Ελλάδα ή Βαρβαρότητα

Σήμερα έχει επικρατήσει η αντίληψη ότι οι γυναίκες στην Αρχαία Ελλάδα θεωρούνταν κατώτερες των ανδρών και αποκλείονταν από τα πλείστα των δικαιωμάτων. Μπορεί να μην συμμετείχαν στο εκλέγειν και εκλέγεσθαι, είχαν όμως δικαίωμα στην γνώση και την παιδεία. Στο πρότυπο μάλιστα πολίτευμα της Σπάρτης δινόταν ιδιαίτερη βαρύτητα στην μόρφωση της γυναίκας, επειδή εκείνη ήταν κυρίως υπεύθυνη για την ανατροφή των παιδιών της. Αλλά και στα αρχαιότερα χρόνια της ελληνικής ιστορίας, στην Μινωική Κρήτη, οι γυναίκες κατείχαν εξέχοντα ρόλο, έχοντας την δυνατότητα να συμμετέχουν ακόμη και σε επικίνδυνα αγωνίσματα, όπως το κυνήγι και τα ταυροκαθάψια.
Τα παραδείγματα αμέτρητα… Η Ασπασία από την Μίλητο και σύζυγος του Περικλή, η

οποία δίδασκε φιλοσοφία στις γυναίκες και όλοι οι Αθηναίοι την αντιμετώπιζαν με σεβασμό για την ευθύτητα και την μεγαλοπρέπειά της. Η μεγάλη ποιήτρια Σαπφώ, η οποία διέθετε δική της σχολή καλών τεχνών και υπήρξε η εφευρέτης της πένας της κιθάρας που χρησιμοποιούμε ως σήμερα. Επιστήμονες από όλον τον κόσμο ακόμη μελετούν τα έργα της και εμπνέονται από αυτήν. Η Αγνοδίκη, η μεγάλη ιατρός του 4ου αι π.Χ., η οποία έγινε η αιτία να καταργηθεί ο νόμος περί απαγορεύσεως των γυναικών να σπουδάζουν ιατρική. Η Βελιστίχη από την Μακεδονία, σπουδαία Ολυμπιονίκης στο τέθριππον. Εικόνα της υπήρχε στην Ολυμπία με την επιγραφή : « … επ
ί μέν τη συνωρίδι Βελιστίχην εκ Μακεδονίας της επί θαλάττη » Παυσανίας “Ηλ. Δ΄ 8 11.

Τα Μαθηματικά ήταν ο κλάδος, όπου πολλές γυναίκες κατά την αρχαιότητα ξεχώρισαν για την ευφυία και την αποτελεσματικότητά τους. Ας τις εξετάσουμε με χρονολογική σειρά:
Η Αίθρα, μητέρα του Θησέα, υπήρξε δασκάλα της αριθμητικής στην Τροιζήνα. Ακολουθούσε το κρητομυκηναϊκό σύστημα μέτρησης, το οποίο φημιζόταν για την πολυπλοκότητά του, επειδή οι αριθμοί απεικονίζονταν μέσω της επανάληψης συγκεκριμένων συμβόλων.
Η Πολύγνωτη, σύμφωνα με τον ιστορικό Λόβωνα, εισήγαγε την αρχή της ακροφωνίας, συμβάλλοντας έτσι στην απλούστευση των αριθμητικών συμβόλων. Εισήγαγε δηλαδή αλφαβητικά γράμματα που αντιστοιχούσαν σε ολόκληρες λέξεις, οι οποίες αποτύπωναν αριθμούς. (π.χ. Τ για το Τέσσερα). Ο Ρωμαίος Μάρκος Βιτρούβιος μάλιστα είχε δηλώσει πως η Πολύγνωτη απέδειξε πρώτη την πρόταση «εν κύκλω μεν το ημικύκλιω γωνία ορθή εστίν».
Η Θεμιστόκλεια ή Θεόκλεια ή Αριστοκλεια (σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο), ιέρεια στο Μαντείο των Δελφών, δίδασκε την μαθηματική επιστήμη σε όσους επισκέπτονταν τον συγκεκριμένο χώρο.. Κατά την παράδοση μάλιστα είχε διακοσμήσει το βωμό του Φοίβου Απόλλωνος με γεωμετρικά σχήματα. Ο μεγάλος δάσκαλος Πυθαγόρας είχε εντυπωσιαστεί από τις γνώσεις και την οξύνοια του μυαλού της, γεγονός που στάθηκε αιτία να την μυήσει στην γεωμετρία και την αριθμοσοφία, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει η εισαγωγή γυναικών στην σχολή του
.
Η Θεανώ, μαθητευόμενη σε πρώτο στάδιο και εν συνεχεία διδάσκαλος σε σχολή του Πυθαγόρα. Σε αυτήν αποδίδεται το θεώρημα της «χρυσής τομής», καθώς και η διάδοση του Πυθαγορείου Συστήματος σε όλη την Ελλάδα και την Αίγυπτο.
Η Δαμώ, κόρη του Πυθαγόρα και της Θεανούς, είχε αναλάβει –κατ’ εντολήν του πατέρα της- να φυλάσσει τις σημειώσεις και τα έργα του. Στην συνέχεια εξέδωσε μόνο την γεωμετρική διδασκαλία με τίτλο: «Η προς Πυθαγορείου Ιστορία». Σε αυτήν οφείλεται ακόμη η κατασκευή του κύβου και του κανονικού τετράεδρου. Αλλά και η αδερφή της, Αριγνώτη, έγραψε πλήθος φιλοσοφικών έργων, καθώς και το μαθηματικό βιβλίο «Περί αριθμών» που δυστυχώς δεν έχει διασωθεί. Επίσης η Μυία ή Μύρια(από το συγκεκριμένο όνομα έχει προκύψει και το εξ’ ίσου ελληνικότατο Μαρία), αδερφή και αυτή της Δαμούς, δίδαξε στην σχολή του Κρότωνος Γεωμετρία. Στην Μυία αποδίδεται η επινόηση της αναλογίας, της επονομοζόμενης «Εστηκνίας».
Η Δεινώ μαθήτευσε και αυτή κοντά στον μεγάλο μύστη, ασχολήθηκε με την αριθμοσοφία και ειδικότερα με τους ελλιπείς αριθμούς. Τους αριθμούς δηλαδή των οποίων οι διαιρέτες δίνουν μικρότερο άθροισμα από τους ίδιους τους αριθμούς. (π.χ. 1+2+4=7<8).
Η Μελισσα, που καταπιάστηκε κυρίως με την κατασκευή κανονικών πολυγώνων.
Η Τυμίχα, μυημένη στην Πυθαγόρεια Φιλοσοφία, αντιστάθηκε σθεναρά στον τύραννο των Συρακουσών, όταν αυτός της ζήτησε να αποκαλύψει τα μυστικά της Πυθαγόρειας Διδασκαλίας, λίγο καιρό μετά την διάλυση της Σχολής. Προκειμένου να μην της ξεφύγει και η παραμικρή λεπτομέρεια έκοψε την γλώσσα της με τα δόντια. Έχει συγγράψει βιβλίο σχετικό με τους «φίλους αριθμούς».
Η Πτολεμαΐς ασχολήθηκε με την μουσική και τα μαθηματικά, τέχνες που θεωρούνταν αλληλένδετες στην Αρχαία Ελλάδα.Ο Πορφύριος στο έργο του «εις τα αρμονικά Πτολεμαίου υπόμνημα» της αποδίδει την απόδειξη της πρότασης: «Ἐάν δύο ἀριθμοί πολλαπλασιάσαντες ἀλλήλους ποιῶσι τινάς, οἱ γενόμενοι ἐξ αὐτών ἲσοι ἀλλήλοις ἒσονται».
Η Διοτίμα, που σύμφωνα με τον ιστορικό Ξενοφώντα ήταν γνώστρια των πιο δύσκολων και δυσνόητων γεωμετρικών θεωρημάτων.
Η Λασθενεία, όπως αναφέρει ο Αριστοφάνης ο Περιπατητικός, έδωσε πλήρη ορισμό της σφαίρας: «σφαῖρα ἐστίν σχῆμα στέρεον ὑπό μιας ἐπιφανελιας περιεχόμενον, προς ἣν, ἀφ’ ενός σημείου ταῶν ἐντός τοῦ σχήματος κειμένων, πάσαι αἱ προσπίπτουσαι εὐθεῖαι ἶσαι ἂλληλαις εἰσίν».
Η Περικτιόνη υπήρξε μαθηματικός, συγγραφέας και φιλόσοφος. Σε αυτήν οφείλει ο μεγάλος κλασσικός φιλόσοφος Πλάτων την γνωριμία του με τα μαθηματικά. Ο Στοβαίος εξυμνεί στο «Ανθολόγιό» του την κατάρτιση της Περικτιόνης λέγοντας: «Γαμετρία μεν ὧν καί ἀριθμητικά καί τ’ ἂλλα τα θεωρητικά και ἐπιστημονικά περί τινα ταῶν ἐόντων. Κατασχολέονται, ἃ δε σοφία περί ἂπαντα τα γένη ταῶν ἐόντων, οὒτως γάρ ἒχει σοφία περί πάντα τα γένει ταῶν ἐόντων».
Η Νικαρέτη, στην οποία αποδίδουν οι σύγχρονοι μελετητές την επαναδιατύπωση του Πυθαγορείου Θεωρήματος: «Παντός τριγώνου μιας τῶν πλευρῶν προσεκβλειθίσης, ἣ ἐντός γωνία ἐκατέρας τῶν ἐντός καί ἀπέναντι γωνιῶν μείζων ἐστί».
Η Αρετή από την Κυρήνεια συνέγραψε περισσότερα από 40 βιβλία επιστημονικού και φιλοσοφικού περιεχομένου και δίδαξε πάνω από 100 φιλοσόφους και όχι μόνο. Ο JohnMorans στο βιβλίο του «WomeninScience» αναφέρει ότι το επίγραμμα του τάφου της έγγραφε: «Το μεγαλείο της Ελλάδος, με την ομορφιά της Ελένης, την πέννα του Αριστίππου, την ψυχή του Σωκράτους και την γλώσσα του Ομήρου».
Η Πυθαΐς ασχολήθηκε με την μελέτη των εμβαδών επιπέδων χωρίων.
Η Πανδροσίων ασχολήθηκε με την γεωμετρία και χώριστε μάλιστα τα προβλήματα του συγκεκριμένου κλάδου σε τρεις κατηγορίες: «Τρία γένη εἰσί τῶν ἒν γεωμετρίᾳ προβλημάτων καίτα μεν αὐτῶν ἐπίπεδα καλεῖσθαι, τα δε γραμμικά».
Η περίφημη Υπατία τον 4ο μ. Χ. αιώνα, μεγάλη φιλόσοφος και επιστήμονας, χάριν στην οποία διεσώθησαν τα έργα του πατέρα της Άλγεβρας, Διοφάντου.
Υπήρχαν τέλος αναρίθμητες γυναίκες μυημένες στην Πυθαγόρεια Φιλοσοφία των οποίων τα ονόματα ευτυχώς έχουν φτάσει ως τις μέρες μας. Αξιοθέα, Ελορίς. Φιντύς, Οκκελώ, Κρατησίκλεια, Ρυνδακώ, Βοιώ, Τυρσηνίς, Βαβέλυκα η Αργεία, κτλ…
Ελένη Γεωργακάκη, φοιτήτρια Φιλοσοφικής για το ΠΥΓΜΗ.gr