«Θρυλική, απόρθητη Σεβαστούπολη»

Βίκτορ Λιτόβκιν, ειδικά για τη RBTH

Η ιστορία της πόλης που ίδρυσε η Μεγάλη Αικατερίνη. Το ιδιαίτερο καθεστώς που τη διέπει από την εποχή Χρουστσόφ και οι συμφωνίες με την Ουκρανία. Πόσο σημαντική είναι, στρατηγικά, για τη Ρωσία η κύρια βάση του Στόλου της Μαύρης θάλασσας και γιατί τη χρειάζεται.

Ο τίτλος του κειμένου προέρχεται από τον ύμνο της Σεβαστούπολης, η οποία φέρει επίσης τον τίτλο: «Πόλη της ρωσικής δόξας». Πηγή: Ricardo Marquina

Βάσει της συμφωνίας μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, από 31 Μαΐου 1997, για το καθεστώς και τους όρους παραμονής του ρωσικού Στόλου της Μαύρης θάλασσας στην ουκρανική επικράτεια, στα ουκρανικά χωρικά ύδατα και στην ξηρά, μπορεί να υπάρχει μια ομάδα 388 πολεμικών πλοίων και άλλων σκαφών (από τα οποία, τα 14 υποβρύχια). Στα ενοικιαζόμενα αεροδρόμια στο Γκβαρντέισκι και στη Σεβαστούπολη μπορούν να σταθμεύουν 161 αεροσκάφη. Οι αριθμοί αυτοί μπορούν να συγκριθούν με τις αεροναυτικές δυνάμεις της Τουρκίας, αλλά τέτοιες δυνάμεις πλοίων και αεροπορίας η Ρωσία δεν διαθέτει στην Κριμαία. 

Η Σεβαστούπολη ιδρύθηκε στη νοτιοανατολική ακτή της χερσονήσου της Κριμαίας το 1783, με διάταγμα της ρωσίδας αυτοκράτειρας Μεγάλης Αικατερίνης, στον τόπο της αρχαίας πόλης Χερσόνησος, τα ερείπια της οποία ερευνούν μέχρι σήμερα οι αρχαιολόγοι. Η Αικατερίνη ήταν αυτή που έδωσε το όνομα στην πόλη, το οποίο στα ελληνικά μεταφράζεται σαν σεβαστή, ιερή ή μεγαλοπρεπής πόλη, πόλη της δόξας. Ο σημαντικός λόγος όμως που η γη αυτή προσέλκυσε το ενδιαφέρον της αυτοκράτειρας και των στρατηγών της, είναι οι 30 προστατευμένοι από τον αέρα, βαθιοί κόλποι της. Ορισμένοι από αυτούς, διεισδύουν στη βραχώδη μορφολογία της σε έκταση οκτώ χιλιομέτρων. Γι αυτό λοιπόν, η Σεβαστούπολη κατέστη από τότε η κύρια ναυτική βάση της Ρωσίας στη Μαύρη θάλασσα.

Την πιο σκληρή δοκιμασία, η Σεβαστούπολη την πέρασε στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Τα έτη 1941-1942, επί 250 μέρες και νύχτες, την πόλη υπερασπίζονταν από τα γερμανικά στρατεύματα οι πολεμιστές του Κόκκινου στρατού και οι ναυτικοί του Στόλου της Μαύρης θάλασσας. Ακόμη όμως και όταν αυτοί υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους, στη Σεβαστούπολη δρούσαν αντιστασιακές ομάδες.

Παραχώρηση στην Ουκρανία από τον Χρουστσόφ

Ουκρανία: Θα αποσχισθούν οι «ρωσικές» περιοχές;

Από το 1948 η Σεβαστούπολη διέθετε ιδιαίτερο καθεστώς μέσα στα όρια της Ρωσικής Δημοκρατίας, μέλους τότε της ΕΣΣΔ. Όμως το 1954, με πρωτοβουλία του Α΄ γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, Νικίτα Χρουστσόφ, η Σεβαστούπολη μαζί με την Κριμαία παραχωρήθηκε στην Ουκρανία, αν και αυτό δεν επέφερε κάποιες σημαντικές αλλαγές στη μοίρα της πόλης. Το Κίεβο δεν διέθετε καμία πραγματική επιρροή στις τύχες της πόλης και στην κατάστασή της. Αυτή, ως μια από τις κυριότερες βάσεις του πολεμικού ναυτικού της ΕΣΣΔ, συνέχιζε να τελεί υπό τον έλεγχο της Μόσχας και του υπουργείου Άμυνας της ΕΣΣΔ.

Η κατάσταση άλλαξε σημαντικά στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 όταν η Ουκρανία έγινε ανεξάρτητο κράτος και η Σεβαστούπολη μαζί με την Κριμαία έγινε ουκρανική.

Η συνθήκη του 1997

Σύμφωνα με τη Μεγάλη συνθήκη φιλίας, συνεργασίας και εμπορίου που υπεγράφη από τη Μόσχα και το Κίεβο το 1997, η Ρωσία αναγνώρισε το ουκρανικό καθεστώς της Σεβαστούπολης και το απαραβίαστο των συνόρων του ουκρανικού κράτους, ενώ η Ουκρανία διατήρησε σε ισχύ το δικαίωμα της Ρωσίας για χρήση της βάσης του ΠΝ και την παρουσία εκεί του ρωσικού Στόλου της Μαύρης θάλασσας έως το 2017.

Οι δυνάμεις της Μαύρης θάλασσας

Διαβάστε επίσης:

Εκκληση του νέου πρωθυπουργού της Κριμαίας προς τον Πρόεδρο Πούτιν για βοήθεια

Πούτιν προς Ομπάμα: Έχουμε κάθε δικαίωμα να προστατέψουμε τους ρωσόφωνους πολίτες αλλά και τα συμφέροντά μας στην Ουκρανία

Ποιες δυνάμεις και μέσα συνθέτουν τον επιχειρησιακό-στρατηγικό σχηματισμό του ρωσικού Στόλου της Μαύρης θάλασσας; Πρόκειται για την έδρα του γενικού επιτελείου του Στόλου στη Σεβαστούπολη, την 68η ταξιαρχία επιτήρησης θαλάσσιας περιοχής, το υπ’ αρ. 17 οπλοστάσιο του ΠΝ, το 810ο ανεξάρτητο σύνταγμα πεζοναυτών, την 247η ανεξάρτητη μοίρα υποβρυχίων, το 247ο ανεξάρτητο επάκτιο σύνταγμα πυροβολικού, το ανεξάρτητο τάγμα μηχανικού του ναυτικού, τον κόμβο επικοινωνιών, την 30η μοίρα μονάδων επιφανείας στην οποία ανήκουν και το καταδρομικό «Moskva», τα πυραυλοφόρα hovercraft «Bora» και «Samum», ομάδα βοηθητικών σκαφών, μοίρα αποβατικών πλοίων, μοίρα πυραυλακάτων, ανεξάρτητη αεροπορική δύναμη εγγύς υποστήριξης, ανεξάρτητη μικτή αεροπορική μοίρα, ανεξάρτητη ταξιαρχία επικοινωνιών, αποθήκες πολεμοφοδίων, εργοστάσια συντήρησης-επισκευών και σχολές εκπαίδευσης νέων αξιωματικών... Συνολικά 25 χιλιάδες στρατιωτικοί, χωρίς να υπολογίζονται οι εργάτες και το πολιτικό προσωπικό που εργάζονται στις βιομηχανικές και στρατιωτικές μονάδες, όπως και στις σχολές του Στόλου. Όλοι, μαζί με τα μέλη των οικογενειών τους, ξεπερνούν τις εκατό χιλιάδες.

 Η συμφωνία που υπεγράφη ισχύει για 20 χρόνια. Έχει προβλεφθεί ότι αυτή θα παρατείνεται αυτόματα κάθε φορά για πέντε χρόνια, εφόσον καμιά από τις πλευρές δεν ειδοποιήσει την άλλη για τη διακοπή της ισχύος της, τουλάχιστον ένα χρόνο πριν από τη λήξη της.

Επέκταση της συμφωνίας μέχρι το 2042

Η δεύτερη συμφωνία, η οποία υπογράφηκε στο Χάρκοβο τον Απρίλιο του 2010, επέκτεινε την παραμονή του ρωσικού Στόλου της Μαύρης θάλασσας στη Σεβαστούπολη μέχρι το 2042. Για την ενοικίαση της ναυτικής βάσης στην Κριμαία η Ρωσία καταβάλλει στην Ουκρανία 98 εκατ. δολάρια ετησίως. Επιπλέον, σύμφωνα με τα όσα ορίζονται από τη συμφωνία του Χάρκοβο, η Ρωσία κάνει έκπτωση στο φυσικό αέριο κατά 100 δολάρια τον κάθε τόνο.

Η Ρωσία είναι υποχρεωμένη να πληρώνει το συγκεκριμένο κόστος, εφόσον δεν έχει κατασκευάσει ακόμη μια εναλλακτική βάση για τον Στόλο της Μαύρης θάλασσας στο δικό της έδαφος. Το λιμάνι στο Νοβοροσίησκ δεν είναι αρκετά βαθύ και δεν διαθέτει τις απαραίτητες υποδομές. Επίσης, ο Στόλος έχει μια σημαντική στρατηγική αποστολή, την προστασία της νότιας πλευρά της Ρωσίας, απαγορεύοντας την εμφάνιση στη Μαύρη θάλασσα, των αεροπλανοφόρων ενός πιθανού μελλοντικού εχθρού. 

Η Ρωσία Τώρα