Το
κείμενο που ακολουθεί είναι ο πρόλογος τον οποίο μου έκανε την τιμή να
μου ζητήσει για το βιβλίο του “Γεωπολιτική σκακιέρα”, ο υποστράτηγος
ε.α. Νίκος Καρατουλιώτης. του ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ
Παρά το γεγονός ότι οι έλληνες θεωρούνται ένας από τους πιο πολιτικοποιημένους λαούς, η ελληνική βιβλιογραφία δεν έχει και πολλά να επιδείξει στον τομέα της γεωπολιτικής, τόσο της γενικής θεωρίας όσο και της γεωπολιτικής του ελλαδικού χώρου.
Βεβαίως, πρωτοπόροι επώνυμοι γεωπολιτικοί συγγραφείς υπάρχουν στη χώρα και οι εργασίες τους είναι εξαιρετικές, αλλά ούτε ο αριθμός, ούτε το εύρος των θεμάτων με τα οποία ασχολήθηκαν καλύπτουν πλήρως τις απαιτήσεις της ευαίσθητης γεωπολιτικής θέσης της χώρας και τον όγκο των ζητημάτων που αντιμετωπίζει.
Το βιβλίο του Υποστράτηγου ε.α. Νίκου Καρατουλιώτη: «γεωπολιτική σκακιέρα: ο ελληνικός κλειδάριθμος», αναμφισβήτητα επιχειρεί να καλύψει μέρος ενός τέτοιου κενού.
Ο συνδυασμός της θεωρητικής γνώσης της γεωπολιτικής και της γεωστρατηγικής της διάστασης, οδήγησαν τον στρατηγό σε ένα πόνημα καθόλα αξιόλογο και κυρίως απαραίτητο, ως προς τα πορίσματά του, για τις δύσκολες ημέρες που διανύουμε.
Ο συγγραφέας, αφού αναλύει όλες τις πλευρές του γεωπολιτικού περιβάλλοντος της Ελλάδος, καταλήγει στο συμπέρασμα πως ο ευρύτερος χώρος, η Μεσόγειος, όποτε λειτούργησε ως παράγων που ένωνε τις χώρες, τους λαούς και τους πολιτισμούς που βρέχει, ωφέλησε την Ελλάδα. Όποτε, δε, λειτούργησε ως φορέας που διασπούσε ή διαχώριζε αυτούς τους πολιτισμούς, είχε καταστρεπτικές συνέπειες. Η Ελλάδα, δεν έχει άλλη επιλογή από το να συνθέτει και να ενώνει στην περιοχή. Αυτός ήταν, άλλωστε, και ο ιστορικός της ρόλος. Αυτός είναι και σήμερα ο ρόλος της σε μια εποχή μετάβασης από το παλιό, που υποχωρεί, στο νέο που αναδύεται. Και, όπως πάντα στην ιστορία, οι μεταβατικές περίοδοι είναι και οι πιο ρευστές. Γι αυτό χρειάζονται μεγάλη προσοχή.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια από τις κρισιμότερες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας της, ακέφαλη από ισχυρή πολιτική, οικονομική και πνευματική ηγεσία.
Διεθνώς, αναπτύσσεται μια ισχυρή τάση αποδόμησης των εθνικών κρατών και της κυριαρχίας τους προς όφελος της νέας οικονομίας που έχει ως αιχμή τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα ασφυκτιά στα εθνικά σύνορα και αναζητά ευρύτερες κρατικές συσσωματώσεις για να μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Και η αναζήτηση αυτή προϋποθέτει την αποδόμηση των εθνικών κρατών.
Σ αυτήν την κρίσιμη περίοδο, όπου όλα στην περιοχή μας επαναπροσδιορίζονται γεωπολιτικά, η χώρα βρίσκεται στη χειρότερη οικονομική κατάσταση με καταλυτικές συνέπειες στο κύρος και την ισχύ της.
Στο βιβλίο, αναδύεται συνεχώς η αγωνία αυτή του συγγραφέα και η προσπάθειά του να κάνει σαφή την πρότασή του για την υπέρβαση του αδιεξόδου.
Ο κλασικός- ας τον ονομάσουμε έτσι- καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, δεν είναι σήμερα ο κυρίαρχος τρόπος που λειτουργεί η οικονομία. Βεβαίως, το σύστημα παραμένει καπιταλιστικό, αλλά ο κλασικός καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής συνυπάρχει μεν, αλλά, δεν κυριαρχεί στη σημερινή οικονομία, της οποίας κύριο χαρακτηριστικό είναι η χρηματιστική, ή χρηματιστηριακή εκδοχή της.
Αυτή η καπιταλιστική εκδοχή- η χρηματοπιστωτική, δηλαδή- στάθηκε δυνατή επειδή, με την εξέλιξη της επιστήμης επήλθαν αλλαγές στις παραγωγικές δυνάμεις. Το διαδίκτυο, η μεγάλη ανάπτυξη των ηλεκτρονικών μηχανών, οι ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και πολλές άλλες δυνατότητες της σύγχρονης επιστήμης, διαμορφώνουν ένα νέο πλαίσιο που επαναπροσδιορίζει τα πάντα: από τα εθνικά σύνορα, μέχρι και μεταβολές ανθρωπολογικού χαρακτήρα.
Τα νέα αυτά δεδομένα είναι, δυστυχώς, ενεργοβόρα. Όλες οι αναφορές του κ. Καρατουλιώτη στο βιβλίο, από τους θεωρητικούς της γεωπολιτικής μέχρι τις γεωπολιτικές ισορροπίες, γίνονται για να καταλήξει και να αποφανθεί πάνω στο ενεργειακό ζητούμενο.
ΑΙΤΙΑ ΠΟΛΕΜΩΝ Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Ιστορικά, το ζήτημα της ενέργειας αποτέλεσε πολλές φορές αιτία πολύχρονων και αιματηρών πολέμων.
Όπως επισημαίνει και ο συγγραφέας στο βιβλίο του, η ασφυξία που ένοιωθε το γερμανικό κεφάλαιο και η προσπάθεια της Γερμανίας να αναζητήσει ενεργειακούς πόρους στη Μέση Ανατολή, ήταν η αιτία που η ανθρωπότητα οδηγήθηκε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και για μια κατηγορία ιστορικών, Πρώτος και Δεύτερος Πόλεμος, αποτελούν μια συνέχεια ως προς το υπόβαθρο που τους προκάλεσε, κάτι που τους κάνει να υποστηρίζουν πως, ουσιαστικά, ο πόλεμος ήταν ένας Μεγάλος Πόλεμος που οδήγησε την ανθρωπότητα στον όλεθρο.
Και σήμερα, αν εξετάσει κανείς τους βαθύτερους λόγους που διεξάγονται οι πόλεμοι, αραβοϊσραηλινός τη δεκαετία του 70, ο πρώτος πόλεμος του κόλπου αρχές του ’90, ο δεύτερος πόλεμος στο Ιράκ, ο πόλεμος στο Αφγανιστάν, όλοι, συνδέονται κατά κάποιον τρόπο με το πετρέλαιο και τα συμφέροντα των εταιριών. Άλλωστε, την πολιτική αυτή αναλύει- ήδη από το 1987- στο βιβλίο του: «η μεγάλη σκακιέρα», ο αμερικανός γεωπολιτικός και Σύμβουλος Ασφαλείας του προέδρου Κάρτερ, Ζμπίγκνιεφ Μπρεζίνσκι, μια από τις εμβληματικές προσωπικότητες των Ηνωμένων Πολιτειών.
Μια προσεκτική ανάλυση της αμερικανικής πολιτικής αλλά και της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ρωσίας, της Κίνας, κλπ. οδηγεί στη διαπίστωση μιας προσπάθεια εξασφάλισης και εκμετάλλευσης ενεργειακών αποθεμάτων.
Δεν πρέπει να προκαλέσει έκπληξη αν, αύριο, αποδειχθεί με δημόσια έγγραφα ότι η περίφημη αραβική άνοιξη ενθαρρύνθηκε-και υποκινήθηκε- από δυνάμεις που για γεωπολιτικούς-γεω-ενεργειακούς λόγους επεδίωξαν μια αλλαγή των καθεστώτων στα οποία η άνοιξη αυτή εκδηλώθηκε. Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει πως τα εκατομμύρια ανθρώπων που διαδήλωσαν με αιτήματα την ελευθερία και την πρόοδο των χωρών τους ήταν ενταγμένα στη διεθνή αυτή σκοπιμότητα. Αλλά ότι, ο διεθνής παράγων γνωρίζει να εκμεταλλεύεται το στοιχείο εκείνο που θα είναι αποτελεσματικό για τον ίδιο αλλά θα συνεγείρει και τις κοινωνίες στις οποίες αναφέρεται.
Ο συγγραφέας αρχίζει το βιβλίο του με τον Τρωϊκό πόλεμο υποστηρίζοντας πως ενεργειακό ήταν το υπόβαθρο των λόγων που οδήγησαν τους Αχαιούς στα Δαρδανέλια και στον 10χρονο πόλεμο τον οποίο ύμνησε με το ανεπανάληπτο έργο του ο Όμηρος. Τα πλοία, εύρισκαν καταφύγιο στην Τροία για να αποφύγουν το ξέσπασμα του Αιόλου και η παραμονή τους στην πόλη του Πριάμου, την έκανε πλούσια. Ο πλούτος προσήλκυσε τους ριψοκίνδυνους Αχαιούς που βρήκαν ως αφορμή, για την περιπέτειά τους, τη χρυσή ομορφιά της Ελένης.
Πολύ αργότερα, για να έρθουμε στις ημέρες μας, το 1973 με το ξέσπασμα του αραβο-ισραηλινού πολέμου, οι αραβικές χώρες μέλη του ΟΠΕΚ, μετατρέπουν το πετρέλαιο σε διαπραγματευτικό όπλο και επιβάλλουν εμπάργκο στις ΗΠΑ και την Ολλανδία, για την απροκάλυπτη υποστήριξή τους προς το Ισραήλ. Οι τιμές εκτινάχθηκαν στα ύψη και από 3 δολάρια το βαρέλι, το 1973, έφθασαν στα 20, το Μάρτιο του 1974. Η Ευρώπη εισήλθε στον προθάλαμο της ενεργειακής αβεβαιότητας, όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο συγγραφέας.
Από τον Όμηρο, μέχρι την αραβοϊσραηλινή σύρραξη και τους ενεργειακούς πολέμους των ημερών μας, χύθηκε πολύ αίμα στα πολεμικά μέτωπα με διακύβευση την ενέργεια.
Δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά, άλλωστε, αφού, εκτός από την ενέργεια αυτήν καθ αυτήν, οι Ηνωμένες Πολιτείες συνέδεσαν και το νόμισμά τους- και κατά συνέπεια την οικονομία τους- με τις εμπορικές πράξεις που έχουν σχέση με την αγορά της ενέργειας. Τόσο οι ενεργειακές αγοραπωλησίες, όσο και τα αποθεματικά των κρατών ήταν σε δολάρια, κάτι το οποίο εξυπηρετούσε τις ΗΠΑ. Σε οποιαδήποτε κρίση, δεν είχαν παρά να κόψουν νέο νόμισμα και να διαχύσουν τη δική τους κρίση σε άλλα κράτη.
Αυτό το αμερικανικό προνόμιο- στο οποίο αναφέρεται αναλυτικά και εύστοχα ο συγγραφέας- άρχισε να αμφισβητείται με την καθιέρωση και λειτουργία του ευρώ. Όποιος, όμως, ηγέτης πετρελαϊκής χώρας, τόλμησε να προβεί σε αγοραπωλησίες με βάση το ευρωπαϊκό κοινό νόμισμα, ή διαπραγματεύτηκε τα ενεργειακά του αποθέματα με εταιρείες που δεν είχαν την έγκριση της υπερδύναμης, βρήκε οικτρό τέλος.
ΟΙ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
Τρείς είναι σήμερα οι περιοχές μεγάλου ενεργειακού ενδιαφέροντος.
Πίσω από την δήθεν αποχώρηση των ΗΠΑ από την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή και την παρουσία τους στον Ειρηνικό, βρίσκεται το ενδιαφέρον της υπερδύναμης για την εξασφάλιση των ενεργειακών αποθεμάτων που υπάρχουν στη θάλασσα της Νότιας Κίνας, κάτι που για να το πετύχουν χρειάζονται συμμαχίες στην περιοχή, άρα, έντονη παρουσία και διαμόρφωση ισορροπιών.
Η Κίνα δεν είναι ούτε Ελλάδα ούτε Τουρκία. Χρειάζεται προσοχή στην αντιμετώπισή της από τις ΗΠΑ και εστιασμένο ενδιαφέρον. Δεν απαιτείται στρατιωτική αντιπαράθεση με την Κίνα για να αναγκασθεί το Πεκίνο σε υποχωρήσεις. Αρκεί, μια ένταση στην περιοχή. Το κινεζικό θαύμα βασίζεται, εν πολλοίς, στις καλές και ειρηνικές σχέσεις στο γεωπολιτικό του περιβάλλον, σύμφωνα με την παρακαταθήκη που άφησε και ο διάδοχος του Μάο, Τέν Χσιάο Πίνγκ.
Δεν είναι μόνο η θαλάσσια περιοχή της Νότιας Κίνας που ελκύει το ενεργειακό και, κατά συνέπεια, το πολιτικό ενδιαφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι και ο Αρκτικός Κύκλος που και εκεί υπάρχουν, σύμφωνα με έγκυρα δημοσιεύματα, μεγάλα αποθέματα υδρογονανθράκων, τα οποία έχουν προσελκύσει την προσοχή της Ουάσιγκτον.
Όσο για τα αποθέματα της περιοχής μας, αυτά τα θεωρούν δεδομένα. Όλες οι κρίσεις, μικρές ή μεγάλες στις οποίες εμπλέκεται και η Ελλάδα, έχουν ως υπόβαθρο τα πιθανά ενεργειακά αποθέματα.
ΤΟ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ
Εδώ αρχίζει το γεωπολιτικό παιχνίδι. Ή διαχείριση του, προϋποθέτει υψηλή γνώση γεωπολιτικής και ο συγγραφέας του αφιερώνει εκτεταμένο μέρος του βιβλίου στην ιστορία και την ανάλυση της γεωπολιτικής θεωρίας. Με δύο λόγια, η επίδειξη δύναμης και η προβολή ισχύος είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική διαχείριση των ενεργειακών υποθέσεων και όποιος δεν την διαθέτει, γίνεται, έρμαιο και, απλός κομπάρσος, στο ενεργειακό παιχνίδι. Πρωταγωνιστής στο παιχνίδι αυτό είναι και πάλι οι ΗΠΑ αλλά υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που διεκδικούν κάποιο –σημαντικό ή λιγότερο σημαντικό- ρόλο. Τίποτε δεν χαρίζεται και τίποτε δεν κρατιέται, αν δεν μπορείς να το κρατήσεις. Το παιχνίδι είναι σκληρό και ο πλέον αδύναμος θα υποστεί τις συνέπειες του αδήριτου νόμου της εξέλιξης.
Σε ό,τι αφορά την περιοχή μας, βρίσκεται στην περίμετρο της «καρδιάς της γης», της Heartland, και είναι εδώ ό,που- κατά τη γεωπολιτική θεωρία- συμβαίνουν όλες οι ταραχές για να ελεγχθεί η Ευρασία. Είναι μέρος της αποκαλούμενης Rimland.
Η αγγλοσαξωνική γεωπολιτική προσέγγιση ήταν ο αποκλεισμός της «κεντρικής γης», δηλαδή, της Ευρώπης και κυρίως της Γερμανίας και της τέως Σοβιετικής Ένωσης, σημερινής Ρωσίας, από τις θερμές θάλασσες. Μόνο που σήμερα τα πράγματα γίνονται ολοένα και πιο δύσκολα. Και αυτό αναδεικνύεται από το βιβλίο.
Ο ΠΑΡΑΓΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Η συνεργασία Γερμανίας και Ρωσίας ήταν και θα είναι πάντοτε ένας από τους μεγάλους εφιάλτες της Αμερικής. Και η συνεργασία αυτή, παρά τις προσπάθειες και τις απειλές της Ουάσιγκτον επήλθε, προσώρας, στον ενεργειακό τομέα. Ο Bόρειος αγωγός, ο North Stream, είναι γεγονός. Η Ρωσία, έκανε ένα ακόμη, σημαντικό βήμα στην εξάρτηση της Ευρώπης από τα ενεργειακά της αποθέματα και τους αγωγούς της και η Γερμανία, προμηθεύτηκε, σχετικά φθηνή, ενέργεια για τις απαιτήσεις της βιομηχανίας της.
Αλλά, το πρόβλημα ΗΠΑ-Γερμανίας, είναι συνθετότερο. Είναι ευδιάκριτη μια υποδόρεια αντιπαράθεση που έχει ως βάση τον οικονομικό δυναμισμό της Γερμανίας και της τάσης αυτονόμησής της από την Αμερικανική ηγεμονία.
Ο άλλος αγωγός, ο Nότιος, ο South Stream, έχει να αντιμετωπίσει και πάλι την αρνητική επιμονή των ΗΠΑ αλλά, στην προκειμένη περίπτωση, δεν υπάρχει μια Γερμανία για να εργασθεί μεθοδικά, επίμονα, αποτελεσματικά και χωρίς φοβίες. Ελλάδα και Βουλγαρία, αποτελούν ευάλωτες κρατικές οντότητες που συντάσσονται, απολύτως, με τη βούληση της Ουάσιγκτον, ακόμη και σε βάρος των εθνικών τους υποθέσεων. Και αυτό έχει επιπτώσεις και στο βάθος της κρίσης την οποία διέρχεται, τουλάχιστον, η χώρα μας.
Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν υπάρχει κρίση αλλά, γιατί δεν αναζητείται ο αποτελεσματικότερος τρόπος αντιμετώπισής της, ο οποίος και μπορεί να εντοπισθεί.. Η προοπτική της χώρας στον ενεργειακό τομέα, αποτελεί, για το συγγραφέα, ασφαλή προσανατολισμό για την απάντηση του ερωτήματος αυτού.
Το αμερικανικό επιχείρημα περί αποφυγής μονομερούς ενεργειακής εξάρτησης Ελλάδας και Ευρώπης από τη Ρωσία θα είχε ενδιαφέρον αν, η ίδια η Ουάσιγκτον, δεν επεδίωκε την μονομερή εξάρτηση της Ευρώπης από αγωγούς που διέρχονται από την Τουρκία. Και το ερώτημα, τώρα, είναι: θα δεχθεί η Ευρώπη μια τέτοια μονομερή εξάρτηση; Θα δεχθεί να γίνει ενεργειακό υποχείριο της Άγκυρας, έστω και αν ένα μέρος των ενεργειακών της αναγκών, κυρίως της Γερμανίας, εξασφαλίζεται από τον αγωγό του Βορείου ρεύματος;
Όλα αυτά είναι ερωτήματα τα οποία ο συγγραφέας του βιβλίου θέτει και στα οποία επιχειρεί πειστικές απαντήσεις.
ΤΟΥΡΚΙΑ
Η Τουρκία, αναπτύσσει στην περιοχή μια πολύπλευρη εξωτερική πολιτική που αποσκοπεί να την καταστήσει περιφερειακή δύναμη. Το αν θα το πετύχει ή όχι παραμένει, ακόμη, αβέβαιο. Αντί να εξαλείψει τα προβλήματά της με τις γειτονικές της χώρες, κατά το δόγμα Νταβούτογλου, η Τουρκία, όχι μόνο βρίσκεται σε μικρή ή μεγαλύτερη αντιπαράθεση με τις χώρες αυτές, αλλά, και έχει εμπλακεί σε δύο μέτωπα από τα οποία δύσκολα θα απεμπλακεί. Το ένα είναι το κουρδικό και το άλλο η Συρία. Και τα δύο αποτελούν μεγάλους παράγοντες αστάθειας για την Τουρκία, και η προσπάθεια για οποιαδήποτε επίλυσή τους, θα σημάνει μεγάλες αλλαγές και στον χάρτη της περιοχής αλλά και αλλαγές στη φύση του τουρκικού κράτους.
Βεβαίως, οι εξοπλισμοί και οι αμυντικοί προσανατολισμοί της Τουρκίας αποσκοπούν σε ευρύτερη πολιτική στο χώρο της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Δεν είναι σίγουρο αν η Τουρκία θα καταφέρει να πετύχει τον στόχο της ή θα πέσει θύμα μιας προσωρινής επιτυχίας της, κυρίως οικονομικής, η οποία, ωστόσο, βασίζεται σε πήλινα πόδια. Τα τελευταία οικονομικά δεδομένα είναι ανησυχητικά.
Ούτε το Ιράν, ούτε η Αίγυπτος θα επιτρέψουν στην Τουρκία να κυριαρχήσει στον μουσουλμανικό κόσμο ή στη γεωγραφική περιοχή που επιδιώκει. Αλλά και οι αμυντικοί προσανατολισμοί της που αποβλέπουν σε μια μεγαλύτερη απεξάρτηση από τις διεθνείς αμυντικές αγορές, μπορεί να αποτελέσουν αιτία δυσαρέσκειας του διεθνούς παράγοντα ώστε να ακολουθήσει μια περισσότερο ισορροπημένη πολιτική στην περιοχή.
Οι Κούρδοι είναι μια οντότητα η οποία έχει ήδη δημιουργήσει το πρόπλασμα ενός κράτους στο βόρειο Ιράκ, έχει προκεχωρημένες θέσεις στη Συρία και έντονη παρουσία στην Τουρκία, από την οποία, το ελάχιστο που διεκδικεί είναι ένα είδος αυτονομίας. Η δημιουργία κουρδικού κράτους εξυπηρετεί και τα αμερικανικά και τα ισραηλινά συμφέροντα.
Στην Τουρκία, ακόμη και αν διευθετηθεί, κατά κάποιον τρόπο, το θέμα της συνύπαρξης με τους Κούρδους, θα υπάρξουν τουρκικές υποχωρήσεις που θα καθιστούν τον κουρδικό παράγοντα συστατικό στοιχείο της τουρκικής δημοκρατίας. Η Ελλάδα θα πρέπει, στο πλαίσιο της διεθνούς πρακτικής και χωρίς να επισύρει κατηγορίες εις βάρος της, να βελτιώσει τις σχέσεις της με τους Κούρδους γενικότερα. Τα οφέλη από μια τέτοια πολιτική θα είναι σημαντικά και σήμερα και αύριο, ακόμη και στη διαμόρφωση τουρκικής πολιτικής.
Αποτελεί, δυστυχώς, μεγάλη παράλειψη το γεγονός ότι δεν υπάρχει ελληνική παρουσία στην πρωτεύουσα του Ιρακινού Κουρδιστάν, παρουσία που θα ενίσχυε οικονομικά και πολιτικά την Ελλάδα.
Η Τουρκία έχει δείξει ότι δεν καταλαβαίνει πολύ από διπλωματικούς ελιγμούς πολιτικής ήπιων τόνων και πως το μόνο που υπολογίζει είναι ο διεθνής συσχετισμός και η αποφασιστικότητα της άλλης πλευράς.
Δεν έχει τις δυνατότητες να υποστηρίξει ούτε οικονομικά, ούτε στρατιωτικά τα μεγάλα «ανοίγματα» της εξωτερικής της πολιτικής. Όχι μόνο τα αδιέξοδα της πολιτικής της αλλά και τα οικονομικά της δεδομένα αρχίζουν και γίνονται ανησυχητικά.
Παρόλα αυτά αναπτύσσει μια έντονη διπλωματική δραστηριότητα στις μεσογειακές χώρες και κυρίως προς την κατεύθυνση των αραβικών χωρών που βρίσκονται σε φάση δυναμικής μετάβασης ώστε να διασφαλίσει τα συμφέροντά της ακόμη και σε βάρος της Ελλάδας.
Το παιχνίδι που παίζεται είναι πολύπλοκο και απαιτεί μια ανάλογη κινητοποίηση και της ελληνικής πλευράς.
Οι σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία παραμένουν σε ένα σημείο δυναμικής ισορροπίας. Η ισορροπία κινδυνεύει να ανατραπεί προς την πλευρά της Άγκυρας η οποία ενισχύει την άμυνά της και διαμορφώνει σχέσεις με βαλκανικές χώρες με κύριο χαρακτηριστικό μια δυναμική αντιπαλότητα προς την Ελλάδα.
Η Ελλάδα πρέπει να ξεπεράσει και τα φοβικά της σύνδρομα και την εσωστρέφεια που της προκάλεσε η κρίση. Μπορεί να έχει παρουσία στην περιοχή και θα πρέπει να το επιδιώξει.
ΕΛΛΑΔΑ- ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ
Ή ελληνική πολιτική στη Μέση Ανατολή χαρακτηρίστηκε, τα τελευταία χρόνια, από τη συνεργασία με το Ισραήλ. Η συνεργασία αυτή δεν φαίνεται να δημιούργησε, προς το παρόν, προβλήματα με τις Αραβικές χώρες. Η όποια απουσία της Ελλάδας από την άσκηση αραβικής πολιτικής έχει τις ρίζες της στην περίοδο των κυβερνήσεων Σημίτη και δεν είναι σημερινό φαινόμενο. Η Συνεργασία με το Ισραήλ χρειάζεται μεγάλη προσοχή, διότι οι ελληνο-αραβικές σχέσεις δεν πρέπει να διαταραχθούν επ ουδενί. Μπορεί, ωστόσο, να αναπτυχθούν οι ελληνο-ισραηλινές σχέσεις στη βάση κοινών συμφερόντων, οικονομικών και γεωπολιτικών. Αποτελεί επιθυμία και της ισραηλινής πλευράς, η ανάπτυξη των διμερών σχέσεων χωρίς να ετεροπροσδιορίζονται, είτε από την Τουρκία, είτε από άλλους παράγοντες.
Οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ, μελλοντικά, θα αποκλίνουν σε ορισμένους τομείς (κουρδικό κράτος, κουρδικός παράγον, αραβική πολιτική) αλλά υπάρχουν και τομείς στους οποίους θα συγκλίνουν. Ιδιαιτέρως, αν στην Άγκυρα και κυρίως στους διαμορφωτές της εξωτερικής πολιτικής του περιβάλλοντος του τούρκου πρωθυπουργού, γίνει σαφές κάποια στιγμή ότι η Τουρκία δεν μπορεί να ηγηθεί, όπως θα ήθελε, του μουσουλμανικού κόσμου.
Στρατηγική επιλογή της Τουρκίας είναι να αποτελέσει το κέντρο διέλευσης όλων των ενεργειακών αγωγών στην περιοχή και αυτή η επιλογή μπορεί να αναγκάσει την Τουρκία να κάνει κάποιες υποχωρήσεις προς το Ισραήλ, για να πετύχει την ακύρωση του αγωγού Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας.
Η ύπαρξη και λειτουργία του αγωγού αυτού είναι υψηλής γεωπολιτικής σημασίας όχι μόνο για τις τρείς χώρες (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ) αλλά και για τη Δύση η οποία θα είχε συμφέρον από μια απεξάρτηση από τη διέλευση του αγωγού μέσω τουρκικού εδάφους. Ο καθένας, όμως, κρατά αυτά που μπορεί. Και, δυστυχώς, η Ελλάδα, αυτήν τη στιγμή δεν φαίνεται να σχεδιάζει και να υλοποιεί σχέδια που θα ήταν συμφέροντα και για την ίδια και για τις δυτικές χώρες. Έχει αφεθεί στο έλεος της τύχης.
Ο κ. Καρατουλιώτης, εστιάζει με εύστοχες παρατηρήσεις στα θέματα αυτά.
Η ελληνική πλευρά θα πρέπει να επιδείξει αποφασιστικότητα αλλάζοντας το πλαίσιο των συνομιλιών με την Άγκυρα με την ανακήρυξη της ΑΟΖ μετά από διαβούλευση με ενδιαφερόμενα τρίτα κράτη, όπως έπραξε η Κύπρος.
Είναι λάθος της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής να φοβάται μήπως η Άγκυρα εγκαταλείψει τις συνομιλίες για την υφαλοκρηπίδα, που πολύ ανησυχούμε ότι δεν περιορίζονται μόνον εκεί.
Ανακήρυξη της ΑΟΖ και διεθνής ενεργοποίηση του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών ώστε να υπάρξει η οριοθέτησή της με δεδομένο ότι και το σύμπλεγμα των νήσων γύρω από το Καστελόριζο διαθέτει τη δική του ΑΟΖ, πρέπει να αποτελέσει σταθερό και αποφασιστικό στόχο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
Διαφορετικά, υποθηκεύεται το μέλλον της χώρας.
Αυτή είναι και η αγωνία του συγγραφέα, ο οποίος με το βιβλίο του επιθυμεί να συμβάλει στην αποσαφήνιση του πλαισίου για την ανάδειξη του συμφέροντος της Ελλάδας και του ειρηνικού τρόπου με τον οποίο θα μπορούσε να το πετύχει.
ΠΙΕΣΕΙΣ
Ενώ το συμφέρον της χώρας είναι μια πολύπλευρη εξωτερική πολιτική σε έναν αναδυόμενο πολυπολικό κόσμο, οι πάγιες διεθνείς εξαρτήσεις της υπαγορεύουν μια μονοδιάστατη πολιτική προς τη Δύση, η οποία, ευθύνεται εν πολλοίς και για τα σημερινά αδιέξοδά της. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της ανοιχτής απειλής του διεθνούς παράγοντα, να μην πωληθεί η ΔΕΠΑ και η ΔΕΣΦΑ σε ρωσική εταιρία, όταν η πώληση αυτή φαίνεται η επικερδέστερη από πλευράς οικονομικής αλλά και ενεργειακής αναβάθμισης της Ελλάδας, η οποία, μέχρι σήμερα, διαδραματίζει τριτεύοντα ρόλο στον χάρτη των ενεργειακών ροών της περιοχής.
Το γεγονός έρχεται ως συνέχεια ενός άλλου εκβιασμού, του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης, για την ακύρωση του οποίου, πρωταγωνίστησε, δυστυχώς, η τελευταία, αυτοδύναμη, κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.
Οι πιέσεις αυτές δεν λειτουργούν, ούτε κατ ελάχιστον, προς όφελος της χώρας αλλά είναι εντεταγμένες σε ένα σχέδιο του διεθνούς παράγοντα όπου περιορίζεται και το δικαίωμά της να ανακηρύξει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Το γεγονός αυτό καταδεικνύεται και από τις τελευταίες, δημόσιες συστάσεις των ΗΠΑ, αλλά
και από τις αντιδράσεις κατά της ανακήρυξης Ελληνικής ΑΟΖ, όχι μόνο από την Τουρκία, αλλά και από την αδύναμη Αλβανία. Η υπαγόρευση της πολιτικής και της στάσης των Τιράνων είναι προφανής. Οι αντιδράσεις αυτές ακολούθησαν προηγούμενες της Λιβύης σε μια ατυχή επίσκεψη του έλληνα ΥΠΕΞ.
ΚΥΠΡΟΣ-ΘΡΑΚΗ
Η Ελλάδα, έφερε την Κύπρο για τρίτη φορά στα πρόθυρα της διάλυσης. Η μια ήταν το 1974 με το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, η δεύτερη, με τις πιέσεις που ασκήθηκαν επι κυβερνήσεως Σημίτη για αποδοχή του Σχεδίου Ανάν και η τρίτη σήμερα. Η οικονομική κρίση της μεγαλονήσου οφείλεται εν πολλοίς και στην οικονομική κατάρρευση του Ελλαδικού κράτους.
Οικονομική κρίση, απουσία ευρωπαϊκού προσανατολισμού από τις Βρυξέλλες και επικράτηση δυνάμεων με πολιτική πλησιέστερη προς το σχέδιο Ανάν, αποτελούν ωρολογιακές βόμβες στα θεμέλια μιας κυπριακής δημοκρατίας που το τελευταίο διάστημα δεν ευτύχησε να περάσει τις καλύτερες πολιτικές στιγμές της. Και όλα αυτά παρά τη γεωπολιτική αναβάθμιση της μεγαλονήσου.
Το ελλαδικό κράτος έχει την ευθύνη σύσσωμου του ελληνισμού και μια αποφασιστική πολιτική στο κυπριακό που θα λαμβάνει υπόψη της την ανεξαρτησία, ακεραιότητα και αναζήτηση λύσης στο νησί σύμφωνης με το διεθνές δίκαιο θα πρέπει και να επαναδιατυπωθεί και να διακηρυχθεί.
Το κυπριακό πρέπει να επανατοποθετηθεί ως διεθνές πρόβλημα εισβολής και κατοχής και η επιδιωκόμενη λύση πρέπει να αποσκοπεί στο ενιαίο της κυπριακής δημοκρατίας, ως χώρας-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα δικαιώματα των πολιτών της απορρέουν τόσο από αυτήν τη συμμετοχή όσο και από το διεθνές πλαίσιο που επιβάλλουν τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών.
Στη Θράκη, δεν υπάρχει κανένα περιθώριο εφησυχασμού.
Ιδιαιτέρως, η Αθήνα πρέπει να ενσκήψει με προσοχή στο θέμα της μουσουλμανικής μειονότητας όπου η Άγκυρα «αλωνίζει» και διαμορφώνει σιγά σιγά τις προϋποθέσεις ενός νέου κυπριακού. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι η Άγκυρα έχει εντάξει το θέμα της Θράκης σε υψηλής προτεραιότητας εξωτερική πολιτική.
Το τουρκικό προξενείο στην Κομοτηνή, διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην υπονόμευση της ελληνικής κυριαρχίας στη Θράκη και θα πρέπει να εξετασθεί η σκοπιμότητα της παρουσίας του. Δεν πρέπει, επίσης, να γίνεται αποδεκτή καμιά συσχέτιση της μουσουλμανικής μειονότητας με το καθεστώς της Εκκλησιαστικής Σχολής της Χάλκης ή του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Το Πατριαρχείο είναι ένα οικουμενικός θεσμός και η ύπαρξη και λειτουργία του αφορούν τη χριστιανική οικουμένη.
Η Ελλάδα έχει τραγικές ιστορικές εμπειρίες και έχει αποκτήσει την αναγκαία πείρα ώστε να μπορεί να προβλέψει και να διαβλέψει τις προθέσεις άσπονδων φίλων της και να προφυλαχθεί. Η κατάληψη μέρους της Κύπρου και η Μικρασιατική καταστροφή αποτελούν τα τελευταία δραματικά επεισόδια αυτής της μακρόχρονης λυκοφιλίας. Τα ελληνικά συμφέροντα συνέπεσαν το 1920 με τις βλέψεις της Αγγλίας και της Γαλλίας και η Ελλάδα ενεπλάκη σε μια πολεμική σύρραξη, με τις δυνάμεις της να τελούν υπό των έλεγχο των συμμάχων. Όταν χρειάστηκε να εξυπηρετήσουν τα «συμμαχικά» συμφέροντα, «απλώθηκαν» στο μέτωπο και δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τη λυσσώδη αντίσταση του Κεμάλ.
Ανάλογα λάθη δεν τα επιτρέπει η σημερινή συγκυρία. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που σήμερα, η βαθύτατη κρίση που διέρχεται η χώρα συνέπεσε με τα πιθανολογούμενα ενεργειακά αποθέματα στο Αιγαίο και στη ΝΑ Μεσόγειο.
Ούτε το ηθικό της κοινωνίας, ούτε το ηθικό του στρατεύματος πρέπει να αφεθούν σε ελεύθερη πτώση.
Η Ελλάδα είναι μια άκρως φιλειρηνική χώρα ενταγμένη απολύτως στις δομές της πολιτισμένης ανθρωπότητας αλλά η θέση της αυτή δεν μπορεί να υποστηριχθεί χωρίς κύρος και ισχύ. Δυστυχώς, και οι δύο αυτές προϋποθέσεις εκλείπουν σήμερα από το δυναμικό της χώρας.
Η περίοδος είναι πολύ κρίσιμη και την είχε προβλέψει από τη δεκαετία ακόμη του 1980, ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, τότε, Ιωάννης Κουτσογιάννης. Η ομιλία του ήταν προφητική. Ο συγγραφέας του βιβλίου, την παραθέτει ολόκληρη από τα πρακτικά της βουλής και πολύ καλά κάνει. Έχει τεράστιο ενδιαφέρον διότι δείχνει πως τα προβλήματα και οι αδυναμίες μας είναι διαχρονικά.
Ομόνοια, εσωτερική σταθερότητα, εύρωστη οικονομία, ικανή εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας είναι προϋποθέσεις εκ των ων ουκ άνευ για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε ως λαός και ως έθνος στη γωνιά αυτή της γης.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του κ. Καρατουλιώτη αναδύονται ανάγλυφα όλα τα ζητήματα εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής που απασχολούν τη χώρα μας αλλά και, επιγραμματικά, όλες οι γεωπολιτικές εξελίξεις στο τρίγωνο Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, Κεντρική Ασία.
Και το συμπέρασμα του στρατηγού, το οποίο με βρίσκει απολύτως σύμφωνο είναι πως το γεωπολιτικό τρίγωνο που προανέφερα είχε ειρήνη και ευημερούσε όσες φορές ο συνδετικός του κρίκος, η Μεσόγειος, συνέθετε λαούς και πολιτισμούς και δεν διαιρούσε.
Ένα βιβλίο το οποίο πρέπει να μελετηθεί και από το οποίο πρέπει να εξαχθούν τα αναγκαία συμπεράσματα.
Θεσσαλονίκη 10 Μαρτίου 2013
Παντελής Σαββίδης Δημοσιογράφος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου