Ο Meyer, o Giganti, και o Graf και οι Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες

Μισθοφόροι στη ταβέρνα, του Urs Graf. Δυο Ρωμιοί Stratioti βρίσκονται στο ίδιο τραπέζι με τους διάσημους Γερμανούς μισθοφόρους τους Landsknecht.

Του Γεώργιου Ε. Γεωργά
Μετά τη πτώση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας πάρα πολλοί Ρωμιοί πολεμιστές μετανάστευσαν στην Δύση και οργάνωσαν τις μονάδες των ‘Stratioti’ ή αλλιώς τους ‘Παράξενους Φτωχούς Στρατιώτες’, όπως συχνά λέγονταν. Αν και οι δράση τους είναι (δυστυχώς) σχετικά άγνωστη στην σημερινή Ελλάδα, ήταν πολλοί διάσημοι στην Ευρώπη αφού εκτός του ότι αντιστέκονταν και πολεμούσαν γενναία ενάντια στο δυνατότερο στρατό της εποχής τους Οθωμανούς, πολέμησαν και ενάντια σε στρατούς της Δύσης ενώ λίγο αργότερα τους υπηρέτησαν. Το αποτέλεσμα ήταν πολλοί από αυτούς να πάρουν αξιώματα ,να γίνουν ιππότες, αλλά και να τους σέβονται άλλες στρατιωτικές μονάδες της Δύσης.

Μια αξιόμαχη μονάδα ήταν οι Ελβετοί πεζικάριοι που θεωρούσαν τους Ρωμιούς Stratioti ισάξιους τους στο πόλεμο. Όσο για τους απλούς ανθρώπους των βασιλείων της Δύσης οι Stratioti στα μάτια τους ήταν εξωτικοί πολεμιστές χωρίς πατρίδα.

Η Μάχη του Μαριγκνάνο του Urs Graf,με τίτλο η φρίκη του πολέμου. Αριστερά εικονίζονται οι έφιπποι Ρωμιοί Stratioti σε παράταξη μάχης.

Για το πόσο διάσημοι ήταν, φαίνεται από σύγχρονους ιστορικούς που έγραφαν για αυτούς, αλλά και από καλλιτέχνες που τους ζωγράφιζαν. Ακόμα και δάσκαλοι οπλομαχίας της εποχής μιλούν έμμεσα για αυτούς, ενώ άλλοι όπως ο Nicoletto Giganti ο Βενετός γράφει στο δεύτερο βιβλίο του για ένα είδος μικρής ιδιόμορφης ασπίδας που χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες (όπου Έλληνες γράφει Γραικοί) και αναφέρει τη χρήση της. Ένας από τους μεγάλους δάσκαλους οπλομαχίας που δεν μιλά ανοικτά για αυτούς αλλά ωστόσο τους αναφέρει ως εξωτικούς και ξωμερίτες, ήταν ο Joachim Meyer.
Ο Meyer είχε έρθει σε επαφή με πολλούς πολεμιστές, ιππότες και μισθοφόρους. Από αυτούς είχε συγκεντρώσει πάρα πολλές πληροφορίες για το τρόπο της ξιφομαχίας.
Ο Meyer γεννήθηκε στη πόλη Basel το 1537. Από νεαρή ηλικία έγινε δόκιμος στη συντεχνία των Μαχαιροποιών. Η συγκεκριμένη συντεχνία ήταν ιδιαίτερα πολεμοχαρής όποτε τα μέλη ης συχνά εκπαιδεύονταν στη τοπική φρουρά ή εθνοφρουρά που απαρτίζονταν από λογής λογής μισθοφόρους. Είναι εμφανές ότι είχε επιρροές από το στυλ ξιφομαχίας της Bologna. Ήταν λογικό αφού πολλοί μισθοφόροι της Ιταλίας περιπλανιόντουσαν εκείνη την εποχή παντού. Ωστόσο η μέθοδος του έχει μεγάλες επιρροές από το στυλ ξιφομαχίας και οπλομαχίας των Βαλκάνιων πολεμιστών, των Πολωνών και των Ούγγρων. Είναι γνωστό ότι η Αγία Ρωμαϊκή Γερμανική αυτοκρατορία είχε στο στρατό της μισθοφόρους από τη Πολωνία, την Ουγγαρία αλλά είχε και Stratioti που ένας από αυτούς ο Μερκούριος Μπούας είχε πάρει και μεγάλους τίτλους. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι ο Meyer του είδε.

Ο Κομίνης Μάνεσης δεόμενος γονατιστός μπροστά στον ένθρονο Χριστό. Φοράει σκούφο, “καλογερικό” όπως τον λένε, και στο χέρι του κρατάει το “ψηλό καπέλο”, χαρακτηριστικό των Stratioti.
Aπο ‘Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες’

Εδώ όμως έρχεται ένας Ελβετός ζωγράφος, χρυσοχόος και μισθοφόρος της εποχής ο Urs Graf. Ο Graf γεννήθηκε το 1485 στη Solothurn και πέθανε το 1528 στη Basel τη πόλη που γεννήθηκε ο Meyer 9 χρόνια αργότερα. Ο Graf είχε καταταχτεί στο Ελβετικό πεζικό ως μισθοφόρος δηλαδή στη μονάδα που θεωρούσε τους Ρωμιούς πολεμιστές ως ισάξιους. Σε δυο από τα εκατό πενήντα έργα του είχε ζωγραφίσει Ρωμιούς Stratioti. Το πρώτο είναι ένα έργο του 1521 και αποδίδει τη Μάχη του Μαριγκνάνο ενώ το έργο ονομάζεται ‘η φρίκη του πολέμου’.
Στο άλλο είναι οι ‘Μισθοφόροι στη ταβέρνα’ και είναι έργο του 1523. Και στα δύο έργα οι Stratioti αναγνωρίζονται από τα χαρακτηρίστηκα μεγάλα καπέλα τους, ενώ στο δεύτερο πίνακα διασκεδάζουν στη ταβέρνα δίπλα από τους διάσημους Γερμανούς μισθοφόρους τους Landsknecht.

Ο Στρατιώτης Ιωάννης Μάνεσης. Πρόκειται για λεπτομέρεια της εικόνας της Δέησης (1546) που βρίσκεται στον Άγιο Γεώργιο των Ελλήνων στη Βενετία. Ο Ιωάννης μαζί με τον Γεώργιο και τον Κομίνη, ο οποίος και απεικονίζεται γονατιστός εμπρός στον ένθρονο Χριστό, είναι οι αφιερωτές και προφανώς μέλη της ίδιας οικογενείας των Stratitoti.
(“Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες” σελ.123)

Ο Graf έζησε στη Basel από το 1512 έως τον θάνατο του. Κατά τη διάρκεια της διαμονής του στη Basel έκανε τα έργα του. Ως μοντέλα είχε τους ανθρώπους που έβλεπε στη πόλη που έμενε και από ότι βλέπουμε υπήρχαν και Stratioti στη Basel! Συνεπώς αυτοί ήταν οι εξωτικοί και οι ξωμερίτες πολεμιστές που είχε έρθει σε επαφή αργότερα ο Meyer.

Προφίλ και μπούστος Στρατιώτη. Μεταξύ 1477-1491. Μάντουα της Ιταλίας. Άγνωστου ζωγράφου. Σήμερα βρίσκεται στο Λονδίνο. Διακρίνεται ο κεφαλόδεσμος κάτω από το χαρακτηριστικό ψηλό καπέλο.
Απο ‘Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες’

Φυσικά οι Ρωμιοί πολεμιστές δεν ήταν δημοφιλείς μόνο στη Γερμανία. Ήταν εξαιρετικά αξιοσέβαστοι στη Βενετία που ήταν και η πόλη που υπηρετούσαν για χρόνια και είναι λογικό ο Nicoletto Giganti ο Βενετός να γράφει για τις Ελληνικές ασπίδες των Γραικών στο βιβλίο του αφού εκτός του ότι υπηρετούσαν τη Βενετία είχαν και Ρωμαίικη Συνοικία.

Άλλο ένα από τα πορτρέτα της Μάντουας. Πρόκειται για μια σειρά πορτρέτων που διακοσμούσαν την οροφή αίθουσας στο Παλάτι San Martino Gusnago της Μάντουας. Είκοσι απ’ όσα έχουν βρεθεί εκτίθενται σε τρία μουσεία, στο Λονδίνο και στις ΗΠΑ. Άλλα τόσα περίπου βρίσκονται σε διάφορες ιδιωτικές συλλογές. Από τα είκοσι των μουσείων δύο εικονίζουν Αρβανίτες Στρατιώτες με ψηλά καπέλα και ένα(;) με κράνος.
Είναι άγνωστου ζωγράφου, της Λομβαρδικής σχολής.

Φυσικά και στην Ιταλία ζωγράφοι έχουν ζωγραφίσει τους περίφημους αυτούς πολεμιστές που μερικοί από αυτούς είναι εξοπλισμένοι με ιπποτική περιβολή. Πολλοί από αυτούς όπως είπαμε είχαν γίνει ιππότες.
Έτσι έχουμε άλλη μια απόδειξη ότι η οπλομαχία των Stratioti δε πέρασε αδιάφορη από τους δάσκαλους ξιφομαχίας της εποχής τους.

Στην εικόνα αυτή, ο Ρωμιός stratioti καλπάζει και έχει στον “στόκο”(=αιχμή κονταριού) τη σημαία με τα σύμβολα του Γερμανού βασιλιά Μαξιμιλιανού Α΄(Λευκού Βασιλιά).
Aπο ‘Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες’

Στο αριστερό της γκραβούρας, πίσω από τα πυροβόλα, εικονίζονται Ρωμιοί Stratitoti έφιπποι, με τα ψηλά καπέλα τους, τα μακριά μανίκια και τα χαρακτηριστικά κοντάρια που ήταν αμφίαιχμα και στον εμπρός “στόκο” (=αιχμή) έφεραν σημαία. Λόγω της γενναιότητάς τους ο Μαξιμιλιανός ο Α’ έδωσε το προνόμιο στον καπετάνιο τους Μερκούριο Μπούα να φέρει τη σημαία του -είχε σύμβολο δύο κορμούς χιαστή- μαζί με τον δικέφαλο αετό.
Aπο ‘ Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες ‘

Βιβλιογραφία
-From Venice to Byzantium and Back: Relations between Venetians and Greeks, 1200-1600 by Rebecca E. Malik
-The ‘Lost’ Second Book of Nicoletto Giganti(1608): A Rapier Fencing Treatise
– Gründtliche Beschreibung der Kunst des Fechtens (1570)
– Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες, Εκδόσεις Αλφειός, Του Γιώργου Σαλεμά
-Arthur M. Hind. A History of Engraving and Etching
-Οι μεταβυζαντινοί πολεμιστές ‘Stratioti’
-Σπάνιες εικονογραφίες Βυζαντινών πολεμιστών στον ‘Ερωτόκριτο’ του Βιτζέντζο Κορνάρο
-Όταν οι Κρητικοί τοξότες, οι χωριάτες πολιτοφύλακες και οι Ορθόδοξοι παπάδες υπερασπίσθηκαν τη Ζάκυνθο από την Ορδή των Οθωμανών
-Οι Ρωμιοί Αγιαποστολίτης, Καλόφωνος και Μάστορας που χρησθήκαν ιππότες από τον αυτοκράτορα της Γερμανίας