Πρώτη Σύμβαση της Γενεύης -Τα θεμέλια όλων των κανόνων του διεθνούς δικαίου για την προστασία των θυμάτων πολέμου

Η Πρώτη Σύμβαση της Γενεύης, 1864

H Πρώτη Σύμβαση της Γενεύης, για τη βελτίωση της τύχης των τραυματιών και των ασθενών στις ένοπλες δυνάμεις που βρίσκονται σε εκστρατεία, είναι μία από τις τέσσερις συνθήκες των Συμβάσεων της Γενεύης. Η Πρώτη Σύμβαση έθεσε τα θεμέλια στα οποία βασίζονται όλοι οι κανόνες του διεθνούς δικαίου για την προστασία των θυμάτων από τις ένοπλες συγκρούσεις.
Υιοθετήθηκε για πρώτη φορά το 1864, αλλά βελτιώθηκε σημαντικά το 1906, 1929 και το 1949. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού, η οποία είναι υπεύθυνη ταυτόχρονα για τη σύναψη και την εφαρμογή των άρθρων των Συμβάσεων αυτών.

Ιστορία
Η Πρώτη Σύμβαση της Γενεύης ήρθε σε μια κρίσιμη περίοδο για την ευρωπαϊκή πολιτική και στρατιωτική ιστορία. Μεταξύ της πτώσης του Ναπολέοντα στο Βατερλώ το 1815 και την άνοδο του ανιψιού του στην ιταλική εκστρατεία του 1859, οι αντικρουόμενες δυνάμεις της Ευρώπης είχαν καταφέρει να διατηρήσουν την ειρήνη στη Δυτική Ευρώπη. Ωστόσο, με την σύγκρουση στην Κριμαία, ο πόλεμος είχε επιστρέψει στην Ευρώπη και ενώ τα προβλήματα ήταν σε μια «μακρινή και απρόσιτη περιοχή», η Βόρεια Ιταλία ήταν «τόσο προσβάσιμη από όλα τα μέρη της Δυτικής Ευρώπης που αμέσως γέμισε με περίεργους παρατηρητές», ενώ η αιματοχυσία δεν ήταν τόσο εκτεταμένη το θέαμα ήταν άγνωστο και συγκλονιστικό. Παρά την πρόθεσή της να αμβλύνει τις καταστροφές του πολέμου, η αρχική ιδέα της Πρώτης Σύμβασης της Γενεύης εγκαινίασε «μια ανανέωση της στρατιωτικής δραστηριότητας σε μεγάλη κλίμακα, που όμοιά της, οι λαοί της Δυτικής Ευρώπης, δεν είχαν βιώσει από την ήττα του Ναπολέοντα».
Το κίνημα για τη θέσπιση μια σειρά από διεθνών νόμων για τη φροντίδα των τραυματιών και των αιχμαλώτων πολέμου ξεκίνησε όταν ο Ερρίκος Ντυνάν έγινε μάρτυρας της Μάχης του Σολφερίνο το 1859, η οποία διεξήχθη μεταξύ των συνασπισμένων δυνάμεων Γαλλίας και Πεδεμοντίου και του αυστριακού στρατού στη Βόρεια Ιταλία. Με 40.000 τραυματίες να υποφέρουν λόγω έλλειψης εγκαταστάσεων και προσωπικού, για να τους παρέχουν ιατρική βοήθεια, ο Ντυνάν έπρεπε να αναλάβει δράση.
Όταν γύρισε στη Γενεύη, δημοσίευσε το «Αναμνήσεις εκ Σολφερίνο» και μέσω της συμμετοχής του στην Κοινωνική και Δημόσια Πρόνοια της Γενεύης, προέτρεψε τη σύγκλιση ενός διεθνούς συνεδρίου και σύντομα συνέδραμε στην ίδρυση της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού το 1863.
Η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού, ενώ αναγνωρίζει ότι «πρωταρχικό καθήκον και ευθύνη ενός κράτους είναι η διαφύλαξη της υγείας και της σωματικής ευεξίας του λαού της», γνώριζε ότι θα υπήρχε πάντα, ιδιαίτερα εν καιρώ πολέμου, «η ανάγκη από εθελοντικές υπηρεσίες οι οποίες θα συνδράμουν… τις επίσημες υπηρεσίες που είναι επιφορτισμένες με αυτές τις ευθύνες σε κάθε χώρα». Για να διασφαλίσει ότι η αποστολή της ήταν ευρέως αποδεκτή, ήταν απαραίτητο ένα σύνολο από κανόνες που θα διέπουν της δραστηριότητές της και εκείνες των εμπλεκόμενων εμπόλεμων μερών.

Η υπογραφή της Πρώτης Σύμβασης της Γενεύης από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές δυνάμεις το 1864

Στις 22 Αυγούστου του 1864 αρκετές ευρωπαϊκές χώρες συγκεντρώθηκαν στη Γενεύη της Ελβετίας και υπέγραψαν την Πρώτη Σύμβαση της Γενεύης:
Βάδη (ανήκει στη σημερινή Γερμανία)
Βέλγιο
Βυρτεμβέργη (ανήκει στη σημερινή Γερμανία)
Γαλλία
Δανία
Ελβετία
Έσση (ανήκει στη σημερινή Γερμανία)
Ισπανία
Ιταλία
Ολλανδία
Πορτογαλία
Πρωσσία (ανήκει στη σημερινή Γερμανία)
Η Νορβηγία και η Σουηδία υπέγραψαν τον Δεκέμβρη.
Δεν ήταν μόνο η πρώτη, αλλά ήταν επίσης η πιο βασική και «αντλούσε την υποχρεωτική της ισχύ από την σιωπηρή συγκατάθεση των κρατών που την αποδέχτηκαν και την εφάρμοσαν κατά τη διεξαγωγή των στρατιωτικών τους επιχειρήσεων».
Αυτή η πρώτη προσπάθεια περιελάμβανε:
– Την ασυλία από κατάληψη και καταστροφή όλων των εγκαταστάσεων που προορίζονται για την περίθαλψη τραυματισμένων ή άρρωστων στρατιωτών,
– Την αμερόληπτη υποδοχή και περίθαλψη όλων των μαχητών,
– Την προστασία των αμάχων παρέχοντας βοήθεια προς τους τραυματίες και
– Την αναγνώριση του συμβόλου του Ερυθρού Σταυρού ως μέσο για την αναγνώριση ατόμων και εξοπλισμού που καλύπτονται από τη συμφωνία.
Παρά τους βασικούς της κανόνες ήταν επιτυχής γιατί συνέβαλε σε σημαντικές και ταχείς μεταρρυθμίσεις.
Λόγω σημαντικών ασαφειών στα άρθρα με ορισμένους όρους και έννοιες και ακόμη περισσότερο λόγω της εξελισσόμενης φύσης του πολέμου και της στρατιωτικής τεχνολογίας, τα αρχικά άρθρα έπρεπε να αναθεωρηθούν και να επεκταθούν, εκτενώς στη Δεύτερη Σύμβαση της Γενεύης το 1906 και στη Σύμβαση της Χάγης το 1899, η οποία επέκτεινε τα άρθρα στις ναυτικές συγκρούσεις.
Ανανεώθηκε και πάλι το 1929 με κάποιες δευτερευούσης σημασίας τροποποιήσεις. Ωστόσο, όπως ο Jean S. Pictet, Διευθυντής της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού , σημείωσε το 1951, «ο νόμος, όμως, πάντα θα υστερεί της φιλανθρωπίας, και στην ανταπόκριση με την πραγματικότητα της ζωής και τις ανάγκες της ανθρωπότητας», όπως αυτή είναι καθήκον του Ερυθρού Σταυρού «να βοηθά στην επέκταση του πεδίου εφαρμογής του νόμου, με την προϋπόθεση ότι… ο νόμος θα διατηρήσει την αξία του», κυρίως μέσα από την αναθεώρηση και την επέκταση αυτών των βασικών αρχών της αρχικής Σύμβασης της Γενεύης.
Σύνοψη των διατάξεων
Τα αρχικά δέκα άρθρα της συνθήκης του 1864 έχουν επεκταθεί στα τρέχοντα 64 άρθρα. Η εκτενής αυτή συνθήκη προστατεύει τους στρατιώτες που είναι εκτός μάχης (λόγω αρρώστιας ή τραυματισμού), όπως επίσης το ιατρικό και θρησκευτικό προσωπικό και τους αμάχους στη ζώνη της σύγκρουσης.
Ανάμεσα στις βασικές διατάξεις:
– Το Άρθρο 12 ορίζει ότι οι τραυματισμένοι και άρρωστοι στρατιώτες που βρίσκονται εκτός μάχης θα πρέπει να τύχουν ανθρώπινης μεταχείρισης και ιδιαίτερα δε θα πρέπει να θανατώνονται, τραυματίζονται ή να υποβάλλονται σε βιολογικά πειράματα. Αυτό το άρθρο είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της συνθήκης, και ορίζει τις αρχές από τις οποίες προέρχεται η υπόλοιπη συνθήκη, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης του σεβασμού των ιατρικών μονάδων και εγκαταστάσεων (Κεφάλαιο ΙΙΙ), του προσωπικού που είναι επιφορτισμένο με τη φροντίδα των τραυματιών (Κεφάλαιο IV), κτηρίων και εξοπλισμού (Κεφάλαιο V), ιατρικών μεταφορικών (Κεφάλαιο VI), και του προστατευτικού εμβλήματος (Κεφάλαιο VII).
– Το Άρθρο 15 ορίζει ότι οι τραυματισμένοι και άρρωστοι στρατιώτες θα πρέπει να περισυλλέγονται, περιθάλπονται και προστατεύονται, αν και μπορούν επίσης να είναι αιχμάλωτοι πολέμου.
– Το Άρθρο 16 ορίζει ότι τα αντιμαχόμενα μέρη θα πρέπει να καταγράφουν τις ταυτότητες των νεκρών και των τραυματιών, και να διαβιβάζουν τις πληροφορίες αυτές στους αντιπάλους τους.
– Το Άρθρο 9 επιτρέπει στον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό «ή σε οποιοδήποτε άλλο αμερόληπτο ανθρωπιστικό οργανισμό» να παρέχει προστασία και αρωγή στους τραυματισμένους και άρρωστους στρατιώτες, καθώς επίσης και στο ιατρικό και θρησκευτικό προσωπικό.
Αυτή τη στιγμή 194 χώρες έχουν προσχωρήσει στη Σύμβαση της Γενεύης του 1949, συμπεριλαμβανομένου της αρχικής συνθήκης, αλλά και των άλλων τριών.
[wikipedia.org]