ΔΕΥΤΈΡΑ, 28 ΝΟΕΜΒΡΊΟΥ 2011
Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες έχουν χάσει την ικανότητα να οραματίζονται
Συγγραφέας, καθηγητής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης
Αιφνιδιάστηκα με την κρίση στην Ελλάδα.Όλο αυτό το διάστημα που βρίσκομαι στις Ηνωμένες Πολιτείες παρακολουθώ τις εξελίξεις από το ίντερνετ. Οι Αμερικανοί προσπαθούν να καταλάβουν τι συμβαίνει, αν και δεν είναι καθόλου εξοικειωμένοι με τα ελληνικά πράγματα, πόσο δε μάλλον με τα προβλήματα της Ευρωζώνης.
Η έξοδος από την κρίση θα είναι δύσκολη, πολύ δύσκολη. Το πρόγραμμα λιτότητας που σας έχει ζητηθεί να υιοθετήσετε ως χώρα δεν φαίνεται να οδηγεί άμεσα σε μια προοπτική ανάπτυξης. Από την άλλη οι εναλλακτικές που προτείνονται, τύπου πάγωμα των πληρωμών, θα βύθιζαν τη χώρα σας σε μεγαλύτερη ύφεση. Κάθε πρόβλεψη όμως στην περίπτωση της Ελλάδας είναι παρακινδυνευμένη.
Η έξοδος από την κρίση θα είναι δύσκολη, πολύ δύσκολη. Το πρόγραμμα λιτότητας που σας έχει ζητηθεί να υιοθετήσετε ως χώρα δεν φαίνεται να οδηγεί άμεσα σε μια προοπτική ανάπτυξης. Από την άλλη οι εναλλακτικές που προτείνονται, τύπου πάγωμα των πληρωμών, θα βύθιζαν τη χώρα σας σε μεγαλύτερη ύφεση. Κάθε πρόβλεψη όμως στην περίπτωση της Ελλάδας είναι παρακινδυνευμένη.
Το έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων και των πολιτών είναι μεγαλύτερο απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Όμως υφίσταται δημοκρατικό σύστημα χωρίς πολιτικούς; Οποιαδήποτε άλλη επιλογή είναι απευκταία βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Είναι καιρός, πια, να κάτσουν οι Έλληνες πολιτικοί να σκεφτούν, να αναζητήσουν τρόπους για να κερδίσουν εκ νέου την εμπιστοσύνη των πολιτών. Αυτοί πρέπει να κάνουν το πρώτο βήμα.
Δεν γίνεται δημοκρατία χωρίς κόμματα.Ενδεχομένως πρέπει να αλλάξει η λειτουργία των κομμάτων. Ίσως πρέπει να θεσμοθετηθούν αυστηρότεροι κανόνες για τους πολιτικούς. Να γίνει πιο ξεκάθαρο τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται στην πολιτική. Να μπορεί η ελληνική κοινωνία να ελέγχει περισσότερο τους εκπροσώπους της.
Οι πολίτες δεν είναι άμοιροι ευθυνών. Πρέπει να παραδεχθούν ότι οι ίδιοι τους ψηφίσαν για να τους εκπροσωπήσουν στο κοινοβούλιο. Δεν τους επιβλήθηκαν από κάποια αόρατη δύναμη. Χωρίς αυτή την παραδοχή δεν θα μπορέσει να γεφυρωθεί το χάσμα.
Οι αιτίες που οδήγησαν στην υφιστάμενη κρίση είναι αρκετές. Είναι μια κρίση που οφείλεται στην επιθυμία δημιουργίας ενός κράτους πρόνοιας σε αντίξοες συνθήκες μετά το ’74. Είναι μια κρίση που οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο εδραιώθηκε η δημοκρατία στη χώρα – τα δύο βασικά κόμματα εδραιώθηκαν και επιβλήθηκαν μέσα από αλόγιστες δαπάνες. Είναι μια κρίση που συνδέεται με την παγκόσμια αλλαγή του οικονομικού συστήματος. Η απελευθέρωση της κίνησης των κεφαλαίων ξεκίνησε τη δεκαετία του ’70 κι έπειτα. Αυτό σήμαινε ότι μεγάλα χρηματικά ποσά διακινούνταν ελεύθερα στον κόσμο, ήταν διαθέσιμα με μεγάλη ευκολία και μπορούσαν να αποσυρθούν εξίσου εύκολα ανάλογα με τις διαθέσεις της αγοράς.
Δεν πιστεύω ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Μπορεί να υπάρχουν κάποια κοινά στοιχεία με την περίοδο Τρικούπη αλλά μέχρι εκεί. Οι αιτίες της σημερινής κρίσης προέκυψαν εξ ολοκλήρου τη μεταπολεμική περίοδο και ως συνέπεια της χούντας, του ψυχρού πολέμου και όλων των πολιτικών επιλογών που ακολούθησαν. Οτιδήποτε πιο πίσω στο χρόνο δεν έχει σχέση.
Η Ελλάδα είναι μια ευρωπαϊκή χώρα. Είναι, όμως, και μια χώρα που κάποτε ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κομμάτι των Βαλκανίων. Δεν μπορεί και δεν πρέπει να ξεφύγει από αυτό. Είναι στοιχεία της και θα έπρεπε οι Έλληνες να δουν πώς θα μπορούσαν να τα αξιοποιήσουν προς όφελός τους. Αυτό που με στεναχωρεί με την κρίση είναι ότι η Ελλάδα πριν από 10 με 15 χρόνια έδειχνε αποφασισμένη να εξελιχθεί μέσω της Ευρώπης ως ένας ισχυρός και σημαντικός συνομιλητής με τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή. Έφυγε από αυτό το μονοπάτι και νομίζω ότι πρέπει να επιστρέψει. Είναι δεδομένο ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει να διαφυλάξουν τα συμφέροντά τους. Ωστόσο, πολλοί στην Ευρώπη βλέπουν τη βοήθεια προς την Ελλάδα ως άμεσα συνδεδεμένη με τα συμφέροντά τους. Οι Γερμανοί, για παράδειγμα, βοηθούν τους Έλληνες γιατί παράλληλα μ’ αυτό τον τρόπο προστατεύουν τα συμφέροντα των τραπεζών τους. Δεν τα θεωρούν αυτά τα δύο (βοήθεια - συμφέρον) ασύμβατα. Η στήριξη της Ελλάδας διατηρεί στη ζωή το οικονομικό οικοδόμημα της Ευρώπης και των τραπεζών. Αυτό που είναι λυπηρό είναι ότι η κρίση χρησιμοποιείται ως όχημα για να στραφεί η μία χώρα ενάντια στην άλλη. Μια αντιπαλότητα μεταξύ κρατών μελών τη στιγμή που η Ευρώπη χρειάζεται συμπόρευση. Και πραγματικά πιστεύω ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες θέλουν να συμβάλουν στην έξοδο από την κρίση. Θέλουν να βοηθήσουν, μόνο που έχουν χάσει την ικανότητα να οραματίζονται.
Οι αιτίες που οδήγησαν στην υφιστάμενη κρίση είναι αρκετές. Είναι μια κρίση που οφείλεται στην επιθυμία δημιουργίας ενός κράτους πρόνοιας σε αντίξοες συνθήκες μετά το ’74. Είναι μια κρίση που οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο εδραιώθηκε η δημοκρατία στη χώρα – τα δύο βασικά κόμματα εδραιώθηκαν και επιβλήθηκαν μέσα από αλόγιστες δαπάνες. Είναι μια κρίση που συνδέεται με την παγκόσμια αλλαγή του οικονομικού συστήματος. Η απελευθέρωση της κίνησης των κεφαλαίων ξεκίνησε τη δεκαετία του ’70 κι έπειτα. Αυτό σήμαινε ότι μεγάλα χρηματικά ποσά διακινούνταν ελεύθερα στον κόσμο, ήταν διαθέσιμα με μεγάλη ευκολία και μπορούσαν να αποσυρθούν εξίσου εύκολα ανάλογα με τις διαθέσεις της αγοράς.
Δεν πιστεύω ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Μπορεί να υπάρχουν κάποια κοινά στοιχεία με την περίοδο Τρικούπη αλλά μέχρι εκεί. Οι αιτίες της σημερινής κρίσης προέκυψαν εξ ολοκλήρου τη μεταπολεμική περίοδο και ως συνέπεια της χούντας, του ψυχρού πολέμου και όλων των πολιτικών επιλογών που ακολούθησαν. Οτιδήποτε πιο πίσω στο χρόνο δεν έχει σχέση.
Η Ελλάδα είναι μια ευρωπαϊκή χώρα. Είναι, όμως, και μια χώρα που κάποτε ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κομμάτι των Βαλκανίων. Δεν μπορεί και δεν πρέπει να ξεφύγει από αυτό. Είναι στοιχεία της και θα έπρεπε οι Έλληνες να δουν πώς θα μπορούσαν να τα αξιοποιήσουν προς όφελός τους. Αυτό που με στεναχωρεί με την κρίση είναι ότι η Ελλάδα πριν από 10 με 15 χρόνια έδειχνε αποφασισμένη να εξελιχθεί μέσω της Ευρώπης ως ένας ισχυρός και σημαντικός συνομιλητής με τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή. Έφυγε από αυτό το μονοπάτι και νομίζω ότι πρέπει να επιστρέψει. Είναι δεδομένο ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει να διαφυλάξουν τα συμφέροντά τους. Ωστόσο, πολλοί στην Ευρώπη βλέπουν τη βοήθεια προς την Ελλάδα ως άμεσα συνδεδεμένη με τα συμφέροντά τους. Οι Γερμανοί, για παράδειγμα, βοηθούν τους Έλληνες γιατί παράλληλα μ’ αυτό τον τρόπο προστατεύουν τα συμφέροντα των τραπεζών τους. Δεν τα θεωρούν αυτά τα δύο (βοήθεια - συμφέρον) ασύμβατα. Η στήριξη της Ελλάδας διατηρεί στη ζωή το οικονομικό οικοδόμημα της Ευρώπης και των τραπεζών. Αυτό που είναι λυπηρό είναι ότι η κρίση χρησιμοποιείται ως όχημα για να στραφεί η μία χώρα ενάντια στην άλλη. Μια αντιπαλότητα μεταξύ κρατών μελών τη στιγμή που η Ευρώπη χρειάζεται συμπόρευση. Και πραγματικά πιστεύω ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες θέλουν να συμβάλουν στην έξοδο από την κρίση. Θέλουν να βοηθήσουν, μόνο που έχουν χάσει την ικανότητα να οραματίζονται.
* Τα βιβλία του Μαρκ Μαζάουερ «Θεσσαλονίκη: Πόλη των Φαντασμάτων» και «Σκοτεινή Ήπειρος» θα τα βρείτε στις εκδόσεις ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ και «Τα Βαλκάνια» στις εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ
Editorial
By Mark Mazower
The Greek crisis took me by surprise. All this time that I have been in the States I tried to follow the news online. People tried to understand and as is always the case they don’t know much about Greece ahead of time or indeed about the problems of the euro itself.
It is very difficult to see a way out of this crisis at the moment. I think that the austerity program, which Greece has been asked to follow is not one that offers any prospect for growth in the near future. On the other hand I believe that the likely alternatives to following this program namely stopping payments of the debt would also plunge Greece into difficulties. So I guess it is difficult to foresee what it should be done.
The public’s mistrust towards the politicians is higher in Greece than pretty much anywhere else in Europe. And yet you can’t have a democratic system without politicians. The long-term alternatives would be really undesirable. In my opinion politicians have to think very hard about how to rebuild public trust in what they do. Probably the first step has to come from them.
The party system is the best model. That is to say you need a system with political parties. Perhaps the parties should function in a different way. Perhaps the rules of politicians and their private interests need to be tightened up. The problem is not with the parties but the problem is what politicians are allowed to do and not to and the extent in which the public can monitor what they do.
The public has to recognize that it has elected the politicians. They weren’t imposed on them by anybody else. That’s maybe the first step on their part in order to bridge the gap.
This crisis has several causes. It was caused by the desire after 1974 to build a welfare state in very difficult circumstances. It was caused by the way in which democracy was consolidated; the two main political parties became established through this kind of overspending and I think it was caused by what laid behind much of this, which was the global transformation of finance. The liberalization of financial flows also happened in the seventies onwards. That meant that large sums of money were flowing around the world, they became available on easy terms and they could also be withdrawn very quickly if the market changed its mind. Those three things lie behind the crisis.
I don’t believe that history is repeating itself. There are some common features with the Trikoupis era but the causes of the present crisis arose entirely in the post war period and as a response of the junta and the Cold War plus the policies that were followed after that. They don’t go any further back than that.
Greece is a European country and Greece is also a country that was once part of the Ottoman realm and part of the Balkans. All of these things are inescapable. They are part of the country and people should think about how best to use them. To be honest one of the things I regret with this crisis was that actually in the past ten or 15 years, Greece was developing as a very important model of how through Europe it could become a new kind of interlocutor with the Balkans and the Middle East. And if it is at all possible I think that this is path Greece should try to protect for the future.
Commenting on Europe and the European leaders we should bear in mind that people always looked for their own interests. However many of these people see helping Greece as in their interest. The Germans, for instance, feel that they are helping the Greeks and you could say they are protecting their own banks. They don’t think that these two things are incompatible, because helping Greece keeps the financial system of Europe and the banks alive. On the other hand what’s regrettable is that this is used to turn different countries against one another. This has led to a kind of polemics to one country against another instead of trying to work together. Fundamentally I am sure politicians do want to help each other but they have lost the ability to imagine how to do that.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου