Προβλέπεται σύγκρουση Ρωσίας – Ευρώπης στον ενεργειακό τομέα

Προβλέπεται σύγκρουση Ρωσίας – Ευρώπης στον ενεργειακό τομέα

Νοεμβρίου 23, 2011 — Λουκάς Δ. Συμπεράς

Ο «πόλεμος» των αγωγών μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας μεταφέρεται πάνω στον προτεινόμενο Διακασπιακό Αγωγό φυσικού αερίου, με φόντο το ευαίσθητο νομικό καθεστώς της Κασπίας Θάλασσας και τα εθνικά συμφέροντα των κρατών.

Ο «πόλεμος» των αγωγών μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας συνεχίζεται με πεδίο αντιπαράθεσης αυτή τη φορά το Καζακστάν και την πιθανή εμπλοκή του σε διάδρομους φυσικού αερίου που ενδέχεται να αλλάξουν την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή της Ευρασίας. Η Μόσχα από την πλευρά της ετοιμάζεται να δώσει μια ακόμη μάχη σύμφωνα με την εφημερίδα «Moskovskiye Novosti» με αφορμή τον προτεινόμενο υποθαλάσσιο Διακασπιακό Αγωγό Φυσικού Αερίου (Trans-Caspian Gas Pipeline -TCGP) μεταξύ Τουρκμενιστάν και Αζερμπαϊτζάν που θα παρακάμπτει Ρωσία και Ιράν και τις πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) να συμμετάσχει και το Καζακστάν. Ο ίδιος ο πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ δίνει ιδιαίτερη σημασία στο συγκεκριμένο θέμα και το συζήτησε με τα μέλη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας.

Ενεργειακή απεξάρτηση

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί διακαώς μια συμφωνία με την Αστάνα για να εξασφαλίσει ποσότητες φυσικού αερίου από το Καζακστάν για το Νότιο Ενεργειακό Διάδρομο (Southern Gas Corridor – SGC) με σκοπό να μειώσει την ενεργειακή εξάρτησή της από τη Ρωσία. H συμφωνία προβλέπει την παροχή στην ΕΕ μιας ποσότητας 20 έως 30δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου από το κοίτασμα Τενγκίζ του δυτικού Καζακστάν, μέσω του Τουρκμενιστάν, του Αζερμπαϊτζάν, της Γεωργίας και της Τουρκίας. Όμως η υλοποίηση του σχεδίου απαιτεί έναν αγωγό που θα συνδέει μέσω της Κασπίας Θάλασσας το Τουρκμενιστάν με το Αζερμπαϊτζάν. Ο Διακασπιακός Αγωγός (TCGP) υπολογίζεται ότι θα έχει δυνατότητα μεταφοράς 30 δις. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου το χρόνο και το κόστος κατασκευή του θα προσεγγίσει τα πέντε δις. δολάρια. Ο αγωγός από το Μπακού του Αζερμπαϊτζάν θα μπορεί να συνδέεται με το Νότιο Ενεργειακό Διάδρομο ( Μπακού-Τιφλίδα-Ερζερούμ) και μέσω αυτού με το Nabucco (Τουρκία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Αυστρία).Ενδέχεται να περιλαμβάνει και μια διακλάδωση από το Τενγκίζ του Καζακστάν προς το Τουρκμενιστάν.

Ο Διακασπιακός Αγωγός θεωρείται ότι θα ωφελήσει σε μεγάλο βαθμό το Nabucco που χρειάζεται ποσότητες φυσικού αερίου για να ικανοποιήσει την δυνατότητα μεταφοράς του που είναι 31 δις κυβικά μέτρα το χρόνο.

Ο επίτροπος της ΕΕ για θέματα ενέργειας Γκίντερ Ετινγκερ ο οποίος πρόσφατα επισκέφτηκε την οικονομική πρωτεύουσα Αλμάτι προσκάλεσε το Καζακστάν να συμμετάσχει στο Διακασπιακό Αγωγό. Όμως ο υπουργός Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου του Καζακστάν Σ. Μινμπάεφ διευκρίνισε ότι την παρούσα στιγμή η χώρα δεν έχει τη δυνατότητα να συνδεθεί με το πρότζεκτ της ΕΕ διότι η τωρινή παραγωγή φυσικού αερίου δεν το επιτρέπει. Ωστόσο δεν απέκλεισε μια συμμετοχή του Καζακστάν στο Διακασπιακό στο μέλλον. Το Καζακστάν προβλέπεται να παράγει 40.5 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσα στο 2011 σε σύγκριση με τα 37.4 δις κυβικά μέτρα που του 2010. Οι εξαγωγές του 2011αναμένεται να προσεγγίσουν τα 21.6 δις. κυβικά μέτρα. Το υπουργείο Ενεργείας υπολογίζει ότι η παραγωγή του φυσικού αερίου έως το 2020 θα αγγίξει τα 92.2δις. κυβικά μέτρα.

Η κόντρα ΕΕ και Μόσχας εντάσσεται στο ευρύτερο γεωπολιτικό ανταγωνισμό Ρωσίας και ΗΠΑ για τον έλεγχο των αποθεμάτων και διόδων μεταφοράς ενεργείας της Ευρασίας από την οποία και αναμένεται να αναδειχθεί η νέα υπερδύναμη. Η Μόσχα εκμεταλλευόμενη τη «διπλωματία των αγωγών» προωθεί τους δικές της οδούς φυσικού αερίου Nord Stream και South Stream για να σφίξει ακόμα περισσότερο της θηλιά της ενεργειακής εξάρτησης πάνω στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η επιστροφή του «μετρ της διπλωματίας των αγωγών» Βλαντιμίρ Πούτιν στην προεδρεία το 2012 αναμένεται να δώσει ώθηση στα ρωσικά συμφέροντα.

Η κατασκευή του Διακασπιακού Αγωγού –TCGPβρίσκει αντίθετη τη Ρωσία που εκτιμάει ότι οι πιέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Καζακστάν και οι διαπραγματεύσεις με Αζερμπαϊτζάν και Τουρκμενιστάν θα επηρεάσουν αρνητικά τις διαβουλεύσεις για το νομικό καθεστώς της Κασπίας Θάλασσας. Ο πρόεδρος Μεντβέντεφ δήλωσε σύμφωνα με το «Azerbaijan Business Center»ότι το θέμα είναι αρκετά περίπλοκο και εξαρτάται άμεσα από το καθεστώς της Κασπίας ως κλειστής θάλασσας και ότι απαιτεί συντονισμό από όλα τα κράτη που την περιβάλλουν.

Η ΕΕ αντιστέκεται στις πολιτικές της Μόσχας προωθώντας το σχεδιαζόμενο αγωγό φυσικού αερίου Nabucco για να μπορέσει να περιορίσει την εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο και να αντιμετωπίσει το μονοπώλιο του κρατικού ενεργειακού κολοσσού Gazprom. H ΕΕ επιδιώκει να απεμπλακεί σε κάποιο βαθμό από τη Ρωσία που ελέγχει τις διόδους μεταφοράς ενεργείας. Η συγκεκριμένη πολιτική αποτελεί άμεση προτεραιότητα της ΕΕ για μην γίνεται κάθε φορά όμηρος ενεργειακής κρίσης και έρμαιο στις διαθέσεις της Μόσχας. Τα κράτη-μέλη της ΕΕ αγοράζουν περίπου το ένα τρίτο των αναγκών τους σε φυσικό αέριο επιθυμούν να μειώσουν την εξάρτηση, υποστηριζόμενη από την Ουάσινγκτον εν μέσω φόβων ότι το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί την ενέργεια για την προώθηση και την επίτευξη πολιτικών στόχων. Ο αγωγός της Κασπίας εντάσσεται στο πλαίσιο της προαναφερθείσας ευρωπαϊκής ενεργιακής πολιτικής.

Ευαίσθητες ισορροπίες

Ωστόσο, η υλοποίηση του Διακασπιακού σχετίζεται με τις υφιστάμενες ισορροπίες εντός των κρατών που περιβάλλουν την Κασπία Θάλασσα, δηλαδή με Ρωσία, Ιράν, Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν και Τουρκμενιστάν. Η Μόσχα και η Τεχεράνη δίνουν έμφαση στο νομικό καθεστώς της Κασπίας και δεν θα αποδεχθούν ένα αγωγό που θα τους παρακάμπτει και θα μειώνει την γεωπολιτική επιρροή τους. Το Ιράν επισημάνει ότι οι συνθήκες που υπογράφηκαν με τη Σοβιετική Ένωση το1921 και το 1940 ισχύουν και ότι οποιοιδήποτε ενέργεια χωρίς τη συγκατάθεση των πέντε κρατών θα είναι παράνομη. Όμως το πλούσιο σε ενεργειακά κοιτάσματα Τουρκμενιστάν κατέκρινε σύμφωνα με το Associated Press την προσπάθεια της Μόσχας να τορπιλίσει τη δημιουργία ενός αγωγού που θα προμηθεύει με φυσικό αέριο την Ευρώπη. Το υπουργείο Εξωτερικών του Τουρκμενιστάν δήλωσε ότι υποστηρίζει το σχέδιο της ΕΕ για μεσολάβηση μεταξύ εκείνου και του Αζερμπαϊτζάν για να επιταχυνθούν οι εξελίξεις για την κατασκευή του Διακασπιακού Αγωγού. Το καθεστώς της Κασπίας παραμένει σε εκκρεμότητα από το 1991 και οι θέσεις των κρατών διαμορφώνονται με βάση τα εθνικά συμφέροντα τους και το πώς αντιλαμβάνονται τις σχέσεις με τη Δύση και τη Ρωσία.

Russian – European Energy Project Lab

Ο ενεργειακός ανταγωνισμός ωστόσο δεν εμποδίζει τις ρωσικές και ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να επιζητούν συνεργασία στο πλαίσιο του φόρουμ Russian – European Energy Project Lab που αναμένεται σύμφωνα με τους «The Moscow Times» να πραγματοποιηθεί στις Κάνες στις 26 – 29 Οκτωβρίου με αντικείμενο διάφορα πρότζεκτ στους τομείς της ενεργειακή αποδοτικότητας, της εξοικονόμησης ενεργείας και των ανανεώσιμων πηγών ενεργείας. Το φόρουμ φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε μοναδικό σημείο συνάντησης των ρώσων και των ευρωπαίων ανώτατων κυβερνητικών αξιωματούχων, κεφαλαιούχων, επενδυτών και υπεύθυνους ανάπτυξης έργων με στόχο τη σύναψη επικερδών επιχειρηματικών συμφωνιών. Η συνάντηση διοργανώνεται από την Υπηρεσία Ενεργείας του ρωσικού υπουργείου Ενεργείας και την εταιρεία GSO+Company.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Κόσμος του Επενδυτή» στις 22-23 /10/ 2011