Σοσιαλισμός, αυτός ο άγνωστος!!!

Απόστολος Αποστολόπουλος

Καμία κοινωνία ως σήμερα δεν έχει διαρθρωθεί περισσότερο δημοκρατικά από την Αθηναϊκή Δημοκρατία. Και η Κομμούνα του Παρισιού, στη σύντομη ζωή της, απλώς επανέλαβε και εφάρμοσε, όσο πρόλαβε, ορισμένα από τα μέτρα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Οι χώρες του «υπαρκτού» απείχαν παρασάγγας. Ο Μάο επιχείρησε να αντιμετωπίσει την αναπαραγωγή των αστικών σχέσεων με την Πολιτιστική Επανάσταση. Είναι η πρώτη και μοναδική φορά που επιχειρήθηκε θεωρητικά και πρακτικά να διαμορφωθούν νέες κοινωνικές σχέσεις (αντί των αστικών) μετά την κατάληψη της Εξουσίας από ανθρώπους που είχαν τον Σοσιαλισμό στο νου τους και αυτή είναι η αξία της. Αλλά δεν υπήρξε συνέχεια. Το ποτάμι πήρε άλλο δρόμο. Αντίθετα με την Αθηναϊκή Δημοκρατία όπου μια συνεχής ευνοϊκή συγκυρία και αδιάλειπτη σειρά ηγετών κατέληξε στο αποκορύφωμα του, σύντομου, Χρυσού Αιώνα.
Κανείς, από τον Σόλωνα και σε όλη τη συνέχεια, δεν είχε προσχεδιάσει την κοινωνία του μέλλοντος, την τελική μορφή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, ότι θα ήταν έτσι και όχι αλλιώς. Από την αρχή ως το κορύφωμα, η Αθηναϊκή Δημοκρατία ήταν το «Άγνωστο Πολίτευμα». Προέκυπτε βήμα-βήμα, από μια διαρκή, ανοιχτή, δημόσια και συχνά βίαιη πολιτική/κοινωνική σύγκρουση (οι μαρξιστές λένε: την πάλη των τάξεων) όπου ο εκάστοτε ηγέτης συσπείρωνε την πλειοψηφία και μαζί προχωρούσαν, διαμόρφωναν το παρόν τους, δηλαδή το μέλλον τους. Πλειοψηφία ήταν οι κατώτερες/μεσαίες τάξεις αλλά στην ηγεσία τους ήταν συνήθως πολιτικοί άνδρες πάμπλουτοι ή και αριστοκράτες, όπως ο Περικλής. Προέκυπτε κάθε φορά αυτό που ήθελαν ενίοτε όλοι (όταν υπήρχε ξένος εισβολέας) και πάντως οι πολλοί, αντιμέτωποι άλλοτε με τους Πέρσες, άλλοτε με τους Σπαρτιάτες και άλλοτε με τύραννους. Δεν υπήρχε προσχέδιο για την «τελική» μορφή του Πολιτεύματος αλλά υπήρχε Ιδανικό: η ελευθερία ενός εκάστου και η μαχητική σύμπραξη για την ανεξαρτησία της Πόλης. Είχαν διατυπώσει και το εργαλείο για να το πετύχουν: την ενεργό συμμετοχή του κάθε πολίτη στα Κοινά, δικαίωμα αλλά και υποχρέωση. Ο Σοσιαλισμός, λέει η Ρόζα Λούξεμπουργκ, απαιτεί και προϋποθέτει ακριβώς την ελευθερία για όλους, επικρίνοντας αποφάσεις των Μπολσεβίκων και του Λένιν. Αλλά ο περιορισμός της ελευθερίας είναι αδύνατον να μη συμβεί όταν η Επανάσταση δεν προκύπτει από τη ζωτική ανάγκη των πολλών αλλά επιβάλλεται εκ των άνω, από μια ενεργό συνειδητή μειοψηφία. Καθεστώς ελευθερίας για όλους προϋποθέτει ενεργό και ενσυνείδητη συμμετοχή, σε κάθε φάση, της εκάστοτε πλειοψηφίας. Και ήττα της εκάστοτε μειοψηφίας. Πλειοψηφία και μειοψηφία δεν είναι σταθερές, αναλλοίωτες, δοσμένες εκ των προτέρων. Σχηματίζονται και ανασχηματίζονται ανάλογα με το θέμα και τη συγκυρία. Και ο Μαρξ την πλειοψηφία είχε στο μυαλό του όταν μιλούσε για «δικτατορία» του προλεταριάτου, δηλαδή των πολλών- και όχι των εκλεκτών. Οι τελευταίοι μετατράπηκαν σε ιερατείο/κάτοχο της μοναδικής αλήθειας  και βούλιαξαν. Ένα ιερατείο που ερμήνευσε  φορμαλιστικά («σταλινικά» θα έλεγαν κάποιοι) την έννοια της πάλης των τάξεων θεωρώντας τις τάξεις ως δεδομένες ες αεί, παραγνωρίζοντας ότι το προλεταριάτο είναι ευρύτερο της «τάξης» και ότι οι αντιλήψεις και οι συσπειρώσεις διαμορφώνονται ανάλογα με τα προβλήματα και όχι με μοναδικό ή κυρίαρχο κριτήριο την ταξική ιδιότητα.
Ο Σοσιαλισμός, δηλαδή κάποιες συγκεκριμένες κοινωνικές σχέσεις, (άγνωστες τώρα) δεν είναι υπόθεση των αριστερών ή των κομμουνιστών ούτε μπορεί να «καθοδηγηθούν» από κανένα αλλά είναι υπόθεση όλων, αυτών που τις θέλουν και (θα) τις διαμορφώνουν βήμα-βήμα και αυτών που δεν (θα) τις θέλουν και θα αντιδρούν. Οι σχέσεις αυτές είναι άγνωστες, δεν προδιαγράφονται, δεν προβλέπονται ούτε προσχεδιάζονται. Προκύπτουν εκ των πραγμάτων. Προκύπτουν, δηλαδή, από τη σχέση ανθρώπων με τα προβλήματα, τη λύση που δίνουν με τη στάση τους οι άνθρωποι.
Η λεγόμενη θεωρία των σταδίων δεν έχει καμία σχέση με τη σταδιακή διαμόρφωση της Αθηναϊκής και αργότερα της αστικής Δημοκρατίας, μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Δεν υπάρχουν «στάδια» αλλά συνεχής διαδοχή καταστάσεων και η ανάγκη επίλυσης των εκάστοτε προβλημάτων. Όπως δεν έχουν καμία σχέση και οι ψευδαισθήσεις ότι αν εκλείψει ο κακός καπιταλισμός θα επικρατήσει αναπόφευκτα ο παράδεισος. Πόλεμοι και καταστροφές με ανθρώπινη ευθύνη γίνονταν πριν να σχηματιστούν τα Έθνη/Κράτη, πριν να εμφανιστεί ο Καπιταλισμός και τίποτα δεν μας βεβαιώνει ότι θα σταματήσουν αν ή αφού καταργηθούν. Πόλεμος είναι και ο εμφύλιος, δηλαδή μια ειδική μορφή της «πάλης των τάξεων». Για τις σχέσεις την εποχή όπου η πάλη των τάξεων θα έχει εκλείψει δεν έχει μιλήσει ούτε ο Μαρξ.
 Τέλος, όλα αυτά δεν εκτυλίσσονται εν κενώ, επηρεάζουν και επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα από το εκάστοτε διεθνές περιβάλλον. Κανένα νέο καθεστώς δεν επιβλήθηκε χωρίς να αντιμετωπίσει νικηφόρα ξένους αντιπάλους, συχνά αναλαμβάνοντας επιθετικές πρωτοβουλίες. Η Δημοκρατία, σοσιαλιστική ή αστική, δεν προϋποθέτει και δεν συνεπάγεται ούτε Ειρήνη ούτε, πολύ περισσότερο, ειρηνοφιλία. Το ξέρουμε από την Αθηναϊκή Δημοκρατία ως την διάδοση της (γαλλικής) Δημοκρατίας με τους Ναπολεόντειους πολέμους αλλά και την παρά λίγο εμπόλεμη σύγκρουση Ρωσίας-Κίνας της δεκαετίας του 60 για ιδεολογικούς, υποτίθεται, λόγους. Η χρήση Όπλων δεν είναι ζήτημα ούτε ιδεολογίας ούτε «προτίμησης», ούτε καν επιλογή. Είναι το ύστατο εργαλείο της Πολιτικής, το αναγκαίο όταν το απαιτούν οι  περιστάσεις. Είτε, επιθετικά, για να διασφαλισθεί  ευνοϊκός περίγυρος είτε, αμυντικά, για να προληφθεί προβλεπόμενη επιθετική ενέργεια κάποιου αντίπαλου, ενώ επιβάλλεται ως άμυνα σε κάθε ανενδοίαστη επίθεση. Κανείς δεν πάει γυρεύοντας άνευ λόγου και αιτίας αλλά ακόμα και η ιδέα της παραίτησης, άμα οι περιστάσεις το απαιτούν, δεν οδηγεί απλώς σε ήττα. Σημαίνει την πλήρη, ολοκληρωτική εξαφάνιση του κάθε ενδιαφερόμενου ανεξαρτήτως ιδεολογίας. Όπως του αξίζει.