ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΝΤΖΑΡΟΣ(1795-1872)

Κυριακή, 1 Απριλίου 2012

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΝΤΖΑΡΟΣ(1795-1872)

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΝΤΖΑΡΟΣ(1795-1872)

Ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος(

1795-1872) ήταν σπουδαίος Έλληνας συνθέτης, ιδρυτής της μουσικής Επτανησιακής Σχολής και από τους ανθρώπους που έβαλαν τις βάσεις στην ελληνική μουσική. Γεννήθηκε στην Κέρκυρα από πλούσια οικογένεια. Ο πατέρας του, Ιάκωβος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος ήταν έγκριτος νομικός και ο αδελφός του παππού του Γεώργιος ήταν ο τελευταίος Μεγάλος Πρωτοπαπάς και 1^ος ψηφισμένος αρχιεπίσκοπος Κερκύρας των νεώτερων χρόνων. Λόγω της ευγενικής και πλούσιας καταγωγής, ο Μάντζαρος πήρε κληρονομικά τον τίτλο του ιππότη. Σπούδασε μουσική στην Κέρκυρα με τους αδελφούς Στέφανο(πληκτροφόρο) και Ιερώνυμο(βιολί) Πογιάγου, τον καταγόμενο από την Ανκόνα Στέφανο Μορέττι(θεωρητικά) και τον πιθανότατα ναπολιτάνικης καταγωγής «ιππότη» Μπαρμπάτι(θεωρητικά, σύνθεση). Μόλις 18 χρονών(1818), παντρεύτηκε την μοναχοκόρη του δούκα Αντωνίου Ιουστινιάνη, Μαριάννα, και απέκτησαν 3 κόρες και 2 γιούς. Στη γενέθλια πόλη του παρουσίασε και τα πρώτα του έργα(από το 1815). Από το 1819 συνέχισε τις μουσικές ενασχολήσεις του στην Ιταλία(την επισκεπτόταν κατά διαστήματα), όπου συνδέθηκε με το περιβάλλον του Βασιλικού Ωδείου της Νάπολης και τον διευθυντή του Νικολό Αντόνιο Τσινγκαρέλι. Στην Κέρκυρα εγκαταστάθηκε οριστικά(1826), για να ασχοληθεί με την μουσική εκπαίδευση της πατρίδας του, παρά τις προσπάθειες του Τσινγκαρέλι να τον πείσει για να παραμείνει στην Νάπολη. Για να επιτύχει αυτό, έδινε δωρεάν μαθήματα θεωρίας και μουσικής. Ίδρυσε την Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας (1840) της οποίας έγινε και ισόβιος καλλιτεχνικός διευθυντής. Χάρη σ' αυτές τις εκπαιδευτικές ενέργειές του, πολλοί Επτανήσιοι μορφώθηκαν μουσικά και δημιουργήθηκε η 1^η γενιά Επτανήσιων συνθετών(μεταξύ τους οι Σπυρίδων Ξύνδας, Παύλος Καρρέρ και Φραγκίσκος Δομενιγίνης). Γι' αυτό ο Μάντζαρος θεωρείται ο θεμελιωτής της Επτανησιακής Σχολής. Στον χαρακτήρα ήταν ανεξίκακος, γενναιόδωρος, ευγενικός και μετριόφρων. Λόγω του έργου και της κοινωνικής του θέσης, πολλοί Ιταλοί συνθέτες αλλά και Έλληνες ποιητές συνήθιζαν να παρευρίσκονται και να μιλάνε μαζί του. Είχε στενή φιλία με τον Διονύσιο Σολωμό. O ίδιος δεν θεωρούσε εαυτόν επαγγελματία μουσικό. Αυτοχαρακτηριζόταν «ερασιτέχνης»(γι’ αυτό δε δεχόταν χρήματα για τις υπηρεσίες του). Στις 29/03/1872, ο Μάντζαρος έπεσε σε κώμα κατά τη διάρκεια μαθήματος και τελικά πέθανε(12/04). Σπουδαιότερο έργο του θεωρείται η μελοποίηση του Ύμνου εις την Ελευθερίαν του Διονυσίου Σολωμού, της οποίας(1865) η 1^η στροφή(1829) καθιερώθηκε ως ο Εθνικός ύμνος της Ελλάδας. Ο Μάντζαρος είχε δημιουργήσει 5 μελοποιήσεις για τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν, η 1^η(1829) για τετράφωνη ανδρική χορωδία και πιάνο σε 24 μέρη, η 2^η(1837), η 3^η(1839-40), η 4^η(1844), πιο αντιστικτική σε σχέση με τις 3 πρώτες, η 5^η(1861) που μοιάζει κυρίως σε εμβατήριο και η 6^η. Η νεώτερη έρευνα, κατάδειξε τις πολυεπίπεδες δραστηριότητες του Μάντζαρου, πέρα από τη μονοδιάστατη σύνδεσή του με το σολωμικό «Ύμνο». Είναι ο συνθέτης της μονόπρακτης κωμικής όπερας Don Crepuscolo, της 1^ης σωζόμενης όπερα Έλληνα δημιουργού(1815). Έχει συνθέσει, επίσης, τα πρώτα γνωστά έργα σε ελληνική γλώσσα για φωνή και ορχήστρα: «Aria Greca»(1827), συλλογή τραγουδιών 16 Arie Greche(1830) που περιλαμβάνει μελοποιήσεις πολλών ποιημάτων του Σολωμού(Ξανθούλα, Φαρμακωμένη) αλλά και του Θούριου του Ρήγα Φεραίου, κύκλος 6 τραγουδιών σε στίχους του ποιητή Γεώργιου Κανδιανού Ρώμα με τίτλο Οι παλμοί της καρδιάς μου, μελοποιήσεις ιταλικών ποιημάτων και δικών του στίχων. Είναι επίσης συνθέτης των πρώτων γνωστών ελληνικών έργων για κουαρτέτο εγχόρδων(Partimenti, έργα του Ιταλού Fedele Fenaroli τα οποία ο Μάντζαρος επεξεργάστηκε, περ. 1850), του πρώτου ελληνικού πιανιστικού ρεπερτορίου, του πρώτου ελληνικού έργου σε μορφή φούγκας, της 1^ης μνημονευόμενης ελληνικής συμφωνίας(χαμένη) και άλλων πολλών συμφωνιών, ο συγγραφέας του πρώτου δοκιμίου μουσικής ανάλυσης(Rapporto, 1851) και των πρώτων μουσικοπαιδαγωγικών συγγραμμάτων στην Ελλάδα