροφές. Όμως, η καταστροφή έχει επέλθει από χρόνια ενώ έχουν γίνει και κλοπές ευρημάτων…Αποκαλυπτική, ωστόσο, είναι η μαρτυρία του Απόστολου Παντελάκη, που ζει στην Αθήνα, όμως γεννήθηκε και μεγάλωσε στο χωριό:
«Θυμάμαι σαν παιδί στα 7 μου χρόνια να γίνονται ανασκαφές και βρέθηκε η εκκλησία, που μέχρι τότε ήταν καλυμμένη από μπάζα. Ούτε οι κολόνες φαινότανε και οι άνθρωποι από το
Βυζάρι και το Πετροχώρι μαζεύανε εκεί χοχλιούς. Βυζαριανοί και Πετροχωριανοί που είχαν περιουσίες στα «Λενικά», εκεί έβαζαν τα ζώα τους επειδή υπήρχε πολύ χορτάρι και έβοσκαν. Θυμάμαι πάλι χωριανούς, όταν έγιναν οι ανασκαφές, να χρησιμοποιούν τις κολόνες στις στέγες για να καθίσει η λεπίδα και να παίρνουν βίσαλα και να χτίζουν φούρνους άνθρωποι από το χωριό, το Πετροχώρι, τις Λαμπιώτες και τον Φουρφουρά…» Σε αυτή τη βασιλική το 1991 τέλεσε υπαίθρια τον γάμο του ο Γιώργος Βλαστός, απόγονος μεταναστών στην Αμερική με καταγωγή από το Βυζάρι, με την Αμερικανίδα γυναίκα του, δίδοντας παραδοσιακό χρώμα στο μυστήριο τιμώντας τη ρίζα του. Στον ίδιο χώρο, παλαιοί κάτοικοι όπως η Γιαννούλα Σταυρουλάκη θυμούνται να γιορτάζονται «οι
λαμπρινές γιορτές από τον παπά Στεφανή Μαριδάκη».Ωστόσο, το ενδιαφέρον που εκδηλώνεται για τη βασιλική, προέρχεται από Έλληνες και ξένους επισκέπτες, κυρίως τους μήνες της καλοκαιρινής περιόδου, όπως συνέβη πρόσφατα, που περιηγητής από την Κω βρέθηκε το πρωί στην περιοχή αναζητώντας τις αρχαιότητες. «Είναι θλιβερό το θέαμα που αντικρίζουμε. Δεν ενδιαφέρεται άνθρωπος για τους θησαυρούς που έχουμε, ενώ θα έπρεπε να το έχει πράξει ο δήμος. Οι τουρίστες γνωρίζουν, έρχονται και τις αναζητούν και εμείς δεν ξέρουμε τίποτα», επισημαίνει ο κ. Παντελάκης…
ΟΙ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ
Οι ανασκαφές στη βασιλική πραγματοποιήθηκαν από το 1956 μέχρι το 1958 από τον καθηγητή Κ. Καλοκύρη και σύμφωνα με τον επίτιμο έφορο Αρχαιοτήτων Κρήτης Μιχάλη Γ. Ανδριανάκη, διαπιστώθηκε
ότι «πρόκειται για τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική διαστάσεων 34Χ17,30 μ. με νάρθηκα στα δυτικά, ενώ ανατολικά καταλήγει σε τρεις ημικυκλικές αψίδες από τις οποίες η μεγαλύτερη-μεσαία διασώζει υπολείμματα συνθρόνου…»Ο κ. Ανδριανάκης σε σημείωμά του για τη βασιλική του Βυζαρίου στην έκδοση «Χριστιανικά Μνημεία», που εξέδωσε η Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης το 2012, αναφέρει: «Ο τρίκλιτος ναός διαιρείται από ψηλούς, κτιστούς στυλοβάτες που εκτείνονται από τον ανατολικό μέχρι τον δυτικό τοίχο, με ανοίγματα επικοινωνίας με τα πλάγια κλίτη μόνο στο χώρο του ιερού. Οι στυλοβάτες έφεραν σειρές από πέντε αρράβδωτους κίονες για να στηρίξουν τις τοξοστοιχίες που κατέληγαν στον ανατολικό και τον δυτικό τοίχο.
Το δάπεδο του ναού έχει κατασκευαστεί από πήλινες πλάκες με τη μορφή πλίνθου. Το ιερό
βήμα καταλαμβάνει έναν ιδιαίτερα μεγάλο χώρο στο μέσο του οποίου διατηρείται μερικώς η κάτω πλάκα της αγίας τράπεζας. Ορισμένοι από τους κιονίσκους που βρέθηκαν στην ανασκαφή, στήριζαν την άνω πλάκα, τμήματα της οποίας επίσης έχουν σωθεί…»Ολοκληρώνοντας ο κ. Ανδριανάκης καταλήγει: «Ο ανασκαφέας υποστήριξε ότι η βασιλική κτίστηκε κατά τα τέλη του 8ου ή τις αρχές του 9ου αιώνα με υλικά από άλλη παλαιοχριστιανική βασιλική σε δεύτερη χρήση. Τα στοιχεία, ωστόσο, συνηγορούν ότι πρόκειται για κτίσμα του 6ου αιώνα που δέχτηκε μεταγενέστερες επεμβάσεις. Η βασιλική φαίνεται ότι καταστράφηκε οριστικά από τις αραβικές επιδρομές του 9ου αιώνα, σύμφωνα και με τα συμπεράσματα του Καλοκύρη».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου