Αθεΐα: Οι αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι την είχαν επισημάνει

A)9 + 1 ΣΤΟΧΑΣΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

 

 

            Το περί Θεού ερώτημα είναι το ερώτημα που απασχόλησε την ανθρώπινη διάνοια από καταβολής κόσμου. Είναι το κατ΄ εξοχήν ερώτημα της φιλοσοφίας. Σ΄ αυτό προσπάθησαν να δώσουν απάντηση τα μεγαλύτερα πνεύματα της ανθρωπότητας.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Paul Johnson (The Quest of God σελ. 1): «Η ύπαρξη ή μη ύπαρξη του θεού είναι το πιο ενδιαφέρον ερώτημα στο οποίο εμείς οι άνθρωποι καλούμαστε να δώσουμε μιαν απάντηση. Εάν υπάρχει θεός μια άλλη ζωή διανοίγεται μπροστά μας...»

Ακόμα, αναγνωρίζεται, ότι η θρησκευτική αναζήτηση για ένα νόημα αποτελεί κοινή εμπειρία σε όλους τους πολιτισμούς και σε όλες τις εποχές από την απαρχή της ανθρωπότητας. Η νευροθεολογία - ένας νέος επιστημονικός κλάδος - έρχεται να επιβεβαιώσει την έμφυτη κλίση ή αναζήτηση του θεού απ΄ τον άνθρωπο.
Και είναι αλήθεια ότι από την αρχαιότητα, ίσαμε σήμερα, αρκετοί φιλόσοφοι και διανοητές υπήρξαν υλιστές ή αθεϊστές (π.χ. Δημόκριτος, Ηράκλειτος, Επίκουρος, Χόλμπαχ, Λαμετρί, Χαίκελ κ.ά.).Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των μεγάλων επιστημόνων και σοφών ανά τους αιώνες υπήρξαν θεϊστές, (π.χ. Θαλής, Αναξαγόρας, Πυθαγόρας, Πλάτων, Αριστοτέλης, Κοπέρνικος, Κέπλερ, Ι. Νεύτων, Ντεκάρτ, Alexis Carrel, Max Plank, Kelvin, A. Fleming, W. Heisenberg, P. Dirac κ.ά.)
Είναι ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς πώς διαφορετικοί στοχαστές - πνευματικοί άνθρωποι είδαν το θέμα της ύπαρξης του θεού από μια διαφορετική οπτική γωνία ο καθένας και πώς ομολόγησαν την πίστη τους για την ύπαρξη ανωτάτου όντος. Η κάθε μία ομολογία εμπεριέχει και κάτι το διαφορετικό. Πρόκειται για έναν φιλόσοφο, έναν μαθηματικό, έναν ψυχαναλυτή, μια ποιήτρια, έναν φυσικό, έναν στατιστικολόγο, έναν διαστημικό, έναν λογοτέχνη, έναν μυστικιστή και έναν σοφό της Ανατολής. Τις παρουσιάζω με συντομία:
1. Ο Γάλλος μαθηματικός και φυσικός Ρενέ Ντεκάρτ (1596 - 1650) είναι γνωστός ως ο πατέρας της φιλοσοφίας, περίφημος για τον αφορισμό του Cogito ergo sum (= σκέπτομαι άρα υπάρχω). Ο Ντεκάρτ δεχότανε την ύπαρξη του θεού γιατί, όπως έλεγε, είχε στη διάνοιά του σαφή και ευκρινή παράσταση ενός απείρου και τελειοτάτου όντος. Η ύπαρξή μου, έλεγε ο Καρτέσιος, προϋποθέτει την ύπαρξη του θεού. Η ιδέα του θεού μέσα μου δόθηκε από τον ίδιο τον θεό, γιατί εγώ είμαι πεπερασμένο και ατελές ον και, επομένως, δεν είμαι η αιτία της παραστάσεώς του. Εκ του ότι υπάρχω και έχω την παράσταση τελειοτάτου όντος συνάγω την ύπαρξη του θεού. Οφείλω να αναγνωρίσω την πρώτη αιτία που έφερε τον άνθρωπο στη ζωή και τον διατηρεί σε ζωή. Και κατέληξε στο εξής εκπληκτικό συμπέρασμα: «Εάν υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που δεν είναι αρκετά πεπεισμένοι για την ύπαρξη του θεού, ας μάθουν ότι όλα τα άλλα για τα οποία νομίζουν ότι είναι βεβαιότεροι, όπως ότι έχουν σώμα και ότι υπάρχει η Γη και τα αστέρια και τα παρόμοια, είναι ολιγότερο βέβαια!».
2. Ο μεγάλος Γάλλος μαθηματικός και φυσικός Μπλέηζ Πασκάλ (1623 - 1662) κατέληξε στην ύπαρξη του θεού από μια άλλη ατραπό, πιο χειροπιαστή. Από το γνωστό μετέβη στο άγνωστο. Από το ιστορικό πρόσωπο του Ιησού στο άγνωστο πρόσωπο του θεού. «Χωρίς τον Ιησού - έλεγε - δεν μπορούμε να γνωρίσουμε τον θεό. Με αυτόν μπορούμε να γνωρίσουμε τον θεό, αλλά και τον εαυτό μας και την ζωή και το θάνατο. Χωρίς την Γραφή η οποία έχει τον Ιησού Χριστό ως επίκεντρο, δεν βλέπουμε παρά σκότος και σύγχυση στη φύση του θεού και στη δική μας φύση». Κατέληξε στο να πει μεταξύ άλλων και τον εξής περίφημο αφορισμό: «Η απύθμενος άβυσσος της ψυχής μας δεν μπορεί να γεμίσει παρά μόνον με κάτι άπειρον και ασάλευτον τον θεόν».
3.  Ο Ελβετός ψυχίατρος Κάρλ Γιούγκ είναι γνωστός ως ένας από τους πιο διάσημους του 20ου αιώνα, αφού υπήρξε και μαθητής του Φρόιντ. Ο Γιούγκ παρόλο που δεν ήταν ιδιαίτερα πιστός Χριστιανός, ήταν πεπεισμένος ωστόσο απόλυτα για την ύπαρξη του θεού. Χαρακτήρισε την θρησκεία σαν μια «ενστικτώδη παρόρμηση χαρακτηριστική του ανθρώπου» που οι εκδηλώσεις της είναι ορατές σ΄ ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία.
Όταν ρωτήθηκε σε κάποια συγκέντρωση αν πίστευε στην ύπαρξη του θεού, ο Γιούγκ απάντησε, ότι με τη λέξη πιστεύω δηλώνουμε συνήθως κάτι που αποδεχόμαστε, αλλά δεν μπορούμε εύκολα να αποδείξουμε. «Εγώ προσέθεσε, δεν πιστεύω απλά ότι υπάρχει θεός. Ξέρω ότι υπάρχει». Στο υπέρθυρο της εισόδου του σπιτιού του στο Κίσναχτ έβαλε να χαράξουν αυτές τις λέξεις: «Vocatus atque non vocatus deus aderit» (είτε τον επικαλείσαι, είτε όχι, ο θεός είναι παρών).
4.  Είναι γεγονός ότι καμία δίψα δεν εδημιούργησε ποτέ πηγή υδάτων. Καμία δίψα δεν έκαμε ποτέ να αναβλύσει νερό από την άμμο. Πώς εξηγείται όμως αυτή η δίψα η μεταφυσική του ανθρώπου προς το θείο, αν δεν υπάρχει θεός για να την ξεδιψάσει; Προς τί τα μάτια, αν δεν υπάρχει φως για να βλέπουν; Αυτή την σκέψη αναπτύσσει η μεταφυσική ποιήτρια Μελισσάνθη βάζοντας στο ποίημά της «Λόγοι Ιώβ» τον πρωταγωνιστή της Ιώβ, να λέει τούτα τα λόγια.
«Η δίψα μου την ύπαρξη

                                       της πηγής μαρτυρεί.»

Η δίψα μας δηλαδή και η πείνα μας για το Θεό, θα πρέπει να είναι και το αποδεικτικό στοιχείο για την ύπαρξή του. Αυτά στο ορθολογιστικό πεδίο της λογικής. Επειδή υπάρχουν και οι υπέρλογες ενδείξεις, οι υπερβατικές εμπειρίες, συμπληρώνει η Μελισσάνθη (Συνέντευξη στο Διαβάζω τευχ. 234, 1990).
5. Ο διάσημος Άγγλος φυσικός Πώλ Ντιράκ (Paul Dirac) τιμήθηκε με βραβείο Nobel σε ηλικία 27 ετών. Ανακάλυψε το λεγόμενο ποζιτρόνιο, ή θετικό ηλεκτρόνιο. Το 1972 σε μια συνάντησή του σ΄ ένα πνευματικό συμπόσιο πολλών επιστημόνων, στηριζόμενος στα γεγονότα και σ΄ έναν απλό συλλογισμό έκανε την εξής ομολογία πίστης: «Η πιθανότητα για την εμφάνιση της ζωής επί του πλανήτη μας είναι μαθηματικώς 1 : 10   ! ΄Ετσι όμως, είναι εντελώς απίθανο το ότι θα μπορούσε ποτέ να προκύψει ζωή χωρίς να υπάρχει θεός. Αν οι πιθανότητες για την εμφάνιση της ζωής από το μηδέν είναι ελάχιστες, μηδαμινές, τί άλλο μπορεί να είναι παρά μια απόδειξη του ότι πρέπει να υπάρχει ένας Δημιουργός που από το τίποτε δημιούργησε το Σύμπαν;»
6. Η ανάπτυξη μιας νέας ζωής από δύο μόνο μικροσκοπικά κύτταρα (σπερματοζωάριο - ωάριο) είναι ένα από τα καταπληκτικότερα πράγματα. Τα δύο αυτά κύτταρα (γονιμοποιούμενα) συνενώνονται σε ένα, (ωοκύτταρο) και σε 30 ώρες διαχωρίζεται σε δύο κύτταρα, σε 50 ώρες γίνονται τέσσερα, σε 60 οκτώ κ.ο.κ., Κι΄ όταν μετά από 9 μήνες ένα βρέφος γεννηθεί τότε ο οργανισμός αριθμεί τρισεκατομμύρια κύτταρα! Ο ενήλικος άνθρωπος έχει έναν οργανισμό αποτελούμενο από 100 τρις κύτταρα από τα οποία τα 100 δις είναι εγκεφαλικά νευρικά κύτταρα! Χωρίς συνειδητή σκέψη και επέμβαση από τη μητέρα, δημιουργούνται οστά, νεύρα, ιστοί, μάτια, πόδια, αυτιά, χέρια, καρδιά, νεφρά και άλλα όργανα κατά τρόπο μυστηριώδη, ανεξήγητο, στην κατάλληλη ακριβή θέση, για την κατάλληλη λειτουργία, αυτοπροστατευόμενα και αυτοεπισκευαζόμενα ως επί το πλείστον, ακολουθούν μια τόσο επιμελώς διαγεγραμμένη πορεία σύμφωνα με ένα αόρατο διατεταγμένο σχέδιο, το οποίο αποκαλύπτει απέραντες γνώσεις μηχανικής, πληροφορικής, ακουστικής, οπτικής, φωνητικής κ.ά. Τί είναι αυτό που προκαλεί κάτι τέτοιο εκπληκτικό, ώστε να παράγεται πάντα ένα νέο μοναδικό ον με αυτοσυνειδησία;
Τα παραπάνω γεγονότα έκαναν τον γνωστό δημοσιογράφο και στατιστικολόγο Τζώρτζ Γκάλοπ (1901 - 1984) - από το όνομα του οποίου προήλθε και η ονομασία των δημοσκοπήσεων -, να πει ότι η πιθανότητα όλες οι ενέργειες του ανθρωπίνου σώματος να είναι αποτέλεσμα τύχης, είναι στατιστικώς κάτι το τερατώδες. Με την στατιστική αποδέχομαι, είπε, ότι υπάρχει θεός...
7. Ο διάσημος Γερμανοαμερικανός μηχανικός - διαστημικός Βέρνερ Φον Μπράουν (1912 - 1977) θεωρείται πατέρας των πυραύλων και των διαστημοπλοίων. Σε πολλές περιπτώσεις εξεδήλωσε με θαυμασμό την πίστη του προς το θεό με τα εξής λόγια: «Η επιστήμη και η θρησκεία δεν είναι ανταγωνίστριες... Η επιστήμη βοηθεί στο να αποκαλύψει περισσότερα για το δημιουργό διά μέσου της δημιουργίας του...Όσο περισσότερο εμβαθύνουμε στην έρευνα του διαστήματος, τόσο μεγαλύτερη γίνεται η πίστη μας...» ΄Όταν το καλοκαίρι του 1967 επισκέφθηκε την Ελλάδα, μεταξύ άλλων, είπε και τα εξής: «Όσο περισσότερο μαθαίνουμε για τη δημιουργία, τόσο περισσότερα θα γνωρίζουμε για το δημιουργό...Καθόσον οι γνώσεις μας για τη λειτουργία του απέραντου και μεγαλειώδους σύμπαντος αυξάνουν, δεν είναι δυνατόν παρά να αυξάνεται και ο σεβασμός μας για τον δημιουργό του...».
8. Ο λογοτέχνης Μπέρτολτ Μπρέχτ μας δίνει μιαν άλλη εκδοχή για την σημασία της ύπαρξης του θεού. Να μια σύντομη ιστορία του. Κάποιος ερώτησε τον κ.Κ. αν υπάρχει θεός. Ο κ.Κ. είπε: «Σε συμβουλεύω να σκεφτείς αν η συμπεριφορά σου θ΄ άλλαζε ανάλογα με την απάντηση σ΄ αυτό το ερώτημα. Αν δεν άλλαζε, τότε ας αφήσουμε καλύτερα την ερώτηση. Αν άλλαζε, τότε θα μπορούσα τουλάχιστον να σε βοηθήσω λέγοντάς σου ότι έχεις κιόλας αποφασίσει: Χρειάζεσαι ένα θεό.»
9. Ο σύγχρονος μυστικιστής Όσσο γνωστός για πολλά έργα του βαθιάς πνευματικότητας, φθάνει στην ύπαρξη του θεού από την ατραπό της έμφυτης αγάπης στον άνθρωπο. Μάς λέει: «Η επιθυμία για αγάπη είναι επιθυμία για το θεό. Επειδή ο άνθρωπος αγαπάει υπάρχει θεός. Δεν υπάρχει άλλη καλύτερη απόδειξη για το θεό έξω απ΄ αυτήν.»
10. Τελευταία άφησα την απάντηση ενός άγνωστου σοφού της Ανατολής. Κάποιος τού ζήτησε να του δώσει πειστική απόδειξη ότι ο θεός υπάρχει. Ο σοφός μειδίασε αμφίσημα. ΄Ητανε μέρα ηλιόλουστη. «Κοίταξε ψηλά στον ουρανό» λέει ο σοφός. «Τί βλέπεις;» Τον ήλιο, απαντά ο άλλος. «Ανάβεις ποτέ δάδα για να το δεις;»

 

 

                                                   Δ.Κ.Τ.

===========================================================

  B) Μελέτη καθηγητή του Cambridge:Αθεΐα: Οι αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι την είχαν επισημάνει

Μελέτη καθηγητή του Cambridge:Αθεΐα: Οι αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι την είχαν επισημάνει

Η αναφορά του Πλάτωνα στους άθεους, οι «αθεϊστικές γραφές» του φιλοσόφου Ξενοφάνη του Κολοφώνιου, η άποψη του επικεφαλής της Ακαδημίας του Πλάτωνα, Καρνεάδη, για την πίστη στον Θεό. Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζει νέα μελέτη για να αποδείξει πως η ύπαρξη της αθεΐας χρονολογείται από την αρχαία Ελλάδα. Το βιβλίο, Battling the Gods, του ακαδημαϊκού του Cambridge Τιμ Γουίτμαρς υποστηρίζει πως η αθεΐα δεν πρωτοεμφανίστηκε στην εποχή του Διαφωτισμού.

Ο καθηγητής ελληνικού πολιτισμού διαψεύδει όσους με βεβαιότητα μιλούν για τη φυσική ροπή του ανθρώπου προς τον ασπασμό της θρησκείας, προτάσσοντας μια διαπίστωση που έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα.
«Η »μοντέρνα» αθεΐα είναι ένας μύθος που τροφοδοτείται από δύο διαφορετικές απόψεις. Η μια άποψη παρουσιάζει τον σκεπτικισμό προς το υπερφυσικό ως αποτέλεσμα της προόδου της επιστήμης που επισκιάζει την θρησκεία. Η άλλη άποψη υποστηρίζει πως η αθεΐα αντιμετωπίζεται σαν παθογένεια μιας παρηκμασμένης δυτικής κοινωνίας, φθαρμένης από τον καπιταλισμό», δηλώνει ο καθηγητής στον Guardian.
Εξηγεί πως η δυσπιστία προς το υπερφυσικό «υπήρχε από καταβολής κόσμου», και χαρακτηρίζει εσφαλμένη την πεποίθηση που θέλει τους Ευρωπαίους του 18ου αιώνα να είναι οι πρώτοι «που αντιμάχονταν τους Θεούς».
Τον συλλογισμό του ενισχύει με παραδείγματα από την εποχή του αρχαίου έλληνα φιλοσόφου Πλάτωνα.
Αναφέρεται στον φιλόσοφο αναδεικνύοντας μια σκηνή που είχε φανταστεί ο Πλάτωνας για να περιγράψει τον τρόπο που ένας πιστός ασκεί κριτική σε έναν άθεο. Τα λόγια που χρησιμοποίησε ήταν τα εξής: «Εσύ και οι φίλοι σου δεν είστε οι πρώτοι που έχουν αυτή την άποψη για τους θεούς. Υπάρχουν πάντα εκείνοι που υποφέρουν από αυτή την αρρώστια, σε μικρό η μεγάλο βαθμό».
Σχολιάζοντας το παράδειγμα του Πλάτωνα, ο καθηγητής σημειώνει ότι σε όλους τους πολιτισμούς ανά τους αιώνες «πολλοί ήταν εκείνοι που αρνήθηκαν την πίστη στα θεία».
Στο βιβλίο του ο κ.Γουίτμαρς αναφέρεται στον «Άπιστο» μιλώντας για τον θεό Ασκληπιό και στην «παράλογη πίστη στον Θεό» όπως διατυπώθηκε από τον επικεφαλής της Ακαδημίας του Πλάτωνα.
Όπως επισημαίνει, ο θεός Ασκληπιός απευθυνόμενος σε έναν άντρα που αντιμετώπιζε με κοροϊδευτικό τρόπο τις θαυματουργές θεραπείες, είχε πει: «Επειδή αμφιβάλλεις για πράγματα που δεν είναι απραγματοποίητα,το όνομά σου από τώρα και στο εξής θα είναι Άπιστος».
Μέσα από το παράδειγμα του θεού της Ιατρικής αναδύεται η ιστορία ενός άντρα που είχε χάσει τη δύναμη των δακτύλων του και αρνιόταν να πιστέψει στις θαυματουργές θεραπείες. Ο Ασκληπιός εμφανίστηκε στο όνειρό του, τα δάχτυλά του θεραπεύτηκαν, οι θεοί όμως τον τιμώρησαν δίνοντάς του το όνομα «Άπιστος».
Ο Καρνεάδης, επικεφαλής της Ακαδημίας του Πλάτωνα, υποστήριζε ότι η πίστη στο Θεό είναι παράλογη, ενώ οι Επικούρειοι, αποκαλούνταν συχνά άθεοι κατά την αρχαιότητα. Στη συλλογιστική πορεία του καθηγητή υπάρχουν και οι «αθεϊστικές γραφές» του φιλοσόφου και ποιητή Ξενοφάνη.
Σύμφωνα με τον κ.Γουίτμαρς, στις αρχαιοελληνικές κοινωνίες παρόλο που η αθεΐα θεωρείτο παράπτωμα, ήταν συχνά ανεκτή. Υπήρχαν, ωστόσο, και οι περιπτώσεις εκείνες που οδηγούσαν στο αντίθετο συμπέρασμα όπως η θανατική καταδίκη του Σωκράτη στην Αθήνα για ασέβεια προς τους Θεούς.
Χωρίς να συνδέει την αθεΐα αποκλειστικά με τον ρόλο της επιστήμης στον Διαφωτισμό, το βιβλίο Battling the Gods την εξετάζει μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα που αποδεικνύει πως η προσκόλληση στη θρησκεία δεν ήταν δεδομένη στην αρχαιότητα.
Ελισάβετ Σταμοπούλου

Newsroom ΔΟΛ